მასწავლებელი ყოველთვის უნდა ზრუნავდეს მოსწავლეებში სწავლა-სწავლების ხარისხის დონის ამაღლებაზე, ჯგუფური მუშაობის, ურთიერთთანამშრომლობის, ცოდნის ტრანსფერის უნარის ჩამოყალიბებაზე. მრავალ საკითხს სხვადასხვა საგანი სხვადასხვა კუთხით შეისწავლის, მაგრამ მოსწავლეებს უჭირთ ერთ საგანში მიღებული ცოდნის მეორეში გამოყენება. ამ პრობლემის აღმოფხვრას ხელს უწყობს ინტეგრირებული გაკვეთილები, რაც ნათლად აჩვენებს მოსწავლეებს, თუ რამდენად მარტივია არსებული ცოდნის სხვა მიმართულებაში გამოყენება. სწორედ ამ პრობლემის დაძლევის მიზნით ვგეგმავ და ვატარებ ინტეგრირებულ გაკვეთილებს. ალბათობა და გენეტიკა ეროვნული სასწავლო გეგმით მე-9 კლასში ისწავლება. დავგეგმე და  ჩავატარე ინტეგრირებული-სამოდელო გაკვეთილი „გენეტიკა და მათემატიკა“. რომელიც იყო ეროვნული სასწავლო გეგმის ბიოლოგიისა და მათემატიკის სტანდარტზე მორგებული. ბიოლოგია:  ბიოლ.IX.6. მოსწავლეს შეუძლია დაახასიათოს მემკვიდრეობითობა და ცვალებადობა, ჩამოაყალიბოს მემკვიდრეობითობის კანონები; იმსჯელოს გენეტიკის მნიშვნელობაზე სელექციაში. შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე: აყალიბებს მემკვიდრეობითობის კანონებს და შესაბამისი ფორმულებით  გამოსახავს გენეტიკურ სქემებს, ადეკვატურად იყენებს შესაბამის სიმბოლოებს მათ ჩასაწერად; ასახელებს და აღწერს ცვალებადობის ფენოტიპურ და გენოტიპურ ფორმებს, მსჯელობს მათ შორის განსხვავებაზე; აღწერს ადამიანში ზოგიერთი მენდელისეული ნიშნის (მაგ., თვალის ფერი,  ყურის ბიბილოს ფორმა) მემკვიდრეობის სქემას, მსჯელობს გენეტიკის როლზე, წარმოადგენს მასალას პრეზენტაციის სახით.

მათემატიკა  IX.3.მოსწავლეს შეუძლია გამოთვლებთან და რაოდენობის შეფასებასთან დაკავშირებული ამოცანების ამოხსნა. შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე: ხსნის გამოთვლებთან დაკავშირებულ ამოცანებს, პარალელს ავლებს  სხვა სასწავლო დისციპლინებთან. მათ.IX.12. მოსწავლეს შეუძლია დამოუკიდებელ ხდომილობათა ალბათობების  გამოთვლა/შეფასება. შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე: გეგმავს შემთხვევით ექსპერიმენტს, შემთხვევითი ექსპერიმენტის ჩასატარებლად ერთ მოწყობილობას ჩაანაცვლებს სხვა მოწყობილობით და ასაბუთებს არჩევანს;

მათ.IX.13.მოსწავლეს შეუძლია მონაცემთა ანალიზი და დასკვნების გამოტანა.  შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე: გამოთქვამს ვარაუდს ხდომილობის მოსალოდნელობების შესახებ მონაცემთა საფუძველზე (მაგალითად, მონაცემთა ფარდობითი სიხშირის მიხედვით) და ასაბუთებს ვარაუდის მართლზომიერებას. გაკვეთილის მიზანი:   მოსწავლემ უნდა შეძლოს გენეტიკური ამოცანების ამოხსნისას გამოიყენოს მათემატიკაში მიღებული ცოდნა:  ალბათობის თეორია, პირდაპირპროპორციულობა, პროცენტული გამოთვლები, X უცნობი ცვლადით გამოთვლები; განუვითარდეს გენეტიკური ამოცანების ამოხსნის ინტეგრირებული უნარ-ჩვევები; შეძლოს მიღებული ცოდნის რეალურ ცხოვრებაში გამოყენება. შეძლოს გენეტიკური ამოცანების ამოხსნისას მიღებული შედეგების დანერგვა ადამიანის პროფესიულ           საქმიანობაში.

საჭირო წინარე ცოდნა და უნარ-ჩვევები.  ბიოლოგია:  მონოჰიბრიდული შეჯვარება;  მენდელის პირველი და  მეორე კანონი;  სრული დომინირება; გენეტიკური ტერმინების ფლობა. პენეტის ცხრილის გამოყენება ამოცანების ამოხსნისას. მათემატიკა:  პროცენტების გამოთვლა; ალბათობის თეორიის  ფლობა. პირდაპირპროპორციულობის გამოყენება ამოცანების ამოხსნისას.

სასწავლო მასალა და რესურსები:  ცარცი, დაფა, დაბეჭდილი სიტუაციური ამოცანები, მარკერები; ფლიფჩარტები; პროექტორი, კომპიუტერი. დამხმარე სახელმძღვანელო: „ამოცანები და სავარჯიშოები მოლეკულურ ბიოლოგიასა და გენეტიკაში“: სეხნიაშვილი, ბურდილაძე, ვადაჭკორია. (თბილისი 2002წ).                                                                                                                                                                                            აქტივობა N1  საორგანიზაციო საკითხების მოგვარება. გაკვეთილის მიზნის ჩამოყალიბება. (3წთ.)  მოვაგვარე საორგანიზაციო საკითხები. მოსწავლეებს გავაცანი ორგანიზების ფორმები). ჯგუფებს დავურიგე შეფასების რუბრიკები.                                                                                                                                                                                                                  აქტივობა N2  წინარე ცოდნის გააქტიურება.  კითხვა-პასუხი. (12წთ)  აქტივობის აღწერა:  მოსწავლეებმა შემთხვევითობის პრინციპით უპასუხეს ჩემ მიერ დასმულ შეკითხვებს, რომლებიც ეხება ბიოლოგიასა და მათემატიკაში წინარე ცოდნის გააქტიურებას. ბიოლოგია: 1. რას ეწოდება გენეტიკა? 2.რას ეწოდება მემკვიდრეობა? 3.რას ეწოდება ცვალებადობა? 4.როგორ ნიშანს ეწოდება დომინანტური? 5.როგორ ნიშანს ეწოდება რეცესიული? 6.რა არის გენი? 7.რას ეწოდება მონოჰიბრიდული შეჯვარება? 8.ჩამოაყალიბეთ ერთგვაროვნების წესი, დათიშვის კანონი. 9.სრული დომინირებისას რა შემთხვევაში არ ხდბა შთამომავლობაში დათიშვა? 10. სრული დომინირებისას რა შემთხვევაში ხდება შთამომავლობაში დათიშვა თანაფარდობით 3:1? 11.სრული დომინირებისას რა შემთხვევაში ხდება შთამომავლობაში დათიშვა თანაფარდობით 1:1?  მათემატიკა:  12. რა არის ალბათობა? ჩვეულებრივი მონეტის აგდებისას რამდენია საფასურის და გერბის  მოსვლის ალბათობა? წარმოადგინეთ ალბათობის გამოსათვლელი ფორმულა.                                                                          თუ ყველა შესაძლებლობა თანაბარალბათურია, მასში A ხდომილობის ალბათობა გამოითვლება ფორმულით:

რუბრიკა. (ანალიტიკური რუბრიკა)

გაკვეთილზე ყველა აქტივობა იყო მიზნის შესაბამისი. რაც მქონდა დასახული მიზნად ყველაფერს მივაღწიე. მოსწავლეებმა შეძლეს გენეტიკური ამოცანების ამოხსნისას, მათემატიკაში არსებული ცოდნის გამოყენება, ტრანსფერი. გაკვეთილზე  გამოვიყენე მიზნის შესაბამისი მრავალფეროვანი რესურსები. ელექტრონულ რესურსზე დატანილი მქონდა გაკვეთილის ყველა აქტივობა: ვფიქრობ, გაკვეთილი საინტერესო გამოვიდა. მოსწავლეებმა შეძლეს მათემატიკური უნარების გენეტიკური ამოცანების ამოხსნისას გამოყენება. გარდა ამისა, პრაქტიკულად გაიაზრეს და გააანალიზეს შეჯვარების შედეგები. განუვითარდათ გენეტიკური ამოცანების ამოხსნის ინტეგრირებული უნარ-ჩვევები. მოსწავლეები შეძლებენ მიღებული ცოდნის რეალურ ცხოვრებაში გამოყენებას და  გენეტიკური ამოცანების ამოხსნისას მიღებული შედეგების დანერგვას ადამიანის პროფესიულ საქმიანობაში. გაკვეთილი დაეხმარება ჩემს კოლეგებსაც გამოცდილების გაზიარებაში. შეუძლიათ მათაც გამოიყენონ ჩემ მიერ შექმნილი რესურსები და ჩაატარონ ანალოგიური გაკვეთილი მე-9 კლასში. არაფერს შევცვლიდი, ეს გაკვეთილი თავიდან რომ ჩამეტარებინა. ვურჩევ ჩემს კოლეგა-ბიოლოგებს, ჩაატარონ მსგავსი ტიპის გაკვეთილი მე-9 კლასში. გაკვეთილი დაეხმარებათ მოსწავლეებს გენეტიკური ამოცანების ამოხსნაში, მათემატიკაში მიღებული ცოდნის გამოყენებაში,  გენეტიკური ამოცანების ამოხსნის ინტეგრირებული უნარ-ჩვევების გამოყენებაში. განუვითარდებათ ცოდნის ტრანსფერის, ჯგუფური მუშაობის უნარები. მოსწავლეები შეძლებენ მიღებული ცოდნის რეალურ ცხოვრებაში გამოყენებასა და  გენეტიკური ამოცანების ამოხსნისას მიღებული შედეგების დანერგვას ადამიანის პროფესიულ საქმიანობაში.

გამოყენებული ლიტერატურა:

მოსწავლის სახელმძღვანელო ბუნებისმეტყველებაში.  ბიოლოგია.  მალხაზ მაყაშვილი; რუსუდან ახვლედიანი; მარინა ჯალიაშვილი; მარინე სეხნიაშვილი IX კლასი.

მოსწავლის სახელმძღვანელო მათემატიკაში. თეიმურაზ ვეფხვაძე; ია მებონია; ლამაეა ქურჩიშვილი.  IX კლასი.

ამოცანები და სავარჯიშოები მოლეკულურ ბიოლოგიასა და გენეტიკაში: სეხნიაშვილი, ბურდილაძე, ვადაჭკორია. (დამხმარე სახელმძღვანელო ზოგადსაგანმანათლებლო სკოლებისათვის).  თბილისი 2002წ.

https://mes.gov.ge/content.php?id=3923&lang=geo

თითოეული გაკვეთილის ახსნის დროს უამრავ პარალელს ვავლებთ შესწავლილ თემასთან. მნიშვნელოვანია, მოსწავლემ უკვე შეძენილი ცოდნა ახალს დაუკავშიროს.

ბუნებისმეტყველების გაკვეთილზე, როდესაც უნდა შეგვესწავლა შინაური და გარეული ცხოველები, გადავწყვიტე ინტეგრირებულად ჩამეტარებინა გაკვეთილი ქართულ ენასთან, რადგან მათ უკვე შესწავლილი ჰქონდათ ი.გოგებაშვილის ,,ცრუ“. გარდა იმისა, რომ მოსწავლეები კავშირს დაამყარებდნენ ამ ორ საგანს შორის, მინდოდა მათი ყურადღების გამახვილება დეტალებზე.

გაკვეთილის მიზნად დავისახე შემდეგი: მოსწავლეები შეძლებენ შინაური  ცხოველების ამოცნობას, მათ განსხვავებას გარეული ცხოველებისგან; ასევე დაასახელებენ და შეძლებენ გარკვეული ნიშან-თვისებებით მათ ერთმანეთისაგან გარჩევას. ეროვნული სასწავლო გეგმიდან კი შევუსაბამე შესაბამისი ინდიკატორები:

ბუნ.I.2. მოსწავლემ უნდა შეძლოს შეგრძნების ორგანოების მნიშვნელობის გაცნობიერება

• მსჯელობს შეგრძნებებისა და შეგრძნების ორგანოების მნიშვნელობაზე ცხოველებისათვის (მაგ., საფრთხის დროულად აღმოჩენა, საკვების მოპოვება, თავშესაფრის მოძებნა);

ბუნ.I.3. მოსწავლემ უნდა შეძლოს ცოცხალი სხეულების აღწერა არსებითი ნიშან–თვისებების მიხედვით

• აღწერს და ადარებს ერთმანეთს სხვადასხვა ცხოველს სხეულის ნაწილების (მაგ., თავი, კიდურები, კუდი, ყურები, ნისკარტი, ფრთები, ხორთუმი) მიხედვით;
• მსჯელობს ადამიანისთვის ცხოველებისა და მცენარეების მნიშვნელობაზე (მაგ. ცხოველებისა და ადამიანების მეგობრობა; საკვები, რომლებსაც გვაძლევენ ცხოველები);

ქართ. დაწყ.(I).2. მოსწავლემ უნდა შეძლოს სტანდარტით განსაზღვრული სხვადასხვა ტიპის ტექსტების მოსმენა, გაგება-გააზრება და გადმოცემა.

• ისმენს და ადეკვატურად აღიქვამს მარტივ ინფორმაციას ნაცნობ თემაზე;
• ამოიცნობს კონკრეტულ ინფორმაციას.

იქიდან გამომდინარე, რომ მოსწავლეებს ჰქონდათ წინარე ცოდნა, ერთმანეთისგან გაერჩიათ ცოცხალი და არაცოცხალი ბუნების წარმომადგენლები, ვფიქრობ, გაკვეთილის მსვლელობა მათთვის გარკვეულწილად გამარტივებული იქნებოდა.

საორგანიზაციო საკითხების მოგვარების შემდეგ, გამოწვევის ფაზაზე მოტივაციის ასამაღლებლად და წინარე ცოდნის გასააქტიურებლად გაკვეთილის პირველ აქტივობად ავარჩიე ,,იდუმალი ყუთი,’’ სადაც მოთავსებული იყო სხვადასხვა ცხოველი. მოსწავლეები ყუთიდან იღებდნენ ცხოველების გამოსახულებებს, რომელსაც ახასიათებდნენ სამი წინადადებით. კლასს კი უნდა გამოეცნო, რომელ ცხოველზე იყო საუბარი.

შინაარსის რეალიზების ფაზაზე ცხოველების გასაცნობად კომპიუტერის დახმარებით მოსწავლეებს სლაიდებზე ვაჩვენე ცხოველების ფოტოები. ავუხსენი თითოეული ცხოველისათვის დამახასიათებელი ნიშან-თვისება. მოსწავლეები აკვირდებოდნენ და ახდენენ ვიზუალური მასალის ვერბალურად გადმოცემას, გამოთქვამდნენ მოსაზრებებს. პრეზენტაციის შემდეგ დავუსვი შემდეგი კითხვები, რითაც ვეცადე განმემტკიცებინა მიღებული ახალი ინფორმაცია:

• რომელი ცხოველია შინაური?
• რომელი ცხოველია გარეული?
• რომელ ცხოველს აქვს რქები? ჩლიქები?
• რომელი ცხოველი იკვებება მცენარეებით?
• რომელი ცხოველი იკვებება ხორცით?
• რომელი ცხოველია ძუძუმწოვარი?

ქართული ენისა და ლიტერატურის წიგნიდან წავუკითხე ი.გოგებაშვილის მიხედვით დაწერილი მოთხრობა ,,ცრუ.“ მოსწავლეებმა ტექსტში ამოიცნეს ოთხფეხა ცხოველი, როგორც გარეული, ასევე შინაური და მოახდინეს მათი კლასიფიცირება. წუთშესვენებისას კი მოვასმენინე ცხოველთა ხმიანობა, რამაც მათ ერთგვარი წარმოდგენა შეუქმნა ცხოველებზე.

ამ ყოველივეს შემდეგ კლასი დავყავი 4-5-კაციან ჯგუფებად. მოსწავლეებს გავახსენე ჯგუფური მუშაობის წესები და ჯგუფებში დავარიგე დავალებები.

• I ჯგუფი – განასხვავებს შინაური და გარეული ცხოველების სურათებს;
• II ჯგუფი – ბალახის მჭამელებსა და ხორცის მჭამელებს;
• III ჯგუფი – ბრჭყალებიანსა და ჩლიქიანებს;
• IV ჯგუფი – რქიანებსა და ურქოებს.

დავალების შესრულების შემდეგ თითოეულმა ჯგუფმა გააკეთა პრეზენტაცია.

რეფლექსიის ფაზაზე შევაჯამე გაკვეთილი და დავსვი შეკითხვები:

• რა იყო ჩვენი გაკვეთილის თემა?
• რა ვისწავლეთ ამ გაკვეთილზე?
• რა გაიგეთ ახალი ცხოველებზე?

მოსწავლეები შევაფასე სიტყვიერად და გავუკეთე განმავითარებელი კომენტარები. ასევე შევაფასე ჯგუფური მუშაობა.

ამ გაკვეთილის შემდეგ მოსწავლეები აღწერენ ორგანიზმებს გარეგნული ნიშნების მიხედვით, ახდენენ მათ კლასიფიცირებას, განასხვავებენ და გამოხატავენ მათდამი საკუთარ დამოკიდებულებას.

წუთშესვენებას გამოყენებული რესურსი: https://www.youtube.com/watch?v=ZGGoTcVDI_o

აქტიური, ცოცხალი გაკვეთილი ქვეყნისთვის ყველაზე  აქტუალურ საჭირბოროტო თემებსა თუ პრობლემებს უნდა ეხებოდეს, რათა მოსწავლემ საგაკვეთილო სივრცეში მიღებული ცოდნით გააცნობიოროს სწავლის ეროვნული მიზნები, საკუთარი როლი და მნიშვნელობა ქვეყნის განვითარებაში. ეს განსაკუთრებით ეხება ისეთ საგანს, როგორიცაა ფიზიკა, კერძოდ, ისეთ პერსპექტიულ საკითხს ჩვენი ქვეყნისთვის,  როგორიცაა მზის ენერგიის გამოყენება. რამდენად რეალურია  და არის თუ არა შესაძლებლობა გადაიჭრას აქტუალური სადღეისო პრობლემები იმ აღმოჩენების  საფუძველზე, რომელსაც ჩვენის ქვეყნის მეცნიერები ახორციელებდნენ.

ტექნიკურ პროგრესს ვერაფერი შეაჩერებს და საჭიროა,   დროზე  ვიზრუნოთ და „გამოვაფხიზლოთ“ ჩვენი ახალგაზრდები. Top of FormBottom of Formპედაგოგი გარკვეულ წილად ხელოვანია და ჩვენს ნიჭზე, შემოქმედებით თავისუფლებაზეა დამოკიდებული, თუ როგორ მოვახერხებთ მოსწავლის დარწმუნებას იმაში, რომ ფიზიკის განვითარების დონეზე ბევრადაა დამოკიდებული არა მხოლოდ ქვეყნის მეცნიერულ-ტექნიკური პროგრესი, არამედ  მთლიანობაში საზოგადოების ინტელექტუალური და ეკონომიკური წინსვლა.

გაკვეთილს ვიწყებ მოთელვით. შეიძლება მოსწავლეებს გავესაუბროთ, უნახავთ თუ არა მათ ნახევარგამტარული ხელსაწყოები? სავარაუდო პასუხებია: პატარა რადიო მიმღები (ტრანზისტორი), მზის ბატარეები (სახლებზე) ან ფოტოსურათებით- ხელოვნური თანამგზავრების ფრთებზე.

ამის შემდეგ ხმამაღლა ვკითხულობ კითხვებს, რომლებიც დაფასთან ფლიპჩარტზეა  ჩამოწერილი:

1.არის თუ არა საქართველოში მზის ენერგიის გარდაქმნისათვის ხელსაყრელი პირობები?

2. როგორ ფიქრობთ, მოიპოვება თუ არა საქართველოში ნახევარგამტარული ხელსაწყოების დასამზადებლად საჭირო ნივთიერებები?
3. იცით თუ არა ქართველ ფიზიკოსთა მიერ შექმნილი ნახევარგამტარული ხელსაწყოების შესახებ?
4. რა პრაქტიკული ღირებულება შეიძლება ჰქონდეს ნახევარგამტარული ხელსაწყოს საშუალებით მზის ენერგიის გარდაქმნას?

მოსწავლეებს ვყოფ ჯგუფებად. თითოეული ჯგუფი იღებს დავალებას წერილობითი ფორმით (თითოეული ჯგუფისათვის მოცემულ კითხვებზე პასუხის გასაცემად მაგიდებზე განაწილებულია საჭირო ლიტერატურა ინფორმაციის მოსაპოვებლად, პრეზენტაციისათვის ფლიპჩარტები,  მარკერები) .

პირველი კითხვის სავარაუდო პასუხი: მზის ენერგიის გარდაქმნისათვის  საქართველოში  ხელსაყრელი პირობები არსებობს. ესაა მზის ენერგიის და საჭირო ნახევარგამტარული ხელსაწყოების დასამზადებლად აუცილებელი ნივთიერებებიც. საჭიროა მხოლოდ მათი გარდაქმნა-გამოყენება.

მეორე კითხვის სავარაუდო პასუხი: ჩვენთან მოიპოვება ძვირადღირებული დარიშხანი, რომელიც იშვიათია, თავისუფალია ძნელად გასასუფთავებელი მინარევებისაგან, რაც ანიჭებს მას უპირატესობას ელექტრონიკაში გამოყენების თვალსაზრისით. ძირითადი საბადოებია რაჭაში და სვანეთში.

მზისგან მიღებული ენერგიის წყაროა თერმობირთვული რეაქციები მზეზე. მზიდან წამოსული ენერგიის სიდიდე 4.10²⁰ჯ. მთელი ენერგია ნაწილდება სპექტრზე, რომლის დიაპაზონია 0,2-3 მკმ.

მზის ენერგიის ინტენსივობას დედამიწის მახლობელ თავისუფალ სივრცეში ეწოდება მზის მუდმივა. მოცემულ მანძილზე და იგი რიცხობრივად შეადგენს 1353ვტ/მ^{2 .} შემდგომში ამ გამოსხივების ატმოსფეროში გავლისას ეს რიცხვი მცირდება, მაგ: ინფრაწითელ გამოსხივებას ხელს უშლის წყლის ორთქლი, ულტრაიისფერს – ოზონი და ატმოსფერული მტვერი. ამასთან, იგი დამოკიდებულია მზის დახრის კუთხეზე ჰორიზონტის მიმართ. საუკეთესო პირობებისათვის ეკვატორის მიდამოებში მზის მუდმივა 925 ვტ/მ², საქართველოს პირობებისათვის ეს კოეფიციენტი 600-700  ვტ/მ²  სიდიდისაა, ამასთან,  თუ გადავხედავთ მსოფლიო რუკას, სადაც მოცემულია მზის ენერგიის განაწილება დედამიწის ზედაპირზე, საქართველოს ტერიტორია ხვდება დიაპაზონში 2400-2800სთ განათება წელიწადში, რაც გარანტირებულად იძლევა საშუალოდ 7 სთ-ზე მეტ განათებას დღეში.

მესამე კითხვის სავარაუდო პასუხი: საქართველოში დამზადებული მთელი რიგი ნახევარგამტარული ხელსაწყოებიდან ერთ-ერთია მზის ენერგიის გარდამქმნელი ხელსაწყო(ხილული და სითბური- ინფრაწითელი).

ასეთი ხელსაწყოები და განსაკუთრებით მზის ენერგიის გარდამქმნელი ძირითადად მზადდებოდა შედარებით იაფფასიან ნ/გ-ზე (კაჟბადი-si)  დღესდღეობით გამოიყენება უფრო ძვირადღირებული ნახევარგამტარები გალიარსენიდის (GaAs) და გალიალუმინარსენიდი(GaAIAs) ნ.გ ნაერთებზე. კაჟბადის (Si) მსგავს ელემენტებზე მონტაჟდება ამ გარდამქმნელებისაგან ბატარეა და სასურველი ენერგია მიიღებოდა შესაბამისი ფართობით. ხელოვნურ თანამგზავრებში ენერგიის წყაროა გაშლილ ფრთებზე დამაგრებული მზის ელემენტების ბატარეა.

რაც შეეხება ძვირადღირებულ ნ/გ -ებს, მაღალი ფასის გამო, მათი ასე ფართოდ და დიდი რაოდენობით გამოყენება დიდ ეკონომიურ დანახარჯებთანაა დაკავშირებული. მაგ: (GaAs) შემთხვევაში ქიმიური ნივთიერება სუფთა გალიუმი (Ga) საერთაშორისო ბაზარზე ღირს 1 კგ 350 აშშ დოლარი, დარიშხანი (As)კი 1 კგ 3000 აშშ დოლარი, მაგრამ იმის გამო , რომ (GaAs)-ის გარდამქნელები უძლებენ მაღალ ტემპერატურას კაჟბადის  (Si) გარდამქმნელებისაგან განსხვავებით, მათი მ.ქ.კ. 20-25 %, კაჟბადის (Si)მ.ქ.კ. – 10-12%

რადგან გალიუმ-არსენიდის (GaAs) გარდამქმნელებს შეუძლიათ იმუშაონ მაღალი ტემპერატურის პირობებში 300⁰C, ამის გამო შესაძლებელია მასზე მივმართოთ ფოკუსირებული მზის სხივი, რომლის მაფოკუსირებელი მოწყობილობა, მაგალითად 1000-ჯერ აღემატება გალიუმ არსენიდზე  (GaAs)დამზადებული  მზის ელემენტის ფართობს.

საზღვარგარეთული მონაცემებით 2სმ² გალიუმარსენიდის გარდამქმნელებს თუ გავანათებთ კონცენტრატორით რომლის პარამეტრი 1000 მზეა, მაშინ ასეთი გარდამქმნელი მოგვცემდა დაახლოებით 50ა დენის ძალას, 0,5-0.6ვ-ის პირობებში, რასაც დაახლოებით 25-30ვტ სიმძლავრე შეესაბამება.

თუ ერთსა და იმავე ელემენტს დავასხივებთ კონცენტრატორით და კონცენტრატორის გარეშე, კონცენტრატორის გამოყენების დროს მ.ქ.კ. იქნება მნიშვნელოვნად მეტი. თუ კი მოვახერხებთ, ასეთი გარდამქმნელების ბაზაზე შეიქმნას რთული სისტემატექნიკური მოწყობილობები, იგი გაცილებით იაფი აღმოჩნდება, ვიდრე საზღვარგარეთიდან შემოტანილი. თუ აღნიშნული კონცენტრატებისაგან შევქმნით ბატარეას, მივიღებთ უფრო მძლავრ მოწყობილობას, რომელიც მთელი დღის განმავლობაში მიმართული იქნება მზისკენ ავტომატიკის საშუალებით, რათა სრულად გამოვიყენოთ მზის ენერგია. შესაძლებელია ასეთი მოწყობილობების დამონტაჟება ცხელი (უდაბნოს ტიპის) და მწირი ნიადაგების მქონე ადგილებში, რის შედეგადაც მიიღებოდა მუდმივი დენის ენერგია, რომელიც შემდგომში გარდაიქმნებოდა ცვლადი დენის ენერგიად და ჩაირთვებოდა ერთიან ენერგოსისტემაში.

კითხვაზე, როგორ შეიძლება მივიღოთ ელექტრული ენერგია წყლის ელექტროლიზით მიღებული წყალბადისაგან, სადაც ისევ ნ/გ ელემენტია გამოყენებული, სავარაუდო პასუხია: მზის ენერგია ნ/გ-ული ელემენტის საშუალებით გარდაიქმნება ელექტრულ ენერგიად, რის შედეგად ხდება წყლის დაშლა, მიიღება წყალბადი, როგორც საწვავი და ჟანგბადის წვის ხელშემწყობი საშუალება. როგორც ცნობილია თბოელექტროსადგურები მუშაობენ ძვირადღირებული და შემოტანილი საწვავებით: ბუნებრივი გაზი, ნახშირი, მაზუთი. თუ შევადარებთ მათ ამ მეთოდით შემოთავაზებულ ვარიანტს, წყალბადი გაცილებით ხელსაყრელი, იაფი და ეკოლოგიურად მისაღებია (წყალბადის წვის კუთრი სითბო –  120 მგჯ/კგ)

ამ მეთოდის გამოყენებას ახლავს გარკვეული რისკფაქტორი წყალბადის შენახვასთან დაკავშირებით. წყალბადი ძლიერ ფეთქებადი გაზია და მისი შენახვა რეზერვუარებში გარკვეული წნევის პირობებში სახიფათოა. მაგრამ თუ შევქმნით სისტემატექნიკურ მოწყობილობებს, რომლის საშუალებითაც ვახდენთ წყლის დაშლას და ერთდროულად (მაშინვე, დაგროვების გარეშე) მიღებული წყალბადის დაწვას, შესაძლებელია მიღებული სითბოს გამოყენება თბოელექტროსადგურების ასამუშავებლად.

აშშ-ში განხორციელებულია პროექტი- უშუალოდ კაშხლის ბეტონის ზედაპირზე დამაგრებული მზის ელემენტების საშუალებით იღებენ და გარდაქმნიან მზის ენერგიას და დღის განმავლობაში მიღებული მზის ენერგიის წყალობით ხერხდება წყლის რესურსის დაზოგვა. ჩვენს პირობებში შესაძლებელია ენგურზე ან ჟინვალზე განხორციელდეს მსგავსი პროექტი, მხოლოდ კონცენტრატორების საშუალებით, როგორც ცნობილია კონცენტრატორი ნ/გ ელემენტს გადასცემს როგორც ხილულ, ასევე თბურ ენერგიას. ცხადია, რომ სასურველი იქნებოდა დამატებით ამ თბური ენერგიის გამოყენებაც. ამისათვის კი საჭიროა გამოვიყენოთ ზეებეკის ეფექტზე დამყარებული ნ/გ-ული ხელსაწყო, რომლის მუშაობის პრინციპი შემდეგშია: ნ/გ-ული ხელსაწყოს ერთ კონტაქტს თუ გავაცხელებთ და მეორე დარჩება ცივი, რომელიც თავის მხრივ წარმოშობს კონტაქტებს შორის ტემპერატურულ გრადიენტს, ცხადია, ასეთ შემთხვევაში ემძ პირდაპირპროპორციულია კონტაქტებს შორის ტემპერატურის სხვაობისა. მასწავლებელი: როგორც ვხედავთ საქართველოში იქმნებოდა მთელი რიგი ხელსაწყოებისა: მზის გარდამქმნელები, თბოგენერატორები, შუქდიოდები და ა.შ. პრობლემა იმაში იყო, რომ სხვადასხვა მიზეზის გამო ვერ ხერხდებოდა მათი პრაქტიკული განხორციელება.  დადგება დრო. როცა შესაძლებელი იქნება ისევ შევქმნათ ხელსაწყოები და ჩვენვე ვიზრუნოთ რთული სისტემატექნიკური პროექტების შექმნისა და განხორციელებისათვის.

ქვემოთ იხილეთ მოსწავლეების მიერ შექმნილი ნამუშევრები:

მსურს  სტატიაში  კოლეგებს  გავუზიარო  გამოცდილება ჩატარებული ინტეგრირებული სამოდელო გაკვეთილის შესახებ,  რომელიც თავისი შინაარსით და აქტივობებით ვთვლი, რომ   საინტერესოა.

გაკვეთილი ჩავტარე  მე-6 კლასში . გაკვეთილის ჩატარების იდეა გაჩნდა მას შემდეგ, რაც გავეცანი გურამ ჩაჩანიძის წიგნს ,, ალგებრა და საქართველოს მატიანე“. წიგნის  ბოლო თავში მოცემულია  ამოცანები სოფლის მეურნეობის ისეთ დარგებზე, როგორიცაა მეხილეობა, მევენახეობა და  მათგან წარმოებული პროდუქტები.

ამოცანებში მოცემული მათემატიკური მოდელები ისწავლება ეროვნული სასწავლო გეგმით მე-6  კლასში.   დავგეგმე ინტეგრირებული სამოდელო გაკვეთილი მათემატიკაში და საზოგადოებრივ მეცნიერებებში – ჩემი სამშობლო. გაკვეთილის თემაა ,, ვაზი და მათემატიკა“ .

გაკვეთილის  აქტივობები მოვარგე ეროვნული სასწავლო გეგმის  საზოგადოებრივი მეცნიერებების და მათემატიკის სტანდარტს .

გაკვეთილის მიზანია:

• მოსწავლემ სწორად შეარჩიოს გარემო შეძენილი ცოდნის დანერგვისათვის.  (კახეთი)
• მოარგოს ადამიანის პროფესიულ საქმიანობას მათემატიკის მოდელი .
• ამოხსნას პრაქტიკული ამოცანები.

ეროვნული სასწავლო გეგმის სტანდარტი: 

მათემატიკა

 მათ.VI.2. მოსწავლეს შეუძლია არაუარყოფით რაციონალურ რიცხვებზე არითმეტიკული მოქმედებების შესრულება და მოქმედებათა შედეგის შეფასება.

• პოულობს მოცემული რიცხვის ნაწილს და ხსნის შებრუნებულ ამოცანებს;

მათ.VI.3. მოსწავლეს შეუძლია ზომის სხვადასხვა ერთეულების ერთმანეთთან დაკავშირება და გამოყენება.

• იყენებს ათწილადებზე გამრავლებას ზომის ( სიგრძე , ფართობი, წონა, მოცულობა, თევადობა) მცირე ერთეულის დიდ ერთეულთან თანაფარდობის გამოსახვისათვის;
• ერთმანეთთან აკავშირებს სიგრძის , ფართობის და მოცულობის შესაბამის ერთეულებს;
• იყენებს პროპორციულობას და შეფასებას ბუნებისმეტყველების დარგებიდან მომდინარე ამოცანების ამოხსნისას( ამოცანები მასშტაბზე, ხსნარებზე, შენადნობებზე).

მათ.VI.5. მოსწავლეს შეუძლია სიდიდეებს შორის დამოკიდებულების გამოსახვა, განვრცობა და აღწერა.

• მოცემული დამოკიდებულებებისათვის ( მათ შორის რეალურ ვითარებაში) თვისობრივად და რაოდენობრივად აღწერს, თუ რა გავლენას  ახდენს ერთი სიდიდის ცვლილება მასზე დამოკიდებულ მეორე სიდიდეზე და სხვა ატრიბუტზე.

საზოგადოებრივი მეცნიერებები.

საზ. მეც. V_VI. 10. მოსწავლეს შეუძლია ჩამოთვალოს საქართველოს მოსახლეობის მახასიათებლები.

ჩამოთვლის საქართველოს სხვადასხვა რეგიონებში განვითარებული მეურნეობის ტიპებს.

საზ. მეც. V_VI. 12. მოსწავლეს შეუძლია დაახასიათოს მხარე ბუნებრივი რესურსების მიხედვით და იმსჯელოს მათ მნიშვნელობაზე.

• ირჩევს რომელიმე ბუნებრივ რესურსს და მსჯელობს მის მნიშვნელობაზე რეგიონის განვითარებისათვის;
• ბუნებრივ რესურსებს აკავშირებს ქვეყნის( რეგიონის) სამეურნეო საქმიანობასთან.

საზ. მეც. V_VI. 13. მოსწავლეს შეუძლია მსჯელობა ბუნებრივი რესურსების რაციონალურ და მრავალმხრივ გამოყენებაზე.

გამოსახავს რესურსების სახეცვლილებას მოპოვებიდან მოხმარებამდე( მაგ. ხორბალი – ფქვილი – პურ-ფუნთუშეული).

საჭირო წინარე ცოდნა და უნარ -ჩვევები:

საზ. მეცნიერებები:

• კახეთის რეგიონის მოსახლეობის მახასიათებლები, განვითარებული მეურნეობის ტიპები. იმსჯელოს მის მნიშვნელობაზე რეგიონის განვითარებისათვის.
• ბუნებრივი რესურსი დააკავშიროს საქმიანობასთან.
• იმსჯელოს რესურსის რაციონალურ და მრავალმხრივ განვითარებაზე.

მათემატიკა:      მასშტაბი;  ამოცანები ნაწილებზე;   პროპორცია;  პროპორციულობა და უკუპროპორციულობა.

აქტივობა 1.   მოვაგვარე საორგანიზაციო საკითხები, მოსწავლეებს გავაცანი გაკვეთილის თემა, მიზანი,  შეფასების რუბრიკები და შევახსენე ქცევის წესები. ( 3 წთ).

გამოყენებული მეთოდი: ვერბალური ახსნა ; კლასის ორგანიზების ფორმა : საერთო საკლასო . სასწავლო რესურსები: მასწავლებლის მიერ მომზადებული სლაიდები. დაბეჭდილი რუბრიკები.

აქტივობა 2. საშინაო დავალების შემოწმება –  ( 6 წთ).   (კახეთის რეგიონის დახასიათება, რუკის მასშტაბის მიხედვით კახეთის რეგიონის ქალაქებს შორის მანძილის განსაზღვრა). ორგანიზების ფორმა ჯგუფური და ინდივიდუალური.

აქტივობის აღწერა: მოსწვლეებმა წარმოადგინეს საშინაო დავალება: საქართველოს რუკის გამოყენებით ისაუბრეს  კახეთის ადგილმდებარეობაზე  და საზღვრებზე.  განიხილეს  ხუთი მუნიციპალიტეტი- საგარეჯო, სიღნაღი, გურჯაანი, ყვარელი და თელავი, სადაც  მევენახობა   განსაზღვრავს რეგიონის ეკონომიკურ და სოციალურ ძლიერებას.   მოსწავლეები  დაყოფილნი იყვნენ 5-6 ბავშვიან ჯგუფებად. თითო ჯგუფმა პრეზენტაციის დროს წარმოადგინა თავისი მუბიციპალიტეტის დავალებები  ფორმატზე შესრულებული.  სხვადასხვა მასშტაბის მქონე რუკების გამოყენებით   გაზომეს რუკაზე თბილისიდან ამ ქალაქებამდე მანძილები სანტიმეტრებში. გამოსახეს 1 სმ -ის შესაბამისი მანძილი კმ-ებში და იპოვეს ქალაქებს შორის რეალური მანძილი. შემდეგ შეადარეს ინტერნეტში მოძიებულ მანძილებს. განსხვავება აღმოჩნდა ძალიან მცირე.

მოსწავლეებმა  გაიაზრეს მასშტაბი და გამოიმუშავეს მისი გამოყენების უნარი. მანძილის საზომი ერთეულის გამოყენებით ერთი ერთეული გამოსახეს მეორე ერთეულით.  გაკვეთილზე შეავსეს ცხრილი  ,, მანძილი ქალაქებს შორის“.  ჯგუფის წარმომადგენელს შეაქვს ცხრილში მონაცემები. მასწავლებლის მხრიდან ღებულობენ შესაბამის უკუკავშირს განმავითარებელი  და განმსაზღვრელი შეფასების სახით.   საშინაო დავალება შემოწმდა შეფასების რუბრიკით.  საუკეთესო  შეფასდა 10 ქულით.  დანარჩენი კი განმავითარებელი  შეფასებით.

აქტივობა N3  გამოწვევა.  მასწავლებლის საუბარი კახეთში განვითარებული სოფლის მეურნების დარგების შესახებ.  განსაკუთრებით კი მევენახეობის შესახებ. 6 წთ.

აქტივობის მიზანი:  დარგის განვითარების  მნიშვნელობა რეგიონის ეკონომიური მდგომარეობის განვითარებაში; მოტივაციის გაზრდა და გამოწვევა.

აქტივობის აღწერა:    მოსწავლეებმა მოისმინეს მასწავლებლის საუბარი  მევენახეობის განვითარების სტრატეგიულ მნიშვნელობაზე  რეგიონის ეკონომიკური მდგომარეობის განვითარებაში. ნახეს სლაიდები  კახეთში ვაზის მოვლის,  მევენახეობის და მეღვინეობის ტრადიციების შესახებ. გაეცნენ მევენახის რთულ პროფესიას.  ყურძნის მოსავლის შედეგად წარმოებულ პროდუქციას.  აქტივობამ  გაზარდა მოსწავლეთა მოტივაცია და მოლოდინი  შემდეგი აქტივობისათვის.

აქტივობა № 4. წინარე ცოდნის გააქტიურება .  5 წთ

აქტივობის მიზანი:   მოსწავლეთა ცოდნის შემოწმება პრაქტიკული ამოცანების ამოხსნისათვის.

აქტივობის აღწერა:  სლაიდებზე  მოცემული შესასვლელი ბილეთებით  მოსწავლეებმა გაააქტიურეს წინარე ცოდნა.  თითო სლაიდზე  ერთი ბილეთია. მოსწავლეები პასუხობდნენ ჩხირების გამოყენებით, შემთხვევითობის პრინციპის დაცვით, ვისი გვარიც ეწერა ჩხირზე ის პასუხობდა, გამოკითხვის ამ მეთოდს  სისტემატურად დავნერგავ სხვა გაკვეთილებზეც.  ბილეთის კითხვებია:    რას გვიჩვენებს რუკის მასშტაბი?   როგორ ვიპოვოთ რიცხვის ნაწილი?  როგორ ვიპოვოთ რიცხვი  ნაწილის მიხედვით?   როგორ გავიგოთ ერთი რიცხვი მეორის რა ნაწილია?  რა არის პროპორცია?  რა სახელებით მოვიხსენიებთ პროპორციის წევრებს?   რაში მდგომარეობს პროპორციის ძირითადი თვისება?  როგორ ვიპოვოთ პროპორციის კიდურა წევრი?  შუა წევრი? როდის ვამბობთ, რომ ორ სიდიდეს შორის  პირდაპირპროპორციული დამოკიდებულებაა?  როდის ვამბობთ, რომ ორ სიდიდეს შორის  უკუპროპორციული დამოკიდებულებაა? როგორ დავყოთ რიცხვი მოცემული რიცხვების პროპორციულ ნაწილებად?

აქტივობა N 5 (ამოცანების ამოხსნა ვაზის მოვლის , ყურძნის მოყვანისა და მისგან მიღებული პროდუქტების  შესახებ):   ჯგუფური მუშაობა. დაფასთან პრეზენტაცია ინდივიდუალური .  20 წთ.

აქტივობის მიზანი : ცოდნის პრაქტიკაში დანერგვის უნარის განვითარება.

აქტივობის აღწერა:  მოსწავლეებს ჯგუფებში დაურიგდებათ ამოცანები. ამოხსნიან ჯგუფებში,  წარმოადგენენ პრეზენტაციას  დაფაზე და მიიღებენ უკუკავშირს.  სლაიდების გამოყენებით მოსწავლეები ასახელებდნენ ვაზის მოვლის სტრატეგიებს და შესაბამის სტრატეგიაზე ხსნიდნენ ამოცანას. მაგალითად, ვაზის გასხვლაზე, დაკავებაზე, შეწამვლაზე, ღვინის მიღებაზე. თათარას მომზადებაზე და ჩურჩხელის ამოვლებაზე.

ამოცანა 1. მევენახეთა სამმა ბრიგადამ  ვაზი გასხლა 116 ჰექტარზე, ამასთან პირველმა ბრიგადამ  გასხლა მთელი  ფართობის ნაწილი,  მეორემ  ბრიგადამ დარჩენილის   ნაწილი და გასხლა დაამთავრა მესამე ბრიგადამ. რამდენი ჰექტარი გასხლა მევენახეთა მესამე ბრიგადამ?

სულ 116 ჰა  ;   ბრიგადამ  –     ნაწილი ;    116    = 4 15 = 60 ჰა

 II -ბრიგადამ დარჩენილის   ნაწილი;     116- 60 = 56 ჰა  ;  56    = 7  5 = =  35 ჰა ;                           III  – ?            56 -35 = 21 ჰა ;            პასუხი:  21 ჰექტარი

ამოცანა 2. თედო პაპამ ერთ დღეს  დააკავა ვაზის ნერგების  0, 6 ნაწილი. მეორე დღეს კი დარჩენილი  60 ნერგი. სულ რამდენი ნერგი იყო   დასაკავებელი ?

I –  დღეს 0,  6 ნაწილი ;  II დღეს – დარჩენილი 60 ნერგი; 1 – 0, 6  = 0 , 4 ;

სულ რამდენი ნერგი იყო დასაკავებელი?    60 : 0, 4 = 600 : 4=  150    

პასუხი:  150 ნერგი

ამოცანა 3.  ორმა ტრაქტორმა  საფერავის ჯიშის ყურძენი 48 საათში   შეწამლა. რამდენ საათში შეწამლავს იმავე ვენახს 6 ასეთივე ტრაქტორი?

   I ხერხი  :  2 ტრაქტორი –  12 საათში ;    6 ტრაქტორი –     x  საათში ;

  6 ;      X =  = 4 ;            პასუხი : 4 საათი

    II ხერხი :   2   ტრაქტორი –  12 საათში;      6    ტრაქტორი   –   x  საათში;

  სიდიდეებს შორის არის უკუპროპორციული დამოკიდებულებაა

• 2 მევენახე გაიზარდა 3- ჯერ და გახდა 6 მევენახე;        12 სთ უნდა გაიყოს 3 -ზე და იქნება 4  საათი.

ამოცანა 4.  400 კგ რქაწითელის ჯიშის ყურძნისაგან მიიღება 260 ლიტრი  რქაწითელის მარკის ღვინო.  რამდენი ცენტნერი ყურძენია საჭირო 780 ლიტრი ღვინის მისაღებად?

400 კგ ყურძენი  – 260 ლ ღვინო ;         კგ ყურძენი  – 780 ლ ღვინო

        პირდაპირპროპორციული დამოკიდებულება

         260 = 400 780 ;       =  = 400  3 = 1200 ;    

პასუხი : 1200 კგ = 12 ც

ამოცანა 5. თათარას მოსადუღებლად იყენებენ ბადაგს და ხორბლის ფქვილს, რომელთა მასები ისე შეეფარდება ერთმანეთს როგორც 7:2. რამდენი ბადაგია საჭირო 72 კგ თათარას მოსადუღებლად.

პირველი ხერხი:    7 ნაწ. +2 ნაწ. = 9 ნაწ ;    72 : 9 = 8 ;    1 ნაწ = 8 კგ  ;   

 7 × 8 = 56 ;         პასუხი: 56 კგ ბადაგი

მეორე ხერხი  :     1 ნაწ =  x კგ ;    2 ნაწ = 2 x კგ;     7 ნაწ =7 x კგ  ;     

2 x + 7 x = 72  ;     9 x = 72 ;     x = 72 : 9 = 8;     7 × 8 = 56 ;   პასუხი : 56 კგ

ამოცანა 6.      27 ჩურჩხელას ამოსავლებად საჭიროა 2,5 კგ ფელამუში, რამდენი კგ ფელამუშია საჭირო 540 ჩურჩხელას ამოსავლებად.

• 27 ჩურჩხელა –    2, 5 კგ თათარა
• 540 ჩურჩხელა –   x  კგ თათარა

       27 x = 540 × 2, 5   ;     x = 20 × 2, 5 ;      x= 50 კგ

პასუხი : 50 კგ თათარა

განხილული ამოცანებით მოსწავლეებმა გამოიმუშავეს შეძენილი ცოდნისა და უნარების პრაქტიკულ საქმიანობაში დანერგვის უნარი. გაიაზრეს, რა პროდუქტების მიღებაა შესაძლებელი ყურძნის  გამოყენებით. თითოეული ამოცანის ამოხსნის დროს მოსწავლეს ეძლეოდა უკუკავშირი, რამდენად სწორად გაართვა თავი ამოცანის ამოხსნას, ამისათვის გამოყენებული იყო სლაიდზე  სწორად ამოხსნილი ამოცანები.

აქტივობა 6.  საშინაო დავალება. საგინაშვილი, თ. ბექაური მათემატიკა VI . გვ: 142 # 4, 5, 6, 7, 8, 9.  2 წთ.

შეფასება და თვითშეფასება. განმავითარებელი და განმსაზღვრელი შეფასება. შეფასების რუბრიკებით      ( 3 წთ )

გაკვეთილს შეაჯამებს მასწავლებელი.  შეაფასებს მოსწავლეებს – ინდივიდუალურად განმსაზღვრელი შეფასებით. მოსწავლეები  გააკეთებენ ჯგუფების ურთიერთშეფასებასა და თვითშეფასებას  . შეფასების რუბრიკების გამოყენებით.

ვფიქრობ,  გაკვეთილი საინტერესო იყო. მოსწავლეებმა შეძლეს ერთი რეგიონის განვითარებაზე და ტრადიციებზე გაეღრმავებინათ ცოდნა.  ისაუბრეს  ვაზის მოვლაზე,  ამოხსნეს ამოცანები. მიზანს მივაღწიე. ყველა ტიპის ამოცანა, რომელსაც მე-6 კლასში გავდივართ, პრაქტიკაში დავნერგეთ.  ამ გაკვეთილს მომავალშიც ჩავატარებ სხვა პარალელურ კლასებში.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. გურამ ჩაჩანიძე ,, ალგებრა და საქართველოს მატიანე“
2. ეროვნული სასწავლო გეგმა 2018-2024, მათემატიკა 6 კლ

ეროვნული სასწავლო გეგმა თითოეული საგნისათვის განსაზღვრავს სემესტრის განმავლობაში ჩასატარებელი შემაჯამებელი დავალებების სავალდებულო მინიმალურ რაოდენობას. კერძოდ, შემაჯამებელი დავალება აფასებს ერთი სასწავლო მონაკვეთის კონკრეტული თემის, თავის ან პარაგრაფის ბოლოს საგნის სტანდარტით განსაზღვრულ მიღწეულ შედეგებს.

შემაჯამებელი დავალება უნდა აკმაყოფილებდეს შემდეგ მოთხოვნებს:

• შემაჯამებელი დავალებებიდან სემესტრში ერთი მაინც უნდა იყოს კომპლექსური ხასიათის და ის უნდა განხორციელდეს პროექტის სახით, რა დროსაც გამოყენებული იქნება სხვადასხვა აქტივობა (მაგ. გასვლითი სამუშაო, მონაცემების აღრიცხვა/დამუშავება, ინფორმაციის კვლევა/ძიება, ექსპერიმენტი, მოდელირება, ციფრული პროდუქტის შექმნა, პრეზენტაცია და აშ);
• შემაჯამებელი დავალება უნდა მოიცავდეს სტანდარტით გათვალისწინებულ თითქმის ყველა შედეგს;
• მითითებული უნდა იყოს საგნობრივი სტანდარტის ის შედეგები, რომელთა შეფასებას ემსახურება შემაჯამებელი დავალება;
• შემაჯამებელი დავალების ფორმა კი უნდა იყოს მრავალგვარი.

სტანდარტის მოთხოვნათა დასაკმაყოფილებლად, აუცილებელია შემაჯამებელი დავალების შემდეგი ფორმების გამოყენება:

1. ტესტური დავალება;
2. თხზულება;
3. მოხსენება;
4. რეფერატი;
5. პროექტი;
6. 6. ლაბორატორიული კვლევა;
7. 7. საველე-გასვლითი სამუშაო;
8. მონაცემთა ბაზის შექმნა;
9. კონკრეტული პრობლემის გადაჭრა და სხვა.

დღეისთვის ტესტური დავალებების უმეტესობა მოსწავლეებს ბეჭდური სახით ეძლევათ, სადაც ინდივიდუალურად მუშაობენ და ღებულობენ განმსაზღვრელ შეფასებას. ტესტური   დავალებები  თუ  ერთფეროვანია, ვერ აფასებს როგორც დაბალ, ასევე მაღალ სააზროვნო უნარებს. შესაბამისად, მოსწავლე ვერ საზღვრავს საკუთარ შედეგებს და უმეტესწილად არ აქვს მოტივაცია, მსგავსი ტიპის დავალებების შესასრულებლად. სასურველია შემაჯამებელი ტესტური დავალება იყოს მრავალფეროვანი: კითხვები ღია დაბოლოებით, არჩევითბოლოიანი პასუხები, შესაბამისობის დადგენა, გამოტოვებული სიტყვები, სქემები, ილუსტრაციები და სხვა.

სასწავლო პროცესში ინფორმაციული და საკომუნიკაციო ტექნოლოგიების გამოყენება მნიშვნელოვნად ზრდის მოსწავლეთა მოტივაციას, ხელს უწყობს საგნით გათვალისწინებული შედეგების მიღწევას და ციფრული წიგნიერების განვითარებას. მრავალფეროვანი დავალებები  კი მოსწავლეს საშუალებას აძლევს უკეთ გაიგოს და შეისწავლოს თემატური საკითხი.
ჩემი პრაქტიკიდან გამომდინარე მინდა გაგიზიაროთ,  დღეისთვის ვირტუალურ სამყაროში ტესტირებისათვის  განსაზღვრული სხვადასხვა პროგრამული უზრუნველყოფა,  მაგალითად:

• მაღალია მოტივაცია;
• სწავლობენ ტექნოლოგიების ეფექტიანად და მიზნობრივად გამოყენებას;
• ღრმავდება ცოდნა, უნარები და დამოკიდებულებები, რაც ხელს უწყობს მოსწავლის სწავლების ხარისხის გაუმჯობესებას და ეროვნული სასწავლო გეგმით საგნისათვის გათვალისწინებული მიღწევების დადგენა/ შეფასებას.

ავტორი: სსიპ ვახტანგ კვარაცხელიას სახელობის ქ. წალენჯიხის N4 საჯარო სკოლის ისტ-ის პედაგოგი ხათუნა ჯალაღონია.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. ესგ. თავიXLIIIსაგნობრივიპროგრამაინფორმაციულდასაკომუნიკაციოტექნოლოგიებში;
2. www.google.com

საგანმანათლებლო პროცესში ყოველ დროსა და სივრცეში მნიშვნელოვანია კულტურისა და რელიგიის ღირებულებები და მათი თანაარსებობის საკითხი. კულტურა და რელიგია ადამიანის ყოფის განუყოფელი ნაწილია. ჩვენი ცოდნა, შეხედულებები, დამოკიდებულებები დიდწილად სწორედ მათით არის განპირობებული. ამ ორი დარგის პრიორიტეტები ხელოვნების მასწავლებელთა სასწავლო მიზნების გამჭოლი თემებია. ვინაიდან მოსწავლეები დაწყებითი საფეხურზევე ეცნობიან სხვადასხვა ქვეყნის რელიგიასა და კულტურას საგაკვეთილო ფორმატი კი ამ საკითხის სრულად ათვისების საშუალებას არ იძლევა. ამიტომ გადავწყვიტე დამეგეგმა და განმეხორციელებინა ისეთი აქტივობები, რომლებითაც მოსწავლეები არასაგაკვეთილო პროცესი ინტერესდებოდნენ, რაც მე, როგორც პედაგოგს მომცემდა საშუალებას, ხელი შემეწყო მოსწავლეებში მსოფლიო კულტურისა და რელიგიის შემეცნების, კრიტიკული აზროვნების უნარ-ჩვევის ჩამოყალიბებაში.  

ჩემი მიზანი იყო:

•  გამეცნო მოსწავლეებისათვის კულტურისა და რელიგიის სხვადასხვა მიმდინარეობების დამოკიდებულება ხელოვნებასთან, რელიგიათაშორისი ურთიერთობები, რათა მოსწავლეებს შეძლებოდათ კულტურისა და მსოფლიოს რელიგიის შემეცნება და მისი კრიტიკული გააზრება;
• ჩამომეყალიბებინა კულტურისა და რელიგიის მრავალფეროვნების მიმართ პოზიტიური დამოკიდებულება, რადგან მრავალფეროვან გარემოში წარმატებული ორიენტაციისთვის აუცილებელია კომუნიკაციისა და ტოლერატობის უნარ-ჩვევების გამომუშავება.

მიზნის განსახორციელბელად საწყის ეტაპზე ჩავატარე კვლევა, რამდენად იცნობდნენ მოსწავლეები სხვადასხვა კულტურისა და რელიგიის ისტორიას, რამდენად აისახებოდა ის ხელოვნების სხვადასხვა დარგში, რა დამოკიდებულება ჰქონდათ მოსწავლეებს რელიგიათაშორის ურთიერთობებზე. კვლევის შედეგების შემდეგ გავაკეთე ანალიზი, სადაც გამოიკვეთა, რომ მოსწავლეები არ იცნობდნენ ან ნაწილობრივ იცნობდნენ სხვადასხვა რელიგიას და ამ საკითხზე საუბრები აუცილებელი იყო. ამისთვის დავგეგმე და განვახორციელე აქტივობები:

• საკლასო მსჯელობა საკითხზე: გლობალური პრობლემების ერთობლივი გადაჭრისას რატომ უნდა გავითვალისწინოთ კულტურათაშორისი და რელიგიათაშორისი განსხვავებები?
• მხატვრული ფილმების ჩვენება და ანალიზი. (დიდი ბრიტანეთისა და აშშ ერთობლივი მხატვრული ფილმი,, ბიჭი ზოლიან პიჟამაში“ – და რეჟისორ პაველ ლუგინის ფილმი ,,კუნძული“ . https://adjara.com/Movie/main?id=2394);
• მოსწავლეთა ნამუშევრების გამოფენა თემაზე ,,რელიგია და კულტურა ხელოვნებაში’’;
• საუბრები მოწვეულ სტუმრებთან თემაზე: ,,კულტურასა და რელიგიას შორის ურთიერთობა“;
• დისკუსია თემაზე: არის თუ არა ადამიანის ურთიერთობის განმსაზღვრელი რელიგიური ნიშანი;
• ხელოვნების მუზეუმში სასწავლო ექსკურსიის შემდეგ ცნობილ ექსპონატებზე მსჯელობა და დისკუსია თემაზე ,,ხელოვნების ნიმუში თუ წმინდა რელიქვია?!“

უნდა აღინიშნოს, რომ განხორციელებული აქტივობების შემდეგ მოსწავლეებს შეუძლიათ მსჯელობა რელიგიისა და კულტურათაშორის ურთიერთობაზე, მსჯელობენ მაგიისა და რელიგიის ურთიერთმიმართების საკითხზე. აკეთებენ დასკვენებს, რომ დღევანდელ გლობალურ მსოფლიოში მნიშვნელობა ენიჭება განსხვავებულ რელიგიათა თანაარსებობას, ტოლერანტობასა და ურთიერთგაგებას, რაც ხელს უწყობს დემოკრატიული პრინციპების დანერგვასა და შემოქმედებითი და კრიტიკული აზროვნების განვითარებას.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. რელიგიების ისტორია. თ თათარაშვილი
2. ეროვნული სასწავლო გეგმა, საგნობრივი პროგრამა. ისტორია

„სასწავლო გარემო არის სკოლაში და კლასში არსებული ყველა სასწავლო საშუალებისა და რესურსების ერთობლიობა, რომელიც ხელს შეუწყობს სწავლებისა და სწავლის პროცესის სწორად წარმართვას წინასწარ დაგეგმილი მიზნების მისაღწევად“(სასწავლო გარემო, 2)

ეფექტიანი სასწავლო გარემოს შექმნა გულისხმობს: პოზიტიური კომუნიკაციის დამყარება  მშობლებთან,  მასწავლებლებთან და მოსწავლეებთან; მოსწავლეთა თანასწორუფლებიანობის უზრუნველყოფა; გაკვეთილზე  ქცევის წესებისა დაცვა მოსწავლეთა ჩართულობის გზით; ეფექტიანი სასწავლო რესურსების მოძიება.

მიუხედავად იმისა, რომ მასწავლებელი ითვალისწინებს ყოველივეს, რაც ეფექტიანი სასწავლო გარემოს შექმნისთვისაა აუცილებელი, არის შემთხვევები, როდესაც  ზოგი მოსწავლის კონცენტრირება  საგაკვეთილო პროცესში მიცემული დავალებების მიმართ ჭირს. ამისათვის, საჭიროა, მათ გამოუმუშავდეთ გაკვეთილის დროის ეფექტიანად გამოყენების უნარ-ჩვევები.

ეს აუცილებელია, რადგან „გაკვეთილის არასწორ მართვას შედეგად მოსდევს დისციპლინის პრობლემები და მოსწავლეთა აკადემიური შედეგების გაუარესება.“(1, 27)

საგაკვეთილო პროცესში მოსწავლეების ყურადღების გაფანტვას ან ხმაურს თავისი წინაპირობები აქვს. ეს შეიძლება გამოწვეული იყოს მოსწავლეთა ემოციური და სოციალური პრობლემებით.

მასწავლებელი უნდა ითვალისწინებდეს მოსწავლეთა ემოციურ და სოციალურ პრობლემებს. ეცადოს გაიგოს თითოეული მოსწავლის საჭიროებები, ამისათვის საჭიროა ითანამშრომლოს კოლეგებთან, სპეციალისტებთან და მასწავლებლებთან.

ამდენად, მოსწავლეთა ემოციური და სოციალური პრობლემების გათვალისწინებასა და მათ მოგვარებას დიდი მნიშვნელობა აქვს, როგორც ეფექტიანი სასწავლო გარემოს შექმნისათვის, ასევე მოსწავლეთა აკადემიური მოსწრების გაუმჯობესებისათვის.

ჩემს პედაგოგიურ პრაქტიკაში  იყო შემთხვევა, როცა კლასში იყვნენ მოსწავლეები, რომელთაც გაკვეთილის მსვლელობის დროს უჭირდათ ყურადღების დიდი ხნით კონცენტრირება. უჭირდათ საკლასო სამუშაოების შესრულებისას ყურადღებით ყოფნა; ადგილიდან წამოიძახებდნენ კითხვაზე პასუხებს; მასწავლებლის მიერ დასმულ შეკითხვას  ბოლომდე გულდასმით არ უსმენდნენ; არ უსმენდნენ თანაკლასელის მიერ კითხვაზე პასუხის გაცემას და მასწავლებლის თანხმობის გარეშე აკეთებდნენ არასასურველ კომენტარებს თანაკლასელის მიერ დაშვებულ შეცდომებზე ან არასწორ ქცევაზე.

მოსწავლეების პრობლემების გასარკვევად და მოსწავლეთა არასასურველი ქცევის გამომწვევი მიზეზების დასადგენად, ასევე ვაკვირდებოდი მოსწავლეთა ქცევებს და ვახდენდი მათთან გასაუბრებას. ერთი მათგანი აღნიშნავდა, რომ თვითონაც სურს თავისი ქცევის კონტროლი, მაგრამ ამას დამოუკიდებლად ვერ ახერხებს. მის მშობელთან გასაუბრებამაც მოსწავლის სურვილი, (იყოს გაკვეთილზე ყურადღებით), დაადასტურა.

არსებული პრობლემის პრევენციისათვის მოსწავლეებს გაკვეთილზე შევუტანე თვითდაკვირვების დღიურები, რომლებშიც აღნიშნული იყო, თუ რომელ ქცევაზე  გაემახვილებინათ ყურადღება გაკვეთილის მსვლელობისას და მოეხდინათ ამ ყველაფრის მონიშვნა. მათ ყოველ 10 წუთში უნდა აღენიშნათ + ნიშნით, როცა ახერხებდნენ მასწავლებლის მოსმენას,     – ნიშნით როცა ვერ ახერხებდნენ ყურადღებით ყოფნას.

მოსწავლეთა თვითდაკვირვების ფორმა ინდივიდუალურად იყო შედგენილი თითოეული მოსწავლისათვის მათი საჭიროებებიდან გამომდინარე, ხოლო- მინიშნებები და კითხვები მკაფიო და გასაგები .

პარალელურად ვახდენდი ანალოგიური დაკვირვების ფორმის შევსებას, რათა შემემოწმებინა მოსწავლესთან ერთად, გაკვეთილის ბოლოს, მიღებული შედეგები. ეს მეხმარებოდა გამეგო რამდენად გულწრფელად ახდენდნენ დაკვირვებას  საკუთარ არასასურველ ქცევაზე.

მოსწავლეები თავიდანვე აქტიურად შეუდგნენ თვითდაკვირვების დღიურის შევსებას და იშვიათად ხდებოდა,  შეცდომით შეევსოთ იგი.

მოსწავლეზე ინფორმაციის მოგროვების მიზნით ვთანამშრომლობდი მასწავლებლებთან, რის  შემდეგაც გაირკვა, რომ მათი ქცევა გამოწვეული იყო, როგორც სოციალური, ასევე ემოციური ფონით.

ერთ-ერთ მოსწავლეს, რომელზეც ხორციელდებოდა დაკვირვება, ჰქონდა ოჯახური პრობლემები. მშობლები ერთად არ ცხოვრობდნენ.  სოციალური სამსახურის დაკვირვების ქვეშ იმყოფებოდა. პრობლემები მის აკადემიურ მოსწრებას დაეტყო და უჭირდა საგაკვეთილო პროცესში აქტიური ჩართვა. მისი არასასურველი ქცევები საგაკვეთილო პროცესში იმითი გამოიხატა, რომ არ აცლიდა მასწავლებელს კითხვაზე პასუხის გაცემას, ადგილიდან (მასწავლებლის თანხმობის გარეშე) წამოიძახებდა პასუხს. უჭირდა გაკვეთილზე ყურადღებით ყოფნა და ხშირად ხმაურის ინიციატორი იყო; უჭირდა სასწავლო აქტივობებში აქტიური მონაწილეობა. თვითდაკვირვების წარმოების შემდეგ მისი არასასურველი ქცევები გამოსწორდა, ის ახერხებდა საკუთარი ქცევების კონტროლს. განსაკუთრებით იმოქმედა მისი პრობლემების მიმართ გამოვლენილმა ყურადღებამ და მზრუნველობამ.

მეორე მოსწავლე, რომელიც ასევე დაკვირვების ობიექტი გახდა, ცალკე საუბრისას აღნიშნავდა როგორც მშობელთან, ასევე მასწავლებელთან, რომ თვითონაც განიცდის გაკვეთილზე მოუსვენრად ყოფნას და ცდილობს მათ მოგვარებას.  ამ მოსწავლისთვისაც შეიქმნა სპეციალური თვითდაკვირვების ცხრილი, რომელიც მოიცავდა შემდეგ საკითხებს: 1. იყო თუ არა გაკვეთილზე ყურადღებით; 2. არ ვიწვევდი ხმაურს; 3. ვასრულებდი საკლასო სამუშაოს.

აღნიშნული მოსწავლე გულდასმით შეუდგა საკუთარი ქცევის დაკვირვებას და მის მართვას. ის სიხარულს ვერ მალავდა, როცა აღმოაჩენდა, რომ მიაღწია წარმატებას. ნელ-ნელა მოსწავლემ საკუთარი ქცევის კონტროლი მოახერხა.

თუმცა თვითდაკვირვების წარმოებისას იყო მოსწავლე, რომელსაც მიუხედავად თვითდაკვირვების სისტემური წარმოებისა უჭირდა საკუთარი ქცევის მართვა. მაინც ვერ აღწევდა სასურველ შედეგს. მას სჭირდებოდა კომპლექსური მუშაობა მასწავლებლების, მშობლებისა და ფსიქოლოგის.

მასწავლებელი მუდამ უნდა ცდილობდეს მოსწავლეთა სწავლასთან დაკავშირებული პრობლემების გამოკვლევას. ეს ხელს უწყობს მასწავლებელსა და მოსწავლეს შორის პოზიტიურ კომუნიკაციას,  კეთილგანწყობილ და თანამშრომლობაზე დაფუძნებულ ურთიერთობებს. მრავალფეროვანი,  საინტერესო და მოსწავლეთა ინტერესებსა  და შესაძლებლობებს  მორგებული სასწავლო პროცესის დაგეგმვასთან ერთად, პოზიტიური სასწავლო გარემოს შექმნა  ხელს უწყობს მოსწავლეთა აკადემიური მოსწრების გაუმჯობესებას, თითოეული მოსწავლის მაქსიმალურ ჩართვას სასწავლო პროცესში.

გამოყენებული   ლიტერატურა:

1. სასწავლო და პროფესიული გარემო, ტ.III, გამომც. მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ცენტრი, თბ.2008
2. nplg.gov.ge, სასწავლო გარემო, განმარტებითი ლექსიკონი განათლების სპეციალისტებისათვის (პირველი ნაწილი) 2018

პროექტზე დაფუძნებული სწავლა მოსწავლეზე ორიენტირებული სწავლა/სწავლების მოდელია. ეს მეთოდი მოსწავლეს შესაძლებლობას აძლევს, შეიძინოს ცოდნა და უნარ-ჩვევები სიღრმისეული დავალებების შესრულებისას, რომელიც მოითხოვს მოსწავლისაგან აქტიურ კვლევასა და სწავლის რეალური შედეგის ჩვენებას, შექმნილი საგაკვეთილო პროდუქტითა და აქტივობით. პროექტებზე დაფუძნებული სასწავლო გეგმის განხორციელებისათვის მნიშვნელოვანია საკვანძო კითხვები, რომლებიც აკავშირებს საგნობრივ სტანდარტებს მაღალი დონის აზროვნებასთან.

რა უპირატესობა აქვს პროექტზე დაფუძნებულ სწავლებას?

• იზრდება მოსწავლეთა ჩართულობა, საკუთარი თავის რწმენა და სწავლისადმი კეთილგანწყობილი დამოკიდებულება;
• იზრდება კომპლექსური უნარ-ჩვევების განვითარების შესაძლებლობა, მაგალითად, აზროვნების მაღალი დონე, პრობლემების გადაჭრის, კომუნიკაციის, თანამშრომლობის უნარები;
• მოსწავლეები მეტ პასუხისმგებლობას იღებენ თავიანთი სწავლის პროცესზე, განსხვავებით ტრადიციული მოდელისგან;
• პროექტზე დაფუძნებული სწავლა მოსწავლეებს უბიძგებს პრობლემების სათავის მოძიებისკენ, რაც სწავლის მაღალ ხარისხს განაპირობებს;
• მოსწავლე ეჩვევა დამოუკიდებელ მუშაობას და თანატოლებთან ურთიერთობას, რაც მნიშვნელოვან როლს თამაშობს მოზარდების პიროვნულ და სოციალურ განვითარებაში.

მინდა, გაგიზიაროთ გამოცდილება, როგორ მოვამზადე და ჩავატარეთ პროექტ-გაკვეთილი თემაზე „დავიცვათ გარემო“. ჩვენი პროექტის მთავარი ამოცანა იყო, მოსწავლეებს     გამოემუშავებინათ გარემოზე ზრუნვის უნარ-ჩვევები.

სამიზნე ჯგუფი გახლდათ მეორე კლასი. ვგეგმავდი რა, პროექტის განხორციელების გზებს, იმთავითვე გამოკვეთილი მქონდა მიზნები. მოსწავლეებმა:

• დაკვირვების საფუძველზე აღწერონ ლოკალური გარემო;
• განასხვავონ სუფთა და დანაგვიანებული გარემო და სიტყვიერად გადმოსცენ საკუთარი განწყობა კონკრეტული გარემოს მიმართ;
• დაბინძურებული გარემოს შედეგად წარმოქმნილ საფრთხეებზე მოსაზრებების გამოთქმა, მსჯელობა იმის შესახებ, თუ როგორ შეიძლება თავიდან ავიცილოთ გარემოს დაბინძურება.

ინტეგრირებული საგნები, ბუნება, ხელოვნება, ისტი

პროექტით გათვალისწინებული აქტივობები თანამიმდევრულად განხორციელდა:

მოსწავლეებმა გადაწყვიტეს ჯგუფებად ემუშავათ და ცალკეულ ჯგუფს ერთად წარმოედგინათ პრეზენტაცია. დაიგეგმა, რომ პროექტი განხორციელდებოდა 4 კვირის ფარგლებში.     ჯგუფებმა აირჩიეს ლიდერები, რეგულარულ შეხვედრებზე ერთმანეთს აცნობდნენ მოძიებულ ინფორმაციას, მართავდნენ დისკუსიას, ხდებოდა აზრთა გაცვლა, სხვისი აზრის პატივისცემა, ეჩვეოდნენ და სწავლობდნენ თანამშრომლობის უნარ-ჩვევებს, მსჯელობდნენ. მე ამ ყველაფერს ვაკვირდებოდი, საჭიროების შემთხვევაში ვაძლევდი  მითითებებს.

მოსწავლეთა კატეგორიამ, რომლებიც შედარებით კარგად ფლობდა კომპიუტერით მუშაობის ჩვევებს, აიღო ვალდებულება, მოემზადებინა პრეზენტაცია New Microsoft PowerPoint Presentation-ში; რომელთაც ჰქონდათ ხატვის უნარი, მოამზადეს კედლის გაზეთი.

მოსწავლეებს გამოუმუშავდათ პრეზენტაციის  სხვადასხვა ფორმით მომზადების ამ შემთხვევაში Power Point-ში და კედლის გაზეთზე მუშაობის ჩვევები. მომზადებული იქნა პრეზენტაციები.

ჯგუფებმა პროექტის განხორციელება პროექტით გაწერილ დროში შეძლეს. საჭირო გახდა სხვადასხვა საგანში შეძენილი ცოდნის საპრეზენტაციო თემასთან დაკავშირება. მასწავლებლების მითითებით და კონსულტაციებით ისინი ახერხებდნენ აზრის ლოგიკურად, თანამიმდევრულად, შემოქმედებითად გადმოცემას და სლაიდებზე ესთეტიკურად განთავსებას. რაც სხვა საგანში შეძენილი ცოდნის ტრანსფერის უნარად ჩამოყალიბდა.

პრეზენტაციის დღეს ჩატარდა გაკვეთილი, რომელსაც ესწრებოდნენ დაწყებითი კლასის კათედრის წევრები, დაწყებითი კლასის მოსწავლეები, შეფასების ჯგუფის წევრები და სხვა დაინტერესებული პედაგოგებიც. ყველა პრეზენტატორისა და წევრების საქმიანობა შეფასდა წინასწარ შემუშავებული შეფასების რუბრიკის გამოყენებით.

მაქსიმალურად გამოვიყენეთ რესურსები. (ფოტოაპარატი, კომპიუტერი, პროექტორი)

პროექტზე დაფუძნებული სწავლების უპირატესობა არის ის, რომ მოსწავლეები ეჩვევიან გუნდურ მუშაობას, ინფორმაციის მოძიებას,  შედარებას, ახერხებენ დროის გონივრულად განაწილებას და გამოყენებას, საქმიანობის დაგეგმვას,  თანდათან აგებენ ცოდნას. ანუ ეს მეთოდი კონსტრუქტივისტულია.

მოსწავლეებს ძალიან მოსწონთ გაკვეთილები, სადაც გამოყენებულია კომპიუტერი, პროექტორი, აუდიო- და ვიდეომასალები და უფრო მეტად მოსწონთ, თუ თვითონ მიიღეს მონაწილეობა სხვადასხვა ინფორმაციისა და საჭირო ვიზუალური მასალის მოძიებაში.

შემიძლია ვთქვა, რომ ამ პროექტზე მუშაობის შემდეგ ბავშვებს აღარ გაუჭირდებათ, უპასუხონ კითხვებზე – რა მნიშვნელობა აქვს გარემოს ადამიანისათვის? როგორ ზიანს აყენებს ადამიანი დედამიწას? რის გაკეთება შეუძლიათ მათ ამ პრობლემის გადასაჭრელად? როგორ უნდა მოიქცნენ ამისათვის?

ვფიქრობ, რომ მიზანი მიღწეულ იქნა. შემიძლია შედეგებზეც ვისაუბრო: მოსწავლეებს გამოუმუშავდათ გუნდური მუშაობის უნარ-ჩვევები, ერთმანეთის აზრის პატივისცემის უნარი, პროექტზე მუშაობის პერიოდი – იყო ძიების, შემოქმედებითი აქტივობის, ახალი უნარების შეძენის პერიოდი. ისწავლეს Power Point-ში პრეზენტაციის დამოუკიდებლად მომზადება, თუ როგორ უნდა წარმოადგინონ პრეზენტაცია. მოიძიეს დამატებითი ინფორმაციები, რაც უფრო მეტად სრულყოფს გაკვეთილზე მიღებულ ცოდნას, ისწავლეს როგორ მოიძიონ საჭირო ინფორმაციები იტერნეტში, როგორ დაახარისხონ მოძიებული მასალა.

ერთმანეთს დაუკავშირეს სხვადასხვა საგანში შეძენილი ცოდნა და მოახერხეს ცოდნის ტრანსფერი.

პროექტ-გაკვეთილის გეგმა ატვირთულია

ბლოგზე: https://marinatakidzeintel1982.blogspot.com/

გამოყენებული ლიტერატურა 

1. https://mastsavlebeli.ge/?p=2565
2. https://elearningindustry.com/project-based-learning-better-traditional-classroom
3. ესგ 2018-2024წ საგნობრივი პროგრამა 

შეფასება სასწავლო პროცესის მნიშვნელოვანი ნაწილია. ამიტომაც ჩვენ მასწავლებლები, პროფესიული განვითარების ყველა საშუალებას ვიყენებთ, რათა შეფასების სტრატეგიებს დავეუფლოთ. თუმცა ამ კუთხით მაინც არსებობს პრობლემა-ხშირად მოსწავლეებს ვუზიარებთ კონკრეტული შეფასების შედეგებს და მათთვის ნათელი არაა, როგორ გააუმჯობესონ ეს შედეგი. არადა შეფასების მიზნები, პრინციპები და ამოცანები არის ის,   რომ   მოსწავლემ შეძლოს   სწავლა-სწავლების ხარისხის მართვა, რაც გულისხმობს, ერთი მხრივ, სწავლის ხარისხის გაუმჯობესებაზე ზრუნვას და, მეორე მხრივ, სწავლა-სწავლების ხარისხის მონიტორინგს.

თვითშეფასება  მნიშვნელოვანი მეტაგოგნიტური უნარია და მისი  განვითარების ხელშეწყობა გადამწყვეტი მნიშვნელობისაა მოსწავლის თვითრეალიზაციისთვის. მოსწავლეს ჰქონდეს უნარი, თავად დაგეგმოს საკუთარი სასწავლო პროცესი, გაუწიოს შუალედური მონიტორინგი და კრიტიკულად შეაფასოს მიღებული შედეგი, აყალიბებს მას დამოუკიდებელ, თვითმართვის უნარის მქონე შემსწავლელად, რაც საბოლოოდ მისი წარმატების წინაპირობაა არა მარტო სხვადასხვა საგანში, არამედ ცხოვრების ასპარეზზე.

ამ სტატიის მეშვეობით მინდა გაგიზიაროთ საკუთარი  გამოცდილება განმავითარებელი შფასების ერთ-ერთი ინსტრუმენტის-,,მოსწავლის სწავლის აღრიცხვის“ ფორმის შესახებ.

,,მოსწავლის სწავლის აღრიცხვის“ ფორმის გამოყენება ეყრდნობა იდეას, რომ შეფასება ეფექტურია იმ შემთხვევაში, თუ მოსწავლე აქტიურადაა ჩართული ამ პროცესში. თუ რომელიმე მოსწავლის აკადემიური მოსწრება გასაუმჯობესებელია, უპირველეს ყოვლისა, თავად მოსწავლემ უნდა დაინახოს ამის საჭიროება. მას უნდა შეეძლოს თვითშეფასება და განსჯა იმისა, როგორ განვითარდეს შემდგომში, როგორ განსაზღვროს გასავარჯიშებელი და გასაუმჯობესებელი უნარები და სფეროები, რომლებზეც უნდა მოახდინოს ფოკუსირება. ,,მოსწავლის სწავლის აღრიცხვის ფორმა“ უპირველესად სწორედ ამ მიზანს ემსახურება და ამასთან ერთად, რა თქმა უნდა, იმას, რომ მასწავლებელმა შეამოწმოს და შეაფასოს მოსწავლის პროგრესი.

აღნიშნულ ფორმას ვიყენებდი მეექვსე კლასში, როგორც ინტერვენციის ერთ-ერთ ფორმას  პრაქტიკის კვლევაში. ამ კლსში ირიცხება 30 მოსწავლე.

სასწავლო პროცესზე დაკვირვებისას, კერძოდ, დიაგნოსტიკური წერების, საკლასო, საშინაო და შემაჯამებელი დავალებების  ანალიზისას აღმოჩნდა, რომ ერთ-ერთ მეექვსე კლასში განსაკუთრებულად   უჭირდათ დავალებების დამოუკიდებლად შესრულება, ვერ ახერხებდნენ ცნებების/მოვლენების ერთმანეთთან დაკავშირებას, ინფორმაციის დამუშავებას,დახარისხებასა და გააზრებას, რაც იწვევდა მოსწავლეთა  დემოტივაციასა და სწავლისადმი უარყოფით დამოკიდებულებას.

კვლევა ეხებოდა მოსწავლეებში მეტაკოგნიტური უნარების განვითარების ხელშეწყობას. ჩემი მიზანი იყო დამედგინა:

• რა ფაქტორები მოქმედებს იმაზე, რომ მოსწავლეებს არ აქვთ განვითარებული მეტაკოგნიტური უნარები  ?
• კონკრეტულად , რომელ მეტაკოგნიტურ უნარს ვერ ფლობენ მოსწავლეები?
• იყენებენ თუ არა მასწავლებლები მოსწავლეებში მეტაკოგნიტური უნარების გასავითარებელ ეფექტურ სტრატეგიებს და როგორ ?

კვლევის შედეგების ანალიზმა აჩვენა, რომ მოსწავლეებისათვის სწავლაში გამოვლენილი სირთულეების ერთ-ერთ  მიზეზს ნაკლებად განვითარებული მეტაკოგნიტური უნარები წარმოადგენდა. კერძოდ, მოსწავლეთა უმეტესობას უჭირდა დაგეგმვა, რაც მოსწავლეთაგან მოითხოვდა იმის გაცნობიერებასა და გადაწყვეტას, რამდენი ხანი სჭირდებოდათ თითოეული დავალების შესასრულებლად, რომელი დავალებით დაეწყოთ, სწავლის რა სტრატეგიები გამოეყენებინათ უკეთესი შედეგის მისაღწევად. უჭირდათ საკუთარი სწავლის პროცესის მონიტორინგი-იმის გაცნობიერება, როგორ ართმევდნენ თავს დავალებას; იყენებდნენ თუ არა შესაბამის ინფორმაციასა და რესურსებს; რა უნდა  შეეცვალათ უკეთესი შედეგის მისაღწევად. ასევე არ იცოდნენ, როგორ შეეფასებინათ საკუთარი სწავლის პროგრესი.

,,მოსწავლის სწავლის აღრიცხვის ფორმას“   ვიყენებდი მთელი სასწავლო წლის მანძილზე, სხვადასხვა თემატური ერთეულის შესწავლის პროცესში.

მოსწავლის სწავლის აღრიცხვის ფორმა შედგება: ,,სასწავლო თემასთან დაკავშირებული ქვეთემების ჩამონათვალისგან, რომელიც განაწილებულია გარკვეული დროის პერიოდზე და რეფლექსიური  ნაწილისაგან [მ.ხუნძაყიშვილი; ს.ბივერი, 2018÷90]

აღნიშნული ინსტრუმენტი შეიძლება გამოვიყენოთ როგორც ერთ გაკვეთილთან, ასევე სასწავლო თემასთან დაკავშირებულ რამდენიმე საკითხთან მიმართებით.  გთავაზობთ   აღნიშნული ინსტრუმენტის ფორმის  რამდენიმე  მაგალითს. რომელთა  ადაპტირება შესაძლებელია კონკრეტული მიზნის შესაბამისად (დანართი)

ჩემ მიერ სწავლის აღრიცხვის ფორმის გამოყენების მიზანი იყო :

• თემის შესწავლის გაადვილება მოსწავლეებისთვის;
• მოსწავლეთა პროგრესის შეფასება;
• სასწავლო პროცესის დაგეგმვა მოსწავლეთა საჭიროებების მიხედვით;
• მოსწავლეებისთვის დაგეგმვისა და დროის მართვის უნარების, თვითშეფასებისა და სწავლის მონიტორინგის და ა.შ. უნარების  განვითარება.

შედეგად კი მივიღე ის, რომ:

• სასწავლო პროცესი გახდა მოსწავლის საჭიროებებსა და ინტერესებზე მორგებული;
• გაიზარდა მოსწავლეთა მოტივაცია და გაუმჯობესდა დამოუკიდებლად სწავლის უნარი. რამაც გააუმჯობესა როგორც შემაჯამებელი დავალებების, ასევე დიაგნოსტიკური წერების შედეგები, რაც აისახა მათ აკადემიურ შეფასებაზეც, წარმატების მაჩვენებელმა მოიმატა 5 %-ით და კლასში აღარ ირიცხება წარუმატებელი მოსწავლე.

პირველ ეტაპზე  მოსწავლეებს გავაცანი აღნიშნული ინსტრუმენტის არსი და  მივეცი რამდენიმე პრაქტიკული რეკომენდაცია, როგორ უნდა ემუშავათ აღნიშნულ ფორმაში. განვსაზღვრეთ სასწავლო მიზანი. გავაცანი მუშაობის ძირითადი საფეხურები,  ფუნქციები,   ავუხსენი, რამდენად დიდი მნიშვნელობა აქვს გულწრფელ და ჯანსაღ დამოკიდებულებას.

ჩემთვის  მნიშვნელოვანი იყო ის, რომ  ინსტრუმენტის  გამოყენებისას მოსწავლეები მხოლოდ საგნობრივ ცოდნას კი არ  ეუფლებოდნენ, არამედ იძენდნენ ისეთ უმნიშვნელოვანეს კომპეტენციებს, როგორებიცაა დამოუკიდებლად მუშაობის, თვითშფასებისა და განსჯის უნარი.

მოსწავლეების მხრიდან საკითხის  ანალიზს დიდი მნიშვნელობა აქვს, რადგან ამ დროს მათ ეძლევათ საშუალება, გამოკვეთონ პრობლემები,  სირთულეები და დასახონ მათი დაძლევის გზები, რაც მათ გამოუმუშავებს, როგორც თვითრეგულაციის, ასევე რეფლექსიის  უნარს. ამიტომ მოსწავლეებთან ერთად განვიხილე კითხვები, რომელთა  მიხედვითაც უნდა მოეხდინათ ნასწავლის რეფლექსია.    შედეგმა მოლოდინს გადააჭარბა, ვერც კი ვიფიქრებდი, რომ მათ ასე ობიექტურად შეეძლოთ საკუთარი შესაძლებლობების შეფასება. ისინი  გამოყოფდნენ თავიანთ ძლიერ და  გასაუმჯობესებელ მხარეებს და თამამად საუბრობდნენ  სირთულეების გადაჭრის გზებზე.

უნდა აღინიშნოს, რომ სწავლებისადმი ამგვარი მიდგომა გაკვეთილს ერთმნიშვნელოვნად შედეგიანს   ხდის.  ასეთ შემთხვევაში, საბოლოო შედეგი მიიღწევა მოსწავლის მიერ საკუთარ შემეცნებით პროცესზე სისტემატური  რეფლექსიით, შეცდომათა  ანალიზით.

მაშასადამე ,,მოსწავლის სწავლის აღრიცხვის ფორმა” წარმოადგენს განმავითარებელი შეფასების ერთ-ერთ პრიორიტეტულ  ინსტრუმენტს, რომლის პერიოდული გამოყენება მასწავლებელს აძლევს საშუალებას, დააკვირდეს  მოსწავლეთა პროგრესს და მიიღოს გადაწყვეტილება, როგორ განაგრძოს სასწავლო პროცესი. მოსწავლეს კი ეხმარება აღწეროს თავისი წარმატება და დასახოს სწავლის შედეგების გაუმჯობესების გზები.

ნიმუშის სახით გთავაზობთ ერთ-ერთი მოსწავლის ნამუშევარს სხვადასხვა შემთხვევისთვის:

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. მარიანა ხუნძაყიშვილი. სარა ბივერი (2018)

,,განმავითარებელი  შეფასება,დიფერენცირებული სწავლება”

,,მოსწავლის სწავლის აღრიცხვის ფორმა”  [90]

2.ლობჟანიძე.ს. (11.03.2014)

,,როგორ განვუვითაროთ მოსწავლეს თვითმართვადი სწავლის უნარები -ნაწილი პირველი”   WWW. mastsavlebeli.ge

https://mastsavlebeli.ge/?p=2082

3. მასწავლებელთა პროფესიულიგანვითარების ეროვნული  ცენტრი.

,,სააზროვნო უნარების განვითარების ეფექტიანი სტრატეგიები” WWW.tpdc.gov.ge

https://tpdc.gov.ge/uploads/pdf_documents/saazrovn%20unarebi.pdf

ამასწინათ, სოციალურ ქსელში 2017 წლის 4 მაისს ჩემ მიერ გამოქვეყნებულმა სტატუსმა და სურათებმა შემახსენა თავი, რომელიც მეორე კლასში ჩატარებულ გაკვეთილს ეხებოდა.  მოგონება ერთი გაკვეთილის ისტორიას ინახავდა. სიამოვნებით გადავიკითხე, დავათვალიერე სურათები  და გავაზიარე. წუთიც არ გასულა, რომ  სერგი (მაშინ სერგი მეორეკლასელი იყო) მიწონებს მოგონებას ასეთი კომენტარით: „მადლობა ამისთვის, მასწავლებელო!“ დედამიწის ზურგზე ჩემზე ბედნიერი არავინ იყო. გამიგებთ, რატომაც…

პრაქტიკიდან ბევრი რამ მაქვს გასახსენებელი, მაგრამ ამ სტატიის დაწერა სწორედ ერთი გაკვეთილით მიღებულმა შედეგებმა გადამაწყვეტინა. მინდა გაგიზიაროთ ჩემი  გამოცდილება იმის შესახებ, თუ როგორ შეიძლება ზედმეტი ძალისხმევის გარეშე ერთი ჩვეულებრივი გაკვეთილი გადაიქცეს დღესასწაულად, როგორ შეიძლება მოსწავლეთა ცნობისმოყვარეობა გადავზარდოთ ცოდნის მოყვარეობაში, როგორ შეიძლება ერთ გაკვეთილში მოიცვა   ცოდნის სამივე კატეგორია: დეკლარატიული, პროცედურული და პირობისეული.

დაწყებითი კლასების მასწავლებლებს განსაკუთრებული მისია გვაკისრია, საფუძველი უნდა ჩავუყაროთ არა მარტო ამა თუ იმ საგნის ფუნდამენტურ ცოდნას, არამედ, იმასაც, რომ პატარებისათვის სწავლა მეტად საინტერესო და სახალისო გავხადოთ. ამ მოტივაციით გადავიყვანოთ შემდეგ საფეხურზე. ამის მიღწევა შესაძლებელია სწორად დაგეგმილი გაკვეთილით, მოსწავლეთა ინტერესებსა და საჭიროებებზე მორგებული სწავლებით, მათი ცოდნისა და გამოცდილების გამოყენებით, გაკვეთილის მიზნისა და მისაღწევი შედეგების მკაფიოდ დანახვებით.

„სწავლა კეთებით“ – იდეის ავტორი, მე-20 საუკუნის ამერიკელი ფილოსოფოსი, ფსიქოლოგი და განათლების სპეციალისტი ჯონ დიუი მიიჩნევდა – განათლება ერთი მხრივ, უნდა ემყარებოდეს გამოცდილებასა და არა ფაქტების დამახსოვრებას. წარმატებული სწავლისათვის საუკეთესოა ცოდნის მიღება გამოცდილებით და სოციალური ინტერაქციით, ასევე, პირადი იდეებისა და ცნობიერების ფორმირებით. სწავლის პროცესი მიმდინარეობს მაშინ, როცა რაღაც ხდება მოსწავლის „შიგნით“, ამიტომ, მისი აზრით, სწავლა უნდა მიმდინარეობდეს შრომისა და თამაშის აქტიური გამოყენებით. ბავშვებმა ცოდნა უნდა შეიძინონ კეთების საშუალებით.

ამიტომაც გადავწყვიტე თემები – „ადამიანის კვება“ (საგანი- ბუნებისმეტყველება) და სასაუბრო „ხილი და ბოსტნეული“ (საგანი – ქართული ენა და ლიტერატურა) ინტეგრირებულად შემეთავაზებინა მოსწავლეებისათვის.

გაკვეთილი გონებრივი იერიშით დავიწყეთ. დაფაზე ვწერ ლათინური ასოებს „A”, „B“, „C“, „D“, „E“ და მოსწავლეები მკარნახობენ ბოსტნეულისა თუ ხილის დასახელებებს, რომლებიც ამ ვიტამინებს შეიცავს. მე კი მათი ნააზრევი გადამაქვს დაფაზე(მე ხომ მათი კალამი ვარ). სწავლების ეს მეთოდი მოსწავლეებს ეხმარება თემის შესახებ  წინარე ცოდნის გააქტიურებაში, ერთმანეთთან დაკავშირებაში, სააზროვნო პროცესის ცნებების/სიტყვების გრაფიკულად წარმოდგენაში. თანაც, მეთოდი ინტერაქტიურია, დინამიური, მოსწავლეთა მამოტივირებელი.

შემდეგ ჯგუფურ მუშაობაში ერთვება მთელი კლასი. ერთ ჯგუფს პოსტერის შექმნა ევალება, მეორეს – კომიქსის, მესამეს კი – ჯანსაღი კვების რეკლამის. წესები თვალსაჩინოდაა გამოკრული, დროის განსაზღვრაც მნიშვნელოვანია,  ფუჭად რომ არ დაიკარგოს. ფუნქციებს ვინაწილებთ (იდეების მიმწოდებლები, მხატვრები, გამფერადებლები, დამკვირვებლები, პრეზენტატორები). მუშაობა მათთვის სახალისო და აზარტულია, უნარები კი, რომელთა განვითარებასაც უწყობს ხელს ჯგუფური მუშაობა, ფასდაუდებელი. თანდათან ვსწავლობთ ერთმანეთის პატივისცემას, ვიუმჯობესებთ თანამშრომლობით კულტურას.

მალე გადის დრო. პრეზენტაციები საინტერესო და გამორჩეული უნდა იყოს. მათ მიერ მომზადებული ნამუშევრები თემაზე –  „ჯანსაღი კვება“ სწორედ, რომ ჯანსაღი კვების პოპულარიზაციას უნდა უწყობდეს ხელს.

საინტერესოა ლექსიკაზე მუშაობა. „დღის სიტყვების კედელზე“ ფერად ფურცლებზე დაწერილ კულინარიულ ლექსიკურ ერთეულებს ვამაგრებ(მენიუ, კულინარი, დეგუსტაცია, დიზაინი, ალყა-ალყა, ზეითუნის ზეთი…), ზოგიერთის მნიშვნელობა უკვე იციან, ზოგის ამოცნობას კონტექსტის დახმარებით შეძლებენ, თუ საჭირო იქნება სინონიმებსა და ანტონიმებსაც მოვიშველიებთ, ზოგის განმარტებას კი პირდაპირ დაიმახსოვრებენ.

გაკვეთილის კულმინაცია ახლოვდება, სხვადასხვა სახის დაჭრილი ბოსტნეულისაგან ჯგუფებმა სალათები უნდა მოამზადონ და მორთონ, მერე,  მათი დაგემოვნებისა და შეფასების დროც დადგება. შეფასება პოზიტიური უნდა იყოს, ერთმანეთს მოტივაცია არ უნდა დავუქვეითოთ. შენიშვნებიც შეიძლება გვქონდეს, უბრალოდ, მისით არ უნდა დავიწყოთ. ე.ი. შეფასება ჩვენ საყვარელ „სენდვიჩს“ უნდა ჰგავდეს.

გაკვეთილს შეჯამება სჭირდება. გონებაში აღვადგენთ თითოეულ აქტივობას, ვსაუბრობთ, რით იყო საინტერესო? რა ვისწავლეთ? ან რაში გამოვიყენებთ მიღებულ ცოდნას? პასუხებიც მზად აქვთ: „მე, ჩემს პატარა და-ძმას მოვუმზადებ ჯანსაღ საკვებს“; „მე მზარეული გავხვდები“; „მე სტუმრები რომ მეწვევა, იმათთვის მოვამზადებ“… გეგმები შთამბეჭდავია.

გაკვეთილის შეფასების დროც დადგა. მოსწავლეები აფასებენ მეგობრების მიერ მომზადებულ სალათებს. უხარიათ, რომ თითოეული ჯგუფის მიერ მომზადებული განსხვავებულია, თუმც გაკვირვებას ვერ მალავენ, მათ ხომ ერთი და იგივე ინგრედიენტი გამოიყენეს… და ასკვნიან, რომ მთელი საიდუმლოება მათ მიერ გამოყენებული პროდუქტების რაოდენობასა და მომზადების ტექნოლოგიაშია.

ზარი ირეკება. თუმც განსხვავებით სხვა დღისა, ყურადღებას არავინ აქცევს. ბიჭები თათბირობენ, უბის წიგნაკს იშველიებენ და რეცეპტს ითხოვენ. მათი დავალებაც ეს არის, შეადგინონ კულინარიული რეცეპტი მასწავლებლის მიერ მიცემული ქარგის მიხედვით…

ამ გაკვეთილს გამოეხმაურა სერგი, ამისთვის გადამიხადა მადლობა და მე მიხარია, რომ ეს გაკვეთილი ორი წლის შემდეგაც ახსოვს მას.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. ესგ საგნობრივი პროგრამა ბუნებისმეტყველებაში
2. მასწავლებლის გზამკვლევი „ბუნებისმეტყველება“