სკოლიდან გახარებული დაბრუნდა. ტესტებში უმაღლესი კატეგორიის შეფასება მიუღია და აღფრთოვანებული იყო. მიზიარებდა ემოციებს, მიყვებოდა, რომ ერთი შეცდომაც არ ჰქონდა დაშვებული. ხო, კარგია – მეთქი. ზერელედ ვუთხარი და საქმე გავაგრძელე. თავისი აღტაცების შესაბამისი რეაქცია, რომ ვერ მიიღო, გაუკვირდა! შენ რა, არ გაგიხარდაო?! როგორ არ გამიხარდა, მაგრამ ქულების გარეშეც მჯეროდა, რომ იცოდი და დიდად მოულოდნელი არ ყოფილა-მეთქი.

რაღაც პერიოდის შემდეგ, უხასიათოდ მოვიდა სახლში. რომ ვკითხე ამბავი, ტესტში დაბალი ქულა მივიღე და ვნერვიულობო. რატომ ნერვიულობ, ტესტი გამოითხოვე, ნახე რა შეცდომები გაქვს დაშვებული და იმუშავე, რომ გამოასწორო-მეთქი.

– ანუ არ გაბრაზდი? –  მიყურებდა ალმაცერად.

– ქულების გამო რატომ უნდა გავბრაზდე? ბავშვი ხარ, სკოლაში იმიტომ დადიხარ, რომ ისწავლო; სწავლის პროცესში შეცდომებს დაუშვებ, ეს სრულიად ნორმაა და არაფერია გასაკვირი. მთავარია, შეცდომა გაანალიზო და გაიაზრო. თან არც ტესტი მინახავს, არ ვიცი რა სირთულის იყო, რამდენად ერგებოდა შენს გავლილ პროგრამას, რამდენი დრო გქონდა მოცემული დავალებების ამოსახსნელად და ა.შ. ქულების რაოდენობა ცოდნის გარდა ბევრ რამეზეა დამოკიდებული და ამის გამო ნერვების მოშლა არ ღირს. – ავუხსენი ჩემი სიმშვიდის საფუძველი.

– აუ, შენ რაღაც სხვანაირი დედა ხარ. არც კარგი ნიშნები გიხარია, არც ცუდი ნიშნები გწყინს. შეფასებას საერთოდ არ აქცევ ყურადღებას, რაღაც გამიმართლა მგონი! – გულზე მოეშვა და ჩამეხუტა.

…

მშობელთა დიდ ნაწილს სკოლაში შვილის წარმატების ერთადერთ ინდიკატორად  შეფასება მიაჩნია, კერძოდ ქულები/ნიშნები. რაც უფრო მაღალია ბავშვის აკადემიური მოსწრება ძირითად საგნობრივ კომპეტენციებში, მით უფრო ამაყია მშობელი. არადა შეფასება, ზოგადი განათლების სისტემის აქილევსის ქუსლია.

მასწავლებლები აღნიშნავენ, რომ მშობლების ინტერესი ფიქსირებულ შეფასებას არ სცილდება. გასაკვირი არც არის, რადგან სკოლა არ აფასებს მოსწავლის უნარებს, ღირსებებს, მორალს, ეთიკას.  რაც გაზომვადია, ეს არის საგნობრივი კომპტენციების ქულებით შეფასება. შესაბამისად, მშობლების ინტერესიც ქულებზე ფოკუსირდება.

ჩვენს რეალობაში ქულებს იმდენად დიდი დატვირთვა აქვს, რომ ზოგჯერ მოსწავლე მაღალი შეფასების მოპოვებაზე უფრო მეტ დროს და ენერგიას ხარჯავს, ვიდრე გააზრებულ სწავლაზე. ზოგიერთ მათგანს სხვა არჩევანი არც აქვს, რადგან მშობელი მისგან უპირობო ათოსანს მოითხოვს. დაწყებითი საფეხურიდანვე ამზადებს საბაზო საფეხურის ბოლოს მისაღები კომპიუტერისთვის, რომელსაც განათლების სამინისტრო ყველაზე წარჩინებულ მოსწავლეებს გადასცემს. თავის მხრივ, ზოგი მასწავლებელიც მათრახივით იქნევს ქულებს მოსწავლეთა დასასჯელად. შედეგად, უამრავი ბავშვი კერძოდ ემზადება რეპეტიტორთან და ამ ფორმით დახარჯული დროის და ფულის მიზანი, სწორედ მაღალი ნიშნების მიღებაა. წლები გადის დაბალი ნიშნების შიშში და არავინ ზომავს, როგორ მოქმედებს  მშობლებისა და მასწავლებლების არასწორი მიდგომები ბავშვების პიროვნულ განვითარებაზე.

მოსწავლის ობიექტური შეფასება, სკოლის ერთ-ერთი მთავარი გამოწვევაა. ჩარჩო განმარტებების მიუხედავად, ეროვნულ სასწავლო გეგმაში ვერ ნახავთ ჩანაწერს, რა შემთხვევაში იწერება მაღალი (9-10 ქულა), საშუალოზე მაღალი (8-7 ქულა), საშუალო (6-5 ქულა), საშუალოზე დაბალი (4-3 ქულა) და დაბალი (2-1 ქულა) შეფასება. ის, რომ ყველა შესაძლო წვრილმანი განმარტებული არ არის, კარგია, რადგან გაკვეთილი ცოცხალი პროცესია და რაც ნაკლებ ჩარჩოში მოვაქცევთ, უკეთესია. თუმცა ამ მედალს მეორე მხარეც აქვს, რაც ყველა მოსწავლის მშობელმა/მეურვემ უნდა იცოდეს, მასწავლებელმა კი ზედმიწევნით შეასრულოს.

ეროვნული სასწავლო გეგმის მიხედვით მოსწავლეთა ქულებით შეფასება მე-5 კლასის II სემესტრიდან იწყება, მაგრამ არც თუ იშვიათად პედაგოგები ნიშნებით უფრო დაბალი კლასის მოსწავლეებსაც აფასებენ. მართალია, არაოფიციალურად, თუმცა ბიუროკრატიულ საკითხებს ბავშვებისთვის მნიშვნელობა არ აქვს. ისინი ცდილობენ, მიიღონ კარგი ნიშნები და განიცდიან, როცა სუბიექტური თუ ობიექტური მიზეზების გამო, მიზანს ვერ აღწევენ. მეტიც, შეფასების სისტემაში არსებული ჩიხები  უარყოფითად მოქმედებს ბავშვის თვითშეფასებაზე, სწავლის მოტივაციასა და მასწავლებელი-მოსწავლე-მშობლის ურთიერთობებზე.

იმისთვის, რომ მოსწავლის ობიექტური შეფასება მოხდეს, თითოეულ გაკვეთილს თავისი მიზანი უნდა ჰქონდეს. მოსწავლემ წინასწარ უნდა იცოდეს, რას აფასებს მასწავლებელი. შეფასების კრიტერიუმები იმდენად მკაფიო უნდა იყოს, რომ ბავშვმა შეძლოს თავად დაადგინოს, რა ქულა მიიღო. თუმცა შეფასების კრიტერიუმების დადგენა იმ პირობებში, როცა პედაგოგს გაკვეთილის მიზანიც არ აქვს განსაზღვრული, წარმოუდგენელია.  მოსწავლეთა შეფასება, უმეტესად, მასწავლებლის სუბიექტური დამოკიდებულებით ხდება. ასეთ დროს პროფესიონალი პედაგოგის მიერ დაწერილმა შეფასებამაც კი შეიძლება უსამართლობის განცდა გამოიწვიოს მოსწავლეში.

მშობლები ხშირად დარწმუნებით ამბობენ, რომ მასწავლებელი მიკერძოებულად წერს ნიშნებს და ესა თუ ის ბავშვი ამოჩემებული ჰყავს. არგუმენტად მოაქვს, რომ გაკვეთილი წინა საღამოს თავად ჩაიბარა, პედაგოგმა მისი შვილი გამოკითხა და დაბალი ქულა დაუწერა. მშობლებმა არ იციან და არც არავინ უხსნით, რომ გაკვეთილზე სამი კატეგორიის ცოდნა მოწმდება: დეკლარაციული (მაგ., როცა მოსწავლემ იცის წესები, ფორმულები, განმარტებები .. ), პროცედურული (მაგ., წესებისა და ფორმულების მიხედვით ხსნის ამოცანებს, წერს თემებს..) და პირობისეული (მაგ., როცა მოსწავლე ნასწავლს ცხოვრებისეულ პრაქტიკაში იყენებს). თითოეულ გაკვეთილზე შეიძლება სხვადასხვა კომპონენტის შემოწმება ხდებოდეს. მასწავლებელი შეიძლება აფასებდეს, რამდენად ახერხებს მოსწავლე საკუთარი ძლიერი და სუსტი მხარეების დამოუკიდებლად შეფასებას. ასევე, რამდენად გააზრებულ და ეფექტიან ნაბიჯებს დგამს საკუთარი წინსვლის ხელშესაწყობად; რამდენად ახერხებს, ცოდნის ერთობლიობათა ფუნქციურად გამოყენებას და ა.შ.

ბევრმა მოსწავლემ და მშობელმა არც ის იცის, რომ ქულებით ფასდება მხოლოდ მიმდინარე საშინაო დავალება, მიმდინარე საკლასო დავალება და შემაჯამებელი დავალება. მოსწავლის დისციპლინა გავლენას არ უნდა ახდენდეს ქულებზე, რადგან განმსაზვრელი შეფასების მიზანი არა მოსწავლის დასჯა ან გამოსწორება, არამედ სწავლა-სწავლების ხარისხის მართვაა. დისციპლინის გამო ქულის/ნიშნის დაკლება დაუშვებელია.

და ბოლოს, თუ გვინდა სკოლა ნამდვილად გახდეს ბავშვზე ორიენტირებული, მასწავლებელმა დაინახოს თავისი შრომის შედეგი, უკიდურესად მნიშვნელოვანია, მცირე დრო და ენერგია მშობლებთან სწორ და სისტემურ კომუნიკაციას დაეთმოს. მშობელმა ის მაინც უნდა იცოდეს, რომ მოსწავლის ნიშნებით და ქულებით შეფასებას განმსაზღვრელი შეფასება ჰქვია. პირველიდან მეოთხე კლასამდე და მეხუთე კლასის პირველ სემესტრში ამ ტიპის შეფასების გამოყენება დაუშვებელია. მითითებულ პერიოდში მასწავლებელს შესაძლებლობა აქვს, გამოიყენოს მხოლოდ განმავითარებელი შეფასება, რომლის ფორმაც ზეპირსიტყვიერი ან წერილობითი უკუკავშირი და სხვა სიმბოლური დატვირთვის მქონე სიმბოლოებია. მეხუთე კლასის მეორე სემესტრიდან სკოლა იწყებს მოსწავლის შეფასებას 1-დან 10-მდე ქულებით. თუმცა ნიშნები მხოლოდ საგნობრივ კომპეტენციებში იწერება. ბავშვის შესაძლებლობების შესაფასებლად კი გაცილებით მნიშვნელოვანია, ყურადღება დაეთმოს მის უნარებს, ადამიანურ თვისებებს, ღირსების გრძნობას, ეთიკის საკითხებს, თვითშეფასებას, მოქალაქეობრივ შეგნებას, კრიტიკულ და ანალიტიკურ აზროვნებას და ა.შ.

ზოგადი განათლების ეროვნულ მიზნებში არ წერია, რომ სკოლამ რეპეტიტორების დახმარებით მომზადებული ათოსანი მოსწავლეები უნდა გამოუშვას. სკოლის მიზანია, გაზარდოს კარგი მოქალაქეობრივი უნარებით აღჭურვილი განათლებული ადამიანები, რომლებსაც შეუძლიათ კრიტიკული აზროვნება და გადაწყვეტილების მიღება.

ზოგჯერ მგონია, რომ ეს მიზნები აღარც მასწავლებლებს ახსოვთ და არც მშობლებმა იციან.

როცა ყველას ერთად ამდენი საქმე გვაქვს, ქულებზე მთელი აქცენტის გადატანა  მხოლოდ აზიანებს საერთო მიზანს. ბავშვებს არ უნდა ეშინოდეთ შეფასების. ქულებისთვის სწავლა მოსაბეზრებელია, დამღლელია, სტრესულია. გააზრებულად, საკუთარი თავისთვის სწავლა კი პროცესია, რომლითაც სიამოვნების მიღება შეიძლება.

ბავშვებმა უნდა იცოდნენ, რომ განათლება თავისუფლებაა.

თუ რამე ძალიან მოინდომე, აუცილებლად მიაღწევ. უბრალოდ, ბევრი უნდა იშრომო. სულ მინდოდა, ბავშვებისთვის საინტერესო პროექტი გამეკეთებინა, რომელშიც აქტიურად ჩაერთვებოდნენ და რომელიც მალე არ დასრულდებოდა. ამ იდეის ხორცშესხმაშიც მშვიდობის კორპუსის მოხალისე დამეხმარა, თუმცა თავიდან ვიდეოკამერები სულ სხვა მიზნით შევიძინეთ. თუმცა მოდი, თავიდან დავიწყებ…

გარდა იმისა, რომ სკოლაში ვასწავლი, ბაღდათის ინოვაციების ცენტრის მენეჯერადაც ვმუშაობ. მშვიდობის კორპუსის მოხალისე, სახელად რაიანი, ცენტრში 2015 წელს მოვიდა. ყოველთვის მზად იყო დასახმარებლად. იმ დროს ჩვენი ინოვაციების ცენტრი ტურიზმის განვითარების ფონდს ექვემდებარებოდა. გვინდოდა, ბაღდათის ტურისტული ადგილების პოპულარიზაციაში წვლილი შეგვეტანა და ამისთვის ტექნოლოგიებიც გამოგვეყენებინა. დავწერეთ პროექტი ვიდეოკამერებისა და ტრიპოდების შესაძენად, დავასაბუთეთ ყველა დეტალი, გავწერეთ ბიუჯეტი და რაიანმა თხოვნით მიმართა მშვიდობის კორპუსს, მცირე საგრანტო პროგრამის ფარგლებში დაეფინანსებინა ჩვენი პროექტი. მალე დადებითი პასუხიც მივიღეთ და შევიძინეთ Soni-ს ორი ვიდეოხკამერა, მიკროფონები და ტრიპოდები. მომდევნო ეტაპი იყო ტრენერის მოძიება, რომელიც ბავშვებს ვიდეოგადაღებასა და მონტაჟს ასწავლიდა. მივმართეთ ინოვაციების სააგენტოს. ვერავინ დაგვეხმარა. ადგილობრივმა ფოტო- და ვიდეოოპერატორებმაც უარი გვითხრეს. ამაო ძებნის შემდეგ ისევ ჩემს შვილს, რომელიც ერთი წელი ოპერატორობას სწავლობდა, ვთხოვე, ჩვენი ცენტრის მოსწავლეებისთვის ვიდეომონტაჟი და გადაღება ესწავლებინა. სიამოვნებით დამთანხმდა და სრულიად უსასყიდლოდ რამდენიმე კვირაში შეასწავლა ჩვენს ბიჭებს ვიდეოგადაღება და მონტაჟის ტექნიკა. ჩემმა ნიჭიერმა ბიჭებმაც ადვილად აითვისეს ყველაფერი. შემდეგ ისევ მოხდა ცვლილებები და ტურიზმის განვითარების ფონდი სხვა უწყებაში გადავიდა. არ მინდოდა, ბავშვების ცოდნა და ტექნიკა გამოუყენებელი დარჩენილიყო, ამიტომ ვიფიქრე, რომ დადგა დრო, დიდი ხნის ოცნება ამეხდინა და საბავშვო ინტერნეტტელევიზია დამეარსებინა.

მეორე დღეს სკოლაში კლასები ჩამოვიარე და ბავშვებს, რომლებსაც ჟურნალისტიკა აინტერესებდათ, ვთხოვე, ჩემთან მოსულიყვნენ პროექტის გასაცნობად. რა თქმა უნდა, ჩვენი ოპერატორი ბიჭებიც შემოგვიერთდნენ. ჩვენი გუნდი ბაღდათის მეორე საჯარო სკოლისა და დიმის საჯარო სკოლის მოსწავლეებს აერთიანებს. ბავშვებს ავუხსენი, რა მინდოდა და მათაც სიხარულით აიტაცეს იდეა. დავიწყეთ ფიქრი პროექტის სახელზე, ლოგოზე, მიზანზე, ფორმატზე. როდესაც ყველაფერზე შევთანხმდით, სახელიც მოვიფიქრეთ: Generation Z/ახალი თაობა. ლოგოც გავაკეთეთ პროფესიონალი პროგრამისტის დახმარებით, გადაცემის ქუდების გაკეთებაც ვისწავლეთ და სიუჟეტებიც დავგეგმეთ. ბავშვები დიდი მონდომებით შეუდგნენ ახალი „პროფესიის“ ათვისებას.

მეტი პროფესიონალიზმისთვის მათ თავიანთი სახელობის ბეიჯებიც დავუმზადე და მიკროფონიც გავაკეთეთ ჩვენივე ლოგოთი. ძალიან უხარიათ, მიკროფონით და კამერებით რომ გადიან გადასაღებად. ჩვენი მოხალისის დახმარებით ტელეკომპანია „იმედის“ ჟურნალისტი ნატალია ქაჯაია გვესტუმრა, ბავშვებს მასტერკლასი ჩაუტარა და გადაღების ტექნიკა ასწავლა. ბავშვებმა ძალიან კარგი გამოცდილება მიიღეს და ბევრი სპეციფიკური ტერმინიც ისწავლეს.

ჩვენი პირველი სიუჟეტი იყო ჩემი და რაიანის ვიდეომიმართვა ახალ პროექტთან დაკავშირებით. მას მოჰყვა რუბრიკები „კვირის დაიჯესტი“, „ნიჭიერი ბავშვები“, „სასკოლო პროექტები“, „ქუჩის გამოკითხვები“ და სხვა. რამდენიმე ხანში ისევ დავიწყეთ ფიქრი ბაღდათის ტურისტული პოტენციალის გაშუქებაზე, თანაც ინგლისურ ენაზე. გადავიღეთ სიუჟეტი კურორტ საირმის შესახებ, ბაღდათის ვლადიმირ მაიაკოვსკის სახლ-მუზეუმის შესახებ. ინგლისურ ენაზე სიუჟეტების მომზადების მიზანი იყო, ბავშვები ენას უკეთ დაუფლებოდნენ, გამოთქმა გაეუმჯობესებინათ და ლაპარაკის კომპლექსიც დაეძლიათ. ბოლო ხანს გაგვიჩნდა სურვილი, ახალგაზრდა მეწარმეებზე მოგვემზადებინა სიუჟეტი, რომელსაც ინგლისურ ტიტრებს დავადებდით. მოგზაურთა კლუბ „იაგუნდთან“ ერთად სოფელ ხანში ჩვენმა ბიჭებმა შესანიშნავი სიუჟეტი მოამზადეს ჭურის ყველის შესახებ „რუსთავი 2“-ის ოპერატორთან ერთად. ეს სიუჟეტი დიდი პოპულარობით სარგებლობს და ბევრი მოწონებაც აქვს.

https://www.facebook.com/GZtaoba/videos/385659322233368/

ახლახან დავიწყეთ პროექტი „ინტერვიუ სკოლის დირექტორებთან“. მუნიციპალიტეტის დირექტორები თავიანთი სკოლების წარმატებებსა თუ პრობლემებზე გვიყვებიან. გვაქვს ჩვენი პატარა სტუდიაც, სადაც სტუმრებს ვიწვევთ და ბიჭები იქვე ამონტაჟებენ გადაღებულ მასალას. ჩვენი სტუდიის სტუმარი იყო აშშ-ს კულტურის ატაშე იულიუს ცაიც, რომელიც აღფრთოვანებული დარჩა პატარა ოპერატორების და ჟურნალისტების მუშაობით და საელჩოშიც მიგვიწვია.

მოკლედ, ბავშვები დიდი სიამოვნებით არიან ჩართული ამ პროექტში, რომელსაც 10 მაისს ერთი წელი შეუსრულდება. ამ პროექტმა ისინი პროფესიულად გაზარდა. ბავშვები უფრო გახსნილები გახდნენ და ადვილად შედიან კონტაქტში ადამიანებთან. განუვითარდათ კრიტიკული აზროვნების უნარი და დამოუკიდებლად გადაწყვეტილების მიღება აღარ უჭირთ, ადვილად ახერხებენ უცხო გარემოში ადაპტაციას და აუღელვებლად მუშაობენ სტრესულ სიტუაციაში.

თუ დაგაინტერესებთ და ეწვევით ჩვენს გვერდს Generation Z/ახალი თაობა, აუცილებლად ნახეთ ჩვენი გუნდის გადაღებული სიუჟეტები, მოიწონეთ და გაუზიარეთ მეგობრებს.

ზოგადი განათლების სფეროში სახელმწიფო პოლიტიკის მიზანია მოსწავლის ეროვნული და ზოგადსაკაცობრიო ღირებულებების მქონე, თავისუფალ პიროვნებად ჩამოყალიბება; მისი აუცილებელი ცოდნით აღჭურვა და მათში კულტურულ ფასეულობათა პატივისცემის გრძნობის გაღვივება. ამ მიზნის მიღწევაში გადამწყვეტი როლი ენიჭება ზოგადსაგნმანათლებლო დაწესებულებას – სკოლას, რომელმაც მოსწავლეს უნდა განუვითაროს საკუთარი შესაძლებლობების მუდმივი განვითარება-გამოვლენის, ინფორმაციის მოპოვების, დახარისხების, ინტერპრეტაციისა და ტრანსფერის, დამოუკიდებლობისა და შემოქმედებითობის  უმნიშვნელოვანესი უნარები. ამ მიზნების მისაღწევად სწავლა-სწავლების პროცესში მრავალფეროვანი მეთოდები და სტრატეგიები გამოიყენება. მათ შორის ერთ-ერთი საინტერესო, მოსწავლეების მაღალი ჩართულობით გამორჩეული აქტივობაა სასწავლო ექსკურსია, რომელიც გარდა იმისა, რომ საშუალებას აძლევს მოსწავლეებს, ვიზუალურად აღიქვან ესა თუ ის ობიექტი და საკლასო სივრცის გარეთ შეიგრძნონ და განიცადონ ნასწავლი მასალა, მათში მნიშვნელოვნად ავითარებს სოციალურ და თანამშრომლობით, სამუშაოს დაგეგმვისა და განხორციელების, დამოუკიდებლობისა და შემოქმედებით  უნარებს. ამავდროულად ექსკურსია საუკეთესო საშუალებაა პასუხისმგებლობის გრძნობის ამაღლებისა და საკუთარი შესაძლებლობების რეალიზებისათვის.

ექსკურსია, როგორც სასწავლო მეთოდი, ხელს უწყობს ეროვნული სასწავლო გეგმის  პრინციპს:

1. სწავლა-სწავლება ხელს უწყობდეს ცოდნათა ურთიერთდაკავშირებასა და ორგანიზებას (მოსწავლე ერთმანეთთან აკავშირებს სკოლაში და სკოლის გარეთ შეძენილ ცოდნას);
2. მასწავლებლის პროფესიულ სტანდარტს – მასწავლებელმა იცის, თუ როგორ სწავლობს მოსწავლე სხვადასხვა სტრატეგიის გამოყენებით და აცნობიერებს მათ მნიშვნელობას მოსწავლის ხელშესაწყობად. (ექსკურსია სხვადასხვა სასწავლო დისციპლინებისათვის ერთ-ერთი საუკეთესო სტრატეგიაა სწავლის ხელშესაწყობად);
3. მასწავლებელი აცნობიერებს პასუხისმგებლობას თითოეული მოსწავლის პიროვნულ და სოციალურ განვითარებაზე (ექსკურსიის დროს მოსწავლეებს უვითარდებათ პიროვნული თვისებები, ზრუნავენ ერთმანეთზე, სხვადასხვა პიროვნებებთან ურთიერთობებით უვითარდებათ სოციალური უნარები).

შინაარსის მიხედვით ექსკურსიებს ყოფენ ორ ნაწილად: მიმოხილვითი და თემატური ექსკურსიები, თემატურს მიეკუთვნება – ისტორიული, ეკოლოგიური, ლიტერატურული, არქიტექტურული, ხელოვნებათმცოდნეობითი ექსკურსიები. ისტორიული თავის მხრივ მოიცავს მხარეთმცოდნეობით, არქეოლოგიურ, ეთნოგრაფიულ, ისტორიულ-ბიოგრაფიულ და სხვა ექსკურსიებს. თითოეული თემა ნაცნობია და ექსკურსიაც, როგორც სასწავლო მეთოდი თითქოს სიახლეს არ წარმოადგენს, მაგრამ უმნიშვნელო ახალ ნიუანსსაც კი შეუძლია შეცვალოს და გააუმჯობესოს ექსკურსიის შინაარსობრივი და თემატური დატვირთვა.

მართლია ისტორია არ არის ერთადერთი სასწავლო დისციპლინა, რომლის სწავლასაც ხელს უწყობს ექსკურსია, მაგრამ, ვფიქრობ, განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ეს მეთოდი ისტორიის სწავლა-სწავლების პროცესში. სწორად დაგეგმილი და განხორციელებული სასკოლო ღონისძიება – თემატური ექსკურსიის სახით, ამა თუ იმ საკითხის ფუნდამენტურ შესწავლას, მოსწავლის თვალსაწიერის გაფართოებასა და მასში მრავალმხრივი უნარების განვითარებას გულისხმობს და პირდაპირ კავშირშია ეროვნული სასწავლო გეგმის სტანდარტთან, რომლის მიხედვითაც ისტორიის სწავლა-სწავლება მიზნად ისახავს: ხელი შეუწყოს მოსწავლის ჰუმანურ, პატრიოტ მოქალაქედ ჩამოყალიბებას და მასში ისტორიის კვლევისთვის საჭირო უნარების განვითარებას.

მინდა კოლეგებს მოკრძალებულად გავუზიარო ჩემი, როგორც ისტორიის მასწავლებლის გამოცდილება ამ კუთხით და შევთავაზო პრაქტიკაში ჩემ მიერ განხორციელებული ექსკურსიების არასრული ჩამონათვალი, რომელთა დაჯგუფებაც შემდეგნაირად გადავწყვიტე:

1. ექსკურსია, რომელიც მოიცავს ორ ან მეტ თემას;
2. ექსკურსია, სადაც მოსწავლე ასრულებს გიდის როლს;
3. ექსკურსია – გადმოვიტანოთ მუზეუმი სასკოლო სივრცეში;
4. დავგეგმოთ გაკვეთილი ექსკურსიის მასალებით.
5. შინაარსობრივად საინტერესო და მრავალფეროვანი ექსკურსიები, რომლებიც აერთიანებს ორ ან მეტ თემას. ასეთი ექსკურსიები ხელს უწყობს როგორც ცოდნის გამდიდრებას, ასევე თანამშრომლობას სხვადასხვა საგნის მასწავლებლებს შორის და ინტერდისციპლინურ კავშირებს (ისტორია, ქართული, ხელოვნება, გეოგრაფია და სხვა…).

2. კიდევ უფრო მეტის მომცემი ხდება ექსკურსია, როცა მოსწავლე ითავსებს გიდის როლს. ამ ფუნქციის შესასრულებლად მოსწავლეს უწევს მოსანახულებელი ობიექტის სხვადასხვა ასპექტში დამუშავება, ინფორმაციის მოძიება, დახარისხება გადმოცემა, ითავისებს დავალებას მაღალი პასუხისმგებლობის გრძნობით და თავს კომფორტულად გრძნობს გიდის როლში. ამ ტიპის ექსკურსია მოვაწყვეთ მეზობელ რაიონში ჩხოროწყუში, რომლისთვისაც თანატოლების რეკომენდაციით შევარჩიეთ მოსწავლე – გიდი, მე-9 კლასის მოსწავლე გიორგი ბერიშვილი დაუკავშირდა ჩხოროწყუს ეთნოგრაფიული მუზეუმის თანამშრომელს სპალეოლოგ იგორ ფიჩხაიას, მოიძია მასალები და გაგვაცნო მუზეუმი და ამ მხარეში მდებარე მღვიმეების კომპლექსი. https://www.blogger.com/blogger.g?tab=mj&blogID=7373221958420762354#editor/target=post;postID=3587922626872934650;onPublishedMenu=allposts;onClosedMenu=allposts;postNum=0;src=postname
3. ხშირად პრობლემას წარმოადგენს ექსკურსიაში ყველა მოსწავლის ჩართვა. ამ პრობლემის გადაჭრის საუკეთესო გზაა, მოსწავლის ან მოსწავლეთა ჯგუფის მიერ საექსკურსიო მასალის სასკოლო სივრცეში გადმოტანა სხვადასხვა საშუალების გამოყენებით. „გადმოვიტანოთ მუზეუმი სკოლაში“ ამ სახელწოდებით მომზადებულმა მე-9 კლასელთა პრეზენტაციამ პროექტ „კოლხური ოდაბადეს“ ფარგლებში ნათელი წარმოდგენა შეუქმნა აუდიტორიას ეთნოგრაფიულ მუზეუმში განთავსებულ მასალებზე. https://www.blogger.com/blogger.g?tab=mj&blogID=7373221958420762354#editor/target=post;postID=4468990964910956857;onPublishedMenu=allposts;onClosedMenu=allposts;postNum=2;src=postname
4. არანაკლებ საინტერესოა ექსკურსია – რომლის საფუძველზეც იგეგმება გაკვეთილი, მსვლელობისას ნანახი ისტორიული ობიექტების ირგვლივ ინფორმაციის ან კიდევ ექსკურსიის მასალებით შექმნილი რესურსის გამოყენებით.

ისტორიულ-ბიოგრაფიულ თემას შეეხება სულხან-საბა ორბელიანის სახლ-მუზეუმში ვიზიტის შემდეგ დაგეგმილი და ჩატარებული ინტეგრირებული გაკვეთილი „ვახტანგ VI   და სულხან-საბა“.

https://fiqriakvirikadze2.blogspot.com/p/blog-page_19.html

ექსკურსია ყოველთვის იყო, არის და იქნება ჩემთვის და ჩემი მოსწავლეებისთვის საინტერესო და საგანმანათლებლო ღირებულების მატარებელი აქტივობა, რომელიც არა მარტო თვალსაწიერის გაფართოების, არამედ ინფორმაციის აღქმის, ანალიზისა და სხვადასხვა სახით წარმოდგენის, შესასწავლი საკითხის მიმართ ინტერესის აღძვრის, სოციალური და თანამშრომლობითი უნარების განვითარების საუკეთესო საშუალებაცაა.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. ეროვნული სასწავლო გეგმა;
2. კანონი ზოგადი განათლების შესახებ;
3. ეტალონი.ჯი – მაია თათეშვილი, რა გავლენას ახდენს სასკოლო ექსკურსიები მოსწავლეებზე.https://www.etaloni.ge/geo/main/index/912;
4. მასწავლებლის გზამკვლევი: ექსკურსიის მომზადება, ექსკურსიის ჩატარება.

როგორ  განვუვითაროთ  მოსწავლეს  აზროვნება?  რა  პროცესებია  საჭირო  აზროვნების  ჩამოყალიბება- განვითარებისათვის?  ეს  საკითხი  ერთ-ერთი  უმნიშვნელოვანესია პედაგოგებისთვის,  ასევე  უპირველესი  ამოცანაა   ფსიქოლოგებისთვის.      სააზროვნო  (შემეცნებითი)  უნარები  ის  საშუალებებია, რომლებიც  დაეხმარება  მასწავლებელს,  უკეთ  დაგეგმოს  სწავლების  პროცესი  და  მოახდინოს  მოსწავლის  აზროვნების  აქტივიზაცია.   ბლუმმა  1956წ. შეიმუშავა  სააზროვნო  (შემეცნებითი)  უნარების  კლასიფიკაცია (დაჯგუფება)- მან    გამოყო  აზროვნების  ზედა  და  ქვედა  დონეები  და  თითოეულ  დონეს  შეუსაბამა  სამ-სამი საფეხური.  ქვედა  დონე–ცოდნა,  გაგება, გამოყენება.  ზედა  დონე–ანალიზი,  სინთეზი,  შეფასება.  აზროვნების  ყოველ  საფეხურზე  გადასვლისას  ის  რთულდება  და  ყოველი  ზემდგომი  საფეხურის  გავლისათვის  აუცილებელია  ქვემდგომი  საფეხურის (ების)  გავლა.

ბლუმის  სააზროვნო  უნარების  კლასიფიკაცია  სქემატურად  შემდეგი  სახით შეიძლება  წარმოვიდგინოთ. (ნახ. 1  ბლუმის  ტაქსონომია).

ნახ.  1

განვიხილოთ  აზროვნების  დონეებისა  და  საფეხურების  გავლა  ფიზიკის  გაკვეთილზე  ერთი  ამოცანის  განხილვის  საფუძველზე.

    ამოცანის  პირობა;  გვაქვს  ორი  ერთნაირი  გამჭვირვალე  ჭიქა . თითოეულში  ასხია  ტოლი  250გ.  მასის  ცივი -0⁰C   (ჭიქა N 1)  და  თბილი  50⁰C   (ჭიქა N 2) ტემპერატურის  წყლები.

ამოცანის  პირობა  უცვლელია, იცვლება  მისი  მოთხოვნილება, შესაბამისად  იცვლება  მისი ამოხსნის  სიძნელის  ხარისხი,  რისთვისაც  გავივლით  ტაქსონომიის  თითოეულ  საფეხურს.

      I -ეტაპი:  ცოდნა– ნიშნავს რაიმეს  შესახებ  ინფორმაციის  ქონას  და  რაიმე  საქმის  ან  ქმედების  შესასრულებლად  საჭირო  ხერხების  ფლობას.

ამოცანის  მოთხოვნა  1.  არა  გვაქვს  არავითარი  ხელსაწყო,  როგორ  დავადგინოთ,  რომელშია  ცივი  და  თბილი  წყალი? (უშუალო  კონტაქტის  გზა).

პასუხის  შესაძლო  ვარიანტები:  ა)  შევეხოთ  ხელით  ჭიქას  და ადვილად  დავადგენთ,  რომელშია  ცივი  და  თბილი  წყალი.  ბ)  ამოცანის  გადაწყვეტა  შესაძლებელია რომელიმე  ჭიქაში  არსებულ  წყალში  თითის  ერთხელ  ჩაყოფით.

ცხადია,  ამ  კითხვაზე  პასუხს  გასცემს  ნებისმიერი  მოსწავლე.  როცა  ეს ამოცანა  გავაცანი  სსსმ-ის  მოსწავლეს,  მან  დაუფიქრებლად  უპასუხა  ამ  კითხვას. აქ  არ  არის  საჭირო  წიგნიერი  ცოდნა, ეს  ცოდნა მას  მიღებული  აქვს  პრაქტიკული  ცხოვრებიდან  და არ  სჭირდება  მისი  წიგნიდან  წაკითხვა , ესაა  ის  საბაზისო  ცოდნა, რომელზეც  მიუთითებს  ბლუმი.

II -ეტაპი  გაგება– არის  ნასწავლი  მასალის  მნიშვნელობაზე  წვდომა

ამოცანის  მოთხოვნა  2.  შესაძლოა  თუ  არა,  შეხებისა  და  ხელსაწყოების  გამოყენების  გარეშე  დავადგინოთ,  რომელ   ჭიქაშია   ცივი  ან  თბილი  წყალი(გარეგანი  დაკვირვების  გზა)?

ამოცანის  გადაწყვეტა  ასეთი  პირობით  მოითხოვს  ფიზიკური  მოვლენის  კარგ  ცოდნას,  მოსწავლემ  უნდა  იცოდეს  და  შეეძლოს დაკვირვება  კონდენსაციის  მოვლენაზე,  იცნობდეს  სითბური  გაფართოების  ეფექტებს.

ამოხსნის  ვარიანტებია:  ა) შევხედოთ  ორივე  ჭიქას  გვერდიდან.  იმ  ჭიქის  გარე  ზედაპირზე,  რომელშიც  ცივი  წყალია,  შეიმჩნევა  „ცვარი“, ჭირხლი  (ზედაპირი  დანამულია). მიზეზი– ჭიქის  გარშემოკრული  ჰაერის  შემადგენლობაში  არსებული  წყლის  ორთქლი  ხდება  გამაჯერებელი.

ბ)  თუ  ჭიქებს  ახლოს  მივიტანთ  ერთმანეთთან,  მაშინ  იმ  ჭიქაში,  რომელშიც  თბილი  წყალია,    წყლის დონე  იქნება  უფრო  მაღალი  (გათბობისას  სხეულის  ზომები  იზრდება).  თუმც  ეს  მოვლენა  შედარებით  ძნელად  დასაკვირვებელია.

გვაქვს  ჰეტეროგენული  მოტივაციის  მაგალითი. ეტაპებია:  ცოდნა,  გაგება.

III-ეტაპი  გამოყენება–გულისხმობს ადრე  ათვისებული  ცოდნის  გამოყენებას, მისი  დასკვნებისა  და  შედეგების  მოხმარებას.   

ამოცანის  მოთხოვნა  3.    შეხების  გარეშე  ხელსაწყოს  ერთხელ  გამოყენებით  გავარჩიოთ   ერთმანეთისაგან  რომელ  ჭიქაშია  ცივი  ან  თბილი  წყალი(ხელსაწყოს  გამოყენების  გზა).

მოთხოვნის  გადაწყვეტისათვის  აუცილებელია  მოსწავლემ  იცოდეს  თერმომეტრის  გამოყენება. სითბოგამტარობის  და  დიფუზიის  მოვლენებზე  დაკვირვება,  მათი  პრაქტიკული  გამოყენება.

ამოხსნის  ვარიანტები:  ა)  პასუხი  პრაქტიკულია.  მოსწავლე  განსაზღვრავს  წყლის  გათბობის  ხარისხს,   ჩადებს  თერმომეტრს  რომელიმე  ჭიქაში  და  გაზომავს  წყლის  ტემპერატურას.

ბ)  ლითონის  გამტარი  (ალუმინი,   სპილენძი …) მოვღუნოთ  90⁰ -იანი  კუთხით, ერთი  ბოლო  ჩავდოთ   წყალში,  მეორეზე  მივამაგროთ  პლასტელინის  ბურთულები  წვრილი  ლურსმნებით,  მაშინ  თბილ  წყალში  ჩაშვებული  ლითონის  ღეროდან  უფრო  ადრე  მოწყდება  ბურთულები,  რითაც  მივხვდებით,  რომელშია  თბილი  და  ცივი  წყალი.

გ)   ჩავასხათ  ჭიქებში  ფერადი  სითხე  (მაგ. ჩაის  ნაყენი)  და  დავაკვირდეთ  დიფუზიის  სიჩქარეს,  რომელ  ჭიქაშიც  ის  უფრო  სწრაფად  მოხდება,  იქ  იქნება  თბილი  წყალი.

ამ  ეტაპზე  მოსწავლეს   სჭირდება-  ცოდნა , გაგება  და  გამოყენების  უნარები.

IV- ეტაპი. ანალიზი — სააზროვნო  უნარ–ჩვევაა,  რომლის  დროსაც  ხდება  მთლიანი  საგნის  ან  მოვლენის  ცალკე  ნაწილების,  მხარეების და  თვისებების  გამოყოფა.

ამოცანის  მოთხოვნა  4.  განსაზღვრეთ  სითბოს  რაოდენობა,  რომელიც  საჭიროა  ცივი  და  თბილი  წყლების:

ა) ერთი და იგივე  ტემპერატურით  გასათბობად;

ბ) 75 ⁰C-მდე  გასათბობად.

რომელ  წყალს  დასჭირდება  მეტი  სითბო  და  რამდენჯერ?

ამ  მოთხოვნის  გადაწყვეტისათვის   მოსწავლემ  უნდა  მოახდინოს  ჭიქებში  არსებული  წყლის: ა) ერთი და იგივე  ტემპერატურით  გათბობისათვის საჭირო  სითბოს  რაოდენობის  შეფასება.  ბ) გამოთვალოს  თითოეულ ჭიქაში  წყლის  75 ⁰C-მდე  გათბობისათვის  საჭირო სითბოს  რაოდენობები  და შეადაროს  ისინი  ერთმანეთს.

პასუხის  შესაძლო  ვარიანტები:  ა) რადგანაც  წყლები  ტოლი  მასისაა, ამიტომ  სითბოს  რაოდენობა მხოლოდ  ტემპერატურის  ცვლილების  პროპორციულია.  და  მათი  ერთი და იმავე  ტემპერატურით  გათბობისათვის  დაგვჭირდება  სითბოს  ერთი და იგივე  რაოდენობა.

ბ) თითოეული  სითხის 75 ⁰C-მდე  გასათბობად  საჭიროა:  ცივისათვის – Q₁=C m(75⁰C – 0⁰C).

ცხელისთვის – Q₂=C m(75⁰C – 50⁰C). ამიტომ     = 3.

ბ)-ს  პასუხი  ასეც  შეგვეძლო  მიგვეღო.  თუკი  თბილი  წყალი  უნდა  გათბეს  25 ⁰C-თი,(50 ⁰C-დან    75 ⁰C -მდე)  და ცივი  75 ⁰C-ით.  (75 ⁰C -დან   -0⁰C -მდე).  ცხადია,  ცივ  წყალს  დასჭირდება  3 – ჯერ  მეტი  სითბო  ვიდრე  თბილს.

ანალიზის  უნარისათვის  საინტერესოა  ასეთი  ვარიანტიც, თუ  ამოცანის მოთხოვნა  იქნებოდა.

4¹    სითბოს რა რაოდენობაა „საჭირო“,  რომ  ჭიქებში  წყლის  ტემპერატურა  შევცვალოთ   25 ⁰C-ით?

ამ  ამოცანის  შინაარსს  სჭირდება  საკმაოდ  ღრმა  ანალიზი.   კონკრეტულად:

ა) თუ  სითხეებს  გადავცემთ სითბოს, მაშინ  ორივე  ჭიქას  უნდა  გადაეცეს  ტოლი  სითბოს  რაოდენობა.

Q=C m(t₂⁰C—t₁⁰C) =4200. 0,25 .25 =26,25კჯ.

ბ) თუ  თბილ  წყალს  ავართმევთ   სითბოს  მაშინ:      Q₁=C m(t₂⁰C—t₁⁰C)  =26,25კჯ.

თუ  0 ⁰C-ის  ტემპერატურის  წყალს  ავართმევთ  სითბოს  მისი  -25 ⁰C-მდე    გაციებისთვის,   მაშინ;

Q=r m +C_ყ m(0⁰C – (-25⁰C))= r m +C_ყ m 25⁰C=3,4. 10⁵  0,25 + 2100. 0,25 .25= 10⁵ჯ =100კჯ..

( აქ    r=3,4. 10⁵    ყინულის  დნობის  კუთრი  სითბოა             C_ყ= 2100   ყინულის კუთრი სითბოტევადობაა)

ამოცანის  ამოხსნისას  ჩანს  პირობისა  და  პროცესის  ანალიზის  ღრმა  ცოდნა,  მოსწავლეს  შეუძლია  მოვლენათა  ანალიზი, პროცესის  თვისებრივი  და  რაოდენობრივი  შეფასება.

( აქ  გვაქვს _  ცოდნა-გაგება-გამოყენება-ანალიზი_  უნარების  ფლობა.)

V  ეტაპი.  სინთეზი– სააზროვნო  უნარ–ჩვევაა,  რომელიც  გულისხმობს ცალკე  მოცემული  ელემენტებისაგან (მოვლენის  ცალკეული  თვისებებით) გონებაში  მოვახდინოთ მათი გაერთიანება ახალი სტრუქტურული  მთლიანობის  სახით. (ამ აზრით სინთეზი  ანალიზის საწინააღმდეგო პროცესია).

ამოცანის  მოთხოვნა  5.  როგორ  განვსაზღვროთ  ჭიქებში  სითხეთა ტემპერატურა?  რას  ემყარება  თერმომეტრის  მოქმედების  პრინციპი?  გამოთქვით  ვარაუდი,  როგორი  იქნება  ტემპერატურა  სითხეთა  შერევისას  (ეს შეიძლება  მივაკუთვნოთ  გონებრივ  იერიშის პროცესს)?

მოსწავლეს უნდა  შეეძლოს  ტემპერატურის  გაზომვა თერმომეტრით, გონებაში  სითბოცვლის  პროცესის გაანალიზება, ივარაუდოს  შედეგი,  რაოდენობრივი  გათვლებით დარწმუნდეს  თავის  ვარაუდში.

პასუხი:  ტემპერატურას  განსაზღვრავენ  თერმომეტრით.  თერმომეტრის  მოქმედების  პრინციპი  ემყარება  გათბობისას  სხეულის  გაფართოების  პრინციპს  (0⁰C  –ყინულის  დნობის  ტემპერატურაა,   100⁰C –წყლის  დუღილს).

სითბური  ბალანსის  განტოლების  შედგენით  გამოითვლება  ნარევის  ტემპერატურა.  მაგრამ  ამ  შემთხვევაში  შეიძლება  დავასკვნათ,  რომ  ნარევის  ტემპერატურა  იქნება  25⁰C .  ცივი  წყალი  ღებულობს  იმდენ  სითბოს,  რამდენსაც  გასცემს  თბილი, ვინაიდან  წყალთა  მასები  ტოლია,  ნარევის  ტემპერატურა  იქნება–  25⁰C.  ამ  ამოცანის  ამოხსნის  შემდეგ  შეიძლება  გაჩნდეს  კითხვები.

1. შეიძლება  თუ არა,  ნარევის  ტემპერატურა  იყოს:  ა) 23⁰C,     ბ) 25⁰C,    გ) 28⁰C.  თუ  ცივი  წყლის  მასა   მეტია  თბილი  მასაზე?
2. შეიძლება თუ არა,  ნარევის  ტემპერატურა  იყოს:  ა) 23⁰C,     ბ) 25⁰C,    გ) 28⁰C.  თუ  ცივი  წყლის  მასა    ნაკლებია  თბილი  მასაზე?

სინთეზის  ეტაპისათვის  საინტერესოა იგივე  ამოცანა ასეთი  კითხვებით.

5¹   რა  არის  ტემპერატურის  ფიზიკური  არსი? რომელ ჭიქაში მყოფ  წყალს  აქვს  მეტი  შინაგანი  ენერგია  და  რამდენით?

ამ  ამოცანის  ამოხსნისათვის  საჭიროა  ცოდნა,  გაგება,  გამოყენება   ანალიზისა და სინთეზის    კარგი  უნარი.

ისტორიული  ექსკურსი.  ტემპერატურის  გაზომვას  ადამიანი  ახერხებს  მე-17-ე  საუკუნიდან,  ხოლო  ტემპერატურის  რაობა  გაირკვა  მე-19-ე  საუკუნეში,  როცა  დამუშავდა  მკთ–თეორია.

არსი  ასეთია.  ტემპერატურით  განისაზღვრება  ნივთიერების  შემადგენელი  ნაწილაკების  ქაოსური  მოძრაობის  საშუალო  ენერგიის  ზომა.   მოძრაობის  საშუალო  ენერგია  საშუალო  კვადრატული  სიჩქარის  პროპორციულია (E  V² ),  ხოლო   საშუალო  კვადრატული  სიჩქარე  ტემპერატურის  (V²  T).  მაშინ,  რა  იქნება,  თუ  მოლეკულების  საშუალო  კვადრატული  სიჩქარე  გახდება  0-ის  ტოლი?   გამოთვლებით  დადგინდა,  რომ  ასეთი ტემპერატურა  ცელსიუსის  სკალის  მიხედვით  არის  -273,16⁰C .  თუკი  ამ  ტემპერატურას  მივიღებთ  0- ად  (საწყისად) თერმომეტრის  -273 ⁰C შეუსაბამებთ– 0⁰C   მაშინ  ასეთ  თერმომეტრზე  არ  აღირიცხება  უარყოფითი  ტემპერატურა,  ამიტომაც  ასეთ  თერმომეტრებს  ეწოდებათ  აბსოლუტური   ტემპერატურის  სკალიანი  თერმომეტრები. კავშირი  ცელსიუსისა  და  კელვინის  სკალით  განსაზღვრულ  ტემპერატურებს  შორის  ასეთია :

T K=t⁰C +273⁰.

შინაგანი  ენერგია  მეტი  აქვს  ჭიქას,  რომელშიც  50 ⁰C  ტემპერატურის  წყალია.

ჩვენი  ამოცანის  პირობიდან  გამომდინარე  ტემპერატურათა  ცვლილება  მცირეა,  ამიტომ  ურთიერთქმედების  ენერგია  პრაქტიკულად  ერთნაირია  (II- ეტაპი    ბ) ნაწილი)  და  შინაგანი  ენერგია  იქნება  მხოლოდ  T-ტემპერატურაზე  დამოკიდებული.  რის  გამოც  შინაგანი  ენერგიის  ცვლილება ასე  განისაზღვრება :

∆U=C m(t₂⁰C—t₁⁰C) =4200. 0,25 . 50 =52,5კჯ.

(ეს ჰეტეროგენული  მოტივაციაა,  კარგად  ჩანს  ცოდნა-გაგება-გამოყენება-ანალიზისა და სინთეზის  უნარები.)

VI  ეტაპი  შეფასება–  სააზროვნო  უნარ–ჩვევაა,  ზოგადად იგი  გულისხმობს  არჩეული  კრიტერიუმების  გარკვეული  კატეგორიებისადმი  მიკუთვნებას,  რაიმე  მოვლენაზე  დაყრდნობით  მსჯელობას  და დასკვნების  გამოტანას.

შეფასების ეტაპისათვის ამოცანის  მოთხოვნა  შეიძლება  იყოს:

ამოცანის  მოთხოვნა  6.      სითხეთა  ტემპერატურა  შეიცვალა  25 ⁰C-თი,  როგორ  შეიცვალა  მათი  სითბოს  რაოდენობა?

პასუხი:  კითხვის  ასე დასმა  ყოვლად  გაუმართლებელია,  ვინაიდან  ის  არ  ასახავს  რეალურ პროცესს.  სითბოს  ცვლილებითაა  განპირობებული  ტემპერატურათა  ცვლილება  და  არა  პირიქით.  ამრიგად,  რეალური  პროცესის  მიმდინარეობა  ასეთია:

მაშინ  როგორ  დავსვათ  სწორად  კითხვა?    პასუხია:

როგორი სითბოს რაოდენობა მიიღო ან გასცა სითხემ, თუ მისი  ტემპერატურა  შეიცვალა  25 ⁰C-ით?          ან:

სითხის  ტემპერატურა  შეიცვალა  25 ⁰C-თი,  როგორი  სითბოს  რაოდენობა  მიიღო  ან  გასცა  მან?

შეიძლება  ამოცანის  მოთხოვნა  ასეც  ჩამოყალიბდეს;

სითხეთა  ტემპერატურა  შეიცვალა  25 ⁰C-თი,  როგორ  შეიცვალა  მათი  შინაგანი  ენერგია?

(აქ  ჰეტეროგენული  მოტივაცია,  გვაქვს  ცოდნა-გაგება-გამოყენება-ანალიზის –  სინთეზის  და შეფასების     უნარების  გამოყენების  მაგალითები.)

სტატიაში  ფიზიკის ერთი მარტივი ამოცანაა აღებული და თითოეული სააზროვნო საფეხურის გავლისას არ იცვლება ამოცანის პირობა, მაგრამ აზროვნების სიძნელის შესაბამისად იცვლება მისი სირთულე. ამოცანის თითოეული საფეხურის გავლისას აქვს მოთხოვნის შესაბამისი ამოხსნები ( თითოეულ საფეხურზე ამოხსნის რამდენიმე ვარიანტია) ამოხსნები ისეა შერჩეული, რომ ის შეიძლება პრაქტიკული გამოცდილებითაც გადავწყვიტოთ. საინტერესოდაა ნაჩვენები აზროვნების ერთი საფეხურიდან მეორეზე გადასვლის მომენტი და შესაბამისად, როგორ იზრდება ფიზიკურ მოვლენებზე წვდომის სიღრმე.

ლიტერატურა:

1. მელიქიშვილი მ. „კონსტრუქტივიზმი“- მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი-2012 წ.
2. ჭანტურია თ. „მრავალმხრივი ინტელექტის თეორია“მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი-2012 წ.
3. ჭაღიაშვილი თ. „ჰუმანისტური თეორია“მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი-2012 წ.
4. Dewey J. მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი-2012 წ.
5. Llewellyn D. Teaching high school science through inquiry: A case study approach. Corwin Press USA. (2005)

ძვირფასო კოლეგებო,

მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი, საინფორმაციო საგანმანათლებლო რესურსების,  სამეცნიერო რეფერირებადი  ჟურნალის „განათლების მეცნიერების“ პროგრამის ფარგლებში, 2019 წლის 19 ოქტომბერს, ატარებს მესამე სამეცნიერო კონფერენციას თემაზე: „განათლება გლობალური და ციფრული მოქალაქეობისთვის“.

განათლების მეცნიერების მკვლევრებს ექნებათ შესაძლებლობა, კოლეგებს  გაუზიარონ კვლევის შედეგები,   საერთაშორისო და  პირადი გამოცდილება   განათლების მნიშვნელობაზე გლობალური და ციფრული მოქალაქეობისთვის  და მონაწილეობა მიიღონ დისკუსიაში მათთვის საინტერესო საკითხებზე.

კონფერენციის სამუშაო ენაა ქართული.

მოხსენება შესაძლებელია წარმოადგინოთ, როგორც  ზეპირი ასევე  პოსტერული სახით. კონფერენციის სტატიები გამოქვეყნდება მასწავლებელთა პროფესიული განვითრების ეროვნული ცენტრის სამეცნიერო რეფერირებად ჟურნალში – „განათლების მეცნიერება“, jes.org.ge.

დეტალური ინფორმაციისათვის იხილეთ კონფერენციის საიტი :

სამეცნიერო “კონფერენცია-განათლება გლობალური და ციფრული მოქალაქეობისათვის”

მოსწავლეები ხშირად აპროტესტებენ რომელიმე საგნის სწავლას, რადგან ფიქრობენ, რომ ეს მათ არ დასჭირდებათ, ვერაფერში გამოიყენებენ, ან უბრალოდ, ის ყველაფერი, რასაც სკოლაში სთავაზობენ, არ აინტერესებთ. ასევე, შესაძლოა, ზოგადად, სასწავლო პროცესი, სასკოლო ცხოვრების ყოველდღიურობა მათთვის მოსაწყენი იყოს.

განწყობას კი დიდი მნიშვნელობა აქვს. მოსწავლეებში სწავლის მოტივაციისა და ენთუზიაზმის მაღალი დონე მათი წარმატების საფუძველია.  მასწავლებელზე ბევრი რამ არის დამოკიდებული. რას და როგორ შესთავაზებს მოსწავლეებს მათი ინტერესებიდან გამომდინარე, რომ დასახულ მიზნებს მიაღწიოს და მათ მნიშვნელოვანი უნარ-ჩვევები განუვითაროს.

სულ ვცდილობ, საკუთარი თავი ჩემი მოსწავლეების ადგილას წარმოვიდგინო, მათი ფიქრებით ვიფიქრო და მათი აზროვნებით ვიაზროვნო. ერთ საღამოს მომივიდა იდეა, რომ ჩემი მოსწავლეებისთვის შემეთავაზებინა პროექტი, რომელიც მათი ინტერესებიდან გამომდინარე განხორციელდებოდა. მინდა, გაგიზიაროთ ამ წამოწყების შესახებ, რადგან მან ძალიან წარმატებული შედეგი გამოიღო.

პროექტის სახელწოდება: ,,ის, რაც ჩვენ გვაინტერესებს“.

პროექტის მიზანი: მოსწავლეებში ინფორმაციის მოძიების, შეგროვების, დახარისხების, პრეზენტაციის, აუდიტორიის წინაშე გამოსვლის, შემოქმედებითი, სათქმელის არგუმენტირებულად გადმოცემის უნარ-ჩვევების განვითარება.

პროექტის აღწერილობა:

ბავშვებს ვთხოვე, დაეწერათ ერთი კითხვა, რომელზე პასუხიც ყველაზე მეტად აინტერესებდათ და რომლის შესახებ ინფორმაციის მოსმენაც არასდროს მობეზრდებოდათ. კითხვა შეიძლებოდა ყოფილიყო არასასკოლო მასალიდანაც.  მათ ძალიან საინტერესო შეკითხვები ჩამოწერეს:

• როგორ იზრდება ფრჩხილი?
• როგორ მზადდება ბარბი?
• როგორ არის წიგნებში ასეთი ლამაზი ნაწერი?
• როგორ იცვლება ადამიანი, როცა იზრდება?
• როგორ შემიძლია ვიყო ,,ფლეშივით” სწრაფი?
• როგორ მზადდება წიგნის ყდა?
• როგორ იზრდება ხე?
• არსებობენ თუ არა ქალთევზები?
• როგორ იზრდება თმა?
•  როგორ იკვებებიან მწერები?

მოკლედ, ჩემს ხელში იყო 28 ძალიან საინტერესო თემა. ამავე დროს, ჩემს ხელთ იყო შესაძლებლობა, რომ ჩემს მოსწავლეებს აეღოთ წიგნები, გამოეყენებინათ google, დაეხმარებინათ უფროსები და თითოეულს მისთვის საინტერესო თემაზე შეეგროვებინა ინფორმაცია, შემდეგ კი ეს ყველაფერი დიდი აუდიტორიისთვის გაეცნო.

ყოველი კვირის ბოლოს,  ჩვენი საკლასო ოთახი იქცევა ხოლმე “კონფერენციის” დარბაზად, იდგმება ტრიბუნა (რომელიც ერთ-ერთი მოსწავლის მამამ საკუთარი ხელით დაგვიმზადა), ტრიბუნაზე მაგრდება მიკროფონები, ასევე, გვყავს შესანიშნავი აუდიტორია, რომელსაც წარმოადგენენ მოსწავლეთა მშობლები, ხანდახან და-ძმები და ბებია-ბაბუებიც, მასწავლებლები და მომხსენებელი, რომელიც გვაცნობს საინტერესო ინფორმაციას. გვაცნობს მთელი მონდომებით, დიდი ენთუზიაზმით, რადგან სასაუბრო თემა მისი ინტერესის სფეროა და ცდილობს მსმენელამდე დაწვრილებით მიიტანოს მასზე ინფორმაცია.
გარდა იმისა, რომ თითოეულ მათგანს საშუალება ეძლევა იყოს “მომხსენებელი”, ასევე ყველას ეძლევა საშუალება დაეუფლოს აუდიტორიაში მოქცევის წესებს, მოსმენის, ბოლოს კი კითხვების დასმის კულტურას.

სახელი ,,კონფერენცია”, ნამდვილის მსგავს ტრიბუნაზე დგომა, რომელსაც ასევე ნამდვილის მსგავსი მიკროფონი აქვს მიმაგრებული, დარბაზის მსგავსი გარემო და მაყურებელი, რომელიც შენთვის ძვირფასია და მათი აზრი და დამოკიდებულება შენთვის ფასეულია და, რა თქმა უნდა, იმ თემების მოსმენა, რომლებიც განა ვინმემ მოგახვია თავს და გავალდებულებს, რომ გინდა თუ არა მოუსმინო, არა! თავად აირჩიე და შენი ინტერესის სფეროს წარმოადგენს.  აი, სწორედ ამ ფაქტორების გაერთიანებაა ჩვენი პროექტი – “ის, რაც ჩვენ გვაინტერესებს”, რომელსაც ყოველ პარასკევს ვახორციელებთ.

პროექტმა მიზანს მიაღწია. მოსწავლეებმა წინასწარ იციან საკუთარი გამოსვლის თარიღი, რაც საშუალებას აძლევს მათ, დროულად დაიწყონ მუშაობა. სასიამოვნოა მათზე თვალ-ყურის დევნება, როცა ვხედავ, როგორ მუშაობენ საკუთარ თემებზე, როგორ აგროვებენ ინფორმაციებს, ცდილობენ, რაც შეიძლება საინტერესოდ წარსდგნენ აუდიტორიის წინაშე, რომ ის თემა, რაც მათ აინტერესებთ, სხვებისთვისაც საინტერესო გახადონ, როგორ ამარცხებენ ნერვიულობას, განცდებს, შიშს, როგორი გამბედავები და მონდომებულები არიან. ასევე, მიხარია, როდესაც ვხედავ, როგორი პროგრესი აქვთ ,,აუდიტორიაში” მსხდომ მსმენელებს, როგორ იზრდება მათი ინტერესი, როგორ იხვეწება მათი ქცევა, აზროვნება. მნიშვნელოვანიც ეს არის, რომ ყველაფერმა, რასაც ვაკეთებთ, პროგრესი და წინსვლა გვაჩვენოს.

მოზარდებს მოზარდობის პერიოდში აქვთ გარკვეული კითხვები: რა ხდება ჩემ ირგვლივ? როგორ იქცევიან სხვები? რა მომწონს მე? რა განმასხვავებს სხვებისგან? რას წარმოვადგენ ამ საზოგადოებაში? ამ კითხვებზე პასუხები  დიდწილად განსაზღვრავს პიროვნების ფორმირებას, უყალიბებს მას საზოგადოებაში არსებული რეალობის, პრობლემების აღქმა-შეფასებისა თუ სიკეთის მიმღებლობის უნარს. აღქმა კი ყოველთვის ერთნაირი არ არის, სამწუხაროდ, ხშირად დამახინჯებულია. ამიტომაც მოზარდებს სკოლისა და მშობლების დახმარება სჭირდებათ, ჩვენ კი – მათზე  პასუხისმგებლობის განცდის  ამაღლება.

სოციალურ-კულტურული გარემო მოზარდის კოგნიტური განვითარების უმნიშვნელოვანეს პირობად მიიჩნია ცნობილმა ფსიქოლოგმა ლევ ვიგოტსკიმ (1896-1934). მისი აზრით, სწორედ ამ ასაკში იძენს მოზარდი თვითრეგულირების უნარს, ხოლო სოციალური კომუნიკაცია განსაზღვრავს ბავშვის განვითარებას. მნიშვნელოვანი ცნება ვიგოტსკის თეორიაში არის MKO (More Knowledgeable Other)  – მეტად მცოდნე სხვა, ე.ი. ჩვენ, მასწავლებლები და მშობლები.

ცნობილი შევეიცარიელი ფსიქოლოგის ჟან პიაჟეს (1896-1980) აზრით, ბავშვი თვითმოტივირებული არსებაა, რომელიც თავად იკვლევს გზას და ასე შეიმეცნებს სამყაროს, თვითონ მართავს თავისი შემეცნების განვითარების პროცესს. იგი ბუნებრივად ეგუება გარემოს და შემეცნებითი სტრუქტურების – სქემების საშუალებით გადაამუშავებს მიღებულ ინფორმაციას.

ორივე ფსიქოლოგის აზრით, გარემო  მნიშვნელოვანი ფაქტორია ადამიანის ჩამოყალიბების პროცესში. პიაჟესთვის განმსაზღვრელი თავად სუბიექტია, ხოლო ვიგოტსკისთვის – გარემო, მაგრამ პიაჟეს სუბიექტს კონკრეტულ გარემოში უწევს საკუთარი შემეცნებითი უნარების განვითარება. ასე რომ, სასკოლო ასაკში მოზარდის განვითარებაზე გარემოს (პირდაპირ თუ ირიბად) მნიშვნელოვანი გავლენა აქვს. რაც იმას ნიშნავს, რომ სივრცე, სადაც ბავშვი იზრდება, უნდა იყოს მისთვის კომფორტული, ჩვენთვის – რაციონალური.

სკოლაში, სადაც მე ვასწავლი, ადმინისტრაცია, მასწავლებლები და მშობლების დიდი ნაწილი ორიენტირებულია, რომ სასკოლო ცხოვრება მოსწავლეთათვის გახდეს უფრო  საინტერესო, კეთილგანწყობილმა გარემომ მოიზიდოს მოსწავლე სკოლაში ცოდნის  და მისი პრაქტიკულად გამოყენების უნარების შესაძენად. ამ კუთხით ვახორციელებთ როგორც სასწავლო, ასევე აღმზრდელობითი ხასიათის ღონისძიებებს, კერძოდ –

სასწავლო დარგში:

მთელი სასწავლო წლის განმავლობაში კათედრის ფარგლებში ხორციელდება კათედრათაშორისი და საერთო სასკოლო მონიტორინგი სწავლა-სწავლების ეფექტურობის ამაღლების კუთხით; ვგეგმავთ და ვაანალიზებთ ყოველწლიურ გამოცდებს საფეხურების პრიორიტეტების გათვალისწინებით;  ვთანამშრომლობთ მშობლებთან  ამა თუ იმ საგანში მოსწავლის მხარდასაჭერი აქტივობების დაგეგმვის კუთხით; მასწავლებლები მუდმივად ზრუნავენ პროფესიულ განვითარებასა და სრულყოფაზე.

სააღმზრდელო დარგში:

განვახორციელეთ სასკოლო პროექტები ძალადობის მინიმიზაციისათვის; საქველმოქმედო აქტივობები, რომელთა მიზანი მოსწავლეთა მოქალაქეობრივი პასუხისმგებლობის განვითარებაა; მშობელთა ჩართულობისა და თემის გააქტიურების ხელშემწყობი ღონისძიებები; გაცდენა-დაგვიანების პრევენციისა და მინიმუმამდე დაყვანის ქტივობები, ვცდილობთ, შევქმნათ სკოლაში მშვიდი და თანამშრომლობითი გარემო.

თუმცა თვალნათლივ ჩანს, რომ სასურველ მდგომარეობამდე ჯერ კიდევ შორსაა: კვლავ გვყავს დაბალი აკადემიური მოსწრების მოსწავლეები, მნიშვნელოვნად იკლო აგრესიის შემთხვევებმა, მაგრამ მაინც შეინიშნება, განსაკუთრებით საბაზო და საშუალო საფეხურზე; მოსწავლეებს ურთიერთობისათვის ურჩევნიათ სკოლის გარე სივრცე; მოსწავლეების მხრიდან ასევე აღინიშნება სკოლის მიმართ გულგრილი დამოკიდებულების მაგალითები. ყველა ჩამოთვლილ ქმედებასა და ქცევაზე სკოლა რეაგირებს დაუყოვნებლივ, ცდილობს სხვადასხვა აქტივობით მინიმუმამდე დაიყვანოს არასასურველი შედეგი და ქმედება. არ გვაქვს მოლოდინი, რომ აბსოლუტური დადებითი და ზედმიწევნით უნაკლო გარემოს შექმნა იყოს შესაძლებელი, თუმცა იმ ხარისხის რეაგირებას, რასაც სკოლა ახორციელებს უარყოფითი მაჩვენებლების აღმოსაფხვრელად, შედეგი უკეთესი უნდა მოჰყოლოდა.

დავგეგმეთ კომპლექსური კვლევა, რომელიც გაგვცემდა პასუხებს კითხვებზე: რა იწვევს სასკოლო ცხოვრების ერთგვარ სტაგნაციას მოსწავლეთა გადასახედიდან? რას შეცვლიდნენ XXI საუკუნის ახალგაზრდები სასკოლო სისტემაში იმისთვის, რომ სკოლა გახდეს მეტად სასურველი და მიმზიდველი ადგილი სწავლისთვის,  ურთიერთობისა და ფსიქო-ემოციური მდგომარეობის განვითარებისათვის?

სასკოლო სუბიექტების კომპლექსურმა გამოკითხვებმა ასეთი შედეგი მოგვცა:

• მოსწავლეებს ყველაზე მეტად აწუხებთ სასკოლო და საკლასო გარემო, რომელსაც არ მიიჩნევენ კომფორტულად;
• არ მიიჩნევენ სახალისოდ სასწავლო პროცესს;
• ვერ ხედავენ საკუთარ როლს და ფუნქციას სასკოლო ცხოვრების შეცვლის საქმეში;
• მასწავლებლებსა და ადმინისტრაციას მიიჩნევენ სასკოლო ცხოვრების გაუმჯობესებაზე პასუხისმგებელ პირებად;
• მშობელი და მოსწავლე ამ პრობლემის მოგვარებაში მიაჩნიათ ნაკლებ მნიშვნელოვან რგოლებად.

მოსწავლეებთან კვლევითი ინტერაქციით დადგინდა:

• დაბალია პასუხისმგებლობის გრძნობა;
• დაბალია სასკოლო ცხოვრებაში თანამონაწილეობის შემთხვევაში სასიკეთო ცვლილებების მოლოდინები;
• მოსწავლეებს შორის ურთიერთობის ხარისხი სასურველზე დაბალია;
• მოსწავლეებს სკოლა მიაჩნიათ მხოლოდ კონკრეტული საგნების შესწავლისა და მასწავლებლებთან აკადემიური ურთიერთობების ადგილად;
• ადმინისტრაციას აკისრებენ პრაქტიკულად ყველა ტიპის პასუხისმგებლობას და არ მიიჩნევენ მშობელთა ჩართულობას აუცილებლად.

მშობლების შეხედულება ასეთია:

• მიიჩნევენ, რომ მათი ჩართულობა სასკოლო ცხოვრებაში სასიკეთო იქნებოდა, მაგრამ ამის განხორციელების ბერკეტები არ აქვთ (არ აქვთ დრო, მუშაობენ დილიდან საღამომდე);
• მიაჩნიათ, რომ მათი შვილების წარმატება ძირითადად აკადემიური მოსწრებით განისაზღვრება;
• სკოლა და მისი საჭიროება არის სახელმწიფო სტრუქტურების საზრუნავი, ხოლო მშობელს ნაკლები რესურსი აქვს რაიმეს შესაცვლელად;
• მიესალმებიან სკოლის მიერ დანერგილ ყველა სიახლეს – განხორციელებულ პროექტებს, თუმცა განსაკუთრებით საბაზო და საშუალო საფეხურის მოსწავლეთა მშობლები მათში სუბიექტად ვერ მონაწილეობენ, არც  დრო აქვთ და ვერც აუცილებლობას ხედავენ;
• სასკოლო ცხოვრებაში აქტიურად მონაწილეობენ კონკრეტული მშობლები დაწყებითი საფეხურიდან საბაზო საფეხურის ჩათვლით, იშვიათად საშუალო საფეხურზეც.

პედაგოგების მოსაზრებები ასეთია:

• მიაჩნიათ, რომ მათი საქმიანობა ძალიან შრომატევადია, მოტივაცია – დაბალი;
• დაბალი მოტივაცია ხელს უშლის მათ სასკოლო ცხოვრებაში სიახლეების განხორციელებასა და იდეების გენერირებაში;
• მშობლებისა და მოსწავლეების ერთიანობის გარეშე შეუძლებელია სასკოლო ცხოვრების – გარემოს, სწავლის ხარისხისა და პოზიტიური დამოკიდებულების დანერგვა/გაუმჯობესება.

მიღებულმა შედეგებმა ნათელი სურათი გვაჩვენა, სად გვიჭირს, რა უნდა გავაუმჯობესოთ. ასევე აშკარაა, რომ პრობლემებს კომპლექსური და სისტემური ცვლილებები სჭირდება სახელმწიფოს, სკოლისა და ოჯახის როლის გათვალისწინებით. მაგრამ ვინაიდან ყველამ თავისი საქმე უნდა აკეთოს, ჩვენ კი სწორედ ამ მაღალი ინტერესის გამო ჩავატარეთ კვლევა, მივიჩნიეთ, რომ  სხვადასხვა მეთოდით წარმოჩენილი ნაკლოვანებებისა და სუსტი მხარეების გაანალიზების საფუძველზე დაგვეგეგმა ინტერვეციის აქტივობები, რომელთა მიზანი იყო:

1. სწავლებისა და აღზრდის საკითხებზე თანაბარი ზრუნვის ხელშეწყობა;
2. მოსწავლეთათვის სკოლისა და სასწავლო პროცესის მიმართ პოზიტიური განწყობის შექმნა არასტანდარტულ სასკოლო გარემოში;
3. ტრადიციული საგანმანათლებლო გარემოს შეცვლა მოსწავლის მოტივაციის ამაღლებისათვის;
4. მოსწავლეთა თვითდამკვიდრების არაძალადობრივი საშუალებების ხელშეწყობა.

ამ კონკრეტული მიზნების მისაღწევად დავგეგემთ აქტივობები:

• საკლასო და სასკოლო გარემოს შეცვლა; სასკოლო სივრცის – როგორც მყუდრო, კომფორტული და ყურადღებიანი გარემოს ჩამოყალიბების ხელშემწყობი ღონისძიებები;
• გაკვეთილზე მუშაობის ორგანიზების ფორმების გამრავალფეროვნება – კოლაბორაციული, თანამშრომლობითი გარემოს უზრუნველყოფა;
• მოსწავლეთა მიერ სასკოლო ცხოვრების გაუმჯობესების შესახებ გამოთქმული შენიშვნებისა და წინადადებების დამუშავება პროპორციული და ეფექტური უკუკავშირისათვის;
• სხვადასხვა საფეხურის მოსწავლეებს შორის მჭიდრო, კეთილგანწყობილი და თანამშრომლობითი ურთიერთობის ხელშემწყობი ღონისძიებები;
• პროფესიული ზონების მოწყობა მოსწავლეთა დაინტერესების მიზნით;
• თემის/მშობლების გააქტიურების ღონისძიებები სასკოლო ცხოვრებაში ჩართულობის ამაღლებისათვის – გაკვეთილებზე მოწვევა, მათი პროფესიული გამოცდილების გაზიარება მოსწავლეებისათვის და სხვ.;
• მასწავლებლების წამახალისებელი რეგულაციების დანერგვა სკოლაში – კონკურსები წლის საუკეთესო მასწავლებლის, საუკეთესო დამრიგებლის, ყველაზე კრეატიული მასწავლებლის პოზიციებზე.

ყველაზე მნიშვნელოვანი, რაც კვლევისა და ვითარების შესწავლის ეტაპზე გამოვლინდა, არის ის, რომ მოსწავლეებს აქვთ მზაობა, შეცვალონ სასკოლო ცხოვრება უკეთესობისკენ, მხოლოდ ასეთ ცვლილებებს დამოუკიდებლად ვერ განახორციელებენ, მათ უფრო მეტი მონდომება და ინიციატივა სჭირდებათ ჩვენი მხრიდან. მოზარდი, რომელიც ჩვენი პასუხისმგებლობის სივრცეში ატარებს ყოველდღიურად რამდენიმე საათს, ჩვენს მოტივაციას ვერ გაზომავს, მას ახლა და აქ, სკოლაში, სჭირდება ჩვენი ყურადღება, სიახლეებისადმი ინტერესი, თბილი და ყურადღებიანი გარემო. იმისათვის, რომ საჯარო სკოლაში ცხოვრება უფრო საინტერესო და მიმზიდველი გავხადოთ, დავიწყოთ დიაგნოსტირებით, ვეძებოთ მიზეზები, რომლებიც ხელს უშლის მოსწავლეს, აღიქვას სკოლა პირად სივრცედ, დავადგინოთ მისი დისკომფორტის გამომწვევი ფაქტორები, წავახალისოთ ბავშვის ნებისმიერი სასიკეთო წამოწყება და ინიციატივა, რაც აუცილებლად შეცვლის გარემოს თქვენს სკოლაშიც.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1.https://intermedia.ge/%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%90/86197-w:channel თინათინ მამულაშვილი. ლევ ვიგოტსკის სოციო-კულტურული თეორია;

2. ნათია ჯანაშია, ნათელა იმედაძე, სოფიო გორგოძე – „განვითარებისა და სწავლის თეორიები“.

მედიაინფორმაციის დამუშავება და ანალიზი, მათი ეფექტიანად და მიზანმიმართულად გამოყენება ხელს უწყობს მოსწავლეთა კრიტიკული და შემოქმედებითი აზროვნების განვითარებას, მოზარდთა ინდივიდუალური შესაძლებლობების რეალიზებას მრავალფეროვანი ინფორმაციით გაჯერებულ სამყაროში.

თანამედროვე საგანმანათლებლო სივრცეში ტრადიციულ სასწავლო ტექსტებთან ერთად, მნიშვნელოვანი გახდა ისეთი მედიარესურსების გამოყენება როგორიცაა – ხმოვან-ვერბალური ინფორმაცია, აუდიო-ვიზუალური საშუალებები, პლაკატი, კარიკატურა, სურათი და სხვა. „მედია ყველაზე მძლავრი კულტურული იარაღია, რომელმაც ადამიანის ცხოვრების ყველა სფერო მოიცვა. სწორედ ამიტომ აუცილებელია მოსწავლემ შეძლოს, ერთი მხრივ, ამ ახალი სტილისა და მრავალგვარი ფორმის მედიარესურსების აღქმა-გააზრება, ინტერპრეტირება, გამოყენება და შექმნა, მეორე მხრივ, მედია სამყაროში ორიენტირება, სწორი არჩევანის გაკეთება, ინფორმაციის „გაფილტვრა“ და მიღებული ინფორმაციის კრიტიკულად შეფასება“ (ესგ). აქედან გამომდინარე, სასწავლო პროცესში მნიშვნელოვანია არა მარტო მედია ინფორმაციის გაფილტვრა-ანალიზი, არამედ მიღებული ინფორმაციის კრიტიკული შეფასება და მათ შესახებ საკუთარი ინტერპრეტაციის ვიზუალურად გამოვლენა, მედია სამყაროში სწორი ორიენტაცია და სწორი დასკვნების გამოტანა.

მედიაწიგნიერების ინტეგრირება შესაძლებელია ნებისმიერ საგანსა და სასწავლო პროცესთან. დღევანდელი ტექნოლოგიური ბუმის პირობებში და რეალურ ცხოვრებაში ჩვენი მოსწავლეები ყოველდღიურად ეცნობიან მედიასაშუალებით გადმოცემულ ინფორმაციას. ინფორმაციის დიდი ნაწილი მათ მიერ შინაარსობრივად სწორად ვერ აღიქმება და გადმოცემული მედიაგზავნილები, ე.წ. მესიჯები მოსწავლეთა  ყურადღების მიღმა რჩება.  მოსწავლეების მიერ მხოლოდ ახალი ტექნოლოგიების გამოყენება არ ნიშნავს მათ ჩართვას მედიაწიგნიერების განათლებაში. მედიაწიგნიერების აქტივობები განსხვავდება სასწავლო პროცესში ახალი ტექნოლოგიების ინტეგრაციისაგან. მედიაწიგნიერების სწავლებაში მთავარია კვლევა და მოსწავლეების ანალიტიკური აზროვნება. ამ მხრივ სწავლება იწყება კურიკულუმის მიზნების განხილვითა და მოსწავლეთა საჭიროების კვლევით. მედიაწიგნიერებასთან ინტეგრირების გზების ანალიზისას გასათვალისწინებელია ინფორმაციის არა პასიური აღქმა-ანალიზი, არამედ მონაწილეობითი მედიაწიგნიერების კულტურის განვითარება, რომელიც  მედიაპროდუქტის კრიტიკულ ანალიზთან ერთად მოიაზრებს მის შექმნასაც, კეთებით სწავლებას, რაც ბევრად პროდუქტულია და სწავლებისადმი ეფექტურ-კონსტუქტივისტულ მიდგომას გულისხმობს.

მედიაწიგნიერების ინტეგრირება ისტორიის და საზოგადოებრივი მეცნიერებების სწავლებისას  თითქმის ყოველ საგაკვეთილო პროცესშია შესაძლებელი, რადგან მიმდინარე საზოგადოებრივი მოვლენების შესახებ  მედიასაშუალებები უამრავ ინფორმაციას გვაწვდის და არჩევანის ფართო შესაძლებლობას იძლევა. მედიაწიგნიერება და მედიარესურსების ანალიზი გათვალისწინებულია ერთიანი ეროვნული გამოცდების ისტორიის საგამოცდო ტესტებშიც. პლაკატებისა და კარიკატურების ანალიზს  მნიშვნელოვანი ადგილი უკავია ეროვნული სასწავლო გეგმაშიც. ეს საკითხები პროგრამულად მეათე კლასის კურუკულუმითა გათვალისწინებული.

მედიარესურსების კრიტიკული ანალიზით მოსწავლეთა დინტერესებისათვის პედაგოგიურ პრაქტიკაში რამოდენიმე სტრატეგია გამოვიყენე, რომლებშიც გავითვალისწინე როგორც მედიარესურსების კრიტიკულ ანალიზი და შემოქმედებითი ინტერპრეტაცია, ისე საავტორო მედიარესურსის შექმნა. ჩემი გამოცდილებიდან მსურს გაგიზიაროთ მეათე კლასში ჩატარებული მედიაწიგნიერებასთნ ინტეგრირებული ისტორიის გაკვეთილი, რომელშიც  გამოყენებულმა მედიაწიგნიერების სტრატეგიებმა ხელი შეუწყო მოსწავლეების მიერ თანამედროვე ტექნოლოგიებით გაჯერებულ გარემოში მედიაგზავნილების სწორად გააზრებას, მათ დეკოდირებასა და რეპრეზენტაციას, მედიარესურსის ვიზუალური ხატის იდენტიფიცირებას და პირადი მოსაზრებების ინტერპრეტაციის საფუძველზე საკუთარი მედიაპოსტერის შექმნას.

გაკვეთილის თემიდან გამომდინარე წინასწარ შევარჩიე სასწავლო პროგრამის, გაკვეთილის მიზნისა და მოსწავლეთა ასაკისათვის შესაბამისი მედიარესურსები, რომლებიც, ერთის მხრივ,  მათთვის საინტერესო და აქტუალური იყო, მეორეს მხრივ, ხელი შეუწყო საგაკვეთილო პროცესში  მოსწავლეთა აქტიურად ჩართვასა და დიკუსიაში მონაწილეობას.

   გაკვეთილის თემა: მედიარესურსები (პოსტერი, კარიკატურა, ვიდეო) როგორც                                                   ისტორიული ეპოქის ასახვის ფორმა.

გაკვეთილის მიზანი:  გაკვეთილის აქტივობებში მონაწილეობით მოსწავლეები შეძლებენ :

• გაანალიზონ ისტორიული მოვლენის შესახებ განსხვავებული ინტერპრეტაციები, კრიტიკულად შეაფასონ და ჩამოაყალიბონ   საკუთარი შეხედულებები  ისტორიული ფაქტის მიმართ;
• გამოთქვან მოსაზრებები მედიარესურსის შინაარსისა და მისი სანდოობის შესახებ, განსაზღვრონ წყაროს შექმნის მიზანი, დრო და ადგილი, რეალურად შეაფასონ მათი ზეგავლენა საზოგადოებაზე, იმსჯელონ ეპოქის შესაბამისი ფასეულობების, ღირებულებებისა და შესაძლებლობების შესახებ;
• საკუთარი ინტერპრეტაციით შექმნან საავტორო მედიარესურსი – პოსტერი, რის საფუძველზეც განუვითარდებათ კრიტიკული და შემოქმედებითი აზროვნების უნარი.

აქტივობა 1. შეკითხვები ცოდნის გასააქტიურებლად. მოსწავლეთა ყურადღების მობილიზებისათვის გაკვეთილი დავიწყე მინი-საუბრით თანამედროვე ეპოქაში მედიაწიგნიერების მნიშვნელობისა და შესაძლებლობების  შესახებ, ხოლო იმის გასაგებად თუ რომელი მედიასაშუალებებით  ეცნობიან ინფორმაციას და რა იციან მედიაწიგნიერების შესახებ დავუსვი შეკითხვები:

• რომელი მედიასაშუალებებიდან ვეცნობით თანამედროვე ეპოქაში მნიშვნელოვან ინფორმაციას?
• როგორ ფიქრობთ, რამდენად სანდოა მედიის მიერ გავრცელებული ინფორმაცია საზოგადოებისათვის?
• მედიის მიერ მოწოდებული ინფორმაცია  მხოლოდ ფაქტებს მოგვითხრობს თუ ადამიანებების მოსაზრებებსაც გვამცნობს?
• როგორ შეიძლება მედიაინფორმაციის სანდოობის გადამოწმება და მისი იდენტიფიცირება რეალობასთან?
• რა მიზანს ემსახურება მედიის მიერ მოწოდებული ინფორმაცია, ვისთვისაა შექმნილი და როგორი გზავნილია მასში გათვალისწინებული?
• რა კავშირი აქვს მედიასაშუალებებს ისტორიულ მოვლენებთან, ფაქტებთან და  როგორ ვიყენებთ მათ ისტორიის შესასწავლად?
• როგორ გავლენას ახდენს მედიაწიგნიერება საზოგადოებაზე – დადებითს თუ უარყოფითს და რატომ?

დასმულ შეკითხვებზე მოსწავლეებმა უპასუხეს ინდივიდუალურად, ზოგიერთ შემთხვევაში ცოდნის გაღრმავებისა და ინფორმაციის სრულად მიღებისათვის   დავუსვი დამატებითი შეკითხვებიც. ამ აქტივობისას  შევეცადე მოსწავლეებთან ერთად ყურადღება გამემახვილებინა მედიასაშუალებებისა და მედიარესურსების მრავალფეროვნებაზე,  მედიაინფორმაციის ისტორიასა და საზოგადოებრივ ცნობიერებასთან უშუალო კავშირზე.

აქტივობა 2. მოსწავლეთა პროვოცირება საინფორმაციო ვიდეო-რგოლის ჩვენებით. აქტივობის წინ მოსწავლეებს ჩავუტარე ინსტრუქტაჟი საჩვენებელი აუდიო-ვიზუალური მასალის კონტექსტსა და მოსალოდნელი სამუშაოსთან დაკავშირებით. ვიდეო-რგოლი მიეძღვნა საინფორმაციო საშუალებებით გაშუქებულ რუსეთის პრეზიდენტის ვლადიმერ პუტინის  უახლოეს საერთაშორისო პოლიტიკასა და მის პოლიტიკური შეხედულებებს. მოსწავლეებს ვთხოვე ყურადღებით დაკვირვებოდნენ და კარგად გაეაზრებინათ ვიდეოს მთავარი გზავნილი (რისი თქმა სურდათ ამ ვიდეო-მასალის ჩვენებით მის ავტორებს).  მოსწავლეებმა ნახეს 29 წუთიანი ვიდეორესურსი, რომელშიც ვლადიმირ პუტინმა საზღვარგარეთის ქვეყნების ელჩებთან შეხვედრისას განაცხადა რუსეთის მშიდობისმოყვარე პოლიტიკასა და სხვა  ქვეყნების საშინაო საქმეებში ჩაურევლობასთან  დაკავშირებით – https://palitranews.ge/video/vladimer-putini-sagareo-politikashi-ruseti-skhva-kveqnebis-shida-sakmeebshi-chaurevlobis-printsips-itsavs ).

ვიდეო-რგოლის  ჩვენების შემდეგ კლასი დავყავი სამუშაო ჯგუფებად და გადავეცი დავალების ფურცლები (N1) ვიდეოფილმის განხილვასთან დაკავშირებით. დავალება დაბეჭდილი იყო T-დიაგრამის სახით, რომლის ერთ მხარეს შეკითხვები ეწერა, მეორე მხარეს კი მოსწავლეებს მოკლედ  უნდა გამოეთქვათ საკუთარი ვარაუდები და გამოევლინათ ვიდეოს მთავარი გზავნილი (მესიჯი). დავალების შესრულებაზე  მოკლე ინსტრუქტაჟის შემდეგ მოსწავლეებმა ჯგუფებში შეასრულეს დავალება აუდიო-მასალის დეკოდირებასთან დაკავშირებით. (დავალების შეკითხვები შინაარსობრივად ითვალისწინებდა შემდეგ საკითხებს : 1. ვინ შეიძლება იყოს აღნიშნული ვიდეოფილმის ავტორი?; 2. რა მიზნითაა შექმნილი ვიდეოფილმი და რომელი აუდიტორიისათვის?; 3. რომელი მთავარი მესიჯი გაჟღერდა ვიდეოში?; 4. წყარო პირველადია თუ მეორადი?; 5. რამდენად შეეფერება მოცემული მესიჯი ცხოვრებისეულ რეალობას?; 6. როგორი განცდა დაეუფლათ ვიდეორგოლის ნახვის შემდეგ და როგორია მათი  დამოკიდებულება აღნიშნულ მესიჯთან დაკავშირებით?; 7. როდის შეიქმნა  ვიდეო და რამდენად რეალურია მასში ასახული ფაქტები?; 8. რამდენად სანდოა მოცემული ინფორმაცია და როგორ შეიძლება მისი გადამოწმება?; 9. ინფორმაციის გადმოცემის როგორი ფორმაა გამოყენებული ვიდეორგოლში?).

    აქტივობა 3. მოსაზრებების რეპრეზენტაცია.  დავალებების შესრულებასთნ დაკავშირებული მოსაზრებების რეპრეზენტაციისათვის მოსწავლეებისაგან ავირჩიეთ ორი ასისტენტი, რომლებიც ორგანიზებულად წარმართავდნენ დისკუსიას და მოსაზრებების განხილვას დავალების კითხვების შესაბამისად. სადისკუსიოდ მოსწავლეებმა განიხილეს საპირისპირო მოსაზრებებიც. განსაკუთრებული ყურადღება გავამახვილეთ ისეთ საკითხებზე, როგორიცაა:

• რა შთაბეჭდილებები დაგიტოვათ ვიდეორესურსმა?
• ვინ არის სამიზნე აუდიტორია და საიდან შიტყვეთ?
• ვიდეორგოლის მესიჯმა ვის შეიძლება მოუტანოს სარგებელი, ან მიაყენებს ზიანი?

მოსწავლეთა მოსაზრებების რეპრეზენტაციისას ფაქტობრივად ვასრულებდი ფასილიტატორის როლს და ფლიპჩარტზე ვაფიქსირებდი ყველაზე მნიშვნელოვან მოსაზრებებს, ხოლო საჭირო შემთხვევაში ვერთვებოდი დისკუსიაშიც. რეპრეზენტაციის შემდეგ შევაჯამეთ მოსწავლეთა გამოთქმული მოსაზრებები და გამოვყავით მათ შორის მნიშვნელოვანი.

აქტივობა  4. მოსწავლეებთან ერთად გაკვეთილის თემისა და მიზნის განსაზღვრა.  ზემოთ აღნიშნული აქტივობებიდან გამომდინარე მოსწავლეებთან ერთად განვსაზღრეთ გაკვეთილის თემა და გაკვეთილის მიზანი, რომელსაც მივაღწევდით გაკვეთილის საშუალებით. ასევე წინასწარ მივაწოდე ინფორმაცია მოსალოდნელი აქტივობებისა და მათი შეფასების კრიტერიუმების შესახებ.

  აქტივობა 5. კარიკატურის ანალიზი (დეკოდირება). ამ აქტივობაში მოსწავლეებს შევთავაზე ვიდეოფილმისაგან შინაარსობრივად განსხვავებული კონტექსტის მქონე რუსეთში შექმნილი ვლადიმერ პუტინის კარიკატურის („ვიზუალურ ხატის“) განხილვა და ავუხსენი მისი დეკოდირებისათვის შესასრულებელი სამუშაოს არსი. მოსწავლეებმა ჯერ ჯგუფებში განიხილეს კარიკატურა, რომელშიც ვლადიმერ პუტინი ვიდეორგოლისაგან  განსხვავებულ პოზიციაშია გამოსახული და საკუთარ ქვეყანაში მედიის უფლებების შემზღუდველად გვევლინება. მოსწავლეებს გადავეცი შეკითხვების ფურცელი (N2) კარიკატურაზე მუშაობისათვის. (შეკითხვები გამოისახა ეკრანის სლაიდზეც, მასწავლებლის საპრეზენტაციო სლაიდებზე ვიზუალურად ასახული იყო ყველა დავალება და საინფორმაციო მედიარესურსი). შეკითხვების გააზრების შემდეგ მოსწავლეებმა თანამიმდევრულად  იმსჯელეს  კარიკატურის ანალიზზე, მის დანიშნულებასა და ვიზუალურ მხარეზე კარიკატურის დეკოდირების კომპონენტების მიხედვით.

 კარიკატურის დეკოდირების  კომპონენტები:  (სამუშაო ფურცელი N 2)

• ავტორი – ვინ შეიძლება იყოს აღნიშნული კარიკატურის ავტორი?
• მიზანი – რა მიზნითა და ვისთვისაა შექმნილი კარიკატურა?
• ეკონომიკური საფუძველი – ვინ შეიძლება იყოს აღნიშნული კარიკატურის დამკვეთი?

ვის მოუტანს ზიანს ან  სარგებელს  შექმნილი კარიკატურა?

• გავლენა – რით არის მნიშვნელოვანი ეს კარიკატურა საზოგადოებისათვის?
• პოზიცია – რას ფიქრობენ აღნიშნული პოლიტიკური სიტუაციის შესახებ და ვლადიმერ

                     პუტინის პოლიტიკაზე  მედიის მიმართ?

• შინაარსი –  რამდენად რეალურად ასახვს კარიკატურის ვიზუალური მხარე და                                        გზავნილი   რუსეთში არსებულ პოლიტიკურ სიტუაციას?
• ტექნიკა –    რამდენად კარგად არის შერჩეული კარიკატურის ვიზუალური მხარე?                         
• ინტერპრეტაცია-კიდევ რისი დამატება შეიძლებოდა კარიკატურაზე შინაარსობრივად?
• კონტექსტი –           როდის არის წყარო შექმნილი და რამდენად აქტუალურია?
• სანდოობა – რამდენად სანდოა აღნიშნული წყარო და როგორ შეიძლება მისი გადამოწმება?

აქტივობა 6. შესრულებული აქტივობების სინთეზი. მოსწავლეთა მიერ წარმოთქმულ მოსაზრებათა სინთეზის საფუძველზე ერთმანეთს შევუდარეთ ორივე აქტივობის შინაარსობრივი მხარე ( I -პუტინი, როგორც მშვიდობის დამცველი და II- პუტინი, როგორც მედიის უფლებების შემზღუდველი). პროექტორის საშუალებით ინფორმციის  მრავალფეროვნებისათვის მოსწავლეებს ვაჩვენე ვლადიმერ პუტინის სხვა კარიკატურები და მედიარესურსები – პლაკატები, სურათები და ცნობილ ადამიანთა მოსაზრებები პუტინის შესახებ (მაგ., პუტინი მართავს მედვედევთან ერთად სახელმწიფოს საჭეს; პუტინს ხელზე უკეთია „გაზპრომის“ მანიშნებელი,ხოლო თავის სიძლიერესა და ნებას შეკრული მუშტით გამოხატავს; პუტინის სურათი ტრამპთან ერთად ჰელსინკის თათბირზე; პუტინის პლაკატი, რომელშიც გამოსახულია ახალგაზრდა თაყვანისმცემლებთან ერთად). ამ აქტივობით მოსწავლეთა ყურადღება გავამახვილე ვლადიმერ პუტინის პოლიტიკასთან დაკავშირებულ მოსაზრებათა მრავალფეროვნებაზე, იმაზე, რომ ვლადიმერ პუტინის პოლიტიკას მოწინააღმდეგებთან ერთად ჰყავს მომხრეებიც. შევეცადე, რომ მოსწავლეებს ყველა ტიპის მედიაინფორმაცია საკუთარი ხედვის ღირებულ წყაროდ განეხილათ. მოსწავლეებთან ერთად მივედით დასკვნამდე, რომ ინფორმაციის სანდოობისა და სწორი თვალთახედვის შემუშავებისათვის აუცილებელია სხვადასხვა მედიასაშულებისა და საინფორმაციო წყაროს შედარება და სწორი ანალიზი, როგორც დადებითი ისე უარყოფითი თვალსაზრისით. მოსწავლეებს სლაიდების სახით წარვუდგენე არა მხოლოდ პუტინის, არამედ სხვადასხვა პოლიტიკურ მოღვაწეთა შესახებ არსებული კარიკატურებიც (მრავალფეროვანი წარმოსახვისა და მათი მიზანმიმართულად გამოყენების შესაძლებლობების გააზრებისათვის). ყურადღება გავამახვილე იმაზეც, რომ მედიაწიგნიერების ძირითადი დანიშნულებაა საინფორმაციო გზავნილების ანალიზისას საზოგადოებას გაუწიოს დახმარება სწორი დასკვნებისა და თვალთახედვის შემუშავება-რეპრეზენტაციაში. განსაკუთრებული ყურადღება გავამახვილე იმაზე, რომ მედიაწიგნიერებისა და მედიარესურსების გამოყენება მნიშვნელოვანია კრიტიკული და შემოქმედებითი აზროვნებისათვის, მათი გამოყენება ისტორიის გარდა შესაძლებელია სხვადასხვა სასწავლო აქტივობებისას და ცხოვრებისეული მოვლენებისადმი საკუთარი თვალთახედვის შემუშავებისას.

აქტივობა 7. პოსტერის შექმნა. ამ აქტივობით მოსწავლეებს  საშუალება მივეცი კარიკატურის მიმართ წარმოდგენილი მოსაზრებების საფუძველზე შეექმნათ საკუთარი მედიარესურსი -„პოსტერი“, რომელშიც სასურველ ვიზუალურ გამოსახულებასთნ ერთდ აისახებოდა მათ მიერ შემუშავებული კონკრეტული მედიაგზავნილი. ჯგუფებში სამუშაოდ გადავეცი ფლიპჩარტები, მარკერები, წინასწარ შერჩეული კარიკატურები და ფოტოები. მოსწავლეებმა ჯგუფებში 10 წუთიანი თანამშრომლობით  შეიმუშავეს პოსტერები, რომლებშიც საკუთარი მოსაზრებებით მხარი დაუჭერეს ან გააკრიტიკეს ვლადიმერ პუტინის ე.წ. „მშვიდობისმოყვარე და დემოკრატიული  პოლიტიკა“.

სამუშაო ჯგუფებმა საკუთარი მოსაზრებების პოსტერებში გამოსახატავად გაითვალისწინეს შემდეგი კომპონენტები – მიზანი, აუდიტორია, გამოხატვის ფორმა, გზავნილისა და მათ მიერ შემუშავებული ტექსტის  შინაარსი (სამუშაო ფურცელი N3). წინასწარ ავუხსენი, რომ აქტივობის შეფასების კრიტერიუმების მიხედვით ასევე  მნიშვნელოვანი იყო ფოტოებისა და ტექსტის კონტექსტის შესაბამისობა, ვიზუალური გამოსახულება და სივრცეში განლაგება.

აქტივობა 8. გამოფენა-პრეზენტაცია.  მოსწავლეებმა წარმოადგენეს ჯგუფებში შექმნილი პოსტერები, ყურადღება გაამახვილეს პოსტერის ვიზუალურ მხარესა და მთავარ გზავნილზე, რომელშიც დაფიქსირდა საკითხის მიმართ მათი დამოკიდებულება. პოსტერების პრეზენტაციისას ყურადღება გავამახვილეთ თითოეული ნამუშევრის ღირებულებით მხარეზე და მთავარ მედიაგზავნილზე, ტექსტისა და ფოტოს შესაბამისობაზე. რის შემდეგაც  ცოდნის განმტკიცებისა და თემის უკეთ გააზრებისათვის საშინაო დავალებად განვსაზღვრეთ :

• შექმნან ელექტრონული ან ნახატი პოსტერი საინტერესო და აქტუალური გზავნილით (თემასთან დაკავშირებით);
• ან წარმოადგინონ რომელიმე მედიარესურსის დეკოდირება გაკვეთილზე გამოყენებული  კომპონენტების საშუალებით.

   აქტივობა 9. შეფასება და უკუკავშირი. გაკვეთილის დასასრულს შევაჯამეთ და შევაფასეთ მოსწავლეთა აქტივობები სამქულიანი განმსაზღვრელი შეფასებით წინასწარ შემუშავებული რუბრიკების შესაბამისად (1.არგუმენტირებული მსჯელობა, 2.მედიარესურსთან ინტერპრეტაციის  შესაბამისობა, 3.შემოქმედებითობა და მედიარეურსის დეკოდირების  ორიგინალურობა, 4.ჯგუფური პრეზენტაცია). გაკვეთილის მსვლელობისას საუკეთესო მოსაზრებებს ვაფასებდი განმავითარებელი შეფასებით.

მოსწავლეებმა თვითონაც შეაფასეს საკუთარ პოსტერები, ყურადღება გაამახვილეს მათ შინაარსობრივ, ვიზუალურ მხარესა და ორიგინალობაზე.  გაკვეთილის ბოლოს უკუკავშირისა და რეფლექსიისათვის ისაუბრეს შემდეგ საკითხებზე: 1.რა მოეწონათ გაკვეთილის მსვლეობაში ყველაზე მეტად?; 2.რა არ მოეწონათ, ან გაუჭირდათ შესრულება?; 3. რა უნდა გავითვალისწინონ მომავალში?       

აღნიშნული გაკვეთილი შემოქმედებითად წარიმართა. მოსწავლეები ქტიურად ჩაერთვნენ დაგეგმილ აქტივობებში. გაკვეთილზე გამოყენებულმა მედიარესურსებმა მოსწავლეები საკმაოდ დააინტერესა. მათ თავისუფლად გამოთქვეს მოსაზრებები მედიარესურსების გაფილტვრა-დეკოდირების პროცესში. საინტერესო იყო მათი დამოკიდებულება  ისტორიულ ფაქტთან დაკავშირებული სხვადასხვა რესურსის  შეპირისპირება-შედარებასთან დაკავშირებით. ასისტენტებთან ერთად შევეცადეთ მაქსიმალურად გამოგვევლინა  მოსწავლეთა დამოკიდებულება მედია-რესურსების მიმართ. ისინი განსაკუთრებული ინტერესით ჩაერთვნენ კარიკატურის დეკოდირებასა და საკუთარი მოსაზრებებით ანალოგიური მედიარესურსის – პოსტერის შექმნაში, რაც მონაწილეობითი მედიაწიგნიერების ფორმაა. პოსტერების შექმნით მოსწავლეებმა სრულად გამოავლინეს საკუთარი შემოქმედებითი შესაძლებლობები. საავტორო პოსტერებზე მუშაობამ დამანახვა, რომ მოსწავლეებმა კარგად გაიაზრეს მედიაწიგნიერებისა და მედიარესურსების არსი, გაიაზრეს ისეთი სიტყვების მნიშვნელობ, როგორიცაა – დეკოდირება, რეპრეზენტაცია, მედიაგზავნილი, ვიზუალური ხატი, პოსტერი და სხვა.

მედიაწიგნიერებასთნ ინტეგრირებული ეს გაკვეთილი ვფიქრობ, პროფესიულ დახმარებას გაუწევს ჩემ კოლეგებს სასწავლო პროცესში მედიარესურსების მიზანმიმართულად გამოყენებაში, რადგან კეთებით სწავლება და  მედიაწიგნიერებით განათლება  მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსწავლეთა შემოქმედებითი და კრიტიკული აზროვნების განვითარებისათვის, დამოუკიდებელი და გააზრებული არჩევანის უნარის მქონე მოქალაქეების აღზრდისათვის.

გამოყენებული რესურსები:

1. ზოგადი განათლების ეროვნული მიზნები, 2004წ;
2. ეროვნული სასწავლო გეგმა (2018-2024წწ);
3. მედიაწიგნიერების ონლაინკურსი მასწავლებლებისთვის, 2018წ;
4. მედიაწიგნიერება, სამოქალაქო განვითარების ინსტიტუტი, 2014წ;
5. ისტორიის სახელმძღვანელო მეათეკლასელთათვის, ბაკურ სულაკაურის გამომც.2012წ;

ვიდეორგოლი: https://palitranews.ge/video/vladimer-putini-sagareo-politikashi-ruseti-skhva-kveqnebis-shida-sakmeebshi-chaurevlobis-printsips-itsavs

წრეწირი, ელიფსი, პარაბოლა  და ჰიპერბოლა მეორე რიგის ალგებრული წირებია. თითოეული მათგანი წარმოადგენს ისეთ ბრტყელ წირს, რომელებიც მკაცრად განსაზღვრულია ზოგადი სახის განტოლებებით.  თითოეული მათგანი წარმოადგენს იმ წერტილთა გეომეტრიულ ადგილს, რაც მათი განმარტებებიდან გამომდინარეობს.

გარდა ამისა თითოეული წირი წარმოადგენს კონუსის სიბრტყით გაკვეთისას მიღებულ წირს. სტატიაში გთავაზობთ  თითოეული წირის  კონუსის კვეთასთან შესაბამისობის  გეომერტიულ დამტკიცებას.

ვაჩვენოთ, რომ წრეწირი, ელიფსი, ჰიპერბოლა და პარაბოლა შეიძლება მიღებულ იქნან  მართი წრიული კონუსური ზედაპირის სიბრტყით გადაკვეთით. მართი წრიული კონუსური ზედაპირი წარმოადგენს იმ წრფეების გეომეტრიულ ადგილს, რომლებიც გადიან მოცემულ წერტილზე (კონუსის წვერო) და მოცემულ წრეწირზე (მიმმართველი წირი, კონუსის ფუძე). ამასთან წრეწირის სიბრტყე იმ წრფის მართობია, რომელიც წრეწირის ცენტრს კონუსის წვეროსთან აერთებს; აღნიშნულ წრფეს კონუსის ღერძი ეწოდება.

ვთქვათ, მოცემულია მართი კონუსი და ის გადაკვეთილია ფუძის პარალელური π სიბრტყით (ნახ 1). ადვილი მისახვედრია, რომ კვეთში მიიღება წრეწირი.  π სიბრტყე ვაბრუნოთ a წრფის ირგვლივ და  კონუსი გავკვეთოთ π სიბრტყით π სიბრტყის სხვა და სხვა მდებარეობებისას.

ნახ 1

ნახ 2

იმის დასამტკიცებლად  რომ კონუსური ზედაპირის სხვადასხვა სიბრტყით გადაკვეთისას მიღებული წირები ელიფსის პარაბოლასა და ჰიპერბოლას წარმოადგენენ, გავიხსენოთ თითოეული წირის განმარტება:

ელიფსი ეწოდება იმ წერტილთა გეომეტრიულ ადგილს, რომელთა მანძილების ჯამი ორი გარკვეული წერტილიდან მუდმივი სიდიდეა.

პარაბოლა ეწოდება იმ წერტილთა გეომეტრიულ ადგილს, რომელთა მანძილები გარკვეულ წერტილამდე და გარკვეულ წრფემდე მუდმივი სიდიდეა.

ჰიპერბოლა  ეწოდება იმ წერტილთა გეომეტრიულ ადგილს, რომელთა მანძილების სხვაობა ორი გარკვეული წერტილიდან მუდმივი სიდიდეა.

ელემენტარულ გეომეტრიაში განიხილავენ კონუსის იმ ნაწილს, რომელიც მოთავსებულია წვეროსა და მიმმართველ წრეწირს შორის. ჩვენ კი ჩვენ მიერ წარმოდგენილ სამუშაოში  კონუსურ ზედაპირს განვიხილავთ მთლიანად, რომელიც, ორივე მხარეს მიდის უსასრულეთში. ქვემოთ ჩვენ ვნახავთ, რომ წრიული კონუსური ზედაპირი მეორე რიგის ზედაპირია.

მართი წრიული კონუსური ზედაპირი გადავკვეთოთ ისეთ π სიბრტყით (სიბრტყე, რომელიც A, M და A₁ წერტილებზე გადის), რომელიც არ გადის კონუსური ზედაპირის წვერზე.

განვიხილოთ მეორე სიბრტყე, რომელიც გადის კონუსის ღერძზე და π სიბრტყის მართობია; ვთქვათ, ეს სიბრტყე არის ნახაზის სიბრტყე; უკანასკნელი კონუსურ ზედაპირს გადაკვეთს ორ e და e₁ მსახველზე, ხოლო π სიბრტყეს რომელიმე AA₁ წრფეზე.

განვიხილოთ სამი შემთხვევა:

1. ვთქვათ, აღებული π სიბრტყე კვეთს კონუსური ზედაპირის მხოლოდ ერთ ნაწილს (ერთ კალთას), ისე რომ იგი არ არის კონუსური ზედაპირის არც ერთი მსახველის პარალელური  (ნახ. 3).  ასეთ შემთხვევაში π სიბრტყის l და l₁ მსახველებთან გადაკვეთის A და A₁ წერტილები მოთავსდება კონუსის ერთ კალთაზე. გავავლოთ კონუსური ზედაპირის შიგნით ორი წრეწირი, რომლებიც ეხებიან l და l₁ მსახველებს და AA₁ წრფეს (ერთი ამ წრეთაგანი OAA₁ სამკუთხედში ჩახაზული წრეწირია, ხოლო მეორე კი გარეჩახაზული).

ამ წრეწირების ცენტრები, ცხადია, დალაგდება კონუსური ზედაპირის ღერძზე. F და F₁ იყოს აღნიშნული წრეწირების AA₁ წრფესთან შეხების წერტილები. თუ აღნიშნულ წრეწირებს ვაბრუნებთ კონუსის ღერძის გარშემო, ამით მივიღებთ ორ სფეროს, რომლებიც კონუსურ ზედაპირს ეხებიან GH და G₁H₁ წრეწირების გასწვრივ. ამ წრეწირების სიბრტყეები, ცხადია კონუსის ღერძის მართობულია. G, H, G₁ და H₁ წერტილები წარმოადგენენ აღნიშნული სფეროების l და l₁ მსახველებთან შეხების წერტილებს. M იყოს π სიბრტყის კონუსურ  ზედაპირთან გადაკვეთის წირის რომელიმე წერტილი. გავავლოთ ამ წერტილზე კონუსური ზედაპირის მსახველი, რომელიც GN და G₁N₁ წრეწირებს გადაკვეთს K და K₁

 წერტილებში; OK₁, OG₁ და OH₁ მონაკვეთები წარმოადგენენ ერთი საერთო წერტილიდან გავლებულ ორი სფეროს საერთო მხებებს.OH=OG=OK, OH₁=OG₁=OK_1.  ამიტომ KK₁=GG₁=HH₁, და მათი საერთო სიგრძე არ არის დამოკიდებული M წერტილის არჩევაზე.

მეორე მხრივ MF=MK, როგორც ორი მხები, გავლებული M წერტილიდან პირველი სფეროსადმი; ასევე,  MF₁=MK₁, როგორც ორი მხები, გავლებული M წერტილიდან მეორე სფეროსადმი;  ამიტომ, ცხადია,

MF+MF₁=MK+MK₁=KK₁

ე.ი M წერტილიდან F და F₁ წერტილებამდე მანძილების ჯამი მუდმივი სიდიდეა. რაც იმას ნიშნავს რომ π სიბრტყის კონუსურ ზედაპირთან გადაკვეთის წირი არის ელიფსი F და F₁  

 ფოკუსებით და KK₁ დიდი ღერძით.

ნახ.3

2. განვიხილოთ შემთხვევა, როცა π სიბრტყე გადაკვეთს კონუსური ზედაპირის ორივე კალთას, ისე რომ A და A₁ წვეროებო მოთავსდება კონუსური ზედაპირის სხვადასხვა ნაწილზე (ნახ. 4).  ამ შემთხვევაში π სიბრტყე კონუსური ზედაპირის ორი მსახველის პარალელური იქნება. ეს მსახველები მიიღება, თუ კონუსურ ზედაპირს გადავკვეთთ π სიბრტყის პრალელური იმ სიბრტყით, რომელიც გადის კონუსის ღერძზე. გავავლოთ აქაც ორი წრეწირი, რომლებიც მდებარეობენ კონუსური ზედაპირის შიგნით და ეხებიან OA, OA₁ და AA₁ წრფეებს. აღნიშნული წრეწირების AA₁ წრფესთან შეხების წერტილები აღვნიშნოთ F, და F₁-თი. წრეწირების ცენტრები, ცხადია მდებარეობენ კონუსის ღერძზე. ახლა, თუ აღნიშნულ წრეწირებს ვაბრუნებთ კონუსის ღერძის გარშემო, ამით აქაც მივიღებთ ორ სფეროს, რომლებიც კონუსურ ზედაპირს ეხებიან GH და G₁H₁ წრეწირების გასწვრივ, ამ წრეწირების სიბრტყეები კონუსის ღერძის მართობი იქნება. G, H, G₁ და H₁ წერტილები არის მიღებული სფეროებისა და კონუსური ზედაპირის კუთვნილი OA და OA₁ მსახველების შეხებით.  π სიბრტყის კონუსურ ზედაპირთან გადაკვეთის წირი, ცხადია, შედგება ორი ნაწილისაგან, რომლებიც მდებარეობენ კონუსური ზედაპირის სხვადასხვა კალთაზე. M იყოს აღნიშნული წირის რომელიმე წერტილი. გავავლოთ ამ წერტილზე კონუსური ზედაპირის მსახველი, რომელიც GH და G₁H₁ წრეწირებს გადაკვეთს K და K₁ წერტილებში. KK₁, GG₁ და HH₁ მონაკვეთები წარმოადგენენ ერთი საერთო წერტილიდან გავლებულ ორი სფეროს საერთო მხებებს.  ცხადია, KK₁=GG₁=HH₁ და მათი საერთო სიგრძე არ არის დამოკიდებული M წერტილის არჩევაზე. მეორე მხრივ გვაქვს

MF=MK,   MF₁=MK₁

ამიტომ

MF₁-MF=MK₁-MK=KK₁

ე.ი M წერყილიდან F და F₁ წერტილებამდე მანძილების სხვაობა მუდმივი სიდიდეა.

ნახ 4

რაც იმას ნიშნავს რომ π სიბრტყის კონუსურ ზედაპირთან გადაკვეთის წირი არის ჰიპერბოლა  F და F₁  ფოკუსებით.

3. ვთქვათ, π სიბრტყე კვეთს კონუსური ზედაპირის მხოლოდ ერთ კალთას, ისე რომ იგი კონუსური ზედაპირის ერთ-ერთი მსახველის, მაგალითად l₁ – ის პარალელურია  (ნახ. 5).  ასეთ შემთხვევაში AA₁ წრფე გადაკვეთს მხოლოდ l მსახველს რომელიმე A წერტილში.

კონუსური ზედაპირის შიგნით გავავლოთ წრეწირი, რომელიც ეხება l  და l₁ მსახველებს და A₁A წრფეს შესაბამისად G, H და F წერტილებში. წრეწირის ცენტრი ცხადია, მოთავსდება კონუსის ღერძზე. ახლა, თუ აღნიშნულ წრეწირს ვაბრუნებთ კონუსის ღერძის გარშემო, აქაც მივიღებთ სფეროს, რომელიც კონუსურ ზედაპირს შეეხება GH წრეწირის გასწვრივ;  ამ წრეწირის სიბრტყე კონუსის ღერძის მართობია. π სიბრტყისა და GH წრეწირის სიბრტყის გადაკვეთით მივიღებთ b წრფეს. π სიბრტყის კონუსურ ზედაპირთან გადაკვეთს წირი, ცხადია, მოთავსდება ზედაპირის მხოლოდ ერთ კალთაზე. M იყოს აღნიშნული წირის რომელიმე წერტილი. გავავლოთ M წერტილზე კონუსური ზედაპირის მსახველი, იგი GH წრეწირს გადაკვეთს რომელიმე K წერტილში. M წერტილიდან დავუშვათ MN მართობი b წრფეზე. MN წრფე, ცხადია, პარალელურია AA₁ წრფის და მაშასადამე, l₁ მსახველისაც. MN და l₁ წრფეები (როგორც ორი პარალელური წრფე) ქმნიან q სიბრტყეს. O,K,M,N და H წრეტილები ცხადია მოთავსებულები არიან ამ სიბრტყეში.

ადვილად შევნიშნავთ, რომ N, K და H წერტილები ერთ წრფეზე მდებარეობენ, რომელიც ახლახან აღნიშნული q სიბრტყის თანაკვეთაა GH წრეწირის სიბრტყესთან.

MNK და KOH სამკუთხედები მსგავსია, რადგან კუთხე OKH და კუთხე MKN ვერტიკალური კუთხეებია, ხოლო კუთხე NMK და კუთხე HOK შიგაჯვარედინა. OK = OH და MK=MF როგორც  ერთი საერთო წერტილიდან გავლებული სფეროს საერთო მხებები. KOH და MNK ტოლფერდა სამკუთხედების მსგავსებიდან გამომდინარე MK=MN, მაშასადამე,

MN = MF,

ე.ი მანძილი M წერტილიდან  F წერტილამდე და b  წრფემდე ერთმანეთის ტოლია. ამრიგად, ამ შემთხვევაში, π სიბრტყის გადკვეთა კონუსურ ზედაპირთან არის პარაბოლა, F ფოკუსით და b  დირექტრისით.

ბოლოს, თუ π სიბრტყეს ვაბრუნებთ, ამით ჩვენ კვეთაში მივიღებთ სხვადასხვა წირს; ასე მაგალითად, თუ იგი პირველად იყო წრეწირი, ასეთი ბრუნვისას იგი გადავა ელიფსში, შემდეგ პარაბოლაში, შემდეგ კი ჰიპერბოლაში, ან, პირიქით.

პარაბოლა მიიღება იმ შემთხვევაში, როცა გამკვეთი სიბრტყე გახდება კონუსური ზედაპირის მხები სიბრტყის პარალელური.

ნახ 5

ზემოაღნიშნულის გამო ხშირად ელიფსს, პარაბოლას და ჰიპერბოლს უწოდებენ აგრეთვე კონუსურ კვეთებს. ამ წირების აქ მოყვანილი თვისება ცნობილი იყო ჯერ კიდევ რამდენიმე საუკუნით ადრე ჩვენს წელთაღრიცხვამდე.

       დასკვნა:  წრეწირი, ელიფსი, პარაბოლა და ჰიპერბოლა წარმოადგენენ მეორე რიგის წირებს. კონუსი არის მეორე რიგის ზედაპირი. სწორედ მეორე რიგის ზედაპირის სიბრტყით გადაკვეთით მიიღება მეორე რიგის წირები.

სტატიაში შემოგთავაზებთ ინტეგრირებული გაკვეთილის ნიმუშს, რომელიც ჩავატარე პირველ კლასში_ მათემატიკა და    ქართული. გაკვეთილის თემა – ქართული ფული. მოსწავლეებს  წიგნიდან წინასწარ ამოვაჭრევინე ფულის კუპიურები, რომელიც   სახელმძღვანელოს დანართის სახით მოყვება.   გაკვეთილის მიზანი _ მოსწავლეებს მოესმინათ და გაეაზრებინათ ინფორმაცია ფულის ერთეულის შექმნაზე,  გაცნობოდნენ ეროვნული ვალუტის ნიშნებს და  განემტკიცებინათ ქართული ფულის გამოყენების უნარები. რადგან ინტეგრირებულ გაკვეთილს ვატარებდი მათემატიკასა და ქართულში თითოეულს შევუსაბამე ეროვნული სასწავლო გეგმით გათვალისწინებული ინდიკატორები:

მათ. I.2. მოსწავლეს შეუძლია რიგობრითი რიცხვითი სახელების გამოყენება.

• განასხვავებს და ასახელებს ეროვნული ფულის ნიშნებს (მონეტებს და ბანკნოტებს) 20-ის ფარგლებში.

მათ. I.3. მოსწავლეს შეუძლია ერთმანეთთან დააკავშიროს თვლა, რიცხვებს შორის დამოკიდებულებები და შეკრება-გამოკლების მოქმედებები.

• სიტყვიერად აღწერს შეკრების, გამოკლების, ტოლობისა და შედეგის ცნებებს სხვადასხვა კონტექსტში (მაგალითად, “დავუმატოთ”, “მოვაკლოთ”, მიმატება – გაზრდა; გამოკლება – შემცირება, განცალკევება, განსხვავება);

ქართ.დაწყ.(I).2.  მოსწავლემ უნდა შეძლოს სტანდარტით განსაზღვრული სხვადასხვა ტიპის ტექსტების მოსმენა, გაგება-გააზრება და გადმოცემა.

• ისმენს და ადეკვატურად აღიქვამს მარტივ ინფორმაციას ნაცნობ თემაზე;
• ამოიცნობს კონკრეტულ ინფორმაციას;

ქართ.დაწყ.(I).13. მოსწავლემ უნდა შეძლოს სტანდარტით განსაზღვრული სხვადასხვა ტიპის მცირე ზომის მარტივი ტექსტების შექმნა ნაცნობ თემატიკაზე.

• წერილობით პასუხობს მარტივ კითხვებს;

ის წინარე ცოდნა, რაც დამეხმარებოდა გაკვეთილის წარმართვაში, იყო შემდეგი: მოსწავლეებმა იცოდნენ თვლა 20-ის ფარგლებში, ზეპირი ანგარიში. 20-ის ფარგლებში- შეკრება გამოკლება. ასევე მოსწავლეებს შეეძლოთ მარტივი წინადადების შედგენა და ჩაწერა.

გაკვეთილის დასაწყისშივე გავაცანი მოსწავლეებს, რომ შეფასდებოდნენ განმავითარებელი კომენტარებით აქტიურობის მიხედვით, ხოლო ჯგუფურ მუშაობას  შევაფასებდი წინასწარ შედგენილი რუბრიკით. გაკვეთილის დასასრულს კი ისინი  შეავსებდნენ თვითშეფასების კითხვარს.

გაკვეთილის ეფექტური წარმართვისათვის მნიშვნელოვანია საჭირო რესურსების ქონა, წინასწარ მოვიმარაგე: მარკერი,  გამოჭრილი ფულის ერთეულები-მონეტები და კუპიურები, სათამაშო  ყუთები, სახელმძღვანელო და ბარათები.

გთავაზობთ გაკვეთილის გეგმას:

დანართი  1

ჯგუფური მუშაობის შეფასება:

დანართი 2

მოსწავლის თვითშეფასება:

 ამ ტიპის გაკვეთილები მნიშვნელოვნად აუმჯობესებს სწავლების ხარისხს, ბავშვები ყურადღებით და ინტერესით ეცნობიან  ინფორმაციას, ხალისით ასრულებენ დავალებებს, უვითარდებათ აზროვნების უნარი.  ჩემი ჩატარებული გაკვეთილის ძლიერ მხარედ სწორედ ეს მიმაჩნია _მიზნიდან გამომდინარე გავედი შედეგზე. მოსწავლეებმა მოისმინეს და გაიაზრეს ტექსტი ფულის შექმნის ისტორიაზე, გაეცნენ ეროვნული ვალუტის ნიშნებსა და შეძლეს მისი პრაქტიკაში გამოყენება.