საყოველთაოდ ცნობილია, რომ შეუძლებელია წაკითხულის გააზრება, თუ გაუგებარია სიტყვების მნიშვნელობა. რაც ყველაზე მეტად სამწუხაროა, ეს არის, რომ ბავშვები, როგორც მეტყველებენ, ასევე წერენ. ამიტომ მაქსიმალური ძალისხმევით და სახალისო აქტივობებით უნდა შევძლოთ მოსწავლეთა ლექსიკური მარაგის გამდიდრება.

ახალი ტექსტის გაცნობის პროცესში, მასწავლებლები ვცდილობთ, წინასწარ განვსაზღვროთ, რომელი სიტყვები იქნება ბავშვებისთვის უცხო, ვხელმძღვანელობთ ტექსტთან დართული   მცირე განმარტებითი ლექსიკონით და ამგვარად, ექსპლიციტურად სწავლების გზით ვუმდიდრებთ ლექსიკურ მარაგს.

ამავდროულად, ხანდახან, გაუცნობიერებლად, წინასწარი განზრახვის გარეშე, ანუ იმპლიციტურად შეიძლება შემოესწავლოთ კითხვის პროცესში ახალი სიტყვები.  ცალკე განხილვის საგანია რთული სიტყვების დამახსოვრება, რადგან მოსწავლეებს უჭირთ განმარტება და სხვადასხვა კონტექსტში გამოყენება.

არსებობს ლექსიკური მარაგის გამდიდრებაზე ორიენტირებული უამრავი სქემა.

საინფორმაციო ტექსტებზე სამუშაოდ, რთული ცნებებისა და ტერმინების განმარტებისათვის შეიძლება გამოვიყენოთ ფრეიერის სქემა.   მისი დახმარებით  მოსწავლეებს უადვილდებათ  ნაცნობი და უცნობი სიტყვების  ერთმანეთთან  დაკავშირება, კარგად გაიაზრებენ უცნობი სიტყვის მნიშვნელობას,  განმარტავენ სამიზნე სიტყვას და განმარტებას იყენებენ ზუსტი და არაზუსტი მაგალითების შესადგენად, სწავლობენ ახალი სიტყვის შესაბამის კონტექსტში გამოყენებას.

მოსწავლეებს ვუხსნით, თუ როგორ ივსება ფრეიერის სქემა:

შუაში ვწერთ უცნობ სიტყვას.

• ზედა მარცხენა კუთხეში მოსწავლეები წერენ ამ სიტყვის განმარტებას თავიანთი სიტყვებით ან ლექსიკონის დახმარებით.
• ზედა მარჯვენა კუთხეში წერენ მახასიათებლებს ახალ სიტყვასთან დაკავშირებით.

(სურვილისამებრ, შეუძლიათ დაურთონ ილუსტრაცია)

• ქვედა მარცხენა კუთხეში წერენ ზუსტ მაგალითებს;
• ქვედა მარჯვენა კუთხეში წერენ არაზუსტ მაგალითებს, ანუ ისეთ სიტყვებს, რომლებიც  ჰგავს სამიზნე სიტყვას, მაგრამ სინამდვილეში არ შეესაბამება მის მნიშვნელობას.

განსაკუთრებულად ვამახვილებთ ყურადღებას სიტყვების მახასიათებლებზე. მოსწავლეებმა უნდა იფიქრონ, შემდეგ იპოვონ მსგავსებები და განსხვავებები, გაიაზრონ, დაასახელონ ზუსტი და არაზუსტი მაგალითები.

წინასწარ შევადგინოთ წასაკითხი ტექსტის საკვანძო სიტყვების ნუსხა და ტექსტის წაკითხვამდე გავაცნოთ მოსწავლეებს. შემდეგ დავურიგოთ ბარათები, რომელზეც სქემა არის ამობეჭდილი და ჯგუფებში, ან წყვილებში მუშაობა შევთავაზოთ.

ამის შემდეგ მოსწავლეები კითხულობენ ტექსტს, ხელახლა მიუბრუნდებიან ფრეიერის სქემას, საჭიროების მიხედვით აკეთებენ შესწორებებს და წარადგენენ პრეზენტაციებს.

შენიშვნა: აუცილებელი არ არის, მოსწავლეებმა ტექსტის წაკითხვამდე შეავსონ სქემა. შესაძლებელია ტექსტის წაკითხვის შემდეგ შევსება.

საინტერესოა, რომ, საინფორმაციო ტექსტ ,,მთვარის საიდუმლოს’’ წაკითხვამდე, მოსწავლეებმა მახასიათებლების გრაფაში ჩაწერეს, რომ გამოსცემს სინათლეს და კაშკაშებს, თუმცა, ტექსტის წაკითხვის შემდეგ გაიაზრეს, რომ თვითონ არ არის მანათობელი და მზის სხივების არეკვლის გამო კაშკაშებს.

ფრეიერის სქემის დახმარებით, გარკვეული დროის შემდეგ აღმოვაჩენთ, რომ ნაცნობი და უცნობი სიტყვების ურთიერთდაკავშირებით, მახასიათებლების ამოცნობით, მსაგვსება-განსხვავებების, ზუსტი და არაზუსტი მაგალითების შერჩევით მოსწავლეებს განუვითარდათ კრიტიკული აზროვნება და რაც მთავარია, მათ შეძლეს შესწავლილი სიტყვების შესაბამის კონტექსტში გამოყენება.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. ეროვნული სასწავლო გეგმების პორტალი

https://ncp.ge/ge/leqsikuri-ruka?resid=129

2. კითხვის ეფექტური მეთოდები. მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ცენტრი.2013
3. კარგი სკოლა. საგანმანათლებლო ვებ-პორტალი

https://kargiskola.ge/index.php

4. საინფორმაციო ტექსტი ,,მთვარის საიდუმლო’’.

https://www.kargiskola.ge/teachers/cignebi/Readers_Grade6/mtvare.pdf

უკვე რამდენიმე წელია, აუტიზმთან ერთად ვცხოვრობ და მის ამოხსნას ვცდილობ. აუტიზმი თავადაა მეტაფორა, ერთგვარი პარადოქსიც, როცა ბავშვი, რომელსაც, წესით, არ უნდა ესმოდეს გადატანითი მნიშვნელობით ნათქვამი სიტყვები და გამოთქმები (და ზოგჯერ ასეცაა), თავად ლაპარაკობს მეტაფორებით.

ამას წინათ დავფიქრდი, რომ აუტიზმის მეტყველებაზე დაკვირვებისას შეიძლება აღვადგინოთ, საზოგადოდ, ადამიანის მეტყველების განვითარების პროცესი, ენის განვითარების სტრუქტურა, ცვლილებების დინამიკა და სისტემების იერარქია.

აუტიზმის მქონე ბავშვი ისევე იწყებს მეტყველების სწავლას, ვერბალურ თუ კოგნიტიურ განვითარებას, როგორც ადამიანი უხსოვარ დროში.

მესამე პირიდან, საკუთარი თავის უცხოდ მოხსენიებიდან, ის თანდათან გადმოდის მეორე პირზე და ბოლოს – პირველზე, შესაბამისად, ავითარებს ზმნის პირის ნიშანსაც. თუ ნაცვალსახელის სისტემის განვითარებას გავიხსენებთ დიაქრონიულ ჭრილში, სადაც არამარკირებული, პირველადი მესამე პირის ნაცვალსახელის შემდეგ წარმოიქმნება მეორე და მესამე პირის ნაცვალსახელები, ადვილად დავადგენთ მსგავსებას. ასეთივე საინტერესო პარალელი შეინიშნება დროის სისტემის თვალსაზრისითაც, სადაც დროის გაგების ათვისების მიმდევრობა ემთხვევა გრამატიკული დროის განვითარების ისტორიულ გზას.

ჩემთვის, როგორც პოეტის, ლინგვისტისა და დედისთვის, ამ მხრივ განსაკუთრებით საინტერესოა მეტაფორა. თავიდან უცნაურად მეჩვენებოდა, რომ ბავშვი, რომელსაც ზოგადი ხატოვანი გამოთქმების გაგების პრობლემა აქვს, უფრო სწორად, პირდაპირი მნიშვნელობით გაგების გამოცდილება, თავად ლაპარაკობს საოცრად პოეტური და დახვეწილი მეტაფორებით. მეტაფორებს აწარმოებს ლექსიკური დეტალებით და პარალელების პოვნის საშუალებით. ზოგჯერ სიტყვის ძირის გაშინაარსებით სრულიად განსხვავებულ შინაარსს დებს მასში.

წარმოგიდგენთ რამდენიმე თვალსაჩინო მაგალითს:

„- დიანა, შენ სახლის მოადგილე ხარ.

– და დირექტორი შენ ხარ ხო, გიო?

– არა, გოგო, შენ ხარ სახლის მო-ად-გილ-ე, შენთან რომ ვარ, სახლში ვარ“.

„შენ ხარ დედა მე ვარ შვილი შენ ხარ შემოდგომა მე ვარ გაზაფხული” .

„გული დავიბანე და კარგად გავხდი“

„ცრემლი არის გულის წვიმა“.

„ცა – დედამიწის ჭერია“.

„ზურგზე კიბე გაქვს?“ (ხერხემალი) – და ა.შ და ა.შ.

ამ ბიჭთან ერთად ყოველი დღე მეტაფორების ზღვაში ცურვაა, მისთვის ფორთოხალი დედამიწის მიკრომოდელია, მთვარე – ორცხობილის ყუა, ჰაერი – შუშა, ადამიანი – სათამაშო, გათენება – მზე რომ საბანს გადაიხდის და ა.შ. ეს მეტაფორული ხედვა მის ნახატებშიც იკითხება. „ადამიანი გოგრა არ არის“, – წერია მის ნახატზე, რომელზეც ორფეხა და ორხელა არსებას გოგრის თავი აქვს. „ხიდი“  – აწერია მის დახატულ ხელის მტევანს. ვუსმენ მის საუბარს, ვუყურებ მის ნახატებს და ისევ მიკვირს: წესით, ხატოვანი აზროვნება და განზოგადების უნარი ხომ უნდა მოისუსტებდეს ან არ უნდა ჰქონდეს, წესით ხომ…

ჩემს თავდაპირველ მსჯელობას რომ დავუბრუნდე, თუ აუტიზმის ენას ენის განვითარების რომელიღაც ეტაპს მოვარგებთ, მაშინ აშკარა გახდება, რატომ ახერხებს ბავშვი, რომელსაც თავად უჭირს ტროპული სახეების, მეტაფორის, ირონიის, კონტექსტით ამოსახსნელი მოქმედების გაგება, თავად მეტყველებს მეტაფორებით.

ადამიანის მეტყველება თავისი არსით ხატოვანია, მიუხედავად მისი ენობრივი განვითარების ეტაპისა, სოციოკულტურული თუ ფსიქოლინგვისტური განსხვავებებისა, ეს თანდაყოლილი უნარია, ერთგვარი ფუნქცია, იარაღი თუ „ოფცია“, რომლითაც ადამიანის მეტყველებაა აღჭურვილი. აუტიზმის დროს მეტაფორა მეტაფორა არ არის – რეალობაა. ბავშვი სწორედ ისე ხედავს და აღიქვამს მოვლენებს, როგორც აღწერს. ეს მეტყველების განვითარების ის ეტაპია, როცა მეტაფორა როგორც ენობრივი რეალობა გაჩნდა, ჩაისახა, მოგვიანებით კი გადატანითი მნიშვნელობა გაუჩნდა.

რა აქცევს მეტაფორას მეტაფორად? რა არის ნიშანი, რომელიც გაგვარჩევინებს კარგ მეტაფორას ცუდისგან? – ეს სიზუსტეა, მეტაფორა ზუსტი უნდა იყოს, ზუსტად დაიყვანებოდეს შინაარსის შემადგენლებამდე, იმ რეალობამდე, როცა მეტაფორა სინამდვილეს ზუსტად ასახავდა.

ამიტომაც დავინახოთ მეტაფორა აუტიზმის მქონე ბავშვის თვალით – ნიშნავს აღვიქვათ ის როგორც რეალობა. ასევე უნდა ვასწავლოთ და ავუხსნათ მხატვრულ ტექსტებშიც.

ახალი  საგანის  ,, მე და  საზოგადოების,, სწავლება 2018-2019 სასწავლო წელს დაინერგა სკოლებში. საგანი რომ  შევაყვაროთ და საკითხებით დავაინტერესოთ მოსწავლე, ასევე  მოსწავლეებს შევუქმნათ საგნის მიმართ დადებითი მოლოდინები,  მნიშვნელოვანია გამოვიყენოთ სხვადასხვა მიდგომები, მეთოდები და სტრატეგიები.  ერთ-ერთი მიდგომა რაც ამ საგნით მოსწავლეთა დაინტერესებაში დაგვეხმარება არის ის, რომ მოვახდინოთ მისი ინტეგრაცია სხვადასხვა საგანთან. შესასწავლ თემებს თუ გადავხედავთ, ნებისმიერ საგანთან შეიძლება მისი ინტეგრაცია, თუმცა მე პირადად მინდა გაგიზიაროთ ჩემი გამოცდილება, თუ როგორ დავაკავშირე საგანი  „მე და საზოგადოება“ და მათემატიკა. ვფიქრობ, კოლეგებისთვის საინტერესო იქნება.   როგორც  სტანდარტში ვკითხულობთ, საგანი მოსწავლეს ამზადებს საზოგადოებრივი მეცნიერების და დისციპლინების -ისტორია, გეოგრაფია, სამოქალაქო განათლება- შესასწავლად. საგნის სწავლებისას მნიშვნელოვანია მოსწავლე და მისი გარემოცველი გარემო, რომელსაც იგი თანდათანობით საგნის შესწავლისას აღიქვამს.

საგნის სწავლების მიზანია, მოსწავლეს ჩამოუყალიბოს პასუხისმგებლობა და მზრუნველობითი დამოკიდებულება ოჯახის, თანატოლების და თემის წინაშე.  ჩვენი, პედაგოგების, ვალია, დავეხმაროთ მოსწავლეებს საკუთარი თავის საზოგადოების წევრად აღქმაში. შევუწყოთ ხელი სოციალიზაციისა და თვითგამოხატვის უნარების ჩამოყალიბებას. ვასწავლოთ სამშობლოს სიყვარული, თანატოლზე ზრუნვა  და მოცემულ კრიტიკულ სიტუაციაში ადეკვატურად მოქმედების უნარი.  ასაკის შესაბამისად ჩამოვუყალიბოთ  ზნეობრივი ღირებულებები.

და მაინც როგორ?  საგნის სწავლებისას მნიშვნელოვანი როლი აქვს შემდეგ აქტივობებს,  როგორიცაა: როლური თამაშები, ექსკურსიები, მოკლევადიანი პროექტები, დისკუსია და რაც ძალიან მნიშვნელოვანია, საგნის ინტეგრაცია სხვადასხვა საგნებთან. სწორედ ამ მიზნით მინდა  გაგიზიაროთ ჩემ მიერ დაგეგმილი ინტეგრირებული გაკვეთილი, რომელიც კიდევ ერთხელ ადასტურებს, რომ საგანის მე და საზოგადოების, არეალი ძალიან ფართოა და ამავე დროს ჩემი მიზანია, მოსწავლეები კიდევ ერთხელ დარწმუნდნენ მათემატიკის ყოველღიურობასთან კავშირზე.

    გვსურს გაგიზიაროთ  სამოდელო გაკვეთილის გეგმა და შეფასების  ინსტრუმენტები

    საგანი: მე და საზოგადოება  /  მათემატიკა

    სწავლების საფეხური/კლასი:  მე-3 კლასი

    მოსწავლეთა რაოდენობა:   29 მოსწავლე

გაკვეთილის თემა:  სიკეთის გაკვეთილი!

გაკვეთილის ტიპი:   ინტეგრირებული

გაკვეთილის მიზანი:

• მოსწავლემ გააცნობიეროს სიკეთის არსი და რატომ არის მნიშვნელოვანი თანადგომა.
• გააცნობიეროს საკუთრი პასუხისმგებლობა გარშემომყოფების მიმართ.
• გაივარჯიშოს შემოქმედებითი უნარი, ფაქტები დაუკავშიროს ცხოვრებისეულ მოვლენებს;
• შეძლოს ურთიერთთანამშრომლობა თანატოლებთან და შეძლოს საგანთა ინტეგრაცია. მათემატიკაში შესწავლილი  კონკრეტული საკითხების ალტერნატიული გზების და ხერხების   მოშველიება მე  და საზოგადოების  გაკვეთილზე.

სტანდარტი:

მიმართულება: პიროვნული განვითარება

საზ.მეც.დაწყ.(I).2  საკუთარი თავისა და სხვა ადამიანების მიმართ ზრუნვა-პატივისცემის გამოვლენა;

3. მიმართულება: სოციალურ-კულტურული განვითარება, მოქალაქეობა და უსაფრთხოება

საზ. მეც. დაწყ. (I). 10. მოსწავლემ უნდა შეძლოს ღირებულებების (მაგ. ეთიკური ქცევის ნორმების დაცვა, სამართლიანობა, პასუხისმგებლობა, კულტურული მრავალფეროვნების გააზრება და დაფასება) ცხოვრებისეულ სიტუაციებთან დაკავშირება;

საზ. მეც. დაწყ. (I). 13. მოსწავლემ უნდა შეძლოს ბავშვის უფლებებისა და მოვალეობების, ასევე ოჯახისა და საზოგადოების წინაშე პასუხისმგებლობის გაცნობიერება;

მიმართულება: გეომეტრია და სივრცის აღქმა

მათ. III.8. მოსწავლეს შეუძლია გეომეტრიული ფიგურის ამოცნობა და აღწერა.

შშედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე:

• ამოიცნობს სივრცულ გეომეტრიულ ფიგურებს არქიტექტურისა და ხელოვნების ნიმუშებში ან მათ ილუსტრაციებში, ყოფითი დანიშნულების საგნებში ან ფიგურათა მოდელების გროვაში;
• განასხვავებს ფიგურის ელემენტებს და იყენებს გეომეტრიულ ტერმინებს მათი დასახელებისას (მაგალითად: წვერო, წახნაგი, წიბო);

შეფასება :    განმავითარებელი შეფასების რუბრიკა:

ჯუფური მუშაობის შეფასება რუბრიკა

გამოყენებული ლიტერეატურა:

1. ახალი ეროვნული სასწავლო გეგმა (დაწყებითი საფეხური) 2018-2024 ;
2. ვიზლური სქემები და გრაფიკული ორგაიზატორები კითხვისა და წერის სწავლებისთვის დაწყებით საფეხურზეge;
3. მასწავლებლის საქმიანობის დაწყების, პროფესიული განვითარებისა და კარიერული წინსვლის სქემის გზამკვლევი II ნაწილი;

,,რაფთ’’ – არის შემდეგი სიტყვების აკრონომი:

როლი

აუდიტოტია

ფორმატი

თემა

იგი საუკეთესო საშუალებაა წერითი მეტყველების განვითარებისთვის , რადგან მოსწავლეებს გამოუმუშავდებათ შემოქმედებითი აზროვნებისა და თვითგამოხატვის, ნაწერისათვის შესაბამისი სტილის შერჩევის, რედაქტირების, პრეზენტაციისა და სოციალური უნარები.

,,რაფთ’’ არის წერითი დავალების შესრულების შემოქმედებითი სტრატეგია. მეთოდის გამოყენების დროს მოსწავლე საკუთარ თავს მოარგებს კონკრეტულ როლს და ურთიერთობას ამყარებს მის მიერ შერჩეულ აუდიტორიასთან. ჩემი აღსაზრდელების მაგალითზე შემიძლია ვთქვა, რომ ბავშვები ყოველთვის დიდი ინტერესითა და ხალისით ერთვებიან, რადგან  ეძლევათ საკუთარი შესაძლებლობების რეალიზებისა და გაუმჯობესების საშუალება. ყოველივე ეს კი მასწავლებელს საშუალებას აძლევს შეაფასოს მოსწავლეთა გამოცდილება, ცოდნა და შეხედულებები ამა თუ იმ საკითხზე.

მინდა კოლეგებს გავუზიარო გამოცდილება და შევთავაზო სამოდელო გაკვეთილის გეგმა სადაც გამოვიყენე აღნიშნული მეთოდი.

საგანი: ქართული ენა

გასავითარებელი კომპეტენციები: ეკოლოგიური წიგნიერება; სოციალური და სამოქალაქო კომპეტენცია.

სწავლების საფეხური/კლასი: III კლასი

მოსწავლეთა რაოდენობა: 25 მოსწავლე

გაკვეთილის თემა:   ტყე და მისი მნიშვნელობა

გაკვეთილის მიზანი:   მოსწავლეები შეძლებენ:

• საკითხავ და აუდიო მასალებს შორის პარალელების გავლებას და კითხვების ფორმულირებას;
• მსჯელობის უნარის განვითარებას;
• წერითი მეტყველების განვითარებას მეთოდებით:,,რაფთ’’ და ,,გასასვლელი ბილეთები’’.

გაკვეთილის ბოლოს მისაღწევი შედეგები:

1. მიმართულება: ზეპირმეტყველება

ქართ.დაწყ.(I).2 სტანდარტით განსაზღვრული სხვადასხვა ტიპის ტექსტების მოსმენა, გაგება-გააზრება და გადმოცემა.

ქართ.დაწყ.(I).3 პირადი დამოკიდებულების გამოხატვა ტექსტის თემის, მასში განხილული საკითხების მიმართ.

2. მიმართულება: კითხვა

ქართ.დაწყ.(I).9. წაკითხული ტექსტის მიმართ პირადი დამოკიდებულების გამოხატვა და ახსნა; ტექსტის თემის და/ან მასში განხილული კონკრეტული საკითხების შეფასება.

3. მიმართულება: წერა

ქართ.დაწყ.(I).13 სტანდარტით განსაზღვრული სხვადასხვა ტიპის მცირე ზომის მარტივი ტექსტების შექმნა ნაცნობ თემატიკაზე.

ქართ.დაწყ.(I).15 წერის ნაცნობი სტრატეგიების გამოყენება მიზნის შესაბამისად.

შეფასება:

 მასწავლებელი მოსწავლეებს აფასებს განმავითარებელი შეფასებით შემდეგი შეფასების რუბრიკის  საფუძველზე.

გამოყენებული ლიტერატურა:

G-Pried; რესურსწიგნი  https://kargiskola.ge/teachers/resource_books/kitxva/resursi_kitxva.pdf

განმავითარებელი შეფასება და დიფერენცირებული სწავლება სახელმძღვანელო მასწავლებლებისთვის – მარიანა ხუნძაყიშვილი, სარა ბივერი.

ალბათ, ძნელია 21-ე საუკუნეში მოიძებნოს ადამიანი, რომელიც ყოველდღიურად  საკომუნიკაციოდ არ იყენებს მობილურ ტექნოლოგიებს.

– ,,მისტერ უოტსონ მოდით აქ, თქვენი ნახვა მსურს“ ეს იყო ის პირველი სიტყვები, რომელიც ექსპერიმენტების ჩატარებისას გაისმა სატელეფონო ხაზზე.

ტელეფონის გამოგონების ისტორიაში ბევრ ევროპელ მეცნიერს შევხვდებით, თუმცა ერთადერთ ავტორად დღეს ალექსანდრ ბელი მიიჩნევა.

ალექსანდრ ბელი 1874 წლის 3 მარტს შოტლანდიაში ქ. ედინბურგში ფილოლოგების ოჯახში დაიბადა. დედას ნაადრევად დააკლდა ყურთასმენა, რასაც ბელი ძალიან განიცდიდა. ბელმა ცუდად იცოდა ფიზიკა, უფრო ცუდად გერმანული ენა. სწორედ ეს გახდა მისი წარმატების უმთავრესი მიზეზი. არასწორად ნათარგმნი გერმანული ტექსტიდან ვითომდა ელექტრონული მავთულით ხმების გადაცემის იდეით აღფრთოვანებულმა ბელმა დაიწყო ფიქრი ელექტრონული მავთულით ხმების შორ მანძილზე გადაცემაზე. აკუსტიკურ ტელეგრაფზე ცდების ჩატარებისას ბელის ასისტენტმა უოტსონმა შემთხვევით ხელი გამოკრა ერთ-ერთ მავთულს და ხაზის მეორე ბოლოში მყოფმა ბელმა გაიგონა ბგერები. ასე შეესხა ხორცი ბელის იდეას გერმანულად არასწორად ნათარგმნი ტექსტიდან და 1876 წელს შექმნა პირველი ტელეფონი. პირველი სატელეფონო კავშირი ლონდონსა  და ნიუ-იორკს შორის შედგა. თავდაპირველად სატელეფონო კავშირის დამყარება  ძალიან რთული პროცესი იყო, რადგან ჯერ უნდა აემუშავებინათ მიმღები, შემდეგ ადრესატთან დასარეკად დაკავშირებოდნენ მიმღებს.  1880 წელს კი ამერიკაში 60 000 ასეთი ტელეფონი იყო, ის დაახლოებით 800 გრამს იწონიდა და 4000$ დოლარი ღირდა.

1922 წელს, როცა ბელი გარდაცვალა მის პატივსაცემად აშშ-სა და კანადაში ყველა ტელეფონი 1 წუთის განმავლობაში გამორთეს.

1983 წელს გაყიდვაში პირველი პორტატული ფიჭური ტელეფონი კომპანია ,,მოტოროლამ“ გამოუშვა. შვედეთის, ნორვეგიის, დანიისა და საუდის არაბეთის გარდა თავიდან ტელეფონი არცერთმა ქვეყანამ არ მიიღო, რადგანაც ის უსარგებლო ნივთი ეგონათ. პირველი ფერად ეკრანიანი ტელეფონი 1997 წელს, ხოლო ორსიმბარათიანი მობილური  1999 წელს გამოვიდა. უკვე 2002 წელს მობილური ტელეფონი  ფოტოაპარატით იყო აღჭურვილი. 2002 წელს პირველი ბლუთუზიანი ტელეფონი გაჩნდა ბაზარზე.

დღეისთვის მობილური ტელეფონი დიზაინით დახვეწილი, მოქნილი, მრავალფუნქციური და ყველასთვის გამოსადეგი ნივთია.

საფრანგეთის მთავრობის გადაწყვეტილებით სკოლებში მობილურით სარგებლობა იკრძალება. აკრძალვის მიზეზის არგუმენტად კი დასვენების დროს მოსწავლეებს   შორის ნაკლები კომუნიკაცია და სოციალიზაცია სახელდება.

ქართულ სინამდვილეში სკოლის შინაგანაწესის თანახმად ზოგ სკოლებში მობილურით სარგებლობა სასწავლო პროცესში დაუშვებელია. დღეს კი სახალხო დამცველის რეკომენდაციის თანახმად მოსწავლისათვის ტელეფონის ჩამორთმევა წარმოადგენს მოსწავლის საკუთრების უფლების შეზღუდვას, რაც გახდა შინაგანაწესში აღნიშნულ საკითხზე ცვლილების შეტანის მიზეზი.

სწავლების ინტერაქტიულ მეთოდებს შორის ეფექტური სწავლების მეთოდად   მობილური ტექნოლოგიებით სწავლებაც (m-learning)  განიხილება.

მობილურით სწავლების მეთოდსაც გააჩნია დადებითი და უარყოფითი მხარეები. მაგალითად: სოციალურ ქსელებში და ინტერნეტ სივრცეში ჭარბად გატარებულმა დრომ შესაძლოა ძალიან ცუდად იმოქმედოს მოზარდის ფსიქიკაზე და მის ჯანმრთელობაზე, არასასურველი თამაშით მოსწავლე შესაძლოა აღმოჩნდეს სასწავლო პროცესის მიღმა და ხშირ შემთხვევაში კიბერბულინგის მსხვერპლიც კი გახდეს.  თუმცა, მობილურის სწორად გამოყენების შემთხვევაში შესაძლებელია რისკების აცილება, თვითსწავლებისა და  თვითდამკვიდრების ეფექტური კომუნიკაციის, სოციალური უნარებისა თუ უცხო ქვეყნებში მცხოვრებ თანატოლებთან თანამშრომლობითი უნარების განვითარება, მობილურის გამოყენებით მოსწავლეს შეუძლია შექმნას სასწავლო რესურსი, მოიძიოს  სასწავლო მასალა და სხვა. მობილურით სწავლება ხელს უწყობს ციფრული წიგნიერების განვითარებას . ციფრული წიგნიერება არის ცოდნის, უნარებისა და დამოკიდებულებების ერთობლიობა, რომელიც ციფრული ტექნოლოგიების ეფექტიანად და მიზნობრივად, საკანონმდებლო და ეთიკური ნორმების დაცვით გამოყენების შესაძლებლობას იძლევა.

მინდა გაგიზიაროთ, ჩემი გამოცდილება პედაგოგიური პრაქტიკიდან ინფორმაციულ და საკომუნიკაციო ტექნოლოგიების გაკვეთილზე გამოყენებული მეთოდის მობილურით სწავლების (m-learning), კერძოდ, მობილური აპლიკაციების შესახებ.

თავიდან გავაცანი მობილურის განვითარების ისტორია, განვიხილეთ ტელეფონის დადებითი და უარყოფითი მხარე და ერთად ჩამოვაყალიბეთ მისი სწორად გამოყენების წესები, რომლის თანახმად შევთანხმდით, რომ ტელეფონს ისტ-ის გაკვეთილზე გამოიყენებდნენ კვირაში ერთხელ, პარასკევ დღეს მშობლებთან და დირექციასთან შეთანხმებით, ჩემ მიერ შეთავაზებული აპლიკაციებით.

სასწავლო პროცესში არასასურველი აპლიკაციების გამოყენების რისკის თავიდან აცილების მიზნით მშობლებს ვთხოვე, დაებლოკათ  APP LOCK აპლიკაციით.

გთავაზობთ, სასწავლო მობილურ აპლიკაციებს, რომლის ინსტალაცია შესძლებელია Play store –დან.

Smart QR კოდი – ინოვაციური ტექნოლოგია, რომელიც დიდი ზომის ციფრული ინფორმაციის შენახვას ახერხებს. თუ შტრიხკოდის ქვეშ დამალავთ ნახატს, ტექსტს ან learningapps.org –ზე შექმნილ რესურს, მაშინ ეს აპლიკაცია ხელს შეუწყობს გამოწვევის ფაზაში მოსწავლეთა მოტივაციის ამაღლებას.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. https://studinfo.edu.aris.ge/2015/04/29/8-ufaso-yvelaze-sachiro-mobiluri-aplikacia-studentistvis/
2. https://edu.aris.ge/news/8-sauketeso-saganmanatleblo-aplikacia.html
3. https://edu.aris.ge/news/rogor-sheidzleba-vaqciot-mobiluri-telefoni-resursad-gakvetilze-da-gavzardot-moswavleta-motivacia.html

ლევანს ხატვა ბავშვობიდან უყვარდა, თუმცა სხვადასხვა გარემოება ხელს უშლიდა, ოცნება აეხდინა და ეხატა. ახლა ის ზრდასრულთა განათლების პროექტში მონაწილეობს, ხის მხატვრულ დამუშავებას და ავეჯის დამზადებას სწავლობს და მოსწონს ზრდასრულთა განათლების ცენტრის მშვიდი და მეგობრული გარემო, რომელიც მას ახალი სასწავლო უნარების გამომუშავებისკენ უბიძგებს. ის ყოველ მეცადინეობაზე სიხარულით მიდის.

„გასაგები მიზეზების გამო ჩაკეტილი ვიყავი საკუთარ თავში. მერიდებოდა ურთიერთობების და ჩემი ფიზიკური მდგომარეობა მაფერხებდა. დედას ვთხოვე ზრდასრულთა განათლების ცენტრში გაყოლა. იქაურმა გარემომ ჩემი ცხოვრება შეცვალა. ახლა უკვე ბედნიერი და ლაღი ვარ და ძალიან მომწონს ჩემი ახალი ცხოვრება. მომწონს, რომ სხვისი დახმარებაც შემიძლია და რასაც ვქმნი, ისიც ძალიან მახარებს. საოცარი შეგრძნება ყოფილა შენი შექმნილის დანახვა“, – ამბობს ლევანი.

კობა გრიგოლია ელექტრომემონტაჟის კურსს ზრდასრულთა განათლების ცენტრში ერთი თვის თავზე შეუერთდა. განათლებით ენერგეტიკოსია, თუმცა სამსახურის პოვნა გაუჭირდა იმის გამო, რომ გადამზადების სერტიფიკატი არ ჰქონდა. მერე კობამ ზრდასრულთა განათლების კურსების შესახებ შეიტყო და გადაწყვიტა, რომ ახალი ცოდნა სამსახურის პოვნაში დაეხმარებოდა.

„აქ სწავლისთვის კარგი გარემოა. თეორიულადაც ვიახლებ ცოდნას და  სხვადასხვა სქემის პრაქტიკულად დატესტვის საშუალებაც მაქვს. გარდა ამისა, აქ ვიღებ პრაქტიკულ რჩევებს, როგორ წარვადგინო საკუთარი თავი, როგორ დავწერო CV. აქ შეძენილი ცოდნით ერთ-ერთი გასაუბრება წარმატებით გავიარე. ახლა უკვე რეალურად ვხედავ და ვაფასებ საკუთარ შესაძლებლობებს და იმედი მაქვს, მომდევნო გასაუბრებასაც სენაკის სამხედრო ბაზაზე წარმატებით გავივლი“.

52 წლის ლეილა სკოლამდელი აღზრდის დაწესებულებაში მეთოდისტად მუშაობს. მას უნდოდა, ბაღში მასწავლებლებისა და აღსაზრდელებისთვის ესწავლებინა ხელსაქმის სიყვარული. მას განსაკუთრებით მოსწონდა თექაზე მუშაობა, ზრდასრულთა განათლების ცენტრში კი სწორედ ამ საქმის უფრო კვალიფიციურად შესწავლის საშუალება მიეცა. მიღებული ცოდნის გამოყენებას იგი ბაღში აპირებს.

ირმა 47 წლისაა. მის სამსახურში მუდმივი რეორგანიზაციაა და ირმა ფიქრობს, რომ თუ პროფესიულად გამუდმებით არ განვითარდა და ახალი უნარ-ჩვევები არ შეიძინა, სამსახურის შენარჩუნება გაუჭირდება. ირმა ფიქრობს, რომ ახალი ცოდნის წყალობით ის არა მარტო პოზიციას შეინარჩუნებს სამსახურში, არამედ კარიერული წინსვლის პერსპექტივაც გაუჩნდება.

ყველა ისტორიის გმირმა ერთ დღეს საკუთარ თავსა და ცხოვრებაში რაღაც გარდაუვალი, აუცილებელი ცვლილების საჭიროება დაინახა და გადაწყვიტა, ამ ცვლილებისთვის ებრძოლა. ამისთვის საჭირო იყო, სხვანაირად დაენახათ გარემო, გამოეკვლიათ ის და საკუთარ თავში ახალი ძალები და შესაძლებლობები აღმოეჩინათ. ამან მათი ცხოვრების მდინარება შეცვალა და ცხოვრების ახლებური – უფრო მიზანმიმართული და მკაფიო ხედვა ჩამოუყალიბა. როცა არ მოგწონს შენი ცხოვრება და გარემო,  უნდა შეცვალო. ამ მიზნის მისაღწევად კი ზრდასრულთა განათლება და უწყვეტი განათლების კონცეფცია ერთ-ერთი საუკეთესო საშუალებაა.

2019 წლის 24 აპრილს ხარაგაულში სახალხო უნივერსიტეტთა გერმანული ასოციაციის საერთაშორისო თანამშრომლობის ინსტიტუტის (DVV International) საქართველოს ოფისის ორგანიზებით და დაფინანსებით და ადგილობრივი თვითმართველობის მხარდაჭერით ეს ზრდასრულთა განათლების უკვე მე-11 ცენტრია, საქართველოში. ბენეფიციარებს აქ შესაძლებლობა ექნებათ, პიროვნული განვითარებისა და პროფესიული განათლების კურსები უფასოდ გაიარონ და სხვადასხვა სოციალურ, კულტურულ თუ სამოქალაქო აქტივობაში მიიღონ მონაწილეობა.

სახალხო უნივერსიტეტთა გერმანული ასოციაციის საერთაშორისო თანამშრომლობის ინსტიტუტის საქართველოს ოფისის ინიციატივით, 2006 წლიდან ზრდასრულთა განათლების ცენტრები საქართველოს რვა რეგიონში მოქმედებს: ახალციხესა და ახალქალაქში (სამცხე-ჯავახეთი), დაბა ჯვარსა და სენაკში (სამეგრელო), ქედაში (აჭარა), ჩოხატაურში (გურია), ლელიანში (კახეთი), კოდასა და შაუმიანში (ქვემო ქართლი), ამბროლაურში (რაჭა), ხარაგაული (იმერეთი). მათი მიზანია, საზოგადოებისთვის მნიშვნელოვანი გახდეს არაფორმალური განათლების მთავარი კონცეფცია – სწავლა მთელი სიცოცხლის განმავლობაში.

ცენტრის საქმიანობის ძირითადი მიმართულება ზრდასრულთა განათლების სფეროს განვითარება-გაძლიერება და პროფესიული კადრების ჩამოყალიბების ხელშეწყობაა. განათლების ახალი ცენტრი დაინტერესებულ პირებს საშუალებას მისცემს, სხვადასხვა მიმართულებით უფასოდ აიმაღლონ კვალიფიკაცია და შრომის ბაზარზე კონკურენტუნარიანები გახდნენ.

ინტერნეტგაზეთი „მასწავლებელი“ ესაუბრა DVV International-ის კავკასიის, სამხრეთ-აღმოსავლეთ ევროპის და თურქეთის რეგიონულ დირექტორს მაია ავრამოსვკას, ასევე DVV International-ის საქართველოს ოფისის დირექტორს ლალი სანთელაძეს და DVV International-ის პროექტების კოორდინატორს დავით ჯიქიას, რომლებმაც ზრდასრულთა განათლების მნიშვნელობასა და საჭიროებაზე ილაპარაკეს.

„გარდამავალ პერიოდში მყოფი ქვეყნებისთვის, როგორიც საქართველოა, მთელი სიცოცხლის განმავლობაში სწავლების კონცეფციას ძალიან დიდი მნიშვნელობა აქვს. მდგრადი განვითარების მისაღწევად ქვეყანას სჭირდება ძლიერი, მდგრადი ზრდასრულთა განათლების სისტემა. ზრდასრულთა განათლებას შეუძლია, წინა სისტემების ჩავარდნათა კორექტირება მოახდინოს. ეს არის ძალიან მოქნილი სისტემა, რომელსაც უფრო სწრაფად შეუძლია ადამიანების შრომითი ბაზრისთვის მომზადება და გადამზადება, ვიდრე ფორმალურ განათლებას, რომელსაც ასეთი მოქნილობა არ გააჩნია. როდესაც საუბარია ზრდასრულთა განათლებაზე, ბევრს არ აქვს საშუალება, წლები გაატაროს ფორმალური განათლების მიღებაში და ეს პროექტი სწორედ ასეთი ადამიანებისთვის არის განკუთვნილი. ზრდასრულთა განათლების ეს სისტემა მოკლე, მოქნილი და ეფექტურია. ჩვენი გაგებით, ზრდასრულთა განათლება არის მთელი საგანმანათლებლო სივრცის ნაწილი, ისეთივე, როგორიცაა სკოლამდელი აღზრდა, სასკოლო განათლება, უმაღლესი განათლება, პროფესიული განათლება, და მას ისეთივე ყურადღება უნდა მიაქციოს სახელმწიფომ, როგორიც განათლების სხვა სეგმენტებს. საქართველოს მთავრობა მხარს გვიჭერს და გვეხმარება, მაგრამ ცვლილებები უფრო დიდი იქნება, თანამშრომლობაც – უფრო ეფექტური, თუ საქართველო მიიღებს კანონი ზრდასრულთა განათლების შესახებ, რომელიც აღიარებს ზრდასრულთა განათლებას როგორც მთელი საგანმანათლებლო სივრცის ნაწილს. ჩვენ ვმუშაობთ ამ მიმართულებით და ვფიქრობთ, რომ ეს მალე მოხდება“, – ამბობს მაია ავრამოვსკა.

ზრდასრულთა განათლების სისტემის მიზანი არ არის ადამიანების მხოლოდ შრომითი ბაზრისთვის მომზადება – მას ასევე შეუძლია, ადამიანი მოამზადოს ყოველდღიური ცხოვრებისთვის, რათა ის ცვლილებებს და გამოწვევებს მუდამ მომზადებული შეხვდეს.

მაია ავრამოსვკამ ზრდასრულთა განათლების სისტემის გერმანული გამოცდილებაც გაგვიზიარა. წელს გერმანია პირველი სახალხო უნივერსიტეტების დაარსებას ზეიმობს. ის მაშინ გაიხსნა, როდესაც ვაიმარის კონსტიტუციით ზრდასრულთა განათლება განათლების განუყოფელ ნაწილად აღიარეს. სახალხო უნივერსიტეტები მნიშვნელოვან როლს ასრულებს ქვეყნისთვის აქტუალური პრობლემების გადაჭრაში.

„როდესაც გერმანიაში ლტოლვილთა დიდი ნაკადი ჩამოვიდა, სახალხო უნივერსიტეტებმა ძალიან დიდი როლი შეასრულეს მათ სოციალურ ინტეგრაციაში. გერმანიაში 1000-მდე სახალხო უნივერსიტეტი ფუნქციონირებს. ეს ის მოდელია, რომლის მიხედვითაც ჩვენ ვმუშაობთ საქართველოში“, – ამბობს მაია ავრამოვსკა.

DVV International-ის თბილისის ოფისის დირექტორი ლალი სანთელაძე ორგანიზაციის სამომავლო გეგმებს გვიზიარებს. ის ფიქრობს, რომ ზრდასრულთა განათლების ცენტრები მალე საქართველოს ყველა რეგიონში ამოქმედდება. თბილისის ოფისის წარმომადგენლობა გეგმავს ზრდასრულთა განათლების კიდევ ორი ცენტრის გახსნას – პანკისის ხეობასა და თბილისში.

„ჩვენ ვქმნით ზრდასრულთა არაფორმალური განათლების სისტემას საქართველოში და ეს პროცესი მოიცავს არა მარტო ცენტრების გახსნას, არამედ ამ ცენტრებში დასაქმებული პერსონალის გადამზადებასაც. ადგილებზე უკვე გვყავს პროფესიონალი ზრდასრულთა განმანათლებლები, რომლებიც ყოველწლიურად მონაწილეობენ სხვადასხვა პროგრამაში. უკვე გვაქვს ბევრი საგანმანათლებლო ტრეინინგმოდული არაერთი მიმართულებით. ესენია მოკლევადიან საგანმანათლებლო საჭიროებებს მორგებული ადაპტირებული პროგრამები. DVV International-ის პრიორიტეტია, ებრძოლოს სიღარიბეს მთელ მსოფლიოში განათლების გზით. სწორედ ამის მიღწევას ვცდილობთ საქართველოშიც: შევცვალოთ მიდგომა, რომ ზრდასრულ ასაკში განათლება სირცხვილია ან დაგვიანებულია. გვსურს, გავაგებინოთ ადამიანებს, რომ სწავლა არასდროს არ არის გვიანი და ყოველთვის აუცილებელია. ეს არის შესაძლებლობა, არა მარტო დასაქმდე, არამედ საკუთარი თავისთვისაც საინტერესო გახდე და სავსე ცხოვრებით იცხოვრო“, – ამბობს ლალი სანთელაძე.

„ჩვენ ვმუშაობთ ისეთ რეგიონებში, სადაც ძალიან მძიმე სოციალური პირობებია, – გვეუბნება დავით ჯიქია, DVV Inernational-ის საქართველოს ოფისის პროექტების კოორდინატორი, – ზრდასრულთა განათლება რამდენიმე კომპონენტს მოიცავს. ერთი ის არის, რომ მიღებული ცოდნით ადამიანები საქმდებიან, მეორეა ცვლილებებსა და გამოწვევებთან გამკლავების, სამსახურის შენარჩუნების, დაბოლოს – სოციალიზაციის და რესოციალიზაციის შესაძლებლობა. ვგულისხმობ არა მხოლოდ მხოლოდ პრობაციონერებს და პატიმრებს, არამედ დიასახლისებსაც, რომლებიც წლების განმავლობაში ოჯახს ემსახურებოდნენ, ჰქონდათ რაღაც ინტერესები, მაგრამ მათ დაკმაყოფილებას ვერ ახერხებდნენ, ახლა კი ზრდასრულთა განათლების ცენტრებში იმავე ინტერესების მქონე ადამიანებთან ურთიერთობა შეუძლიათ“.

ცენტრების საგანმანათლებლო პროგრამებში ყოველწლიურად 7.000-ზე მეტი ბენეფიციარი მონაწილეობს, რომელთა 8-11% საქმდება. 2006 წლიდან დღემდე ზრდასრულთა განათლების ცენტრების მომსახურებით 100.000-მდე ბენეფიციარმა ისარგებლა, მათ შორის 30.000-ზე მეტმა იძულებით გადაადგილებულმა პირმა და 15.000-მდე ეთნიკური და რელგიური უმცირესობის წარმოამდგენელმა.

DVV International-ის საქართველოს ოფისის მრავალფეროვან პროექტებში მონაწილეთა საერთო რაოდენობამ 150 000 გადააჭარბა.

1975 წელს ზვიად გამსახურდიამ იმ თანამოაზრეებთან ერთად, ვისთან ერთადაც მანამდე დააარსა ადამიანის უფლებათა საინიციატივო ჯგუფი, გამოსცა ჟურნალ „ოქროს საწმისის“ პირველი ნომერი. ორი წლის განმავლობაში ჟურნალის ოთხი ნომერი გამოვიდა. მასში იბეჭდებოდნენ საბჭოთა ცენზურის მიერ დაწუნებული მწერლები. ამ ავტორთა უმეტესობა აღარც კი იყო ცოცხალი. ოთხი ნომერი თითქოს ბევრი არ არის, მაგრამ თუ გავიაზრებთ, როგორ პირობებში უხდებოდათ გამომცემლებს საქმიანობა, გავითვალისწინებთ იმ ფაქტორსაც, რომ ჟურნალი არალეგალური იყო და იატაკქვეშა გზებით ვრცელდებოდა, მივხვდებით, რომ ამგვარი ჟურნალისთვის ოთხი ნომრის გამოცემაც საკმარისზე მეტი იყო. რომც არ მოგვწონდეს „ოქროს საწმისის“ გაფორმება, პოლიგრაფიული ხარისხი, ხანდახან – შერჩეული მასალაც, არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ მისი გამოცემა თუნდაც იმიტომ არის გაუგონარი გმირობის ტოლფასი, რომ ეს იყო ერთგვარი გზავნილი საზოგადოების მიმართ, რომ ჯერ კიდევ არ ჩამკვდარა დამოუკიდებლობისთვის ბრძოლის ჟინი, ჭეშმარიტი და არა ფსევდოეროვნული სულისკვეთება.

საინტერესოა, რომ ჟურნალის პირველივე ნომერში დაიბეჭდა ე.წ. ანტისაბჭოური ტექსტები. ერთი მათგანი იყო გაბრიელ ჯაბუშანურის „ინვექტივა-მონუმენტი“, რომელიც თუნდაც იმის გამოა საინტერესო, რომ მაშინ ამხელდა სტალინს, როცა ბელადზე ხმამაღლა არავინ იტყოდა აუგს. ვგულისხმობ ნაწარმოების არა გამოქვეყნების, არამედ დაწერის თარიღს. ზვიად გამსახურდიამ ეს იცოდა. მისთვის პოემა ერთგვარი შეუპოვრობის სიმბოლო იყო. გაბრიელ ჯაბუშანური არ გაჩუმდა სტალინის სიცოცხლეში. მან იცოდა: თუკი პოემის შესახებ შეიტყობდნენ, ის, სხვა არგაჩუმებულების მსგავსად, დაისჯებოდა. მას კი არ შეეშინდა უცილობელი სიკვდილის და უმწარესი სიმართლე სტალინის სიცოცხლეშივე გამოთქვა პოეტური ფორმით.

გულდასაწყვეტია, რომ პოემა, რომელიც ათი ნაწილისგან შედგება და ორას სტრიქონამდეა, სკოლაში არ ისწავლება. გულდასაწყვეტია ისიც, რომ გაბრიელ ჯაბუშანურზე, ამ არაჩვეულებრივ პიროვნებაზე, ბევრი არაფერი იციან ჩვენმა მოსწავლეებმა სასწავლო პროგრამის ხარვეზის გამო. არ იციან, რომ გაბრიელ ჯაბუშანური ერთი მათგანი იყო, ვინც 1944 წელს ღილღოს დაცლილ აულში, სტალინის მიერ ყაზახეთში გადასახლებული ჩეჩნებისა და ინგუშების სახლებში შესახლდა. სტალინის სიკვდილის შემდეგ, როდესაც უსასტიკეს პირობებს, მოპყრობას, ჰავას და ათას სხვა უბედურებას გადარჩენილი დევნილი ჩეჩნები და ინგუშები სამშობლოში დაბრუნდნენ, მათ კარმიდამოში დასახლებულმა ქართველებმა უსიტყვოდ დატოვეს საცხოვრებლები, დაუტოვეს შინაური ფრინველი, ცხოველი, საყოფაცხოვრებო ნივთები გადასახლებიდან დაბრუნებულებს და თვითონ საქართველოში გამობრუნდნენ. ორ ხალხს შორის არანაირი შეტაკება არ მომხდარა, არანაირი დაძაბულობა არ წარმოქმნილა. ერთ მხარესაც ესმოდა, რა დიდსულოვანი აღმოჩნდა მეორე, მეორე მხარეც გრძნობდა თავის წილ პასუხისმგებლობას პირველ მხარესთან. ასეთი ამბები ალბათ საგანგებოდ უნდა ისწავლებოდეს სკოლებში, რათა ახალგაზრდებმა მეტი იცოდნენ ამგვარი სამაგალითო შემთხვევების შესახებ.

ძალიან მინდა, ორი სიტყვით მოუყვეთ ამ ამბავს მოსწავლეებს. უკეთესი იქნება, თუკი დაავალებთ, თვითონვე მოიძიონ ინფორმაცია. ამის შემდეგ, როცა მოსწავლეებს „ინვექტივა-მონუმენტსაც“ წააკითხებთ, მიხვდებიან, რომ ბიოგრაფიის ეს დეტალი საჭიროა, რათა უკეთ გაიაზრონ, რატომ შეიძლებოდა, ასე შესძულებოდა მწერალს დიქტატორი: მან ჭაბუკობაში თავისი თვალით ნახა უამრავი უსამართლობა, მოესწრო სისხლიან რეპრესიებს. ამ ყველაფრის მომსწრე და მოწმე არაერთი სხვა შემოქმედიც იყო, მარამ ბევრმა გაჩუმება არჩია. ჩუმად იყო საზოგადოებაც. მაგრამ არ გაჩუმებულა გაბრიელ ჯაბუშანური. მან, სხვა გაჩუმებული ქართველებისგან განსხვავებით, რომელთაც ბელადისგან კულტი შექმნეს, არ დაიჯერა სტალინის სიდიადე. ამის ერთ-ერთი მიზეზი ალბათ ღილღოში ცხოვრებაც იყო. პოეტმა ისეთი კუთხით დაინახა ქვეყნის მმართველი თანამემამულე, რომლის შესახებაც სხვა ქართველებს წარმოდგენა არ ჰქონდათ. ასეა თუ ისე, ალბათ დამეთანხმებით, რომ ეს ის შემთხვევაა, როცა ბიოგრაფია შეიძლება პირველი ნაბიჯი აღმოჩნდეს ტექსტის გაგების გზაზე. თუმცა ვერ ვიტყვი, რომ ამ ნაბიჯის გარეშე პოემის გაგება შეუძლებელია.

გაბრიელ ჯაბუშანურის პოემა, როგორც ვთქვი, არ არის შეტანილი სასკოლო პროგრამაში, მაგრამ ხომ შეიძლება, მასწავლებლებმა უცხო ტექსტად მაინც შესთავაზონ თავიანთ მოსწავლეებს ამ პოემის რომელიმე ნაწილი და დააწერინონ მისი ანალიზი ან მისი შინ დამოუკიდებლად წაკითხვა მაინც ურჩიონ. მერწმუნეთ, ამ მოკლე პოემაში უამრავი მხატვრული საშუალებაა გამოყენებული და მოსწავლეებისთვის სასარგებლო აღმოჩნდება მისი ლიტერატურული ანალიზი. გასარჩევად და ლიტერატურული კომენტარის გასაკეთებლად ნაწარმოების მხოლოდ პირველი ნაწილიც რომ ავიღოთ, დავინახავთ, რა მდიდარია ის ეპითეტებით, შედარებებით, მეტაფორებით, ალუზიებითა და ალეგორიებით. აღარაფერს ვამბობ იმაზე, რომ მხოლოდ პირველი ოცი სტრიქონის ანალიზის შედეგად მოსწავლეები შეძლებენ წინარე ცოდნის გააქტიურებასაც და ეპოქის შესახებ ცოდნის გამოვლენასაც, რაც მათთვის ბევრის მომცემი იქნება ეროვნული გამოცდებისთვის მომზადების წინა პერიოდში.

განსაკუთრებით საინტერესოა პოემის სათაურის გარჩევა, მაგრამ მოსწავლეებს მასწავლებლის დაუხმარებლად შესაძლოა გაუჭირდეთ მისი დეკოდირება. არადა, როდესაც პოემის სათაურს განვმარტავთ, მოსწავლეები კიდევ ერთხელ დარწმუნდებიან, რა განუზომლად დიდია ზოგჯერ სათაურის როლი ავტორის სათქმელის ამოცნობაში. ხშირად სწორედ სათაური გვეხმარება ნაწარმოების სიღრმისეულ ანალიზში, სხვადასხვა დონეზე მის წვდომაში.

როგორც ვხედავთ, სათაური „ინვექტივა-მონუმენტი“ კომპოზიტია და ორი დამოუკიდებელი ნაწილისგან შედგება. ეს ორი ნაწილი ერთმანეთთან დეფისითაა დაკავშირებული. დეფისით შეერთებულ სიტყვას, მიუხედავად იმისა, რომ ორი ნაწილისგან შედგება, მაინც ერთი კითხვა დაესმის. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ ეს ორი სიტყვა ერთიანად უნდა გავიაზროთ. მაგრამ ამის გაკეთებამდე საჭიროა, ისინი დავაშოროთ ერთმანეთს და თითოეული სიტყვის მნიშვნელობა დავადგინოთ.

პირველი სიტყვა, „ინვექტივა“, სავარაუდოდ, არ იქნება ნაცნობი ამ ასაკის მოსწავლეებისთვის, ამიტომ მათ უნდა დაიხმარონ ინტერნეტი და მოიძიონ მისი მნიშვნელობა. გადავამოწმე და აღმოვაჩინე, რომ ლექსიკონი საკმარის ინფორმაციას არ იძლევა. ლექსიკონის მიხედვით, ინვექტივა საჯაროდ წარმოთქმული კრიტიკული, მამხილებელი სიტყვაა. თუ ამ ახსნას დავჯერდებით, პოემის სათაური ბუნდოვანი დარჩება და ის მხოლოდ ტექსტის პირველი შრის დაძლევაში დაგვეხმარება, ე.ი. ნაწარმოების მხოლოდ ზედაპირულად წაკითხვის საშუალებას მოგვცემს. რისი ცოდნაა საჭირო, რომ ტექსტი სიღრმისეულად გავიგოთ? მოსწავლეებს უნდა ავუხსნათ, რომ ინვექტივა, ენკომიასთან ერთად, ორიტორული ხელოვნების ერთ-ერთი საშუალებაა. ენკომიის სინონიმია ევლოგია, სახოტბო სიტყვა. ხანდახან მის სინონიმად იყენებენ პანეგირიკს. ისიც ქებას, ხოტბის შესხმას აღნიშნავს, მაგრამ ევლოგია თუ ძირითადად სამგლოვიარო სიტყვის ნაწილი იყო, პანეგირიკი ცოცხალ ადამიანზეც ითქმოდა. დღეს ეს უკანასკნელი ადამიანის გადაჭარბებულ, უსამართლო ქებასაც გულისხმობს.

ინვექტივა კი საბრალდებო სიტყვაა, რომელსაც რომაულ სასამართლოში დამნაშავის სამხილებლად წარმოთქვამდნენ. მას აქტიურად იყენებდა ციცერონი. მისი სიტყვა კატილინას წინააღმდეგ ინვექტივის საუკეთესო ნიმუშია. საყურადღებოა იუვენალისის და კატულუსის ინვექტივებიც.

რომიდან ინვექტივა მთელ ევროპაში გავრცელდა და მას მხოლოდ სასამართლო დარბაზებში ან მდარე ხარისხის პოეზიაში კი არა, ცნობილ პოეტურ ქმნილებებშიც შეხვდებოდით (მაგალითად, „მეფე ლირის“ მეორე მოქმედების მეორე სცენაში; „გულივერის მოგზაურობაში“). ინვექტივა არ არის დაცინვა. ის არც გამოჯავრებაა, თუმცა სულისკვეთებით ოდნავ წააგავს მათ. როგორც პოეზიის ჟანრის ქვესახეობა, ინვექტივა არ ერიდებოდა არც უცენზურო სიტყვებს, არც დამამცირებელი ხასიათის ბრალდებებს, არც გარეგნული მხარის უარყოფითად წარმოჩენას და, რაღა თქმა უნდა, არც განსაქიქებელი პირის თვისებებისა და საქციელის უკიდურესად მძიმე ფორმით აღწერას. ამიტომ, როდესაც გაბრიელ ჯაბუშანურის სათაურის პირველ ნაწილს ავხსნით, არ უნდა დაგვავიწყდეს ეს მომენტი და ხაზი უნდა გავუსვათ შემდეგს: ინვექტივა არ ერიდება ისეთი სიტყვების მოზღვავებას/დახვავებას, რომლებსაც მხატვრული ლიტერატურა სხვა შემთხვევაში ალბათ თავიდან აიცილებდა და ევფემიზმებით შეცვლიდა. ინვექტივა გამოყენებული სიტყვებით არ აჭარბებს სათქმელს, რადგან ჰიპერბოლიზებით მისი თავდასხმის ობიექტი შესაბრალისი გახდება ან კომიკური ელფერით შეიმოსება, ინვექტივის მიზანი კი ეს არ არის. ინვექტივის მიზანია, რაც შეიძლება დაუნდობლად, უმკაცრესად, მაგრამ ობიექტურობის დაცვით ამხილოს პირი, რომელიც მისი სამიზნეა.

პოემის სათაურის მეორე სიტყვაა „მონუმენტი“. მკითხველი საგონებელში ვარდება, რატომ არ იყენებს გაბრიელ ჯაბუშანური ქართულ სიტყვა „ძეგლს“ ან „ქანდაკებას“ და რატომ ამჯობინებს მას ლათინურ ვარიანტს. ნუთუ იმიტომ, რომ „ინვექტივას“ ლათინური „მონუმენტი“ უფრო მოუხდებოდა, ვიდრე ქართული „ძეგლი“? არამც და არამც. უპირველეს ყოვლისა, გასათვალისწინებელია, რომ სიტყვა „მონუმენტი“ წარმოდგება ლათინური სიტყვისგან „მოგონება“, „გახსენება“, ამიტომაც მონუმენტების აღმართვა ისტორიული მოვლენებისა და გამოჩენილი პირების გასახსენებლადაა გამოგონილი.,სიტყვებში „ძეგლი“ და „ქანდაკება“ კი ეს თავდაპირველი მნიშვნელობა დაკარგულია.

თუ არ ვცდები, სიტყვა „მონუმენტი“ პოეზიასთან როგორც საუკეთესო მოსაგონართან მიმართებით პირველად ჰორაციუსმა გამოიყენა: „ძეგლი აღვმართე ბრინჯაოზე გამძლე, მეფურ პირამიდებზე უფრო მაღალი, მას ვერც წვიმა და ვერც ჩრდილოეთის ქარი ვერ გაანადგურებს, ვერც უთვალავ წელთა რბენა, ვერც დროის დინება“ (მომიტევეთ ცუდი თარგმანი). ლათინურად ეს ლექსი ასე ჟღერს: „ექსეგი მონუმენტ/ ერე პერენიუს/ რეგალიკვე სიტუს/პირამიდ ალციუს/ კვოდ ნონ იმბერ ედაქს/ ნონ აკვილ იმპოტენს/ პოსიტ დირუერ აუტ/ ინუმერაბილის/ ანორუმ სერიეს/ ეტ ფუგა ტემპორუმ (გამუქებულ ხმოვნებზე მახვილი უნდა დასვათ და ხმას აუწიოთ).

ამრიგად, ჰორაციუსი მიუთითებს, რომ პოეზიას ვერაფერი გაანადგურებს, რადგან ის ყოველგვარ მონუმენტზე გამძლეა. ამ წინადადებაში გამიზნულად არ ვიხმარე სიტყვა „ძეგლი“, რათა უფრო ადვილი გახდეს არა მარტო ჰორაციუსის, არამედ გაბრიელ ჯაბუშანურის ჩანაფიქრის გაგებაც. ჰორაციუსის ლექსის ეს სტროფი, რომელიც აქ წარმოვადგინე, ალექსანდრ პუშკინმა ეპიგრაფად წაუმძღვარა თავის ლექსს „Памятник“ („ძეგლი“). ლექსის დასაწყისიც ჰორაციუსის სტრქიქონებს იმეორებს – არა პირდაპირ, არამედ შინაარსით და სათქმელითაც: „ძეგლი აღვმართე ხელთუქმნელი, მარადიული…“

გაბრიელ ჯაბუშანურიც, ჰორაციუსისა და პუშკინის მსგავსად, იზიარებს იმ მოსაზრებას, რომ პოეზია საუკეთესო მონუმენტია (არ დაგვავიწყდეს, რომ ეს სიტყვა „მოსაგონარს“ ნიშნავს), რომელსაც ვერაფერი გაანადგურებს. ამიტომაც გადაწყვიტა პოეტმა, არა ბრინჯაოს ძეგლით უკვდავეყო სტალინის სახელი, არამედ მისთვის სამართლიანი ინვექტივა-მონუმენტი აღემართა, რომელსაც ვერც წვიმა და ქარი, ვერც დრო და ჟამი ვერ გაანადგურებდა და ასე შემოენახა მისი ხსოვნა მომავალი თაობებისთვის.

რიცხვთა თეორია მათემატიკის დარგია, რომელიც სწავლობს მთელ რიცხვთა თვისებებს და კანონზომიერებებს. რიცხვთა თეორიაში, ბუნებრივია, ჩართულია ალგებრულ რიცხვთა თეორიაც, კანონზომიერებებით მდიდარი რიცხვთა თეორიის ის ნაწილი, რომელიც სწავლობს განუსაზღვრელი განტოლებების, ე.წ. დიოფანტური განტოლებების, მთელი რიცხვების სიმრავლეში ამოხსნადობის საკითხს.

ჩვენამდე მოღწეული თხზულების მიხედვით ირკვევა, რომ დიოფანტეს (ძვ. წ. III საუკუნე) სახელს უკავშირდება ასოითი სიმბოლოების შემოღების პირველი მცდელობა, ალგებრის დაკავშირება არა გეომეტრიასთან, როგორც ევკლიდესთან იყო, არამედ არითმეტიკასთან – უარყოფითი რიცხვების გამოყენებასთან. დიოფანტე იკვლევდა მთელ რიცხვებში წრფივ და უფრო მაღალი ხარისხის მთელკოეფიციანტიანი განტოლებების – ე. წ. განუსაზღვრელი განტოლებების – ამოხსნადობის პოვნის საკითხს.

რიცხვთა თეორიის განვითარების სხვადასხვა ეტაპზე სხვადასხვა მეცნიერს სხვადასხვა დამსახურება მიუძღვის. მათ შორის აღსანიშნავია:

პიერ ფერმა (1602-1665) – ფრანგი მათემატიკოსი. ის იყო ერთი მათგანი, ვინც სრულყოფილი რიცხვთა თეორია შექმნა. მისი თეორემის თანახმად, თუ ნატურალური რიცხვი მეტია ორზე, მაშინ Xⁿ+Yⁿ=Zⁿ განტოლებას მთელი X, Y, Z, რიცხვებისთვის ამონახსნი არა აქვს. ამ თეორემის დამტკიცებას მსოფლიოს მათემატიკოსები 350 წელი ცდილობდნენ, მაგრამ უშედეგოდ. მხოლოდ 1994 წელს ინგლისელმა მათემატიკოსმა ვაილსმა მათემატიკის უახლესი მიღწევების გამოყენებით მრავალწლიანი კვლევის შედეგად შეძლო მისი დამტკიცება.

ლეონარდ ეილერი (1707-1783) – შვეიცარიელი მათემატიკოსი. მისი ნაშრომი „არითმეტიკის სახელმძღვანელო“ (1738-1740) ყველასთვის ხელმისაწვდომი გახდა, რადგან ის იყო არა მარტო მეცნიერული, არამედ მეთოდურად გამართულიც. ის ერთ-ერთი პირველი სახელმძღვანელოა, სადაც მეთოდიკა თან ახლავს მეცნიერულ აღმოჩენებს.

კარლ ფრიდრიხ გაუსი (1777-1855) – გერმანელი მათემატიკოსი. გაუსის ნაშრომებმა სრულყოფილი სახე მისცა რიცხვთა თეორიას. მან 1796 წელს აღმოაჩინა კვადრატული ურთიერთდამოკიდებულების კანონი. ის საშუალებას იძლევა, განისაზღვროს ნებისმიერი კვადრატული განტოლების ამოხსნადობა მოდულარულ მათემატიკაში. ამავე წელს მან დაამტკიცა თეორემა მარტივი რიცხვის შესახებ. იგი გვიჩვენებს, როგორ არის განაწილებული მარტივი რიცხვები რიცხვთა წრფეზე. 1801 წელს გაუსმა გამოსცა ნაშრომი „არითმეტიკული გამოკვლევები“, რომელშიც დამტკიცებულია ერთ-ერთი ცენტრალური თეორემა – „კვადრატულ ნაშთა შექცევადობა“, ახლებურად გადმოსცა ჟოზეფ ლუი ლაგრანჟის (1736-1813) მიერ აგებული ფორმათა არითმეტიკული თეორია.

რიცხვთა თეორიაში გამოიყოფა რამდენიმე ქვედარგი:

1) ელემენტარულ რიცხვთა თეორია, რომელიც სწავლობს მთელი რიცხვების კანონზომიერებებს სხვა დარგების გამოყენების გარეშე;

2) ანალიზური რიცხვთა თეორია – მთელი რიცხვების შესწავლისას იყენებს მათემატიკური ანალიზის მეთოდებს;

3) ალგებრულ რიცხვთა თეორია, რომელიც შეისწავლის ალგებრულ რიცხვებს, ე. ი. მთელკოეფიციანტიანი მრავალწევრის ამონახსნებს.

ყველა დროის მეცნიერები რაიმე საკითხის გადაწყვეტისას იყენებდნენ ამოხსნადობის ალგორითმს.

ალგორითმი იმ მოქმედებათა ერთობლიობის ზუსტი და სრული აღწერაა, რომელთა მკაცრად განსაზღვრული თანმიმდევრობით შესრულება განაპირობებს დასმული ამოცანის ამოხსნას.

ალგორითმი გამოყენებულია ჯერ კიდევ უძველესი ბაბილონის პერიოდიდან ვაჭრობასა და ბეგარასთან დაკავშირებულ გამოთვლებში.

ბერძენი მათემატიკოსი ერატოსთენე (ძვ.წ.276-194) სწავლობდა ათენსა და ალექსანდრიაში, გატაცებული იყო ასტრონომიით, ფილოლოგიით, მუსიკით, განაგებდა ალექსანდრიის სახელგანთქმულ ბიბლიოთეკას. მათემატიკაში მისი სახელი ნატურალურ რიცხვამდე მარტივ რიცხვთა პოვნის ალგორითმთანაა დაკავშირებული. ყველაზე ცნობილი ალგორითმი მოყვანილია ევკლიდეს მე-7 წიგნში „ელემენტები“. ის საშუალებას გვაძლევს, ვიპოვოთ ორი რიცხვის ყველაზე დიდი საერთო გამყოფი.

ტერმინი „ალგორითმი“ მე-9 საუკუნის შუააზიელი მოაზროვნის მუჰამედ ენ მუსა ალ-ხორეზმის სახელის ლათინურ ტრანსკრიფციას უკავშირდება (algorithmi). იs ეკუთვნის მე-12 საუკუნეში მოღვაწე ბერს ადელარდ დე ბათმას. ალ-ხორეზმმა ჩამოაყალიბა არითმეტიკული მოქმედების წესები, მისმა ტრაქტატმა არითმეტიკასა და ალგებრაში, რომელიც მე-12 საუკუნეში ლათინურ ენაზე თარგმნეს, მნიშვნელოვანი გავლენა მოახდინა მათემატიკის განვითარებაზე დასავლეთ ევროპაში. აქედან გამომდინარე, თავდაპირველად ალგორითმის ცნება გულისხმობდა მრავალნიშნა რიცხვზე მხოლოდ ოთხი არითმეტიკული მოქმედების შესწავლის წესებს. ამჟამად ტერმინი სხვადასხვა სახით ცალკეული წესის საზოგადო სახელია და შემდეგნაირად განიმარტება:

ალგორითმი გარკვეულ მითითებათა სასრული მიმდევრობაა, რომლის შესრულება საშუალებას გვაძლევს, მივიღოთ მოცემული ამოცანის ამონახსნი.

ალგორითმი არის გამოსახულება, რომელიც შედგება მოქმედებათა თანმიმდევრობისაგან და გამოთვლებით ამოცანის ამოხსნის საშუალებას იძლევა.

მე-17 საუკუნეში რენე დეკარტის „მეთოდის დისკუსიაში“ ფართოდაა წარმოდგენილი ალგორითმი. ის აყალიბებს იდეას, „ცალ-ცალკე“ გაიყოს თითოეული ამოცანა იმდენ ნაწილად, რამდენადაც შესაძლებელია. იტერაციისა და ციკლის კონცეფციის ხსენების გარეშე დეკარტეს მიდგომამ წინ გაუსწრო ლოგიკას და მისი ნამუშევრების ანალიზმა გაჩინა სიტყვა „პროგრამა“, რომელიც ფრანგულში გაჩნდა 1977 წელს.

არსებითი სახელი „ალგორითმი“ გამოხატავს გამოყენების მეთოდს. ტერმინი ასევე გამოიყენება როგორც ზედსართავი სახელი. „ალგორითმი“ გამოხატავს განსახორციელებელი ოპერაციების სერიის ამოხსნას. ინფორმაციის ენაზე წერა გამოიხატება ტერმინით „კოდირება“.

რიცხვთა თეორიას დიდი გამოყენება აქვს თანამედროვე ტექნოლოგიებში. კომპიუტერის მეხსიერება სწორედ რიცხვთა თეორიაზეა მიბმული. კომპიუტერი რიცხვ 80-ს იმახსოვრებს 1010000 ჩანაწერით, ანუ გამოყენებულია ორობითი არაპოზიციური სისტემა. არაპოზიციური სისტემა არის ისეთი სისტემა, რომელიც პოზიციური არ არის. პოზიციური სისტემა კი თვლის ისეთი სისტემაა, რომელშიც გარკვეულ ინფორმაციას ციფრების გარდა რიცხვის ჩანაწერში მათი მდებარეობაც (პოზიცია) გვაძლევს. თვლის პოზიციური სისტემა, რომლითაც ჩვენ ყოველდღიურ ცხოვრებაში ვსარგებლობთ, ევროპაში ინდოეთიდან შემოვიდა. ეს სისტემა „ანბანი“ ათი ციფრისგან შედგება. მისთვის განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია რიცხვი 10 (სისტემის ფუძე) და ფუძის ხარისხის მიმდევრობა, რომელსაც სისტემის ბაზის ბაზას უწოდებენ.

თვლის პირველ პოზიციურ სისტემად მეცნიერები ბაბილონურ სამოცობითს მიიჩნევენ. ამ სისტემის კვალს დღემდე ვხვდებით კუთხეებისა და დროის შუალედების გაზომვისას.

საქართველოში არაბულ ციფრებს უკვე X საუკუნეში იყენებდნენ, მაგრამ XVIII საუკუნემდე რიცხვების გამოსახატავად ქართული ანბანის 37 ასო გამოიყენებოდა. პირველი ცხრა ერთეულებს აღნიშნავდა, მეორე ცხრა – ათეულებს, უკანასკნელი ასო ნიშნავდა „ბევრს“. მაგალითად ჩყპგ=1883. „ორობითი ციფრი“, ინგლისურად – „binagy digit“, შემოკლებით – „bit“, „ბიტი“, არის ინფორმაციის რაოდენობა, რომელიც საშუალებას გვაძლევს, ორი შესაძლოდან შევარჩიოთ ერთი ვარიანტი.

თანამედროვე კომპიუტერს შეუძლია, დაამუშაოს რიცხვითი, ტექსტური, გრაფიკული, ხმოვანი და ვიდეო ინფორმაცია. ინფორმაციის ეს სახეები კომპიუტერში წარმოდგენილია ორობითი კოდის სახით. გამოყენებულია ორი სიმბოლოსაგან (0 და 1) შედგენილი ანბანი. ეს იმითაა გამოწვეული, რომ მოხერხებულია ინფორმაციის წარმოდგენა ელექტრული იმპულსების მიმდევრობით: არ არის იმპულსი „0“ – არის იმპულსი „1“.

ერთ ბიტს კომპიუტერში შეესაბამება ორობითი კოდის ერთი თანრიგი. იგი იღებს მნიშვნელობას „0“ ან „1“, ხოლო ერთი სიმბოლოს ორობითი კოდირებისთვის კომპიუტერში გამოყენებულია 8 ბიტი, რომელსაც ბაიტი ეწოდება.

ინფორმაციის ზომის ბაიტზე უფრო დიდი ერთეულებია:

1 კილობაიტი – 1კბ=2¹⁰; 1 მეგაბაიტი – 1მბ=2²⁰

1 გიგაბაიტი – 1 გბ=2³⁰; 1 ტერაბაიტი – 1ტბ=2⁴⁰.

ინფორმაციის კოდირება უძველესი დროიდან მოდის, რადგან ინფორმაციის გასაიდუმლოება ხშირად საჭირო იყო, განსაკუთრებით – საბრძოლო მოქმედებების დროს. ამ მიზნით ადამიანები მიმართავდნენ შიფრის გამოყენებით კოდირებას. ჯერ კიდევ ძველი წელთაღრიცხვის I საუკუნეში ცნობილი გახდა იულიუს ცეზარის შიფრი – ტექსტის გასაიდუმლოებისას ანბანის ყოველი ასო ამ ასოს შემდეგ რიგით მესამე (შესაძლოა, მე-6, მე-7 და ა.შ.) ასოთი იცვლება. თუმცა ასოების გადათვლა იმ „ნაშთთა არითმეტიკაში“ ხდება, რომლის მოდულიც ამ ანბანში ასოების რაოდენობის ტოლია. ანუ ასოების გადანომვრის შემდეგ გვაქვს ასახვა X-> X+K, მაგალითად, 26 მოდულის არითმეტიკაში (რომელიც ლათინური ანბანისთვის გამოდგება) თუ K=7, მაშინ 20->1, T->A ( T ასო A ასოთი იცვლება). გერმანელმა ფილოსოფოსმა გეორგ ფრიდრიხ გროტეფენდმა (1775-1853) თავისი მიღწევებით და კოდის ამოცნობით ლურსმული წარწერები გაშიფრა და დაგვანახა ცხოვრება მესოპოტამიის ხალხებისა, რომლებიც აგებდნენ ბაბილონის გოდოლს და სემირამიდას დაკიდებულ ბაღებს.

ფრანგმა ისტორიკოსმა ჟან ფრანსუა შამპოლიონმა (1790-1832) „გატეხა“ ეგვიპტური იეროგლიფური დამწერლობის კოდი და ნილოსის ველის უძველესმა ენამ გახსნა თავისი საუნჯე [31;33].

გამოყენებული ლიტერატურა:

ლ. გოკიელი, მათემატიკის საფუძვლები. თბილისი, 1958 წ.

ალფრედ რენე, დიალოგი მათემატიკაზე. გამომცემლობა „ნაკადული“, 1981 წ.

თ. ბეიტრიშვილი და სხვ., მათემატიკა. X კლ. გამომცემლობა „დიოგენე“, 2006 წ.

Googl: პიერ ფერმა; ერატოსთენე; მუჰამედ ბენ მუსა ალ-ხორეზმი; ჟან ფრანსუა შამპოლიონი; გეორგ ფრიდრიხ გროტეფენდი; ვაილსი

ჩვენი გიმნაზიისთვის მზე სხვანაირად ანათებს

 ყველაფერი დაიწყო შარშან, 2018 წლის იანვარში. პედსაბჭოზე დირექტორმა ჩემთვის ძალიან მნიშვნელოვანი და საინტერესო ამბავი გვითხრა: სკოლის სახურავზე მზის ელემენტები დაგვიმონტაჟეს, რომლებიც უკვე ფუნქციონირებს და ელექტრულ ენერგიას გვაწვდისო. მაშინვე მივხვდი, რომ მე, როგორც ფიზიკის მასწავლებელს, ეს ფაქტი მოსწავლეებთან ახალი, საინტერესო მუშაობის საშუალებას მაძლევდა. უფრო მეტიც: ნახევარგამტარების თემა ჩემს სამეცნიერო საქმიანობას უკავშირდება და, ბუნებრივია, ჩემთვის სტუდენტობასა და რაღაც „მშობლიურთან“ ასოცირდება. ასე რომ, პედსაბჭოს დამთავრებამდე უკვე ვიცოდი: ჩემი მოსწავლეები თბილისის კლასიკური გიმნაზიის მზის ავტონომიური ელექტროსადგურის კვლევას ჩაატარებდნენ.

საქართველოში არსებობს შოთა რუსთაველის საქართველოს ეროვნული სამეცნიერო ფონდი, რომელიც აქტიურად მუშაობს და ძალიან მნიშვნელოვან პროექტებს ახორციელებს. ის ხელს უწყობს ქვეყანაში მეცნიერების, ტექნოლოგიების და ინოვაციების განვითარებას. შოთა რუსთაველის ფონდის კონკურსში „მეცნიერება იწყება სკოლიდან – კვლევები მოსწავლეთა მონაწილეობით“ წარვადგინეთ პროექტი „თბილისის კლასიკური გიმნაზიის მზის ავტონომიური ელექტროსადგურის კვლევა“. კონსულტირებას გვიწევდა პროექტის მონაწილე მეცნიერი – ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ზუსტ და საბუნებისმეტყველო მეცნიერებათა ფაკულტეტის ნივთიერებათა კვლევის სამეცნიერო-კვლევითი ინსტიტუტის დირექტორის მოადგილე, ატომური აბსორბციის განყოფილების გამგე, ფიზიკის დოქტორი ბელა კვირკველია, რომელსაც ნახევარგამტარების ფიზიკის დარგში სამეცნიერო-კვლევითი საქმიანობის მრავალწლიანი გამოცდილება აქვს, ხოლო მონაწილე ასისტენტი იყო ჩვენი გიმნაზიის ინფორმატიკის მასწავლებელი ნანა ნოზაძე, რომელიც საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის დოქტორანტია. საგულისხმოა, რომ მისი სადოქტორო თემა ფიზიკის გაკვეთილზე ისტ-ის გამოყენებას უკავშირდება. პროექტის მონაწილე მკვლევარები იყვნენ მე-10 და მე-11 კლასის მოსწავლეები, პროექტის ხელმძღვანელი კი მე გახლდით.

კონკურსზე წარდგენილი იყო 41 პროექტი. საბოლოო მონაცემებით, რომლებიც მაისში გამოცხადდა, გაიმარჯვა 10-მა, მათ შორის – ჩვენმაც და, სხვათა შორის, პირველი ადგილიც მოვიპოვეთ.

ამგვარად, 2018 წლის სექტემბრიდან ექვსი თვის განმავლობაში თბილისის კლასიკურ გიმნაზიაში საკუთარი ავტონომიური მზის ელექტროსადგურის კვლევა მიმდინარეობდა. გიმნაზიის დირექციის, რუსთაველის ფონდის წარმომადგენლების, პროექტის მონაწილე სუბიექტების, მკვლევარი მოსწავლეების, პედაგოგების და თემით დაინტერესებული საზოგადოების წინაშე პროექტის წარდგენის (გახსნის) შემდეგ მოსწავლეებმა განახორციელეს გეგმა-გრაფიკით განსაზღვრული აქტივობები.

მოსწავლეებმა თავდაპირველად დაამუშავეს ლიტერატურა ნახევარგამტარების, ფოტოელემენტების შესახებ, ქართულად გაახმოვანეს ვიდეომასალა p-n გადასვლის შესახებ, შეისწავლეს მსოფლიოში მზის ენერგიის გამოყენების მაგალითები, შექმნეს მაკეტი სახლისა, რომლის განათებას მზის ელემენტები უზრუნველყოფდა და ნოემბერში გიმნაზიის დიდ სააქტო დარბაზში პროექტის ფარგლებში შეძენილი ტექნიკის გამოყენებით საზოგადოებას წარყდგინეს ნამუშევრები თემაზე „ენერგიის განახლებადი წყაროები, მათი მნიშვნელობა მსოფლიო გამოცდილების მაგალითზე, ენერგოეფექტურობა“. ღონისძიებაზე სიტყვით გამოვიდა საქართველოში ნახევარგამტარების ფიზიკის კორიფე, გამოჩენილი მეცნიერი, აკადემიკოსი ნოდარ კეკელიძე, რომელმაც ისაუბრა თანამედროვე ტექნოლოგიებში ნახევარგამტარების როლის შესახებ.

პროექტის შემდგომ ეტაპზე კი დაიწყო უშუალოდ ჩვენი, თბილისის კლასიკური გიმნაზიის, მზის ავტონომიური ელექტროსადგურის (მაე) კვლევა. კვლევის არსი ასეთი იყო: პროექტის მეცნიერისა და პროექტის ხელმძღვანელის დახმარებით ერთი თვის განმავლობაში მკვლევარ მოსწავლეთა გაზომვის ჯგუფის წევრები დღეში სამჯერ (9.00 სთ, 14.00 სთ, 17.00 სთ), სხვადასხვა ღრუბლიანობისა და ტემპერატურის პირობებში, თერმომეტრით ზომავდნენ გარემოს ტემპერატურას, მობილური ლუქსმეტრის გამოყენებით კი – დაცემული სინათლის განათებულობას. ამასთან ერთად, თბილისის კლასიკური გიმნაზიის მაე-თან დაკავშირებული სპეციალური პროგრამის [1] საშუალებით იღებდნენ მონაცემებს დროის იმავე მომენტში დენის ძალის, ძაბვის, სიმძლავრის შესახებ.

მონაცემები ექსელის ცხრილებში შეჰქონდათ.

პროექტის შემდგომ ეტაპზე მოსწავლე მკვლევარებმა მოახდინეს აღრიცხული მონაცემების კლასიფიკაცია, მათი გრაფიკული დამუშავება. კერძოდ, ააგეს ფოტოდენის ძალის, ძაბვის, სიმძლავრის განათებულობასა და ტემპერატურაზე დამოკიდებულების გრაფიკები, ააგეს ვოლტ-ამპერული მახასიათებელი, გამოთვალეს მარგი ქმედების კოეფიციენტი. პროექტის ასისტენტის დახმარებით ცხრილების, სქემების და დიაგრამების სახით შექმნეს გიმნაზიის მაე-ის მონაცემთა ბაზა.

შეკრებილი ინფორმაცია საკმაოდ ვრცელი და მრავალმხრივი იყო. აქ კი წარმოგიდგენთ მხოლოდ სამი დღის მონაცემებს და მათი დამუშავებით მიღებულ შედეგებს:

დიაგრ.1. 18 – 20 თებერვლის 9.00, 14.00 და 17.00 სთ-ზე გარემოს ტემპერატურის (t⁰C) და  განათებულობის (lux) დიაგრამები

დიაგრ.2. 18 – 20 თებერვლის 9.00, 14.00 და 17.00 სთ-ზე განათებულობის (lux)  ფოტოდენის (A) დიაგრამები

დიაგრ.3. 18 – 20 თებერვლის 9.00, 14.00 და 17.00 სთ-ში განათებულობის (lux)  სიმძლარის(KW) დიაგრამები

დიაგრ.4. 18 – 20 თებერვლის 9.00, 14.00 და 17.00 სთ-ზე განათებულობის (lux)  ძაბვის (V) დიაგრამები

პროექტის დასასრულს კი ჩავატარეთ გეგმა-გრაფიკით დაგეგმილი ექსკურსია ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში.

მარტის ბოლოს გიმნაზიაში მოსწავლეებმა კვლევის საბოლოო შედეგები წარადგინეს და პროექტი საზეიმოდ დაიხურა. ღონისძიების ბოლოს მოსწავლე მკვლევრებს პროექტის მონაწილის სერტიფიკატები გადაეცათ.

პროექტის ფარგლებში შეიქმნა ბლოგი, სადაც მოსწავლეები პროექტთან დაკავშირებულ ყველა ინფორმაციას განათავსებენ.

https://mziselementitcg.blogspot.com/2019/

ყველაზე მნიშვნელოვანი მაინც მოსწავლეთა მოსაზრება იყო პროექტის შესახებ, ამიტომ პროექტის ასისტენტმა შეიმუშავა კითხვარები, რომლებიც მოსწავლეებმა შეავსეს პროექტის დასრულების შემდეგ. სასიხარულოა, რომ პროექტის მონაწილე ყველა მოსწავლე მკვლევარს მოეწონა სამუშაო პროცესი. პროექტის განმავლობაში აქტიურად მიმდინარეობდა სამუშაო შეხვედრები, სადაც მოსწავლეები სწავლობდნენ ხელსაწყოებიდან და პროგრამიდან მონაცემების აღებას და დამუშავებას. ეს პროცესი მათთვის განსაკუთრებით საინტერესო აღმოჩნდა.

მოსწავლე მკვლევრებმა აღნიშნეს, რომ კვლავაც სიამოვნებით მიიღებდნენ მსგავს პროექტში მონაწილეობას და ისურვებდნენ, ანალოგიური პროექტი ქიმიაში, ბიოლოგიასა და გეოგრაფიაშიც განხორციელებულიყო.

ამ კითხვარების ანალიზმა აჩვენა, რომ ჩვენს გიმნაზიაში განხორციელებულმა პროექტმა უპასუხა კონკურსის მიზნებს – განათლების ხარისხის ამაღლებას, განათლებისა და კვლევების დაახლოებას, კვლევების ინტეგრირებას სწავლის პროცესში, მოსწავლეთა კვლევითი უნარების ხელისშეწყობას და ა.შ.

საბუნებისმეტყველო საგნებში, განსაკუთრებით კი ფიზიკაში, ჩვენს ქვეყანაში და არა მარტო აქ, მოსწავლეთა დაბალი აკადემიური მოსწრება და, მეორე მხრივ, პროექტის ფარგლებში განხორციელებული საქმიანობის მიმართ მოსწავლეთა ინტერესი საფუძველს მაძლევს, ველოდე, რომ მომავალში მსგავსი პროექტები ჩვენი მოსწავლეთა მაღალი ჩართულობით განხორციელდება.

გამოყენებული ლიტერატურა

1. 1. https://www.solarweb.com/
2. https://rustaveli.org.ge/images/mecnierebis%20popularizacia/prezentaciebi/lali%20nadiradze.pdf
3. https://www.sems.qmul.ac.uk/research/projects/409