სტატიაში შემოგთავაზებთ  სახალისო ელექტრონულ რესურსებს, რომლებიც სპეციალურად შევქმენი  სხვადასხვა პროგრამის დახმარებით. ვფიქრობ, მასალა განსაკუთრებით გამოადგებათ  დაწყებითი  კლასების მასწავლებლებს   დისტანციური სწავლების პირობებში.

შემოთავაზებული  ელექტრონული რესურსები ქართული ენის, მათემატიკისა და ბუნებისმეტყველების   ( I – IV) სტანდარტის შესაბამისადაა შექმნილი   და მათი  გამოყენება ხელს შეუწყობს:

1. შესწავლილი მასალის გახსენება – გამეორებას;
2. ახალი მასალის ახსნას;
3. ახსნილი მასალის განმტკიცებას;
4. ტექსტების გააზრებას;
5. ხალისიანი განწყობის შექმნას;
6. სხვადასხვა სახის ინტელექტის განვითარებას;
7. დინამიკურ და ტრანსფერულ ცოდნას.

დაწყებით კლასებში განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია   შესწავლილი მასალის გამეორება – განმტკიცება. გთავაზობთ   ელ. რესურსს „რიცხვში მონაცვლე ზმნების სწორი და არსწორი ფორმების ამოცნობა“  

https://learningapps.org/display?v=phd1gdavk18

რესურსი  მოსწავლეებს საშუალებას  აძლევს  გაააქტიურონ  ცოდნა,  გაიხსენონ   შესწავლილი მასალა და სწორად ამოიცნონ, სად არის დაშვებული შეცდომა.   რესურსში შეტანილია 7 წინადადება, რომელთაგან ხუთში ზმნა არასწორი ფორმითაა მოცემული, ხოლო ორში სწორად. მოსწავლეებს ევალებათ, ამოიცნონ არასწორად დაწერილი ზმნები და მონიშნონ. სწორად შესრულების შემთხვევაში დაიმსახურებენ შექებას, არასწორად შესრულების შემთხვევაში კი  რესურსი იძლევა  შეცდომის გამოსწორების საშუალებას.

ელ.  რესურსები    „დაკარგული სიტყვები“

  „ჰიპო – ჰიპოელი ბეჰემოთი“ 

https://learningapps.org/display?v=pk1jqetnj19

ი. გოგებაშვილის „ორი მეგობარი“ 

https://learningapps.org/11539107 

მოსწავლეებს საშუალებას აძლევს გაიხსენონ წაკითხული ტექსტი და შეავსონ სიტყვაგამოტოვებული წინადადებები.  მოსწავლე იქვე ეცნობა გამოტოვებული სიტყვების ჩამონათვალს, რომელთაგან თითოეული უნდა ჩასვას საჭირო ადგილას. სწორი პასუხის შემთხვევაში სიტყვები  მწვანედ განათდება, არასწორი პასუხისას    წითლად.

შემდეგი  ელექტრონული რესურსები  ბუნებისმეტყველებაში და მათემატიკაში ცოდნის გააქტიურებისთვისაა განკუთვნილი:

ბუნებრივი მოვლენები  

https://learningapps.org/display?v=pkgv0ust518

მათემატიკური კროსვორდი 

https://learningapps.org/display?v=px1sgk5ft20

მოცემულია კროსვორდი, რომელშიც კითხვები ფოტოს, ვიდეოს ან წინადადების სახითაა მოცემული. მოსწავლეებს ევალებათ უპასუხონ კითხვებს და პასუხი ჩაწერონ შესაბამის გრაფაში.

ბავშვებს განსაკუთრებით მოსწონთ რესურსები, რომლებიც შემეცნებით ნაწილთან ერთად სიურპრიზსაც შეიცავს. ასეთი  სავარჯიშოა „თავსატეხი“

შეკრება – გამოკლება ( I  კლასი)  

https://learningapps.org/display?v=p8ukvvhbt20

ზმნის დრო ( II – III  კლ.)     

https://learningapps.org/10068608

მეტყველების ნაწილები ( III კლ.) 

  https://learningapps.org/5129730

სამივე  რესურსში  მოსწავლემ  უნდა  მონიშნოს  ჩარჩოს გარეთ არსებული რიცხვი  ან   კატეგორია (რასაც ითხოვს კონკრეტული დავალება), ხოლო შემდეგ  მოძებნოს და მონიშნოს ჩარჩოს შიგნით შესაბამისი მაგალითი ან ზმნა  ან სიტყვა.  დავალების სწორად შესრულების შემთხვევაში მოსწავლეები მიიღებენ დაპირებულ სიურპრიზს ნახატი ფილმის, საინტერესო ამბის, ილუსტრირებული მოთხრობის სახით  ასევე ხალისიან განწყობას ქმნის ელ. რესურსი „ნახატი ფილმის გააზრება“

 „კაპრიჩიოს სალამური“      

https://learningapps.org/8938608

„სანუკვარი ოცნება“   

https://learningapps.org/display?v=psr31ogc320

ორივე შემთხვევაში ელ.  რესურსი  მოსწავლეებისგან მოითხოვს ყურადღებას, რათა მათ ნახატი ფილმის ნახვის შემდეგ სწორად უპასუხონ დასმულ კითხვებს. ეს აქტივობა ყურადღების კონცენტრირებას და  ნახატი ფილმის შინაარსის  გაგება – გააზრებას უწყობს ხელს.

ასევე  საინტერესოა ელ. რესურსები, რომლებიც  ვიქტორინის სახითაა შედგენილი:

მათემატიკა ვიქტორინა (II კლასი)

https://learningapps.org/display?v=p5u4x312t20

საზომი ერთეულები  (III –  IV კლასი)

https://learningapps.org/display?v=pdu6a356318

ორივე  რესურსი შეიცავს კითხვებს და  თითოეულ კითხვაზე ოთხ სავარაუდო პასუხს (თუმცა რესურსები განსხვავებული დიზაინითაა შედგენილი).   მოსწავლემ  უნდა წაიკითხოს დავალება და მონიშნოს  სწორი პასუხი.

შემდეგი რესურსები  ელემენტების  დაწყვილებაში გაწაფვისთვისაა განკუთვნილი :

დააწყვილე ანტონიმები   –

https://learningapps.org/display?v=pe5k8uk5j20

სურათს შეუსაბამე წილადი (IV კლასი) 

https://learningapps.org/5130131

მოსწავლის მიერ სწორად მოძებნილი წყვილი ეკრანიდან ქრება, საბოლოოდ რჩება თავისუფალი დაფა.

ვფიქრობ, learningapps პროგრამაში შექმნილი ელექტრონული რესურსები გაგიიოლებთ შესაბამისი თემების სწავლებას და მასალებში ჩადებული პოზიტიური სტიმულები დაიცავს დაწყებითი კლასების მოსწავლეებს კოგნიტური გადატვირთვისაგან.

ძაღლები მაშინ შემიყვარდა, როცა ბავშვობაში, არჩილ სულაკაურის ჯადოსნური მოთხრობა „ბიჭი და ძაღლი” წავიკითხე.

არჩილ სულაკაური ბიჭი და ძაღლი

ბედის ირონიით, რამდენიმე წელიწადში, დაახლოებით იგივე ისტორია თვითონ გადამხდა. გერმანული ნაგაზი გვყავდა, ლინდა ერქვა, ძალიან უწყინარი და საყვარელი იყო. მე და ჩემი ბავშვობის ძმაკაცი სულ ზედ ვეჯექით ხოლმე, პირი მუდამ მისი ბალნით გვქონდა სავსე, მის უშველებელ ბუდრუგანაში ვიწექით ხოლმე და უფროსებმა გადაწყვიტეს, რომ ასე გაგრძელება აღარ შეიძლებოდა და ლინდა გაყიდეს. ეს ჩემთვის დიდი ტრაგედია იყო. ორი თუ სამი წლის წინ ლინდაზე მოზრდილი ლექსიც დავწერე, რომელიც ჩემს ბოლო კრებულში შევიდა. იმ ლექსში უფრო ემოციურად და ექსპრესიულად ვყვები მაშინდელ განცდებს.

ოჯახში ძაღლი სულ გვყავდა, ოღონდ არა – ავი და ბრაზიანი, ეზოს და ქონების საყარაულოდ რომ ჰყავთ ხოლმე. ჩვენი ყველა ძაღლი კეთილი იყო, აი, განურჩევლად ყველას, უცნობს და ნაცნობს, კუდის ქიცინით რომ ხვდება ხოლმე. არცერთი მათგანი არასოდეს დაგვიბამს, რადგან არაფერს აშავებდნენ.

ჩემს მეზობლად ერთი ლოგინად ჩავარდნილი მოხუცი ცხოვრობდა, ნათესავად გვერგებოდა და ბებიაჩემი უვლიდა. სიკვდილის წინ დამიძახა, ოთახიდან ყველა დაითხოვა, თითქოს რაღაც დიდი საიდუმლო უნდა გაემხილა.

– შენ ხომ გიყვარს „ფახურა”?! – მკითხა თავის ტაქსაზე.

– კი, ნადია ბებო, ძალიან მიყვარს.

– ხოდა, შენ გიტოვებ. მინდოდა რომელიმე მეზობლისთვის მეთხოვა, რომ მოეკლა, რადგან მაგის მიმხედავი არავინაა, მაგრამ მერე გამახსენდა, აქ რომ მოდიხარ, როგორ ეთამაშები ხოლმე. კარგად მოუარე და ზოგჯერ ჩემს საფლავზეც მოიყვანე! – მითხრა. მერე იქვე, ლოგინის თავზე მიჭედებულ ლურსმანზე ჩამოკიდებული, „ბუბლიკებით” სავსე პარკი მომცა, ხელზე მაკოცა და გამომიშვა.

ასე დამიტოვეს „ფახურა”. ხშირად არა, მაგრამ ყოველ აღდგომას მართლა დამყავდა ხოლმე ნადია ბებოს საფლავზე. ახლა რომ მახსენდება, ძალიან გულისამაჩუყებელი იყო ის ყველაფერი. ჩემი პირობა პირნათლად შევასრულე, „ფახურას” კარგად ვუვლიდი, დიდხანს იცოცხლა და სიბერით მოკვდა.
ჩემს უფროს ბიძაშვილს ნადირობა უყვარს. ხოდა, მინიმუმ ხუთი ძაღლი ყოველთვის ჰყავდა ხოლმე სახლში. ერთხელ რაიონში გაძვალტყავებული მაწანწალა ძაღლი ვნახეთ, ჩემმა ბიძაშვილმა აიჩემა: მონადირე ძაღლის ფიგურა აქვს, სახლში უნდა წავიყვანოო. რა შეატყო არ ვიცი, მონადირე ძაღლს კი არა, მინიატურული ზომის რომელიღაც პრეისტორიულ ცხოველს უფრო ჰგავდა. გაქცევის თავი არ ჰქონდა, ამიტომ ადვილად შევაბით ბაწარი და სახლში წამოვიყვანეთ. შიმშილით მისავათებულს, სიარულის თავიც არ ჰქონდა, ამიტომ ნახევარი გზა ხელით ვატარეთ. სახლში რომ მივიყვანეთ და ცივი ღომი დავუგდეთ, მოყოჩაღდა და მთელი თეფში შეჭამა, მერე მეორეც შეჭამა, მერე – მესამეც. მონდომებით ჭამდა. შევარდნილი მუცელი გამოებურცა და გაგვიხარდა, ვიფიქრეთ მოღონიერდაო, შვებით ამოვისუნთქეთ და სახელის შერჩევას შევუდექით, მაგრამ თქვენც არ მომიკვდეთ: ღომის უკანასკნელი ლუკმა გადაყლაპა, უცებ გაშეშდა, მოწყვეტით დაეცა და მოკვდა.

ერთხელ კიდე ასეთი ამბავი მოხდა: სანადიროდ წასულ ჩემს ბიძაშვილს ერთი ძაღლი დაეკარგა, სად არ ეძება, ვის არ მიაკითხა, ბოლოს დაასკვნა – მომპარესო. ერთი კვირის შემდეგ დასისხლიანებული, გამხდარი, ტალახიანი და მისავათებული ძაღლი შინ დაბრუნდა. როგორც ჩანდა, მაჩვის ან მელიის სოროში გაიჭედა, თანდათან რომ გახდა და ფერდები დაუვიწროვდა, გამოძრომა მაინც მოახერხა. მთელი ორი კვირა გვერდით ვეწექით და ბავშვივით ვუვლიდით. ბოლოს გამოკეთდა.

ბავშვობაში ძაღლმა ორჯერ მიკბინა. ჩემს ერთ მეზობელს უშველებელი კავკასიური ნაგაზი ჰყავდა, ჩაკი ერქვა. ძალიან ავი ძაღლი იყო და ცხადია, მუდამ დაბმული ჰყავდათ. ბუდრუგანიდან ჭიშკრამდე გაჭიმულ უდრეკ მავთულზე იყო მიბმული მისი ჯაჭვი და მხოლოდ ამ პერიმეტრზე შეეძლო სირბილი. რომ არ გაგვეღიზიანებინა, ორღობეში ფეხაკრეფით ჩავივლიდით ხოლმე. მაგრამ რას გამოაპარებდი, მესერთან დახყრილ მორებზე ჩუმად აძვრებოდა და მესრის ზემოდან ისეთი ხმით დაყეფდა, გული გაგისკდებოდა. ერთხელ იმ მეზობლის ეზოში ბურთი გადაგვივარდა, ჭიშკართან ახლოს, ზუსტად იმ მხარეს, საითკენაც უდრეკი მავთული იყო მიბმული. ვერავინ გაბედა შესვლა. თავის სამფლობელოში ბურთის გადავარდნით გაბრაზებული ჩაკი, როგორც იქნა, დაწყნარდა და ბუდრუგანაში შეძვრა. დრო ვიხელთე, მესერზე ნელა გადავძვერი და ყვავილნარში ბურთს დავუწყე ძებნა, ვიპოვე, შემოვბრუნდი და მესრისკენ დავიძარი. ამ დროს გაავებული ჩაკი გამოვარდა, ორ წამში დამეწია, წინა თათები ზურგზე მკრა და მიწაზე დამაგდო. მერე უშველებელი თათებით მკერდზე შემდგა და ღრენა დამიწყო. მისი დორბლები პირდაპირ ლოყაზე მეწვეთებოდა, ტირილის თავიც არ მქონდა, აკანკალებული ვიწექი. ჩვენკენ ყვირილით გამოქცეული პატრონი რომ დაინახა, ბურთს დახედა, რომელიც ისევ მარჯვენა ხელში მეჭირა, ყბა მოიქნია და ქვედა კბილები მაჯაზე გამკრა. ზუსტად არ ვიცი, მაგრამ დღემდე დარწმუნებული ვარ, რომ ბურთს ერჩოდა და მე შემთხვევით გამკრა კბილი, თორემ კბენა რომ სდომოდა, ჩვარივით ქვეშ ვყავდი გაფენილი და იქ მიკბენდა, სადაც მოუნდებოდა. ჭრილობა პატარა იყო, ორი ნაკაწრი.

მეორედ სხვა მეზობლის ძაღლმა მიკბინა წვივზე, როცა ალუჩის მოსაპარად გადავიპარეთ. ამ ორი შემთხვევის მიუხედავად, მათდამი სიყვარული არასოდეს გამნელებია და არც შიში გამჩენია. როცა თბილისში გადმოვედი საცხოვრებლად, ჩემი ქუჩა მუდამ მაწანწალა ძაღლებით იყო სავსე, ბევრი დაკბინეს, მაგრამ მე მათი არასოდეს მეშინოდა. მაშინ, ძირითადად, შუაღამით დავბოდიალობდი ხოლმე და ქუჩაში შეჯგუფებულ ძაღლებს შორის ისე გავივლიდი, როგორც არაფერი. არ მერჩოდნენ, ყურადღებასაც არ მაქცევდნენ.

ქალაქში ძაღლის მიხედვა უფრო რთულია, მაგრამ ჩემს რამდენიმე მეგობარს ჰყავს ძაღლი. მიუხედავად იმისა, რომ ერთ-ერთი მათგანი, თამაშ-თამაშით, ხან წინდას და ხან მაისურს შემომახევს ხოლმე, ამ მეგობრებთან სტუმრობა ყოველთვის მიხარია.

ვისაც ძაღლები უყვარს, ის შეუძლებელია ცუდი ადამიანი იყოს. ვგიჟდები ფილმებზე, რომლებიც ძაღლებს ეხება, არ აქვს მნიშვნელობა, მხატვრული იქნება თუ დოკუმენტური. მათ შორის ყველაზე ცნობილი და, ალბათ, ყველაზე ამაღელვებელი, მაინც „ჰაჩიკოა”.
ჰაჩიკო

ამ ბლოგს ვუძღვნი ჩემი მეგობრების ძაღლებს: რიჩის, ჩეგეს და ბაიკალს. და ყველა იმ ძაღლს, რომელიც ბავშვობაში მყოლია.

ამას წინათ უმბერტო ეკოს “ფუკოს ქანქარა” გადავიკითხე. ადრე, სანამ ქართულად ითარგმნებოდა, ამ შედევრს ინგლისურ თარგმანში ვეზიარე და მას მერე არ მტოვებდა შეგრძნება, რომ იმ დროისათვის ენის არასრულყოფილად ფლობის გამო, რაღაცები გაუგებარი დამრჩა. ქართულად ეკო მშვენივრად იკითხება, რაც, თავის მხრივ, მისი მთარგმნელის, ხათუნა ცხადაძის დამსახურებაა, თუმცა კიდევ ერთი ფაქტორი, რატომაც შესაძლოა უმბერტო ეკო ძალზედ ქართველი მწერალი იყოს, მისი პერსონაჟებია. იქნება ეს ადსო, დიოტალევი, თუ სულაც სიმონე სიმონინი. მათ გულწრფელი აღტაცების უნარი აქვთ და რამდენად განათლებული თუ გაუნათლებელნიც არ უნდა იყვნენ, შეუძლიათ მიამიტად აიტაცონ ყველაზე წარმოუდგენელი იდეებიც კი. ჰოდა, იმას ვამბობდი, რომ ეკო, ზოგადად, ხშირად ეხება შეთქმულების თეორიებსა და ლეგენდებს, თუმცა “ფუკოს ქანქარა” მაინც ამ ამბების ინსტრუქციაა, ბოლო დროს მომრავლებული თეორიების ფონზე კი, სიონისტ ბრძენთა ოქმები თუ ჟიდომასონური შეთქმულება სულაც უმანკო საბავშვო ისტორიებად მოჩანს. დავფიქრდი, მაინც რატომ ხდება ესა თუ ის შეთქმულების თეორია ასეთი პოპულარული, დამაჯერებელი და ბევრისთვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი ფაქტორების განმაპირობებელიც კი? ადამიანები უარს ამბობენ ამა თუ იმ ტექნოლოგიის გამოყენებაზე, სხვადასხვა საკვები პროდუქტების მიღებაზე, საინტერესო ადგილების მონახულებაზე, თავი რომ დავანებოთ იმას, თუ როგორ უსწორდებიან ერთმანეთს ადამიანები, რომლებიც ასეთივე შეთქმულების თეორიათა წყალობით ერთმანეთის მიმართ სიძულვილით აღივსებიან ხოლმე. ამერიკელებს საბჭოთა ხალხის განადგურება სურთ, საბჭოელები ამერიკას აღგავენ პირისაგან მიწისა, ევროპა გაგვრყვნის და ქართველობას წაგვართმევს, ებრაელები მსოფლიოს მოსახლეობას 500 მილიონამდე დაიყვანენ, ჩინელები კორონავირუსს ავრცელებენ მსოფლიო ბატონობისთვის, ამ ვირუსს 5G ტექნოლოგია ავრცელებს, თუმცა, ამავე დროს, აღნიშნული ტექნოლოგია განვითარების ფაზაშია და ბოლოს ჩვენი დაჩიპვისთვის იქნება გამოყენებული, რომელი დაჩიპვაც, სხვათა შორის, უკვე მოხდა ID ბარათების მეშვეობით, აღნიშნული ბარათების შემოღება მასონების, უფრო მეტად კი მათ უკან მდგომი როტშილდებისა და როკფელერების ინიციატივაა, სწორედ ეს და კიდევ რამდენიმე გვარი ფლობს მსოფლიოს სრულ სიმდიდრეს, ისინი იწყებენ ომებს და ისინი იგონებენ პანდემიებს, რათა კაცობრიობა დამონებული ჰყავდეთ, კაცობრიობა კი იმიტომ უნდა ჰყავდეთ დამონებული, რომ ბოლოს ყველა არასასურველი ინდივიდი მთვარეზე, ან მარსზე გადაასახლონ, თუმცა აქვე, აღსანიშნავია, რომ მარსის მისია სიყალბეა და მთვარეზეც კი არ დაგვიდგამს ჯერ ფეხი, ყველაფერი სტენლი კუბრიკის გადაღებულია, ერთ პავილიონში. კუბრიკმა ამაზე „ფართოდ დახუჭულ თვალებში“ მიანიშნა, მაგრამ არავინ მოუსმინა და საინტერესოა, რომ მალე გარდაიცვალა. ყოველივე აღნიშნულიდან გამომდინარე, ფაქტია, რომ ამ საფრთხეს თავიდან ავიცილებთ, თუკი ვაქცინას არ გავიკეთებთ, რადგან ვაქცინაც ჩვენი დაჩიპვისთვის გამოიყენება და ჩვენს ულამაზეს, ბრტყელ დედამიწაზე თავისუფალი სიცოცხლის წლებს გვიმცირებს.

და მაინც, რა კვებავს ჩვენ ირგვლივ არსებულ შეთქმულებათა თეორიების ოკეანეს? – ვკითხულობდი უმბერტო ეკოს და ვფიქრობდი და უცებ ეკოს პერსონაჟებისათვის დამახასიათებელი გულწრფელი აღტაცებით წამოვიძახე: „ჩვენ გვჯერა, რომ სხვები ცუდები არიან“. მთელი ლოგიკური ჯაჭვი სადღაც ბოლოში ამ პრიმიტიულ თეზისამდე დავიდა.

დიახ, შეთქმულების თეორიები შეიძლება სრულიად ფანტასტიკის სფერო იყოს, ან პირიქით, სიმართლის დიდი მარცვალი ერიოს, შეიძლება გაფუჭებული ტელეფონის პრინციპით, რაღაც ჭეშმარიტის დამახინჯებული ვერსია იყოს, ანდა პოლიტიკური ანტიპიარი და აგიტაცია-პროპაგანდა, შეიძლება ის, შეიძლება ეს, მაგრამ აქ ისაა მნიშვნელოვანი, ჩვენ რატომ ვიჯერებთ ამ ყველაფერს? თუ ფიქრის ამ ჯაჭვს ბოლომდე გავყვებით, სწორედ აქ მოვალთ. ჩვენ გვჯერა, რომ სხვები ცუდები არიან. გვჯერა, რომ ბილ გეითსი ბოროტია და ჩვენი განადგურება სურს, როკფელერები მთლიანად ეშმაკის მოციქულები არიან, თავისი სიმართლე კი არ აქვთ, უბრალოდ ცუდები არიან, ესაა მათი საწყისი სასიცოცხლო მოცემულობა, მასონები, რომლებიც არსებული მონაცემებით მსოფლიოში 6  მილიონამდე წევრს ითვლიან, უბრალოდ კაცთმოძულეები არიან, ყველა, ორმოცივე მილიონი, ანდა მაღალთ ამა ქვეყნისათ უბრალოდ დესტრუქციული, გამანადგურებელი ვნებები აქვთ სხვათა მიმართ. სიმართლე ითქვას, არც როკფელერებს, არც მასონებს, არც პოლიტიკურ ისტებლიშმენტს თუ სხვებს ცოდვები არ აკლიათ, დიახ, ძალაუფლებისკენაც ისწრაფვიან, გამდიდრებისკენაც და სახელ-დიდებისკენაც, მაგრამ ღრმად მწამს, რომ ყველას, ყველა ადამიანს, გუანტანამოში გამოკეტილ სასტიკ რეციდივისტებსაც კი თავისი სიმართლე აქვთ, რომლითაც საკუთარ საქციელს ხსნიან. მით უფრო, არ შეიძლება გვჯეროდეს, რომ არსებობენ უბრალოდ ცუდი ადამიანები, რომლებსაც უნდათ მსოფლიოს განადგურება. ნიჰილიზმისა თუ მიზანთროპიის ეს დონე იმდენად წარმოუდგენელია, რომ თავადაც შეთქმულების თეორიად იქცევა.

სულ ერთი წამით წარმოიდგინეთ, თქვენ რომ უმდიდრესი ადამიანი იყოთ, მაგალითად, ბილ გეითსი, ან მსოფლიოს წამყვან ქვეყანას ხელმძღვანელობდეთ, მაგალითად, ჩინეთს, ან მართლაც დედამიწის სადავეები გეპყრათ და მთავარი რუხი კარდინალის სკამი გეკავოთ, როგორც ჩვენს წარმოდგენაში როკფელერს უკავია, რას იზამდით? შესაძლოა, ბევრი რამე გაგეფუჭებინათ, მაგრამ საერთო ჯამში რას იზამდით? თქვენი მთავარი საფიქრალი ხალხისთვის პრობლემების შექმნა იქნებოდა? და თუ ვფიქრობთ, რომ არა, მაშინ რატომ გვგონია, რომ ჩვენ კარგები ვართ, მაგრამ სხვები ცუდები არიან?

სანამ წერილის წერას დავიწყებდი, კიდევ ერთხელ წავიკითხე სიუზენ ზონტაგის ესე „ინტერპრეტაციის წინააღმდეგ“. მშობლიურ სახლში დაბრუნებასავით იყო – კარგად ნაცნობი, მონატრებული, გულში თუ ხმამაღლა გამეორებული სიტყვები, ფრაზები, მოწოდებები. აი, აქ ავიდგი ფეხი, ამ ხის იატაკზე ბარბაცით გავიარე.

ტექსტმა, რომელსაც წინა საუკუნის ბოლოს გადავაწყდი, მთავარზე მთავარი მასწავლა: რომ ფორმა და შინაარსი დაუნაწევრებელ მთლიანობას წარმოადგენს, რომ ფორმით ყველაფრის გამოხატვა შეიძლება. ამის გამოა, რომ არასდროს მიხარია, როცა მესმის თუნდაც დიდი გულწრფელობით ნათქვამი: კარგი მთხრობელია. ჩემი წარმოდგენით, ეს შეფასება – იმ ინტონაციით, როგორითაც ამბობენ ხოლმე – გულისხმობს მონათხრობის აღმატებულებას ენაზე, სტილზე, გამომსახველობით ხერხებზე; გულისხმობს თავბრუსხვევის, დრამატიზმის დღიური ნორმის მოლოდინს.

მე კი ამბავი, ამბის განვითარების გზა ყოველთვის მეორეხარისხოვნად მიმაჩნდა.

ბებიაჩემი ჩემს მხარესაა, ლიტერატურული ტექსტის შინაარსის მნიშვნელობაზე მაღალი აზრისა არ არის.

აი, რას წერს: „…ვალდებულნი ვართ, თავიდან მოვიშოროთ ხელოვნების დაცვისა და გამართლების ის საშუალებები, რომლებიც უკვე ჩლუნგი, შემაწუხებელი ან უმოქმედო გახდა თანამედროვე საჭიროებებისა და გამოცდილების თვალსაზრისით. ზუსტად ასეთივე მდგომარეობა გვაქვს დღე „შინაარსის“ ცნებასთან დაკავშირებით. როგორიც არ უნდა ყოფილიყო ის წარსულში, ახლა ეს ცნება ძირითადად შემაფერხებელი და მომაბეზრებელია, ფარული ან პირდაპირი ფილისტერიზმია“. თავზარდაცემულ მკითხველს გონზე მოსვლას არც კი აცდის, ისე გამოაქვს განაჩენი: „შინაარსის“ ცნების ზედმეტი ხაზგასმა იწვევს ინტერპრეტაციის მუდმივ, დაუსრულებელ პროცესს. და პირიქით, ეს ჩვევა, რომელიც გვაიძულებს, ხელოვნების ნაწარმოებს მხოლოდ მისი ინტერპრეტაციის მიზნით მივუახლოვდეთ, ამკვიდრებს იმ ილუზიას, რომ მართლა არსებობს ისეთი რამ, რასაც ხელოვნების ნაწარმოების შინაარსი ჰქვია“ (ნანა დიხამინჯიას თარგმანი, „კინო-ცხელი შოკოლადი“, მე-6 ნომერი, 2007 წ.).

როგორც ესეს სათაურიდან ჩანს, ავტორის მთავარი სამიზნე სწორედ ინტერპრეტაციაა, ინტერპრეტაციის ფესვგადგმული ჩვევა, ბრმა ლტოლვა ანალიზისკენ, ყველაფრისთვის სახელის დარქმევისკენ. რად გინდა სიტყვები, როცა სხეულის ენა არსებობს? – მკითხა მეგობარმა დიდი ხნის წინ. მასაც სიუზენ ზონტაგის სამზარეულოს რძიანი ფაფების სუნი ასდიოდა.

რა არის ინტერპრეტაცია და ინტელექტის შურისძიებაა ხელოვნებაზე, უფრო მეტიც, შურისძიებაა მთელ სამყაროზეო, – ამბობს ავტორი. იმ გამონაბოლქვივით, ქალაქის ჰაერს რომ აბინძურებს, ხელოვნების ინტერპრეტაციის ნაკადები დღეს ჩვენს გონებას წამლავენო. ინტერპრეტატორის ამოცანას კი, არცთუ მოულოდნელად, მთარგმნელისას ადარებს. ახსნისას შენს ენაზე თარგმნი, შენს გამოცდილებას მოიხმობ, შენი გადასახედიდან დანახულს გადმოსცემ. და, როგორ წესი, ეს ხელოვნების ნაწარმოების წაკითხვის ერთადერთ შესაძლებლობად ცხადდება. რამდენიმე წუთით მაინც.

ფორმა და შინაარსი ერთად. ინტერპრეტაციის გარეშე.

რასაკვირველია, ყველა მოკვდავივით, მეც არაერთხელ შემიცოდავს და, მაგალითად, ინგმარ ბერგმანის ფილმებში დანახულისა თუ გაგონილის ახსნა მიცდია. მწერლის ხმა კი საიქიოდანაც მწვდება და მარწმუნებს, რომ „რეჟისორის პრეტენზიული განზრახვები“ უნდა დავივიწყო და ისე ვუყურო „სიჩუმესა“ თუ „ზამთრის შუქს“ – სილამაზე, ვიზუალური ხატების დახვეწილობა დავაფასო. უარი ფალიკური სიმბოლოების ძიებას! უარი ზიგმუნდ ფროიდის ხელით შემოთავაზებულ სიგარებს!

„კარგ ფილმში ყოველთვის არის ის პირდაპირობა, რაც სრულიად აქრობს ინტერპრეტაციის სურვილს“. დაუვიწყარი სიტყვებია – ისევ დიდი სახელების ჩრდილში გარინდებული სტუდენტივით აღვფრთოვანდი.

დაბადებულიც არ ვიყავი, „ინტერპრეტაციის წინააღმდეგ“ რომ დაიწერა და გამოქვეყნდა. ძველია, ათწლეულებგამოვლილი, ათასი მწერლისა და კრიტიკოსის განსჯის საგნად ქცეული, ხელაღებით დაწუნებულიც და მოწონებულიც. სავალდებულო საკითხავად ვაქცევდი სკოლის მასწავლებლებისთვის, უნივერსიტეტის მასწავლებლებისთვის – არა იმიტომ, რომ ხელოვნების ნაწარმოების ინტერპრეტაციისას საფრთხე მკაფიოდ დაენახათ და საკუთარი ხედვის სხვისთვის ჯიუტად თავზე მოხვევა არ ეცადათ. გულუბრყვილოდ დასახული ამოცანა იქნებოდა, ჩიხში მომქცევი.

სიუზენ ზონტაგის ეს ესე და ასევე სავალდებულოდ სანახავი რომელიმე ფილმი, ვთქვათ, ანდრეი ტარკოვსკის „ივანის ბავშვობა“.

ანდრეი ტარკოვსკის „ივანის ბავშვობა“

ამოცანა: გაუძელით ინტერპრეტაციის ცდუნებას, თვალი გაუსწორეთ გამოსახულებას, მერე ნელა გააყოლეთ რაღაც ისეთს, რაც თქვენს ყურადღებას მიიპყრობს. ლამაზია? მოგწონთ?

თუ ინტერპრეტაცია ინტელექტის შურისძიებაა ხელოვნებაზე, რა სახეს მიიღებდა ამის საპირისპირო რამ? როგორ მოახერხებდა ხელოვნება არა თავდაცვას, არამედ საპასუხო დარტყმით მოწინააღმდეგის გაუვნებელყოფას? დარწმუნებული ვარ, თუ ეს საერთოდ შესაძლებელი იქნებოდა, მაშინ – თითქმის შეუმჩნევლად, ზედმეტი მღელვარებისა და დრამატიზმის გარეშე, ლამაზად, მოსაწონად.

გამოცდილებას თუ ვენდობი, დარწმუნებით შემიძლია ვთქვა, რომ პროექტებით, ექსპერიმენტებითა და პრაქტიკული სამუშაოებით მეტ ცოდნას იღებენ მოსწავლეები, ვიდრე უბრალოდ მოსმენილით ან წიგნიდან ამოკითხულით.

სწორედ ამიტომ, ამ დისტანციურ და ვირტუალურ საგაკვეთილო სივრცეში გადავწყვიტე, რომ ხელოვნების გაკვეთილზე მოსწავლეებისთვის ქართველი მხატვარი, ნიკო ფიროსმანი გამეცნო. სხვა დროსაც განვიხილავს ეს თემა, მაგრამ ახლა უფრო მძაფრად, სიღრმიესეულად გადავწყვიტე მისი შესწავლა.

დასაწყისში მოსწავლეებს ვკითხე, რა იცოდნენ მასზე, რა სმენოდათ. მათი და ჩემი ლექციური სახით მიწოდებული ინფორმაცია შევაჯერეთ. შემდეგ გავუზიარე ჩემი შედგენილი პრეზენტაცია მხატვარზე, თავისი ნახატებითა და  ისტორიებით.

სურვილი ერთი დღე იყოს ნიკო? ხომ არ გინდათ აარჩიოთ რომელიმე მისი ნახატი და თქვენც სცადოთ დახატვა? პასუხი დადებითი იყო. მოსწავლეები შემპირდნენ, რომ ნამუშევრებს გამომიგზავნიდნენ. მე კი შევუდექი ვირტუალური საგამოფენო სივრცის შექმნას. ამისათვის გამოვიყენე   საიტი https://www.artsteps.com/, სადაც შესაძლებელია საკუთარი ვირტუალური საგამოფენო სივრცის შექმნა.

მოსწავლეების გამოგზავნილი ნახატები თემატურად განვათავსე კედლებზე. ვირტუალურ საგამოფენო სივრცეში შეგიძლიათ ნაბიჯებით გადაადგილება, მაუსის დახმარებით. თითოეულ ნახატზე დაწკაპების შემდეგ მისი ავტორი ჩანს. მოსწავლეებს გავუგზავნე მათი ნამუშევრებით შექმნილი ვირტუალური გამოფენა, რის შედეგადაც ძალიან დიდი სიამოვნება მიიღეს.

ვფიქრობ, ჩემს მოსწავლეებს ფიროსმანის ნამუშევრები ყოველთვის გაახსენებთ ამ ვირტუალურ გამოფენას, ერთი დღე მხატვრად ყოფნას.

ჩვენი საგამოფენო სივრცე შეგიძლიათ იხილოთ ამ მისამართზე: გამოფენა

თუ თქვენც გაქვთ სურვილი მოაწყოთ ვირტუალური გამოფენა , ამისათვის გთავაზობთ მისი შექმნის ინსტრუქციას:

გამოფენის ვიდეო ინსტრუქცია

შოთა ნიშნიანიძის ლექსი „ბიჭები“ და „იყო ერთი გოგო“ – ამბები მამაც და ძლიერ ქართველ ქალებზე

ერთ-ერთი გამომცემლობის ქართული ენისა და ლიტერატურის მეშვიდე კლასის სახელმძღვანელოში შეტანილია შოთა ნიშნიანიძის ლექსი „ბიჭები“. „ჩვენს სასახელოდ მამებთან ერთად/ იბადებიან ზოგჯერ ბიჭებიც“, – წერს პოეტი და წუხს, რომ ამ ბიჭებს, თითქმის ბავშვებს, უხდებათ თავის გაწირვა, მთელი ქვეყნის იმედი კი მათ ბავშვურ მკლავებშია მოქცეული. ასხამს მათ ხოტბას, უძღვნის „ათას დაფნას“, წიგნსა თუ მოლბერტს და სამომავლოდაც მოელის გმირებს, ოღონდ – ისევ მხოლოდ ბიჭებს. აქვე ახსენებს პაატა სააკაძესაც, რომელმაც თავი საქართველოს შესწირა.

„წადით, ბიჭებო, სახლებში წადით,

წიგნი იკითხეთ ან ითამაშეთ…

მაგრამ ბიჭები დროის წადილით

ისტორიისთვის წერენ განაჩენს…“

რჩება შთაბეჭდილება, რომ საქართველოს ისტორია ბიჭებს შეუქმნიათ და ქვეყანა მათ გმირობაზე, მათ თავდადებაზე დგას. ეს იმ დროს, როდესაც ჩვენი ქვეყნის ერთ-ერთი ყველაზე გამოჩენილი მეფე ქალი იყო და სხვა უამრავი გოგო გმირიც გვყავს, რომელთა სახელები და საქმეები მიჩქმალული და მივიწყებულია. სწორედ ასეთი მიდგომის, ასეთი ხედვის გამო.

საინტერესოა სახელმძღვანელოს შემდგენელთა მოსაზრება – რატომ მიიჩნიეს საჭიროდ ამ წიგნში ლექსის შეტანა. ოცდამეერთე საუკუნეში, როდესაც თითქოს ყველაზე მეტად უნდა ვერიდებოდეთ რომელიმე სქესის თანდაყოლილ უპირატესობაზე საუბარს. მეტადრე – წარმოუდგენლად გახშირებული ფემიციდის ფონზე, როდესაც ქალებზე ძალადობა ჩვეულებრივ ამბად იქცა, და იმის გათვალისწინებით, რომ ამ საკითხზე საზოგადოება ჯერ კიდევ ვერ შეთანხმებულა. ჯერ კიდევ ვდავობთ, სამართლიანია თუ არა, რომ ბიჭებს ამდენის უფლება აქვთ და გოგონებს ამდენი ეკრძალებათ. ჯერ კიდევ არსებობს ცნებები კაცური ტვინი და ქალური ლოგიკა და ასე შემდეგ.

მოზარდობა საკმაოდ მგრძნობიარე ასაკია. ღირებულებები ჯერ კიდევ არეული და დასალაგებელია. ბავშვები განიცდიან უამრავ ზეგავლენას, ჰყავთ ავტორიტეტები, რომელთაგან ერთ-ერთი შესაძლოა პოეტი ან ქართულის მასწავლებელიც აღმოჩნდეს.

თუ მაინცდამაინც ვერ შეელია ამ ლექსს სახელმძღვანელოს ავტორი, თუნდაც მხატვრული ღირებულების გამო, კარგი იქნებოდა, იმავე წიგნში ლადო ასათიანის „საქართველო იყო მათი საოცნებო სახელიც“ შეეტანა, რომელიც ბავშვებს გმირ ქალებს – მაია წყნეთელს, თამარ ვაშლოვნელს, თინა წავკისელს გააცნობდა.

ცხადია მასწავლებელზეც ბევრი რომ არის დამოკიდებული. მას შეუძლია, შოთა ნიშნიანიძის ეს ლექსი განსხვავებულად დაანახოს და მიაწოდოს მოსწავლეებს, დისკუსიას, მსჯელობას მისცეს ბიძგი და გოგო გმირებზე ინფორმაციის მოძიებაც შესთავაზოს. პოეტი ხომ ხელშეუხებელი, კვარცხლბეკზე მდგომი ღვთაება არ არის, მისი კრიტიკა დასაშვებია, ხშირად – სასარგებლოც კი მოზარდის აზროვნების სტილის ჩამოყალიბებისთვის.

ამ ლექსის სწავლებისას და, საზოგადოდ, ამგვარი საკითხების განხილვისას, ვფიქრობ, მასწავლებელს დაეხმარება ძალიან კარგი კრებული „იყო ერთი გოგო“, რომელშიც თავმოყრილია 21 ამბავი ჭკვიანი და მამაცი ქალების შესახებ. თანამედროვე მწერლები ჰყვებიან ქალებზე, რომლებმაც ქვეყნის ისტორია შეცვალეს, მაგრამ რომელთა გმირობაზე ლექსებს იშვიათად წერენ და ხოტბასაც იშვიათად ასხამენ. ან იქნებ მათ ამბებს ბიჭი გმირების ამბები ფარავს…

კრებულში შესულია ალექს ჩიღვინაძის, დათო ტურაშვილის, დიანა ანფიმიადის, ეკატერინე ტოგონიძის, თეა თოფურიას, თეონა დოლენჯაშვილის, მაია სარიშვილის, მაკა ლდოკონენის, ნესტან ნენე კვინიკაძის, ნინია სადღობელაშვილის, ტორესა მოსისა და პაატა შამუგიას ზღაპრები. თანამედროვე ქართულით, საოცრად დაწერილი ქართველი ქალების ამაღელვებელი და გულში ჩამწვდომი ისტორიები. მათი ტექსტების პერსონაჟები ნაცნობი თუ ნაკლებად ცნობილი ქალები არიან: კოლხი მედეა, მარო მაყაშვილი, ანა ბაჯი, მაია წყნეთელი, თამარ ვაშლოვნელი, ბარბარე ერისთავი-ჯორჯაძე, ქამრიანი სონა და სხვები. ამ ქალების კეთილშობილება, სიმამაცე, სიკეთე, მიზანდასახულობა, სიბრძნე, სიმართლისთვის ბრძოლა გულგრილს ნამდვილად ვერ დატოვებს მოზარდებს და შესაძლოა, ზოგიერთმა მათგანმა საკუთარი გმირიც კი აღმოაჩინოს, საკუთარი თავის რწმენა განუმტკიცოს, ბოლოს და ბოლოს სიამაყე აგრძნობინოს იმ ფაქტმა, რომ გოგოდ დაიბადა და გოგოსაც შეუძლია თურმე ქვეყნისა თუ საყვარელი ადამიანების გადარჩენა.

„ვაშლოვანშიც შემოიჭრნენ მტრები, ააოხრეს მთელი სოფელი და გლეხები ტყვედ წაიყვანეს. თამრომ გადაწყვიტა, რაზმი შეექმნა და თანასოფლელები გაეთავისუფლებინა“ („მაგრამ ასე ერჩია (თამარ ვაშლოვნელი)“, მაია სარიშვილი).

„მზით განათებულ ველზე თმაგაშლილი მაია ყველაზე გმირულად იბრძოდა. სპარსელებთან ომი ქართველთა გამარჯვებით დასრულდა და მეფე ერეკლემ მაია იხმო: – ვინ ხარ, მათე ბიჭო? – მაია წყნეთელი ვარ, მეფეო. მომიტევეთ, თავიდანვე რომ არ გითხარით, მაგრამ ეს რომ მეთქვა, მეომრად ვინღა მიმიღებდა?..“ („მზის მეომარი მაია“, თეონა დოლენჯაშვილი)

„მარომ მარტომ ათრია დაჭრილი ჯარისკაცი და სამშვიდობოს სული რომ მოითქვა, მერეღა შეხედა სახეში. შეხედა და გაშრა. წითური ბიჭი იცნო. ბიჭი, რომელიც დედას შეჰპირდა, აუცილებლად დავბრუნდებიო, სისხლისგან იცლებოდა. მაროს აღელვებისგან ყელში ბურთი მოებჯინა და ხელები აუკანკალდა. სწრაფად მოიკრიბა ძალა, ცრემლები მოიწმინდა და ჭრილობები მჭიდროდ გადაუხვია“ („ნუ მეძებთ თვალით, როცა გულში ვარ“, ეკატერინე ტოგონიძე).

წიგნი გაეროს ქალთა ორგანიზაცია UN Women-მა გამოსცა და უფასოდაა ხელმისაწვდომი საიტზე: https://saba.com.ge/books/details/12916/%E1%83%98%E1%83%A7%E1%83%9D-%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%98-%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%9D

აქვე დავურთავ „ქალთა ინიციატივების მხარდამჭერი ჯგუფის” მიერ მომზადებული ანიმაციური ფილმის „ქალი გმირების“ ბმულს:

https://youtu.be/wb7kjFpgX3M

იქნებ ასეთი მიდგომით მომავალმა თაობამ მაინც დაძლიოს ის მძიმე სენი, ის სტერეოტიპები, ის ჩაკირული შეხედულებები, რომლებიც საბოლოოდ ქალთა ჩაგვრისა და დისკრიმინაციის საფუძველი ხდება.

დღეს ერთი კარგი და ნიჭიერი გოგო, საოცრად შთამებეჭდავი ლექსების ავტორი, ფეისბუქზე წერდა: „დაკვირვებული ვარ, ყველას განსაკუთრებით უყვარს და ახსოვს თავისი ქართულის მასწავლებელი. ყველას ჰგონია, რომ მისია გამორჩეული და საუკეთესო“…

ყველა საგნის მასწავლებელს სჭირდება განსაკუთრებული უნარები, რომ ცოდნა მოსწავლეებს რაც შეიძლება ეფექტურად გადასცეს, მაგრამ ლიტერატურის მასწავლებელი სულ სხვაა. პროფესიული სიამაყით ვიტყვი და ალბათ დამეთანხმებიან კოლეგებიც, რომ ჩვენ უპირატესობას გვანიჭებს საგანი, რომელსაც ვასწავლით. ლიტერატურა სამყაროს ყველაზე დიდი ხელოვნებაა… სიტყვას, ლოგოსს უდიდესი ძალა და მაგია აქვს და ამაზე თითქმის არავინ დავობს, ამის უარყოფა უბრალოდ ძნელია. მხოლოდ ეს სიტყვები საკმარისია ყველაზე დამაჯერებელ არგუმენტად: „პირველად იყო სიტყვა და სიტყვა იყო ღმერთთან და სიტყვა იყო ღმერთი“…  ამაზე აღარ გავაგრძელებ. სიტყვა ფილოლოგიც საოცარი სემანტიკის მატარებელია. ჩემი, როგორც ქართული ლიტერატურის მასწავლებლის სიამაყე, უპირველესად ამ სიტყვიდან იწყება. ფილოს ლოგოს – სიტყვის სიყვარული. ამ პროფესიის სახელიც კი იტევს მის შინაარსსა და სიღრმეს.

მათემეატიკისა და სხვა ტექნიკური დისციპლინების მოყვარული ფილოლოგებიც არსებობენ, ასეთებს მეც ვიცნობ, მაგრამ ძირითადად ფილოლოგებს არ გვიყვარს ზუსტი მეცნიერებები, რადგან სიტყვათა ჯადოქრულ სამყაროში ხეტიალი შორსაა სწორხაზოვნების, ურყევი ლოგიკისა და სიზუსტისგან. აქ მთავარი უსასრულო ფიქრი, ძიება, ჭვრეტა, შეგძნებები, განცდები, ემოციები და ფსიქოლოგიზმია, რაც ადამიანს იდუმალის, შეუცნობლის, მისტიკურის კარებთან აყენებს ხშირად…

წლების წინ ერთ კერძო სკოლაში მუშაობისას მათემატიკოსი კოლეგა და მეგობარი მყავდა, ასაკითაც ტოლები ვიყავით და ბევრი საერთო გამოვნახეთ. აქტიური, შემოქმედებითი და საუკეთესო მასწავლებელია. ერთხელ ვუთხარი, როგორ მშურს შენი მათემატიკური ტვინის, რა რთულ სააზროვნო სისტემებს მკლავდები? ნეტავ ამის ნიჭი მეც მქონდეს-მეთქი….

• რას ამბობ! – მითხრა მან მღელვარედ, – მათემატიკის მწყობრი სისტემების დასწავლას რა უნდა? ყველაფერი ითვლება, ყველაფერი ლოგიკას ემორჩილება, ყველაფერი ფორმულებში ჯდება. რთული და საოცნებო სწორედ ის უნარებია, რომელთაც ფილოლოგები ფლობთ. რომ არაფერი იზომება და იანგარიშება, ყველაფერი ინტუიციას, განცდასა და ემოციას ეფუძნება… ასეთი იდუმალი სამყაროს წვდომა არის ჩემი აზრით მიუღწეველი ფუფუნება. გამართული მეტყველება. წერილობითი ტექსტების შედგენის ნიჭი. ამაზე კარგი რა უნდა იყოს? ასე რომ, მეგობარო, დატკბი იმით, რასაც შენი პროფესიული უნარები გაძლევენ…

ალბათ მათემატიკოსისა და ფილოლოგის ეს დიალოგი იმის გამომხატველია, რომ ადამიანებს სწორედ ის გვენატრება ხშირად, რაც არ გვაქვს ან ნაკლებად გვაქვს. რასაკვირველია, იმ აზრზე ვარ, რომ რა ცოდნაც კაცობრიობას შეუქმნია სხვადასხვა დისციპლინებში, აბსოლუტურად ყველა არის უნიკალური, ღრმა, საინტერესო, მიმზიდველი და ინდივიდებიც ჩვენი კოგნიტური უნარებისა და ინტერესების მიხედვით ვირჩევთ ამ დისციპლინებს, შემდეგ კი – პროფესიებს.

სამაგიეროდ ლიტერატურული აზროვნებით აღფრთოვანებული ჩემი მათემატიკოსი კოლეგის თვალსაზრისს კატეგორიულად ემიჯნება ჩემი ერთი მოსწავლე, რომელიც ისტორიით არის დაინტერესებული. როგორც კი  ახალი მხატვრული ნარატიული ტექსტის ახსნას ვიწყებთ გაკვეთილზე, ჩემი მოსწავლე, რომელსაც პირობითად ბექას დავარქმევ, უპირველესად იმას მეკითხება: მასწავლებელო, ეს ტექსტი რეალურ ამბავს ეფუძნება თუ ავტორის ფანტაზიის ნაყოფია?

არ ვიცი, მერამდენედ ვეუბნები ბექას, რომელსაც უკვე ზედიზედ 5 წელია ვასწავლი, რომ ლიტერატურისა და მკითხველისთვის აბსოლუტურად მნიშვნელობა არ აქვს, ტექსტში მოთხრობილი ამბავი ნამდვილია თუ გამონაგონი. მერამდენედ შევახსენებ უილიამ სომერსეტ მოემის სიტყვებს: „არცერთი ნამდვილი ამბავი არ არის გამოგონილ ამბავზე უფრო ნამდვილი“, მაგრამ ბექას ამასთან შეგუება ჯიუტად არ სურს თუ არ ძალუძს. მისთვის ფასეულია მხოლოდ ის ამბავი, რომელიც რეალურ ფაქტებზეა დაფუძნებული და შეულამაზებლად წარმოაჩენს სინამდვილეს. რამდენიმე თვის წინ მე და ბექა ცალკე ვსაუბრობდით ამაზე, საუბარი ცხარე კამათში გადაგვეზარდა და მან ამ კამათის კულმინაციისას მითხრა: ესე იგი, თუ მწერლის მონათხრობი სინამდვილეს დაშორებულია და მისი ფანტაზიის ნაყოფია, ეს ამბავი ზღაპარი გამოდის და თქვენ…

• დიახ, ბექა, მე ზღაპრის მასწავლებელი ვარ, ზღაპრებს გასწავლი და მიიღე ეს ზღაპრები, როგორც სინამდვილის უნივერსალური ტრანსფორმაცია, რომელიც, შესაძლოა, ბევრად ახლოს იყოს სინამდვილესთან, ვიდრე კონკრეტულ დროსა და სივრცეში კონკრეტულ პირებს გადახდენილი ამბავი…

ბექა სახტად დარჩა. მას დღემდე არ სურს შეგუება იმასთან, რომ მწერლები ამბებს ზოგჯერ იგონებენ და ვერაფრით აუხსნია, რა საჭიროა ამბის გამოგონება, როცა უამრავი რეალური თუ წარსულში მომხადარი ისტორიული ამბავი არსებობს? მე შევეგუე იმას, რომ ბექასთვის მთავარი ისტორიზმის პრინციპია. ის რეალისტია ამ სიტყვის ყველაზე რეალისტური გაგებით. ეს მისი ხედვა და არჩევანია, რომელიც, ვფიქრობ, უმჯობესია შეცვალოს, რადგან ასე ხელოვნების აღქმა ზოგადად გაუჭირდება, ხოლო ადამიანი ხელოვნების შემეცნების უნარის გარეშე ზედმეტად ბიურგერულ რეალობაში იცხოვრებს. თუმცა არჩევანის თავისუფლება მისია. მე და ბექას ჯერ კიდევ წინ გვაქვს სასწავლო სემესტრები და დიდი იმედი მაქვს, რომ ისიც გაიგებს ზღაპრის მასწავლებლის სულისკვეთებას – მოსწავლეებთან ერთად ლიტერატურის ჯადოსნურ სამყაროში  დაუვიწყარ მოგზაურობად აქციოს ყოველი გაკვეთილი.

იყო დრო, არაპრესტიჟული და არაკომერციული პროფესია იყო. როცა ეს პროფესია ავირჩიე, ბევრ კეთილისმსურველს უთქვამს, რომ თავს ვწირავდი ღარიბი მასწავლებლის არასასურველი ყოფისთვის, რომ ძნელია ამ პროფესიით კარიერის გაკეთება, რომ არასერიოზული საქმეა მხატვრული ტექსტების სიყვარული, მათი ახსნა და სწავლება.

რა შესაძლებლობები აქვს დღეს კარგ ფილოლოგს? ის ყოველთვის საჭიროა სასწავლო-საგანმანათლებლო დაწესებულებებში მასწავლებლის/ლექტორის პოზიციაზე. ასევე მას შეუძლია იყოს მკვლევარი, მეცნიერი, კრიტიკოსი. ფილოლოგები ძირითადად კარგად წერენ, აქვთ პუბლიცისტის, ბლოგერის, ესეისტის, ლიტერატურათმცოდნე კრიტიკოსის წერილობითი უნარ-ჩვევები, რაც თანამედროვე ბაზარზე კარგად იყიდება. თუ საინტერესო პროდუქტს შექმნი, ინტერესი მისადმი დიდია, კვლევის არეალი – უკიდეგანო, შემოქმედებითი თავისუფლება – უსაზღვრო… მიდი, გაშალე იალქნიანი ნავი და შეცურე მსოფლიო ლიტერატურის ოკეანეში… შენი ნავი შეგიძლია ვეშაპმჭერ გემად აქციო, ითევზაო ამ სიტყვის საუკეთესო მეტაფორული გაგებით და ამ პროცესით არა მხოლოდ შენ დატკბე და გამდიდრდე, არამედ სარგებლობა და სიამოვნება მოუტანო სხვებსაც. ყველას აინტერესებს ტექსტების ინტერპრეტაციები. საზოგადოების ცხოველ ინტერესს იწვევს ტექსტების წაკითხვები, ე.წ. დეკოდირება, სახეობრივი თუ იდეური ანალიზი, ლიტერატურული პარალელების ძიება, რაც ევრისტიკის უაღრესად მიმზიდველ საიდუმლობებს გვაზიარებს.

რამდენი მკითხველიც ჰყავს ტექსტს, იმდენნაირად განსხვავებული შეიძლება იყოს მისი აღქმა. ეს უაღრესად სუბიექტური და, ვიტყოდი, ინტიმური პროცესია, როგორც ღვთის შემეცნება. ლიტერატურის სახეობრივი ბუნება სიმბოლურ-ალეგორიული ძიებების დაუშრეტელ წყაროებს იძლევა. აი, მაგალითად ავიღოთ გალაკტიონ ტაბიძის ერთი მცირე ფორმის ლირიკული ტექსტი. ვერავინ და ვერაფერი ამოწურავს მისი სახეების ქვეტექსტებს, ფსიქოლოგიურ წიაღსვლებს, რადგან ყოველ წაკითხვაზე ახალ-ახალი ემოციებით გამამდიდრებელია. შორს რომ არ წავიდეთ, მარად ახალი ჩვენი „ვეფხისტყაოსანი“ გავიხსენოთ, რომელსაც ლამის 900 წელია ვუკირკიტებთ და არ გველევა აღმოჩენები, მიგნებები. ყველაზე საინტერესო კი სწორედ ეს განსხვავებული ინტერპრეტაციებია.

კიდევ რა უპირატესობა აქვს ფილოლოგს? ის ენის სპეციალისტია და სალიტერატურო ენის ნორმებს კარგად ფლობს. ორთოეპიისა და ორთოგრაფიის უნარების დახვეწა კი ყოველთვის ყველას სჭირდება, მიუხედავად პროფესიისა თუ დაკავებული თანამდებობისა. კარგი ფილოლოგი ყველგან საჭიროა, როგორც სტილისტი, კორექტორი, რედაქტორი. ამ მხრივაც ჩვენი პროფესიის ადამიანებს თვითრეალიზაციის ფართო ასპარეზი აქვთ.

პროფესია ფილოლოგი – მიხარია, რომ დღეს ვერავინ უწოდებს მას არარეალიზებული ადამიანების თავშესაფარს, არასერიოზულს, უპერსპექტივოს. მართალია, ჩვენს განვითარებად ქვეყანაში, ისევე როგორც სხვა პროფესიებში, ჯერჯერობით ანაზღაურება შრომის შესაბამისი არ არის არც კერძო და არც საბიუჯეტო სექტორში, მაგრამ მთავარი ისაა, რომ თუკი ფილოლოგს მუშაობა არ დაეზარება, სამუშაო ყოველთვის არის და საუკეთესო სპეციალისტებს სანთლით ეძებენ. ბოლო დროს ჩემს მოსწავლეებშიც ვამჩნევ მზარდ ინტერესს ამ პროფესიისადმი, რაც განსაკუთრებით მახარებს და სიამოვნებით დავულოცავ გზას ახალგაზრდა კოლეგებს. როგორც შემეძლება, შევეცდები ჩემი პროფესიული და პედაგოგიური გამოცდილება ყველა რესურსით გავუზიარო. აი, ხედვის, აღმქმელობის, ენისა და ლიტერატურის საკითხებისადმი მიმართებების გაზიარება კი ჩვენს პროფესიაში ნამდვილად უმნიშვნელოვანესია პროფესიული ზრდის გზაზე. ხოლო თუ ვინმე ამ წერილს პროფესიული ეგოიზმის გამოხატულებად ჩამითვლის, ვუპასუხებ, რომ მე ჩემი პროფესიისა ვთქვი, სხვამ თავისი თქვას…

ვაჟა-ფშაველას სამყარო ჰეროიკულია. მასში იშვიათად შეხვდებით მოცინარ, მხიარულ პერსონაჟებს, რადგან მწერალი, ძველ ბერძენ ტრაგიკოსთა მსგავსად, ერიდება კომედიურ ტიპაჟებს და თუ მაინც იშველიებს მათ, ისევ ტრაგიკული პათოსისგან მკითხველის შესასვენებლად, როგორც თუნდაც შექსპირი.

ასე რომ, ვაჟას სატირა და იუმორი სპეციფიკურია და უფრო მის პუბლიცისტურ ფელეტონებში გვხვდება, ვიდრე მხატვრულ ნაწარმოებებში. დავით კლდიაშვილისა არ იყოს, ვაჟას სიცილიც ცრემლიანია. ის ამგვარად ეთხოვება წარსულს, რომელიც ვეღარ ინარჩუნებს ძველ შინაარსს აწმყოს მიერ შეთავაზებულ ახალ ფორმაში. სწორედ ეს დარღვეული ჰარმონია აღძრავს სიცილს. აი, მაგალითად, ვაჟას აზრით, ფშაური პოეზია ორ ნაწილად იყოფა – ძველი და ახალი დროისად. ძველი ლექსები ვაჟკაცობას, ზნეობრივ სიმაღლეს, ადამიანის სულიერი თუ ფიზიკური სილამაზის ჰარმონიას ასხამს ხოტბას, მასში იდეალური ტიპებია გამოყვანილი, ისეთები, როგორიც უნდა იყოს ადამიანი, ახალი კი რეალისტურია და მათში „ჰკვნესის სატირული ნაღველი“. ამ ლექსების გმირები ისეთები არიან, როგორიცაა ადამიანი სინამდვილეში. აქ წუხილია (რომელიც „ცინიკობამდე მიდის“) ადამიანის დაკარგულ ბუნებაზე, იმაზე, რომ ხალხურ თქმულებებში გაქრნენ დიადი ადამიანები და მათი ადგილი უფრო დაჩიავებულმა, სატირის ობიექტმა დაიკავა. ვაჟა წერს, რომ სატირას ბადებს ცხოვრების ცვლილება, ერთი წყობიდან მეორეში გადასვლა, ისეთში, როგორიც იყო მისი თანადროულობა. ამ ეპოქის ხალხური ლექსებისთვის დამახასიათებელია უკიდურესი იდეალიზმის შერწყმა უკიდურეს რეალიზმთან.

ვაჟა პირველი შეეხო სატირისა და იუმორის მნიშვნელობასა და ადგილს ფშაურ ხალხურ პოეზიაში. მან ჩაწერა და განიხილა ამ ჟანრის შესანიშნავი ნიმუშები. სატირისა და იუმორის გამოვლენის თვალსაზრისით გასათვალისწინებელია, რომ ამ მხრივ განსხვავებაა საერთოქართული და ადგილობრივი, ცალკეული კუთხეების ზეპირსიტყვიერების ნიმუშებს შორის. ფშავ-ხევსურული პოეზიის ენა სპეციფიკურს ხდის ამ ნიმუშებს. ამიტომაა, რომ ისინი საქართველოს სხვა კუთხეებში არ გავრცელებულა. ფშავსა და ხევსურეთს არ გაუვლია საზოგადოებრივი განვითარების ის საფეხურები, რომლებიც საქართველოს სხვა კუთხეებმა გაიარა. სატირისა და იუმორის განვითარების თვალსაზრისით პრინციპული მნიშვნელობა აქვს ამ კუთხის პოეზიის ნიმუშებს და ჩვენ შეგვიძლია დავინახოთ, როგორ ვითარდებოდა აღნიშნული ჟანრი საზოგადოების განვითარებასთან ერთად. როგორც ვაჟა გადმოგვცემს, მელექსეები ერთმანეთს აყვედრიდნენ პირად ნაკლოვანებებს, ყველგან ცნობილსა და გამოაშკარავებულს. თუ პირადი აუგი არ იყო, მოპირდაპირე მხარე ეძებდა მიზეზს საგვარეულოში; თუ საგვარეულოშიც არ იყო – თემში; თუ თემშიც არ იყო – სოფელში. ვაჟა გვაცნობებს, რომ ფშავში განთქმული მელექსე იყო მისივე ღვიძლი ბიძა პარასკევა, მრავალი სატირული ლექსის ავტორი. პარასკევამ წერა-კითხვა არ იცოდა, ამიტომ მისი ნაწერები წერილობით არ შემონახულა, თუმცა ეს ლექსები დღემდე ცოცხლობს და ცნობილია ხალასი იუმორით. პარასკევა არ ყოფილა ამ განსხვავებული კილოს, რიტმის ლექსების პირველშექმნელი. ვაჟა ასევე ახსენებს ორ ფშაველ მელექსეს: მერცხალას (გამიხარდის) და ჯაბანს. ის საგანგებოდ ჩერდება მერცხალას რეპერტუარზე, რომლის ძირითად თემატიკას ახალი ცხოვრება და კლასობრივი ჩაგვრა წარმოადგენდა. ფშავში განსაკუთრებით გავრცელებული იყო მერცხალას სატირული ლექსები მამასახლისზე. ლექსებს მათი გმირის ყურამდეც მიუღწევია, შეხვედრიან კიდეც ერთმანეთს მერცხალა და მამასახლისი და მერცხალაც „წაკაფიავებია“.

ვაჟას ფელეტონებში, რომლებშიც გამხატვრულების მიზნით ავტორი ხან ერთი ფესვდონიმით გამოდის, ხან – მეორით, საზოგადოდ ქართული ლიტერატურისთვის და კერძოდ თერგდალეულებისთვის დამახასიათებელი „მართლის თქმის“ პრინციპია წამყვანი. „ასეა თუ ისე, ჩვენ სიმართლეს მაინც ნუ ვუღალატებთ, სიმართლეც ვთქვათ, ცილს მოვერიდოთ, გადაჭარბებას, ჭირი გამოვააშკარაოთ, რადგან დაფარული, დამალული ჭირი უფრო მავნებელია, ვიდრე ნათქვამი და გამოცხდებული“ („თიანური ფელეტონი“) – ესეც ილიასეულია და ეს მჭრელი ირონიაც: „ვინც რა უნდა თქვასო, წისქვილმა კი ფქვასო“. ქართველმა მეფელეტონემ და კორესპონდენტმა ეს ანდაზა კარგად უნდა დაიხსომოს, ღრმად ჩაიჭდიოს, ჩაინერგოს გულში, თორემ გაჭირდა საქმე: თუ სადმე რამ ნაკლი ჰნახე სოფლად, დაბად, ან ავი ხმა გესმა, უნდა თვალი მოარიდო და ყურიც მოიყრუო; უნდა ხმა-კრინტი არ დასძრა. იტყვი და – ვაი შენი ბრალი მაშინ!.. ვისაც უფრო ბუბმბულიანი ცხვირი აქვს, უწინარეს ყოველთა და ყოვლისა, ის გაატანს წყალსა და ღვარს შენს ნათქვამ-ნაწერს. რით და როგორ? დაგაბრალებს პირადობას, მორჩა და გათავდა. შეიძლება გულუბრყვილო მკითხველი კიდევაც დაითანხმოს, ჩაითრიოს“.

ვაჟა დიდი რეალისტია, კარგად ხედავს, როგორ ირღვევა ადამიანის ზნეობრივი იდეალები, ამიტომ მისი სატირის ობიექტიც სწორედ ცივილიზაციით შენიღბული სულიერი დეგრადაციაა. ვაჟა დიდი ჰუმანისტია და ის არასდროს იქნება ღვარძლიანი, დამცინავი მოვლენასა თუ ადამიანთან მიმართებით. ის წუხს, რომ გარკვეულ გარემოებებში სასაცილო ხდება ბუნების საუკეთესო ქმნილება -ადამიანი. ამიტომ ვაჟას სიცილი, სატირა თუ იუმორი ნაღველთან წილნაყარია, რაც არ უნდა წარმოუდგენელი იყოს ტრადიციული გაგებით ეს ტანდემი. აქ შემამსუბუქებელი მისი პუბლიცისტიკის მხატვრულობაცაა, რომელიც არაფრით უშლის ხელს მის რეალისტურობას. წერილში „ბიუროკრატის ჩივილი“ მწერალი სტატსკი სოვეტნიკის პირით გადმოგვცემს მისივე აზრებს,  ბიუროკრატიისადმი მის „ტრფობას“, ოღონდ ირონიის მიღმა შეფარულად, მაგრამ აშკარად ჩანს მწერლის პოზიცია.

ვაჟას აზრით, იუმორის გაგებას თავისებური ნიჭი და უნარი სჭირდბა, მისი აღქმის უნარი ყველას არ აქვს ან შეგნება არ ჰყოფნის. იუმორის სირთულეშიცაა საქმე, რადგან ის მკითხველისგან მოითხოვს შინაგანი კულტურის გარკვეულ დონეს. სატირა უფრო უმოწყალოა ცხოვრების მახინჯი მოვლენების მიმართ, ვაჟა კი ლმობიერია, მის სატირას ტრადიციული სიმძაფრე აკლია. შესაძლოა, მისი სატირა არცაა სატირა – კრიტიკის უკიდურესი ფორმა; უფრო იუმორია და გონებამახვილური მხატვრულობა. აქვე უნდა ითქვას, რომ ვაჟა სხვაგვარად ამხელს ნაკლს მხატვრულ ნაწარმოებებში და სხვაგვარად – პუბლიცისტურ წერილებში. ეს უკანასკნელნი უფრო მახვილი და მძაფრია. მაგალითად, წერილში „ხმა მთიდამ“ მგელა ხინკალჭამიაშვილი, რომელსაც „გაბერტყვით“ ემუქრება ერთი მოხელე და რომელიც მანდილოსნების ქოქოლასა და რისხვას იმსახურებს, თავად ვაჟა-ფშაველაა. მწერალი, რომელიც ყველაფერს დიდი ჰუმანისტის თვალით უყურებს, იუმორშიც ფაზიქია, სიცილშიც ეძებს ესთეტიკას. მისთვის უცხოა ქირდვა და შეურაცხყოფა, ვისიც არ უნდა იყოს, თუმცა დაუფარავად ამხელს ნაკლს. მისი გულისწყრომა კეთილშობილურია: „ღმერთმა დალოცოს თიანური ინტელიგენტი მაშინ, როდესაც „რეჩს“ ამბობს. „რეჩები“ და „რეჩები“, მერე რა „რეჩები“. ყველაფერზე „რეჩებს“ ამბობენ ესენი… თითქმის კალმახსაც არ სტოვებენ ისე, რომ ქება-დიდება არ მიუძღვნან. სადილზე თითო პირი ათჯერ სიტყვას ამბობს და ნეტავი ერთს საქმეს მაინც აკეთებდეს“ („სოფელი თიანეთი“).

ვაჟა-ფშაველა იმხელა მოვლენაა, რომ ცალკეა საკვლევი მისი შემოქმედების სხვადასხვა მხარე. ჩვენ აქ განხილული მეტად სპეციფიკური და საინტერესო საკითხის მხოლოდ ზოგიერთი ნიუანსი წარმოვაჩინეთ.