კლასში ოცი ან მეტი სხვადასხვა ხასიათის, ტემპერამენტის, ცოდნის მოსწავლეა. ყველა ინდივიდუალურ მოსმენას, მიდგომას, და „აღმოჩენას“ მოელის ჩვენგან. არის კი საკმარისი 45 წუთი (პანდემიის „წყალობით“ ეს დრო კიდე უფრო შემცირდა) იმისთვის, რომ გაიგო თითოეულის დარდისა თუ სიხარულის მიზეზი? ხშირად კი სწორედ ეს ისტორიებია უფრო მნიშვნელოვანი, ვიდრე ვაჟას დაჭრილი „არწივი“ თუ გალაკტიონის პოეტური სიღრმეები. აღმოვაჩენთ, რომ მათი „უყურადღებობისა“ და „სიცელქის“ მიღმა უხმო და ხშირად გაუზიარებელი დარდი და ფიქრი, ოცნება, ბრაზი და სიყვარულ იმალება. ჩვენი გადმოსახედიდან მათი პრობლემები მდოგვის მარცვლის ოდენა მოჩანს, გარკვეული ხნის შემდეგ მარცვალი შეიძლება აუტანელ სიმძიმედ, თავს მოხვეულ ტვირთად და საბოლოოდ მოურჩენელ ტრავმად იქცეს. არადა, მხოლოდ მოსმენა იყო საჭირო.
რამდენად შესაძლებელია, პედაგოგმა მიაყურადოს თითოეული მოსწავლის გულისხმას ისე, რომ დაიცვას გაკვეთილისთვის რეგლამენტირებული დრო, უპასუხოს ეროვნული გეგმით გათვალისწინებულ მიზნებს და შედეგზე იყოს ორიენტირებული?
ბოლო რამდენიმე წელიწადია, მასწავლებლები აქტიურად თანამშრომლობენ სკოლის ფსიქოლოგებთან. პედაგოგებმა გაიაზრეს, რომ ფსიქოლოგი მათი მოკავშირეა კლასის სწორად მართვაში. ეს თანამშრომლობა არ აკნინებს მასწავლებლის საქმიანობასა თუ ავტორიტეტს. ფსიქოლოგები იძლევიან კომპეტენტურ რჩევებს, გვთავაზობენ მნიშვნელოვან აქტივობებს და, რაც მთავარია, გვეხმარებიან, დავინახოთ მოსწავლე სხვა რაკურსით, გავთავისუფლდეთ „მე ხომ ეს ყველაზე უკეთ ვიცი-ს“ მავნე ზეგავლენისგან. შედეგად კი იზრდება ჩვენი ცნობიერება და სწავლების ხარისხი.
სწორედ ამ ძიების გზაზე აღმოვაჩინე „მეტაფორული ბარათები“ – ფსიქოლოგიაში არცთუ დიდი ხნის წინ დანერგილი მიდგომა.
„მეტაფორა“ ბერძნული სიტყვაა და გადატანას ნიშნავს, ემყარება მსგავსებას. მეტაფორას ხშირად „შემოკლებულ შედარებასაც“ უწოდებენ. ბარათების შემთხვევაში მეტაფორული ბმა ხდება ნახატსა და ჩვენს შინაგან სამყაროს შორის.
ქართული მეტაფორული ბარათების ნაკრების – „საგანძურის“ – ავტორი პროფესიით პედიატრი და ბავშვთა ნევროლოგი, მედიცინის დოქტორი, არტთერაპევტი, ტრენერი, ქოუჩი, ნლპ პრაქტიკოსი ეთერ ფილიპოვიჩი გახლავთ. ნაკრები შეიქმნა ცნობილი ქართველი მხატვრის ნინო ჩაკვეტაძის ნახატების მიხედვით.
მეტაფორული ბარათების ისტორია 1975 წელს დაიწყო, როდესაც კანადელმა მხატვარმა და ხელოვნებათმცოდნემ ელი რამანმა შექმნა ბარათების კრებული, რომელიც, როგორც შემდეგ აღმოჩნდა, ახალ ეტაპად იქცა ადამიანების ფსიქოლოგიური დახმარების, პიროვნული განვითარებისა და მხარდაჭერის გამოცდილებაში. ფსიქოთერაპევტმა ჯო შლიხტერმა შეიმუშავა ბარათების გამოყენების წესები და პრინციპები.
მთავარი პრინციპი კი ის არის, რომ მეტაფორული ბარათი წარმოადგენს საუკეთესო მეგზურს ჩვენი არაცნობიერისკენ. ყველა ადამიანი ბარათში მხოლოდ საკუთარ ინტერპრეტაციას ხედავს, თავისი ცნობიერი თუ არაცნობიერი გამოცდილების შესაბამისად.
ეთერ ფილიპოვიჩი https://sputnik-georgia.com/people/20181105/242813360/eter-filipovich.html
სწორედ ეს ბარათები დამეხმარა, „უკეთ მომესმინა“ ჩემი მოსწავლეებისთვის, თანაც ისე, რომ არ შემელახა მათი პირადი სივრცე.
ბავშვებს უსაზღვრო ფანტაზია აქვთ, თუმცა ზოგი ახერხებს წარმოდგენების გასიტყვებას, ზოგს კი ჩვენი დახმარება სჭირდება. ამისთვის ხშირად ვიშველიებთ ილუსტრაციებს, რომლებიც უხვად არის სასკოლო სახელმძღვანელოებში.
ასურათებული ლექსი თუ მოთხრობა იწვევს მოსწავლის ინეტერესს, ეხმარება მასალის ათვისებაში, ხელს უწყობს ნაწარმოების გაგება-გააზრებას. შედეგად საგაკვეთილო პროცესი მრავალფეროვანად და საინტერესოდ მიმდინარეობს. მოსწავლეები ასოციაციურად პოულობენ კავშირს ტექსტსა და ნახატს შორის. ილუსტრაცით შეგვიძლია წინარე ცოდნა გავააქტიუროთ ან მომდევნო გაკვეთილისთვის გამოწვევის ფაზა წარვმართოთ. თუმცა ის ნახატები, რომლებიც სახელმძღვანელოშია მოცემული, მორგებულია საგაკვეთილო გეგმას, ეს კი ერთგვარად წინასწარ განგვისაზღვრავს სასაუბრო თემას.
მეტაფორულ ნაკრებში შემავალი 150 ბარათი კი საუკეთესო დამატებითი რესურსი აღმოჩნდა ჩემი მოსწავლეებისთვის. ბარათების ხარისხი და A6-ით შესრულებული რეპროდუქციები მარტივად აღიქმება და ხელს უწყობს ამბის თხრობას. აღსანიშნავია, რომ კრებულს თან ახლავს კითხვები, რაც გვეხმარება, საუბარი სწორად, რაფინირებულად და მიზანმიმართულად წარვმართოთ.
ნინო ჩაკვეტაძის პერსონაჟების სიმშვიდე, სევდა, ურთიერთდამოკიდებულება ქართულის გაკვეთილებზე ისტორიებად, ზღაპრებად იქცა. მოსწავლეების მიერ მოფიქრებულ ამბებში ფარულად ჟღერდა თითოეული მათგანის ოცნება, სიხარული, წადილი, წყენა თუ სინანული. ზღაპარი ხომ ჩვენი რეალობის მეტაფორული გარდასახვაა. ბავშვები გაუცნობიერებლად საუბრობენ საკუთარ თავზე, პრობლემებზე, თითქოს მათი „სულიერი ზარდახშა“ იხსნება და აღმოჩნდება, რომ იქ არაერთი ტალანტია დავანებული. ვხვდებით, რომ მათ საუბარი სურთ, ისინი მთელი ხმით გვიხმობენ, ჩვენამდე კი მხოლოდ ჩურჩული აღწევს.
გაკვეთილზე ბარათების გამოყენების რამდენიმე გზას მივმართავ:
მოსწავლეებს შეუძლიათ, სათითაოდ აირჩიონ ბარათები და მოიფიქრონ ინდივიდუალური ისტორიები. სინტერესო და სახალისო აღმოჩნდა ამბის შეთხზვის ის ვარიანტიც, როდესაც ზღაპარს ერთი წინადადებით იწყებს მასწავლებელი ან რომელიმე მოსწავლე, თხრობას აგრძელებს სხვა და ასე იქმნება კლასის საერთო ნამუშევარი. ნახატი ეხმარება, მარტივად განავითარონ ამბის სიუჟეტური ხაზი.
განსაკუთრებით მოსწონთ პირველ პირში თხრობა. თუ რომელიმე მოსწავლეს დახმარება სჭირდება, ვცდილობ, კითხვები მივაშველო:
- აღწერე გარემო
- აღწერე პერსონაჟი (პერსონაჟები) გარეგნულად
- შენი აზრით, რაზე ფიქრობს (ოცნებობს, დარდობს, უხარია, სურს) პერსონაჟი?
- რას ეტყოდი მას?
- რას გიამბობდა ის?
- რას დაარქმევდი შენს ამბავს?
ვფიქრობ, მასწავლებლობა მხოლოდ საგნის ზედმიწევნით ცოდნას არ გულისხმობს, ის რამდენიმე პროფესიის გადაკვეთის წერტილია.
მეტაფორული ბარათების გამოყენება შეგვიძლია ხელოვნების გაკვეთილზეც. ფერის, ხასიათისა და ემოციის ურთიერთმიმართების გასააზრებლად.
- რა ფერები ჭარბობს ნახატზე?
- როგორი განწყობა შეგიქმნა მხატვრის ნამუშევარმა?
- რა დეტალები (ფერები) იწვევს შენში მხიარულ ან სევდიან განწყობას?
- რომ შეგეძლოს, რა ფერს დაამატებდი განწყობის შესაცვლელად?
მეტაფორული ბარათები მოსწავლეებს ეხმარება, განივითარონ შემოქმედებითი უნარები, ინტეგრირდნენ გარემოსთან და გაუმკლავდნენ მენტალურ პრობლემებს.
ქართულის გაკვეთილებზე გამოყენებული მეტაფორული ბარათები დამეხმარა, გულისყურით „მომესმინა“ ჩემი მოსწავლეებისთვის, მოვრგებოდი ეროვნული გეგმით გათვალისწინებულ მიზნებს და ამ ისტორიებისთვის 45 წუთი საკმარისი აღმოჩნდა.
ჩემი მოსწავლეების ერთ-ერთი ზღაპარი პატარა გოგონაზეა, რომელმაც გაზაფხულის ყვავილებს დაკარგული ფერები დაუბრუნა. საინტერესოა, თქვენ როგორ გააგრძელებდით ჩვენს დაწყებულ ამბავს?
