„სიყვარულის 99 მეტაფორა“ – ასე ჰქვია ერთ-ერთ ინტერნეტგამოცემას, რომელშიც ავტორ-შემდგენელმა Richard Nordquist-მა თავი მოუყარა ყველა დროის ადამიანთა სიყვარულის მეტაფორებს ლიტერატურიდან, კინოდან, ინტერვიუებიდან, სიმღერებიდან, სტატიებიდან და სხვა… შემდეგ გამოავლინა ის მეტაფორა-კონცეპტები, რომლებიც ავლენენ სიყვარულის განსხვავებულ ასპექტებს.
რატომ 99 მეტაფორა და არა 100? ავტორს ამ კითხვაზე კონცეპტუალური პასუხი აქვს: მე-100 მეტაფორა უნდა შექმნათ თქვენ! დიახ, თქვენც… ვინც ახლა ამ სტრიქონებს კითხულობთ…
სიყვარულის ყველა თეორია რომ შეისწავლოთ და ყველა მეტაფორა დაიზეპიროთ, ამით მხოლოდ თეორიულ ცოდნას დააგროვებთ სიყვარულის შესახებ და ეს არ იქნება სიყვარული… დაგროვილი ცოდნის გამოყენებით ადვილად შეგიძლიათ „გააკეთოთ მეტაფორა“ (ასევე წარმატებითაა შესაძლებელი ლექსის გაკეთებაც), დიახ, „გააკეთოთ“ და არა შექმნათ…
მაგრამ სულ სხვაა, როდესაც თავად ქმნით და ეს სრულიად ბუნებრივი და ძალდაუტანებელი პროცესია მხოლოდ იმ შემთხვევაში, როდესაც თქვენ გიყვართ, თქვენ ატარებთ სიყვარულს (უფრო სწორი იქნებოდა, რომ სიყვარული გატარებთ), როდესაც შეყვარებული ხართ. ამ დროს შინაგანი აზრი ცდილობს, ფორმა მიიღოს და გარეთ გამოვიდეს… ეს ძალიან ჰგავს ისეთ პროცესს, როდესაც თქვენ გადაწყვიტეთ, ღრუბლებისგან სამოსი შეკეროთ და ღრუბლების სამოსი კი შეკერვის შემდეგაც განაგრძობდეს ცვლილებას… სწორედ ასეთია მეტაფორის ბუნება. ის იმით განსხვავდება ჩვეულებრივი სალექსიკონო სიტყვებისაგან, რომ მას არა აქვს მუდმივად მინიჭებული მნიშვნელობა, ისეთი მნიშვნელობა, როგორიც აქვთ საგნებს: წიგნი, მაგიდა, კომპიუტერი, ჭიქა და სხვა…
ამიტომ მეტაფორების შექმნა ალქიმიაა… ორი ელემენტის მოულოდნელი და უეცარი კავშირი… ასეთივე ალქიმიაა მეტაფორების გაგება-შეგრძნება, დიახ, შეგრძნება, რადგან ის დაკავშირებულია ჩვენს ემოციურ ბუნებასთან, ჩვენს აუდიალურ, ვიზუალურ, კინესთეტიკურ შეგრძნებებთან. მეტაფორა ცოცხლდება მაშინ, როდესაც მას მკითხველი შეიგრძნობს, „ეხება“, – ესეც უკვე ახალი ორი ელემენტის ქიმიაა…
მეტაფორები შექმნის შემდეგ იძენენ დამოუკიდებელ ცხოვრებას და განსხვავებულად ტრანსფორმირდებიან თითოეულის ცნობიერებაში. ეს არასდროს არ არის დასრულებული პროცესი, ყოველთვის იცვლება, რადგან იცვლება მიმღები – ჩვენი ცნობიერება. მას ცვლის გარემო, განწყობა, ცნობიერების მდგომარეობა, სიზმარი, დღის შთაბეჭდილებები, ამინდიც კი…. ვერ ვიტყვით ზუსტად: მეტაფორებს მოვყავართ რეზონანსში თუ ჩვენი შინაგანი მდგომარეობა ეძებს რეზონანსულ ტექსტებს, რათა ამ მდგომარეობამ საკუთარი თავი დაინახოს და შეიცნოს…? ალბათ უფრო ორმხრივი პროცესია ჩვენი ტექსტებთან და მეტაფორებთან კავშირი.
Richard Nordquist-ის მიერ მოძიებული სიყვარულის მეტაფორები არის ყველაზე აღიარებული და უნივერსალური კონცეპტებიც: სიყვარული – ცეცხლი, ავადმყოფობა, ღმერთი, მცენარე, ფრინველი, ოკეანე… და ყველაზე უმნიშვნელო საგნებიც, რომლებიც უფრო ზუსტად გამოხატავენ სიყვარულის არსის ერთ რომელიმე ასპექტს (რადგან ენით შეუძლებელია სრულყოფილი გამოხატვა): თოკი, მარგალიტი, ძაფი, გასაღები, კედელი, ტვირთი, ანკესი, გალია, სამართებელი…
„სიყვარული ეს არის ფორტეპიანო, გადმოვარდნილი მეოთხე სართულის ფანჯრიდან. თქვენ კი აღმოჩნდით არასწორ ადგილას არასწორ დროს.“ (Ani DiFranco, “Two Little Girls,” 1998).
ამ მეტაფორით სიყვარულის მოულოდნელი და დამანგრეველი ბუნებაა გამოხატული და მნიშვნელოვანია, როომ ფორტეპიანო გეცემა თავზე და არა, ვთქვათ, მაგიდა ან კარადა… ნადგურდება საგანი, რომელიც მუსიკის შექმნას ემსახურება… ჩვენ ვერ ვიტყვით, რომ ეს არ არის სიყვარული, რომ სიყვარული მხოლოდ შენებაა და არა განადგურება… სიყვარული დიდ ტკივილებთან არის დაკავშირებული და ამ მეტაფორაში სწორედ ეს ნიუანსია წინწამოწეული.
აი, კიდევ ერთი ძალიან საინტერესო მეტაფორა:
„სიყვარული არის სამართებელი,
ბევრად ძლიერი, ვიდრე მე,
მან დაჭრა საშლელი,
მე ვცდლობდი, გადამერჩინა შენზე მოგონებები…“
(Benji Hughes, “Love Is a Razor,” 2008).
როცა სიყვარული ადამიანზე ძლიერია, მაშინ ის თავად იცავს თავს და მოქმედებს ადამიანის სურვილის წინააღმდეგ. როდესაც ადამიანს სურს წაშალოს და გააქროს სიყვარული… მაშინ სიყვარული ხდება სამართებელი და ჭრის საშლელს, რომლითაც „წაშლას“ უპირებენ.
ამ მეტაფორაში კი ადამიანი სიყვარულის (მარგალიტის, განძის) მაძიებელია, მყვინთავი, რომელმაც მარგალიტი ზღვის ფსკერზე უნდა აღმოაჩინოს:
„სიყვარული არის მარგალიტი, მე – მყვინთავი; ზღვა, პატარა სასტუმრო, ტავერნა: მე ვყვინთავ იქ, სად ვეძებო ჰაერი?“
(Hafez, “Forty,” 14th century;)
სიყვარული შეიძლება იყოს უსახლკარო ბავშვიც…
„და სიყვარული არის
უსახლკარო ბიჭი, რომელიც ეძებს განძს
შუა წვიმაში და ნახულობს ტომარას
ოქროს მონეტებით და ნელ-ნელა აღმოაჩენს,
რომ ისინი სავსეა შოკოლადით
და მიუხედავად იმისა, რომ ის გულგატეხილია,
მას არ შეუძლია ჩივილი,
რადგან მშიერი იყო.“
(Robert “BO” Burnham, “სიყვარული არის …)
ამ და სხვა საინტერესო მეტაფორებს შეგიძლიათ გაეცნოთ ამ ლინკზე: https://grammar.about.com/od/rhetoricstyle/a/lovemetaphors.htm
- S.
აქ „სიყვარულის 99 მეტაფორაა“… და, რაც ყველაზე მთავარია, ამის შემდეგ თქვენ უნდა შექმნათ თქვენი სიყვარულის მეტაფორა… არა ცნებებით და ტრაფარეტული აღწერებით… არა! შეეცადეთ, „თარგმნოთ“ განცდათა და ემოციათა ენა საგნების, მოვლენების, ფაქტების… ყველაზე უფრო მოულოდნელი კავშირებით, რომელიც თქვენს უნიკალურ სიყვარულის შეგრძნებას გამოხატავს და რომელიც შეუძლებელია, ჰგავდეს სხვას…
