სტრაბონის  გეოგრაფია  ონლაინ-რუკაზე

გეოგრაფიის მამა, ისტორიკოსი, ფილოსოფოსი და მეცნიერი სტრაბონი რომის იმპერიაში  ათასწლეულის მიჯნაზე ცხოვრობდა და გეოგრაფიაში სამეცნიერო ნაშრომი ბერძნულ ენაზე, სავარაუდოდ, ჩვენი წელთაღრიცხვის პირველი საუკუნის 20-იან წლებში დაწერა. ეს ნაშრომი 17  წიგნისგან შედგება და მასში იმ დროისათვის ცნობილი   ევროპის, აზიისა და აფრიკის ქვეყნები და ხალხებია აღწერილი. დაახლოებით 3000-ზე მეტი გეოგრაფიული ადგილი – კუნძულ ირლანდიიდან მდინარე განგის დელტამდე –  ახლა  შესაძლებელია სპეციალურ  ონლაინრუკაზეც მოვძებნოთ.

სტრაბონის ”გეოგრაფიის” რუკის ფრაგმენტი  

ახალ  ინტერაქტიულ  რუკას –  სტრაბონის ”გეოგრაფია” თან ახლავს დ. როლერის ინგლისურენოვანი თარგმანი, რომელიც 2014 წლის მაისში კემბრიჯში გამოქვეყნდა. ელექტრონული ვერსიის ყიდვისას მკითხველს შეუძლია ტექსტში გეოგრაფიული სახელი მონიშნოს და რუკაზე მისი ადგილმდებარეობა ნახოს. უნდა აღინიშნოს, რომ ონლაინრუკა უფასოა, ამიტომაც სტარბონის ”გეოგრაფიის” გაცნობა და შესწავლა დ. როლერის ტექსტის გარეშეც შეიძლება.

რუკა ძველი მსოფლიოს  კარტოგრაფიის ცენტრში  (AWMC)  შეიქმნა გეოგრაფიული ცნობარის ”პლეიადის” ბაზაზე (Pleiades), რომელიც საშუალებას იძლევა გამოვიყენოთ, შევქმნათ და გავავრცელოთ გეოგრაფიული ცნობები ძველი მსოფლიოს შესახებ. ტოპონიმები  გროვდება მონაცემთა ბაზაში და რუკაზე მათ მდებარეობას ებმება. ”პლეიადი” პროექტი ღიაა პროგრამული უზრუნველყოფით, ამიტომ ნებისმიერ  მსურველს  შეუძლია ინფორმაციის რედაქტირება და დამატება. სტრაბონის რუკის შესაქმნელად გამოყენებულ იქნა AWMC-ის მიერ შემუშავებული GIS-ის დამატება Antiquity À-la-Carte.

ვულკანების ამოფრქვევა ჩვენს  პლანეტას  გადახურებისგან  იცავს,  მასაჩუსეტის ტექნოლოგიური ინსტიტუტის (აშშ) მეცნიერების აზრით, ვულკანების ამოფრქვევა ჩვენს პლანეტას გადახურებისგან იცავს. მათ  ახალ კვლევებზე დაყრდნობით დაადგინეს, რომ  ვულკანები დედამიწას აგრილებენ, ძირითადად, ატმოსფეროში გამოყოფილი  გოგირდის  დიოქსიდის ხარჯზე, რომელიც ნოტიო ჰაერთან რეაგირებს და გოგირდის მჟავას წვეთებს წარმოქმნის. ისინი რამდენიმე თვის განმავლობაში  ატმოსფეროში რჩებიან და მზის რადიაციას ირეკლავენ, რაც თავის მხრივ ტემპერატურის შემცირებას იწვევს. არადა, ადრე ითვლებოდა, რომ ეს პროცესები პლანეტის მასშტაბით კლიმატზე  არსებით გავლენას არ ახდენდა.

ახალი კოსმოსურმა  და თანამგზავრულმა დაკვირვებებმა აჩვენეს, რომ 2000-2003 წლებში მომხდარი ვულკანების სულ მცირე ამოფრქვევამაც კი  ჩვენს პლანეტაზე გლობალური ტემპერატურის 0,05 -დან 0,12^оС -მდე შემცირება გამოიწვია.

ბოლო  25 წლის მანძილზე ყველაზე თბილი 1998 წელი იყო. მას შემდეგ  პლანეტარული ტემპერატურის მკვეთრი  მატება  შენელდა. მეცნიერებმა ეს  მზის დაბალ აქტივობას და ოკეანის მიერ სითბოს შთანთქვას დაუკავშირეს. პლანეტარული ტემპერატურის მკვეთრი მატების შენელების მიზეზი  კი სტრატოსფეროსა და ტროპოსფეროს  მიჯნაზე  აღმოაჩინეს.  ტრადიციულად მეცნიერები თანამგზავრებს  სტარტოსფეროში  გოგირდის მჟავას წვეთებისა და სხვა აწონვადი ნაწილაკების ან ეროზოლების  გასაზომად იყენებენ.   სტარტოსფეროს ქვედა ფენებში აეროზოლების რაოდენობის უკეთ შესწავლის მიზნით  ახალ კვლევებში დაკვირვებები კოსმოსიდან, ჰაერიდან და დედამიწის ზედაპირიდან ერთდროულად მიმდინარეობდა. ამ სისტემების კომპლექსმა კი შედარებით სრულყოფილი  სურათი შექმნა. მეცნიერებმა დაადგინეს, რომ  ვულკანების სულ მცირე დროით ამოფრქვევაც კი დედამიწის ზედაპირის  ყოველ მ² -ზე მზის ენერგიის რაოდენობას -0.19 ± 0.09  მზის ვტ-ით  ამცირებს, რაც სრულიად საკმარისია, რომ  2000-2013 წლების პერიოდში პლანეტარული ტემპერატურა 0,05-დან 0,12 ^оС-მდე შემცირებულიყო.

ადრე მსგავსი კვლევები მხოლოდ ვულკანების კატასტროფული ამოფრქვევების დროს ტარდებოდა. ახალმა მონაცემებმა დაადასტურა  კლიმატზე ვულკანების ამოფრქვევის ზეგავლენა. კვლევები კვლავაც  გრძელდება, რაც, მეცნიერთა აზრით, ხელს შეუწყობს კლიმატის ცვლილების შესახებ უფრო ზუსტი და  გრძელვადიანი პროგნოზის გაკეთებას.

არქტიკაში  ბოლო 115 წლის მანძილზე  ყველაზე მაღალი  ტემპერატურა  დაფიქსირდა.  კლიმატის ცვლილება  თანამედროვეობის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი პრობლემაა და ეს განსაკუთრებით კარგად  ჩანს არქტიკაში, სადაც ეს პროცესი 2-ჯერ უფრო სწრაფად მიმდინარეობს,  ვიდრე მთელ დედამიწაზე. მკვლევრებმა გვაუწყეს, რომ 1900 წლიდან მოყოლებული არქტიკაში ჰაერის ტემპერატურამ ყველაზე მაღალ მაჩვენებელს მიაღწია და  2014 წლის ოქტომბრიდან 2015 წლის სექტემბრამდე ტემპერატურა საშუალო მაჩვენებლზე 1.3 გრადუსით  მეტი იყო. აშშ-ის ოკეანოგრაფიული და ატმოსფერული კვლევების ეროვნული დეპარტამენტის (NOAA) ყოველწლიური მოხსენების თანახმად, უკანასკნელი 115 წლის მანძილზე ჰაერის ტემპერატურა არქტიკაში ყველაზე მაღალია. მსგავსი ანომალია ბოლოს 1900 წელს იქნა დაფიქსირებული.

ჰაერის ტემპერატურის მატებას თან სდევს  ყინულების დნობა. გრენლანდიის ტერიტორიის თითქმის ნახევარი 2015 წელს პირველად გათავისუფლდა ყინულისგან.  კლიმატის ცვლილება არქტიკაში ბინადარი თევზებისა და ლომვეშაპების იძულებით მიგრაციას  იწვევს. ისინი ახალი ტერიტორიებს ითვისებენ. მეცნიერები ასევე ადასტურებენ ევერესტის მყინვარების დნობასაც და აღნიშნავენ, რომ ბოლო 40 წლის განმავლობაში მათი ფართობი 28%-ით შემცირდა.

გეოფოზიკოსების პროგნოზით შესაძლოა დღე-ღამის ხანგრძლივობა გაიზარდოს

აშშ-ის, კანადისა და საფრანგეთის გეოფიზიკოსების პროგნოზით შესაძლოა დღე-ღამის ხანგრძლივობა გაიზარდოს. თავიანთი კვლევების შედეგები მეცნიერებმა ჟურნალ Science Advances -ში გამოაქვეყნეს. გეოფიზიკოსების გამოთვლებმა აჩვენა, რომ XXI საუკუნეში დედამიწაზე დღე-ღამის ხანგრძლივობა ყოველ დღე მინიმუმ 5 მილიწამით გაიზრდება, ხოლო დედამიწის ღერძი უახლოესი 100  წლის განმავლობაში ჩრდილოეთ პოლუსიდან 1 სანტიმეტრით გადაიხრება.

ამ დასკვნამდე მეცნიერები მას შემდეგ მივიდნენ, რაც ჩვენს პლანეტაზე მყინვარების დნობის ტემპები გააანალიზეს. მათი პროგნოზით, ამ პროცესს მოჰყვება მატერიის გადანაცვლება ჩრდილოეთ რეგიონებიდან (კერძოდ გრენლანდიიდან)  ეკვატორისაკენ, რის შედეგადაც დედამიწის ბრუნვა თავისი ღერძის გარშემო სავარაუდოდ შენელდება.