აქტიურ მოსმენასთან და „ხმაურიან“ სიჩუმესთან დაკავშირებით ჩემი ცხოვრების სამი მნიშვნელოვანი მამაკაცი და სამი ამბავი მახსენდება:
- გარდატეხის ასაკის გამო თავდაკარგული ჩემს ოთახში ვიჯექი და თავს დავტიროდი. მამაჩემი შემოვიდა. რა იყო, მამიო. აღარ ვიცი, როგორ უნდა ვიცხოვრო-მეთქი. გვერდზე დამიჯდა და უსიტყვოდ ჩამეხუტა;
- მომავალი ქმრის საპასუხო წერილ-SMS-ს ნერვიულობისგან ლამის გონდაკარგული ველოდებოდი. „შენი ლევანიო“ გამომიგზავნა. სხვა არაფერი…
- დედიკო, ელემენტები მიჯდება (ანუ ძალა ეცლება), მოდი რა, ჩამეხუტე! ამას ჩემი დაღლილი, მშიერი, განერვიულებული რვა წლის ბიჭი მეუბნება ხოლმე. ჰოდა, ვეხუტებით უსიტყვოდ!
ცხადია, ისედაც იცით, მხოლოდ გაგახსენებთ განმარტებას: მოსმენა არის ვერბალური და არავერბალური შეტყობინებების გულისყურით მიღების, მნიშვნელობის გაგებისა და პასუხის პროცესი. აქედან გამომდინარე, მოსმენა ორმხრივი მოძრაობის ქუჩაა და დამოკიდებულია საუბარსა და მოსმენაზე, ანუ მოსაუბრესა და მსმენელზე.
თვით სიტყვა „გულისყური“ კარგად გამოხატავს მოსმენის აქტის მნიშვნელობას – ეს არის აქტიური (და არა პასიური) დასწავლილი ფიზიკური და გონებრივი პროცესი, რთული უნარი. ადამიანი ირჩევს, მიიღოს თუ არა მონაწილეობა მოსმენის პროცესში.
გთავაზობთ ფაქტებს:
საშუალოდ
- ადამიანს წუთში 125-250 სიტყვის მოსმენა და 1000-3000 სიტყვის გაფიქრება შეუძლია;
- მოსმენის დროის 75%-ის განმავლობაში ყურადღება გვეფანტება და გვავიწყდება;
- დროის მონაკვეთის 20%-ის განმავლობაში გვახსოვს მოსმენილი;
- საქმიანი ადამიანების 35% მიიჩნევს, რომ მოსმენა წარმატებისთვის უმნიშვნელოვანესი უნარია;
- ადამიანთა 2%-ზე ნაკლებს ფორმალური განათლება აქვს მიღებული მოსმენის უნარებში.
ეს კიდევ კომუნიკაციის ფორმის, ფორმალური სწავლების დროისა და კომუნიკაციის კონკრეტული ფორმისთვის გამოყენებული დროის ცხრილია.
| კომუნიკაციის ფორმა | ფორმალური სწავლების წლები | გამოყენებული დროის წილი |
| წერა | 12 | 9% |
| კითხვა | 6-8 | 16% |
| საუბარი | 1-2 | 30% |
| მოსმენა | 0-რამდენიმე საათი | 45% |
ცხრილი ნათლად გვიჩვენებს, რომ კომუნიკაციის იმ უნარის განვითარება, რომელსაც ადამიანის ცხოვრებაში ყველაზე მეტი დრო ეთმობა, ფორმალური გზით თითქმის არ ხდება. სავარაუდოდ, ეს თვითდინებაზე მიშვებული პროცესია და კონკრეტული ადამიანის თავისებურებები განაპირობებს მოსმენის უნარის განვითარებას ან განუვითარებლობას.
მივუბრუნდეთ „გულისყურს“! ის თანაზიარობის (ე.წ. ემპათიის) უნარსაც გულისხმობს. ადამიანმა უნდა შეძლოს ცოტა ხნით სხვის ტყავში ცხოვრება, სხვისი თვალებით ყურება და სხვისი გაგება. გული უნდა მოიხმოს მოსასმენად. სხვაგვარად გულის ყურით ვერ მოისმენს და ვერც მოსაუბრეს შეუმსუბუქებს სატარებელ ტვირთს თუ სიხარულს.
კომუნიკაციის ექსპერტების თანახმად, სიტყვები ინფორმაციის მხოლოდ 10%-ს გადმოსცემენ; 30% გადაიცემა ინტონაციის მეშვეობით და 60% – მიმიკებისა და ჟესტების ენით. ამიტომ უნდა უსმინო ყურებით, თვალებით და გულით. სწორედ ეს არის ემპათიური მოსმენა. ხოლო როდესაც ნამდვილად უსმენ, ხდები ზეგავლენის უნარის მატარებელი, რაც, თავის მხრივ, გაძლევს საშუალებას, ადამიანებზე მოახდინო ზემოქმედება. (https://sites.google.com/site/izagigauri/articles/habits)
რატომ უნდა ვიყოთ გულისყურიანი მსმენელი?
- რომ გვცნობდნენ და ვახსოვდეთ;
- თავს დაფასებულად ვგრძნობდეთ;
- პატივისცემას ვგრძნობდეთ;
- ვგრძნობდეთ, რომ ჩვენი ესმით;
- თავს ვგრძნობდეთ კომფორტულად.
მოსმენა აღიარების ყველაზე თვალსაჩინო გამოხატვაა, მოსაუბრეს თითქოს ვუდასტურებთ, რომ ის მნიშვნელოვანია ჩვენთვის. მოსმენას შეუძლია ურთიერთობების გამყარება, ქმნის თანამშრომლობის სურვილს, რადგან ადამიანები გრძნობენ აღიარებას და დაფასებას. მოსმენა იმის პირობაა, რომ თქვენც მოგისმენენ. ”თავიდან ეცადეთ, რომ გაიგოთ, ხოლო შემდეგ ეცადეთ გაგიგონ”, წერს სტივენ კოვი თავის წიგნში „ძალიან ეფექტური ადამიანების 7 თვისება“.
მოსმენა ხელს უწყობს აღიარებისა და დადებითი გარემოს შექმნას – მოსაუბრეს თითქოს ვეუბნებით – “არ ვაპირებ შენს განსჯას”. დადებითი გარემო კი ხელს უწყობს პიროვნულ ზრდას და სწავლას, თავიდან გვაცილებს დაბნეულობას და გაუგებრობას, რითაც სპობს სტრესისა და დაძაბულობის მიზეზებს.
ძირითადად, კონფლიქტი მაშინ ჩნდება, როცა ერთმანეთს არ ვუსმენთ. კონფლიქტის წარმატებული გადაჭრა ხშირად დამოკიდებულია მშვიდ გულისყურიან მოსმენაზე.
საინტერესოა, რომ აქტიური (გულისყურიანი) მოსმენა, როგორც მეთოდი, გამოიყენება ფსიქოთერაპიაში და უკავშირდება ამერიკელი ფსიქოლოგისა და ფსიქოთერაპევტის კარლ როჯერსის (1902-1987) სახელს. კონსტრუქციული დიალოგისთვის აქტიურად მოსმენა ისეთივე მნიშვნელოვანია, როგორც ზუსტი და გასაგები საუბარი. ასეთი მოსმენა საშუალებას გვაძლევს დავრწმუნდეთ, რომ გვესმის სიტყვები და გვესმის სიტყვების მიღმა ტექსტიც – ემოციები, დამოკიდებულება.
აქტიური მოსმენისთვის საჭიროა მოსმენის განწყობა, მოსაუბრეზე კონცენტრაცია, ვერბალური და არავერბალური სტიმულები და უკუკავშირი სიზუსტის შესამოწმებლად.
ესეც გულისყურიანი და უგულისყურო მოსმენის შედარებისთვის:
| არაეფექტური | ეფექტური | |
| არავერბალური ქცევა | ||
| მსმენელი მოწყენილია, არ გამოხატავს დაინტერესებას ან კრიტიკულია; თავს არიდებს თვალებით კონტაქტს; ავლენს ყურადღების გამფანტავ მანერებს (თამაშობს ფანქრით, ქაღალდის სამაგრით და სხვა). | მსმენელი ინარჩუნებს დადებით პოზას; თავს არიდებს ყურადღების გამფანტავ მანერებს; უსმენს მოსაუბრეს; ინარჩუნებს თვალებით კონტაქტს; შესატყვის დროს თანხმობის ნიშნად ხრის თავს და იღიმის. | |
| ყურადღების ცენტრი | ||
| მსმენელს ყურადღება გადააქვს საკუთარ თავზე: „როცა რაღაც ამის მსგავსი ჩემს თავს ხდება, მე…“ | მსმენელს ყურადღება გადააქვს მოსაუბრისადმი მიმართულ საკუთარ კომენტარებზე: „როცა ეს მოხდა, როგორ მოიქეცით?“ | |
| მიღება/აღიარება | ||
| მსმენელს უჭირს მოსაუბრის იდეებისა და გრძნობების მიღება/აღიარება: „ვფიქრობ, უკეთესი იქნებოდა, თუ…“ | მსმენელისთვის მისაღებია მოსაუბრის იდეები და გრძნობები: „საინტერესო მოსაზრებაა; შეგიძლიათ უფრო ვრცლად ისაუბროთ ამაზე?“ | |
| თანაზიარობა | ||
| მსმენელი ვერ გამოხატავს ემპათიას: „ვერ ვხვდები, რატომ იგრძენით თავი ასე…“ | მსმენელი თანაზიარია: „ცხადია, როცა ეს მოხდა, გაბრაზდით“. | |
| ზონდირება | ||
| მსმენელს უჭირს იდეის ან გრძნობის ზონდირება. | მსმენელს შეუძლია სასარგებლო ზონდირება (თუმცა, არ ცდილობს გადამოწმებას): „შეგიძლიათ უფრო ვრცლად ისაუბროთ ამაზე? რატომ გაგიჩნდათ ასეთი გრძნობა?“ და აზრის მიყოლა: „რამდენიმე წუთის წინ ბრძანეთ, რომ…“ | |
| პერიფრაზი | ||
| მსმენელს არ შეუძლია კომუნიკაციის სიზუსტის შემოწმება მოსაუბრის მიერ ნათქვამი მნიშვნელოვანი დებულებების საკუთარი სიტყვებით გამოხატვით. | მსმენელს შეუძლია პერიფრაზირება, რითაც მოსაუბრეს არწმუნებს, რომ სწორად გაიგო ნათქვამი. | |
| შეჯამება | ||
| მსმენელს არ შეუძლია შეჯამება. | მსმენელი დროდადრო აჯამებს საუბრის განვითარებას. | |
| რჩევა | ||
| მსმენელი მოქმედების/იდეის ერთი „სწორი“ მიმართულების შეთავაზებით ავიწროებს ალტერნატივების დიაპაზონს. | მსმენელი რამდენიმე ალტერნატივის შეთავაზებით (ან მოსაუბრისთვის კითხვების დასმით) აფართოებს მოქმედებათა/იდეათა დიაპაზონს. |
რაც შეეხება სიჩუმის ხმას! ჰო, სიჩუმესაც აქვს ხმა და ზოგჯერ სიჩუმე უფრო გულისყურიანი მოსმენის მაჩვენებელი შეიძლება იყოს. შეიძლება სიჩუმით დასაჯო ადამიანი. სიჩუმით გიყვარდეს. სიჩუმისთვის გიყვარდეს…
ადამიანები მაშინ ყვირიან, როცა მათი გულები შორდებიან და ერთმანეთის აღარ ესმითო. იქნება ამიტომ გვიდგას ქვეყანაში კაკაფონიის ათწლეულები…
მოკლედ, იმის თქმა მინდოდა, რომ, ჩემი აზრით, სიჩუმე სასარგებლო ინსტრუმენტია აღზრდისთვის და მას შესაბამისად არ ვიყენებთ.
ბოლოს ჩემს ერთ-ერთ საყვარელ სიმღერას გიზიარებთ სიჩუმის ხმის შესახებ:
