შემოდგომა ჩემი უშრეტი სენტიმენტების წყაროა. მოდის შემოდგომა, კიდევ ერთი წელი მემატება და მახსენებს ადამიანებს, რომლებიც ჩემ გვერდით აღარ არიან. აღარ რეკავენ ტელეფონზე, მე კი მათი ხმა მენატრება და ის დრო, როდესაც ყველაფერი იყო ძალიან კარგად. ახლა კი ყოველი შემოდგომა, პასუხისმგებლობითა და ამაზე ფიქრში გატეხილი ღამეებით, ცხოვრებისეული პრობლემებით სავსე, გლობალური თუ ლოკალური სადარდებლით, ოდნავ მოსადუნებლად და ძალის მოსაკრებად წარსულში გადამისვრის. შედარებით უზრუნველ და ბედნიერ პერიოდში – ნაკლები პასუხისმგებლობით, მეტი თავისუფალი დროით, ბევრი სირბილით, ხეებზე კონწიალით, მზეზე მიფიცხებით, ბავშვობის მეგობრებითა და საყვარელი წიგნებით.
ერთხელ, როდესაც, ამ ძველ წლებზე ჩაფიქრებული, უნივერსიტეტის შენობის ფოიეში ვიდექი, ნაცნობმა ლექტორმა გამოიარა და საყვედურნარევი კილოთი მითხრა: ისეთი სახე გაქვს, თითქოს მთელი მსოფლიოს პრობლემები შენ გაწვეს ზურგზეო. იმ ცივ და წვიმიან დღეს ნამდვილად არ ვფიქრობდი გლობალურ პრობლემებზე, არც ეკოლოგიურ თუ ჰუმანურ კატასტროფებზე. ძალიან ჩვეულებრივ ამბებზე ვფიქრობდი – იმაზე, როგორ დარჩა ჩვენი სახლი მარტო, როგორ დარჩნენ ბებიას ძველებური კარაკულის პალტო და “გამოსასვლელი” ჩექმები უპატრონოდ ხის მასიურ გარდერობში, ოდითგანვე რომ დალუქული იყო შვილიშვილებისთვის და ხანდახან თუ მოვასწრებდით ბებოს თეთრეულისა და ნივთების შეთვალიერებას… ვფიქრობდი: აწი ვინღა მოუსმენს რადიოს ძველ ჭრიალა, ზამბარებიან საწოლზე წამოწოლილი, ან ვინ ივლის ბაზრის დღეებში ყვითელი, მოძველებული სოფლის ავტობუსით… მთელი ეს ჩავლილი დღეები დიდი სიმდიდრეა ჩემთვის, როგორც კარგი კადრი ფოტოგრაფისთვის. ბავშვობის კინო – მზიან დღეებში ოჯახის “ქვეშაგების” დამზეურება, აივნის კიბეზე ჩამომჯდარი ბებო კემსავს მუთაქებს და ბალიშისპირებს და თან შვილიშვილებს ეშაირება. წვიმიან ამინდში კი ფანდურს უკრავს და მღერის ან კარალიოკს თლის, კაპრონის ძაფზე აცვამს და აივანზე კიდებს გასაშრობად. ასეთ საშემოდგომო დეკორაციას იმერეთში ხშირად შეხვდებით ნოემბრის მიწურულს.
სოფელში ბებიას ოთახის ხის იატაკს პატარა ხვრელი ჰქონდა, რომელიც ხის ნაფოტით იყო დალუქული. დავწვებოდით იატაკზე და ვიჭყიტებოდით იმ ხვრელში, თითქოს მის ქვეშ დიდი საგანძური ყოფილიყო დაფლული. ხანდახან კი იქ მართლა ჩნდებოდა განძი – მაშინ, როდესაც ჩვენი ბებერი ძაღლი ბათურა ლეკვებს დაყრიდა და ჩვენც სხვა საფიქრალი აღარ გვქონდა, გარდა იმ ლეკვებისა. შევყოფდით თავს, შევძვრებოდით სარდაფში, სადაც თავისუფლად მხოლოდ ძაღლი ახერხებდა შეძრომას, გადავლახავდით კლაუსტროფობიულ შიშებს და ბედნიერები ვათვალიერებდით ბათურას მონაგარს, უსაყვარლეს შავ-თეთრ ლეკვებს. ზოგჯერ სული წაგვძლევდა, გარეთ გამოვიყვანდით და რძეს მივურბენინებდით. მართალია, ამ ლეკვებს მერე მეზობლებში გააჩუქებდნენ ან ნათესავებს გაატანდნენ და ჩვენი გულიც მათ გაჰყვებოდა, მაგრამ სანამ ჩვენთან იყვნენ, ვუვლიდით და ვმზრუნველობდით.
ეს სახლი იყო ორსართულიანი, დიდი აივნებითა და შუშაბანდით. ამ მზიან, შუშაბანდიან, ორსართულიან სახლში გატარებული წლები იყო დიდი მხიარულებისა და თავგადასავლების წლები. შუშაბანდში ზაფხულში გულაბ მსხალს ვამწიფებდით. დიდი გოდრებით ეზიდებოდა ბებია ვენახიდან, მერე ლამაზად დაააწყობდა წითლად შეღებილ ხის იატაკზე და ისიც რამდენიმე დღეში ქარვისფერი ხდებოდა. შუშაბანდში ვაშრობდით შემოდგომის მიწურულს ჩურჩხელებს, ტყლაპს და ფელამუშში ამოვლებულ სიმინდის ტაროებს, რომელსაც კარგად გახმობასაც არ ვაცლიდით, ისე შემოვაცლიდით კანს. შუშაბანდში ბევრი ადგილი იყო, რადგან მხოლოდ ერთი ტახტი და ერთი ტანსაცმლის ძველებური ხის საკიდი იდგა. ამ ტახტზე განვმარტოვდებოდით უფროსი შვილიშვილი გოგონები და ერთმანეთს პატარ-პატარა საიდუმლოებს ვუყვებოდით. ვლაპარაკობდით იმ ბიჭებზე, რომლებსაც მოვწონდით ან ჩვენ მოგვწონდა, ვყვებოდით სხვა გოგოებზე, რომლებიც ისე არ გვემეგობრებოდნენ, როგორც ჩვენ გვინდოდა, ვგეგმავდით ჩვენს მომავალს და ერთმანეთს პირობას ვაძლევდით, რომ არასოდეს დავკარგავდით და სულ ისე გვეყვარებოდა ერთმანეთი, როგორც მაშინ. და ასე გადიოდა ღამეები ჩვენს მშვიდ სახლში. მორიგეობით ვიძინებდით ბებიასთან, მის მოუხერხებელ მუთაქაზე ვდებდით თავს, აუცილებლად ვიცვამდით ჩვენს თბილ ფლანელის პერანგებს და გამუდმებით ვთხოვდით, მოეყოლა ჩვენთვის ამბები, თუნდაც კარგად ნაცნობი და მრავალჯერ გატკეპნილი, მაგრამ მაინც საყვარელი ისტორიები თავისი ახალგაზრდობიდან. ეს ამბები გულიანად გვაცინებდა და გვამხიარულებდა და ბოლოს სოფლის მდუმარებაში, ძაღლის ყეფის ფონზე ჩაგვეძინებოდა.
შუშაბანდის ფანჯრები ძნელი გასაწმენდი იყო. მერცხლების სკორეთი მოსვრილი მინების წმენდას მთელი დღე უნდებოდა ბიცოლა. მეორე დღეს ფარდებს რეცხავდა ხელით. თითქმის არავის ჰქონდა სარეცხი მანქანა და ქალის შრომაც უფრო მძიმე იყო, ვიდრე დღეს. ჩვენს სოფლებს ხომ ახლაც ისევე აწუხებთ უწყლობა, როგორც მაშინ, ამიტომ ველოდებოდით წვიმას, რომ ჭურჭელი აგვევსო. გაწვიმდებოდა და დავიწყებდით იატაკების წმენდას, ხეხვას, მოპრიალებას. ბებია გვეუბნებოდა, თითს დავისველებ და იატაკზე მივადებ, მტვერი თუ არ ამყვა, ესე იგი კარგად მოგიწმენდიათო. ჩვენც, რა თქმა უნდა, ძალ–ღონეს არ ვიშურებდით… მერე გრძელ ნოხებს დავაფენდით, საყვარელ კატებს ჩავიხუტებდით და ვკითხულობდით. შემოდგომის მიწურულს კი აივანზე გამოტანილ მაგიდებზე წამოვწვებოდით და მზის ნარჩენებს კატებივით ვეფიცხებოდით. ამ მაგიდებს თავისი დანიშნულება ჰქონდა – შემოდგომაზე ნობათით ივსებოდა, სხვადასხვა ფერისა და ზომის გოგრებითა და ყვითელი სიმინდით.
როცა ამ ამბებს ვიხსენებ, ისეთი შეგრძნება მეუფლება, თითქოს საუკუნის წინ ხდებოდა ეს ყველაფერი. მაშინ ხომ ასეთი ვიწრო არ იყო ჩვენი სამყარო, არც ასე პირდაპირ გვეხლებოდა მსოფლიოში მომხდარი მოვლენები, არც ჰაერი იყო ასე გაჭედილი საფრთხის წინათგრძნობით… ისეთი ტელევიზორები გვქონდა, ქარის ერთ შერხევაზე ანტენები მწყობრიდან გამოდიოდა. ჩვენ კი მაინც ერთგულად ვისხედით ამ ცისფრად აჭრელებული მოლაპარაკე ყუთის წინ და სულგანაბულები ვუსმენდით ფილმს, რომელსაც ვერ ვხედავდით. ამბებსაც უფრო გვიან ვგებულობდით და შუქიც გრაფიკით გვქონდა. მიუხედავად იმისა, რომ მრავალი ობიექტური მიზეზის გამო ეს არ ყოფილა ძალიან კარგი წლები, ჩვენმა საყვარელმა ადამიანებმა ყველაფერი გააკეთეს იმისთვის, რომ იმ წლების სიმძიმე არ გვეგრძნო. იმ საღამოებმა კი თვალსაწიერი გაგვიფართოვა, როდესაც ჩვენზე უფროსები სერიოზულ საუბარს წამოიწყებდნენ ხოლმე და ჩვენც მათ სიახლოვეს ვტრიალებდით. ბუხართან მიმსხდრები ნაკვერჩხალს და ნაცარს ვქექავდით და ბევრს ვოცნებობდით. ჭრაქის ალზე გამართული საუბრებით ვაჭიანურებდით დასაძინებლად წასვლას. მერე ისევ ვბრუნდებოდით ბებიას ოთახში, ვიცვამდით ფლანელის პერანგებს და ვიძინებდით, ალბათ უკეთესი დღის იმედით.
