ხუთშაბათი, მარტი 28, 2024
28 მარტი, ხუთშაბათი, 2024

ირანელი პეპი გრძელიწინდას თავგადასავალი

რა ხდება, როდესაც იდეოლოგია იჭრება საკლასო ოთახში, სალექციო აუდიტორიაში და მყარად მკვიდრდება განათლების სისტემაში? როცა რელიგიური ინსტიტუტები ცდილობენ, აკონტროლონ ადამიანთა ქცევა, ცხოვრების წესი, მანერები და, საერთოდ, პიროვნების მთელი შინაგანი სამყარო? როცა იდეოლოგია განსაზღვრავს ამწყოს და მომავალს, ეჭვქვეშ აყენებს ადამიანის არსებობას, მის თავისუფლებას, უწესებს ცხოვრების ახლებურ სტილს და აიძულებს, ყველა ერთ ყალიბზე იყოს მოჭრილი? ძნელია ასეთ დროს დინების საწინააღმდეგოდ ცურვა, ჭიდილი სისტემასთან, რომლის რეპრესიებმა ათასობით ადამიანი იმსხვერპლა, ბრძოლა, როცა თავისუფლების სახელით ერთი ხმამაღალი განაცხადი შესაძლოა ფატალურადაც დასრულდეს.

 


ასეთ გარემოში საკუთარი აზრის გამოხატვა გმირობაა. განსაკუთრებით – ქალისთვის, ქალისთვის კი არა, პატარა გოგოსთვის, რომელიც ხშირად ბავშვური გულუბრყვილობით ვერ ხვდება, რამოდენა საფრთხის წინაშე აყენებს ოჯახს და საკუთარ თავს. ასეთ გარემოში ყველაზე უუფლებონი ქალები არიან, რომლებიც თმის ღერის გამოჩენის, წითელი ტუჩსაცხის, საყვარელი მუსიკალური ჯგუფის პოსტერის, ხმამაღალი სიცილის, შეუფერებელი სამოსის, შეუფერებელი ქცევის გამო შესაძლოა სასიკვდილოდ გაიმეტონ. მორალის პოლიციელებმა შესაძლოა ლექცია წაუკითხონ გოგოს, რომელიც დაძრულ ტრანსპორტს მისდევს, რადგან ასეთი ქცევა შეუფერებელია ახალგაზრდა ქალისთვის – სირბილის დროს მისი სხეულის ნაკვთები იკვეთება და ამან შესაძლოა მამაკაცები აცდუნოს.


მარჯან სატრაპის ავტობიოგრაფიული გრაფიკული რომანი „პერსეპოლისი” სწორედ ამ საკითხებს ეხება. ირანელი მწერალი და ილუსტრატორი ქალი გვიყვება იმ კულტურის შესახებ, სადაც დიდი ძალისხმევაა საჭირო თავისუფლების ნამცეცების მოსაპოვებლად. ამბოხება და ჯიქურ ბრძოლა ხშირად დამღუპველია, ამიტომ საჭიროა მოქნილობა, რომ გადარჩე, ისწავლო, იცხოვრო და, უბრალოდ, იაზროვნო. ისლამისტური გარემო, სადაც ავტორს მოუწია ბავშვობის გატარება, დამთრგუნველია, მაგრამ ის მაინც ახერხებს, იპოვოს საკუთარ თავში ძალა მისთვის წინააღმდეგობის გასაწევად.


მარჯი მეამბოხეა. ჭკვიანი და საზრიანი მეამბოხე. კარგი განათლება აქვს მიღებული და აქტიურ თვითგანათლებასაც ეწევა. ცდილობს, აუმხედრდეს ყავლგასულ ტრადიციებს და ფსევდოფასეულობებს, რომლებსაც მის ქვეყანაში ამკვიდრებენ. დასცინის სკოლის წესებს, აშარჟებს წამებულებს, მკერდში მჯიღს იცემს, ეპასუხება მასწავლებლებს და დირექტორს, იწვევს მათ გულისწყრომას, მაგრამ იძენს მხარდამჭერებსაც, მეგობრებს, რომლებიც თანაუგრძნობენ მის სიმართლეს.


ქვეყანაში მომხდარმა რადიკალურმა ცვლილებებმა მარჯის ცხოვრებაზეც მოახდინა გავლენა. ის ფრანგულენოვანი სეკულარული სკოლის ნაცვლად უკვე ჩვეულებრივ სკოლაში სწავლობს. სკოლები კი იდეოლოგიზებულია, მოსწავლე ბიჭებს ოქროსფერ პლასტმასის გასაღებებს ურიგებენ და არწმუნებენ, რომ ისინი სამოთხის კარს აღებს, სიკვდილის შემთხვევაში კი მათ წამებულთა სახელს მიანიჭებენ. არასრულწლოვნებმა საიქიოსა და დისნეილენდს შორის უნდა გააკეთონ არჩევანი.


„გასაღები ღარიბი ბავშვების სატყუარა იყო. ათასობით ბავშვს დაჰპირდნენ უკეთეს ცხოვრებას და ისინი თავიანთი გასაღებებიანად დანაღმულ მინდვრებზე აფეთქდნენ”, – წერს ავტორი და, ჩემი აზრით, ეს რომანის ერთ-ერთი ყველაზე მძიმე პასაჟია.


საზოგადოებაში, რომელშიც მარჯი ცხოვრობს, გადარჩენის ერთადერთი გზა კარგი განათლების მიღებაა. ამ იდეის უპირველესი მხარდამჭერი მისი ოჯახია, რომელსაც სწორად ესმის განათლების მნიშვნელობა, ამიტომ ყველანაირად ცდილობს, განათლების სახით მნიშვნელოვანი საყრდენი შეუქმნას შვილს.


მარჯანის ბავშვობა ირანის ისტორიის უმნიშვნელოვანეს პერიოდს – შაჰის ჩამოგდებას, ისლამურ რევოლუციას და ერაყთან ომს ემთხვევა. რევოლუციის თანმხლებმა მოვლენებმა, რეპრესიებმა და ფუნდამენტალისტურმა გარემომ მარჯის მშობლები აიძულა, შვილი ავსტრიაში გაეგზავნათ.


14 წლის მარჯანი უკვე ავსტრიაში იწყებს ევროპული ცხოვრების გამოცდილების მიღებას. იქ აცნობიერებს, რომ ყველა რელიგიას თავისი ექსტრემისტები ჰყავს და ყველგან უნდა ეცადოს თავის გადარჩენას, რომ „მესამე სამყაროს” მოქალაქისთვის ეს მისია გაცილებით რთული შესასრულებელია, მას უფრო მეტი შრომა და ძალისხმევა სჭირდება თავის დასამკვიდრებლად.


„მე, ირანელ ქალს, მამაკაცივით მოშარდვა კი არ უნდა მესწავლა, იმაზე უნდა მეფიქრა, როგორ გავხმდარიყავი თავისუფალი და ემანსიპირებული ქალი”.


ამ გზაზე ის მშობლების უპირობო მხარდაჭერას გრძნობს: „ყველაფერი უნდა იღონო, რომ ძლიერ პიროვნებად ჩამოყალიბდე. არ მაღელვებს, რას გააკეთებ, უბრალოდ, მინდა, თავი ბოლომდე გამოავლინო. გინდაც კაბარეს მოცეკვავე გახდი. უმჯობესია, „ლიდოში” ცეკვავდე, ვიდრე ირანულ კედლებში იყო გამოკეტილი”, – ეუბნება დედა.


ევროპულ კულტურასთან ორგანული შერწყმის მცდელობა ამაო გამოდგა: „რაც მეტად ვცდილობდი ახალ კულტურასთან ასიმილაციას, მით უფრო მტანჯავდა აზრი, რომ ჩემს კულტურას ვშორდებოდი, მშობლებს ვღალატობდი, ჩემს ფესვებს უარვყოფდი. მეგონა, სხვის თამაშს ვთამაშობდით სხვისივე შედგენილი წესებით”.


უკვე სრულწლოვანი მარჯან სატრაპი სამშობლოს უბრუნდება.


ოთხწლიანი ევროპული ცხოვრების შემდეგ სამშობლოში დაბრუნება სულის მოთქმასავით აღმოჩნდა. ყველაზე მშვენიერი სიტყვები კი ასე ჟღერდა: „კეთილი იყოს შენი შინ დაბრუნება”. თუმცა მძიმეომგამოვლილი სამშობლოს მსხვერპლთა სახეები ყოველ ნაბიჯზე ეფეთებოდა: „მე რომ გადავურჩი, იმ ომის მსხვერპლნი მეხვივნენ გარშემო. თითქოს ქუჩებში კი არა, სასაფლაოებს შორის დავდიოდი”.


ეს არ ყოფილა საბოლოო დაბრუნება. 1983 წლიდან მარჯან სატრაპი საფრანგეთში ცხოვრობს და მოღვაწეობს. 2000 წელს სწორედ იქ გამოიცა „პერსეპოლისი” – რომანი, რომელშიც ყველა ეროვნებისა და რელიგიური აღმსარებლობის ადამიანი იპოვის საერთოს. ალბათ, სწორედ ეს არის კარგი ლიტერატურის თვისება – მთავარი ღირებულებებისკენ მიმართოს მკითხველთა მზერა.

კომენტარები

მსგავსი სიახლეები

მარიამი სად არის?!

ბოლო სიახლეები

ვიდეობლოგი

ბიბლიოთეკა

ჟურნალი „მასწავლებელი“

შრიფტის ზომა
კონტრასტი