ძია ვასო

_ ბუ! _ მეუბნება გადაჭრით და კატეგორიულად.

_ რა ბუ, დედი? _ წლინახევრის ბავშვთან ურთიერთობა რთული შარადაა, მისი ამოხსნისას ლოგიკის იმედად ვერ იქნები.

_ ბუუ! _ გაჭირვეულდა.

_ კარგი, წამო, მაჩვენე სად არის.

წიგნების თაროსთან მივყავარ და თითით მანიშნებს:

_ ბუ!

ანუ ,,ბუ” მართლა ბუს ნიშნავს. ამ საბავშვო წიგნში ერთი ლექსი ამ ფრინველზეა. ეს მისი საყვარელი ლექსია ან ეგებ ფრინველის დიდი ილუსტრაცია იზიდავს, რას გაიგებ… ასეა თუ ისეა, გაუმართლა, მისი დედიკო ამ ლექსის ავტორს, ვასილ გულეურს, იცნობს, შეუძლია ინტერვიუც კი ჩაწეროს მასთან.

საიდან იწყება ხოლმე საბავშვო პოეტობის ამბავი:  როცა პატარა ბიჭი პირველ ლექსს დაწერს, რომელსაც მერე საგუდაგულოდ გადამალავს? თუ მაშინ, როცა ლექტორი აღმოაჩენს, რომ სტუდენტმა საშინაო დავალება _ ლექსების თარგმანები _ ისე შეასრულა, რომ მათი გაზეთში დაბეჭდვა აუცილებელია? ან ეგებ მაშინ, როცა პირველი შვილი უკვე ერთი წლისაა და აღარ ყოფნის ის ლექსები, რომლებსაც საბავშვო კრებულებში პოულობენ? ალბათ, ეს უკანასკნელი. საბავშვო პოეტობას ადამიანი მხოლოდ მაშინ იწყებს, როცა მის ოჯახში პატარა ჩნდება. ყოველ შემთხვევაში, მე ასე წარმომიდგენია. 

,,ბავშვისთვის, რომ წერო, გარკვეულწილად, თვითონაც ბავშვი უნდა იყო,” _ ამბობს ვასო და მერე წუხს: _,,ძალიან ბანალურად გამომივიდა”. ბანალურად რომ არ გამოგვივიდეს, ასე უნდა ვქნათ, ვუთვალთვალოთ, რა მოსწონს ბავშვს, ისიც გამოვარკვიოთ, რა არ მოსწონს, შეცდომებზე ვისწავლოთ და მერე, როცა ჩვენს შვილს საყვარელ ლექსს ჰკითხავენ, ჩვენს ლექსს ჩამოურაკრაკებს ზეპირად, მეტიც, მალე სხვისი შვილებიც ჩამოარაკრაკებენ საბავშვო ჟურნალიდან ნასწავლს.

ბავშვები დაიზრდებოდნენ და ყველაფერი დავიწყებას მიეცემოდა, რომ არ ყოფილიყო ლიტერატული საიტი ,,Literatura.ge”, სადაც რამდენიმე წლის წინ სამწერლობო ცხოვრება სჩქეფდა და ყირაზე გადადიოდა _ აქ პოულობდნენ ავტორები მკითხველებს და აქვე იწვნევდნენ ხოლმე კრიტიკას _ ვასომ, მისივე თქმით, ერთიც ბევრი ნახა და მეორეც. მერე კი ამავე საიტის კონკურს ,,წეროზე” მეორე ადგილი დაიკავა და პირველი წიგნის დაბეჭდვის წინადადებაც მიიღო გამომცემლობა ,,დიოგენესაგან”. გამოიცა ,,მელაკუდას მაღაზია”, ღია ბარათების კრებული ია გიგოლაშვილის ილუსტრაციით; ამას მოჰყვა ,,ჩიტის მოტანილი ამბები”. შემდეგ უკვე პროზაშიც სცადა ბედი _ გამომცემლობა ,,ელფმა” ვასოს ,,საშობაო ზღაპარი” დაბეჭდა, რომელიც მაშინვე რადიოსპექტაკლად აქცია ,,პირველმა რადიომ”. გარდა ამისა, ვასო გულეური არაერთი საბავშვო წიგნის (და კიდევ უფრო მეტი არასაბავშვოსი, თუმცა ეს სხვა სტატიის თემაა) მთარგმნელი გახლავთ.

როგორც მშობელი და როგორც ლიტერატორი ვფიქრობ, რომ ქართული საბავშვო პოეზია არცთუ სახარბიელო მდგომარეობაშია. კრებულებში შეტანილი ლექსების ნახევარს პირველივე მხატვრული სახის ანდა პირველივე სარითმო ერთეულის წაკითხვის შემდეგ ,,ვახტები” და შემდეგზე გადავდივარ. გამართული რიტმიკა და მელოდიკა ძალიან მნიშვნელოვანია ბავშვის გემოვნების განვითარების თვალსაზრისით. მაინც რატომაა ასე რთული კარგი საბავშვო ლექსის დაწერა, უნდა გაითვალისწინოს პოეტმა, რომ პატარას მისი ლექსი მთელი ცხოვრების განმავლობაში ახსოვდეს. ვასო ამბობს:

·საბავშვო ლექსში აუცილებლად უნდა იყოს მოთხრობილი ამბავი;

·ლექსის სიუჟეტი სახალისო უნდა იყოს;

·სასურველია,  მოულოდნელი დასასრული ჰქონდეს;

·ლექსის მორალი სჯობს იყოს შეფარული და არა _ დიდაქტიკური სულისკვეთებისა;

·საბავშვო ლექსი აუცილებლად უნდა იყოს რიტმული და მელოდიური, რათა პატარა მსმენელმა ადვილად აღიქვას იგი;

·საჭიროა მაქსიმალურად ზუსტი რითმები.

ყველა ჩვენგანი ვამბობთ, ,,ბავშვი არ უნდა მოატყუო”, ამ ფრაზაში, ალბათ, უნდა ვგულისხმობდეთ კიდეც, რომ ბავშვს არაფერი უნდა დაუმალო, ბავშვთან ყველა თემაზე შეიძლება ლაპარაკი: სიკვდილზე, ტყუილზე, ღალატზე, უსამართლობაზე, ავადმყოფობასა და სასოწარკვეთილებაზე, არათუ შეიძლება, აუცილებელიცაა, რადგან ამ ყველაფრის ცოდნა ინექციასავითაა, თუ იგი ადრეულ ასაკში არ მივაწოდეთ ბავშვს, შეიძლება წამოზრდილმა ძალიან მძიმედ გადაიტანოს. მთავარია, ეს ყველაფერი მისთვის გასაგები ენითა და ფორმით ავუხსნათ.

თავად ვასოს ბავშვობაში ნამდვილი სიყვარულით ნაღვლიანი ამბები უყვარდა, ამბები, რომლებიც პერსონაჟისადმი ემპათიას აღვივებენ: ,,მეფე მათეუშ პირველი”, ,,უფლისწული და მათხოვარი”, ,,დევიდ კოპერფილდი”…

ფიქრობს, რომ თუ საბავშვო ლიტერატურას აღმზრდელობით ხასიათს დავაკისრებთ, მან სწორედ ეს უნდა ასწავლოს ბავშვებს: ემპათია, ტოლერანტობა, საკუთარი და სხვისი ინდივიდუალიზმის პატივისცემა.

როგორც ყველა დარგს ჩვენში, საბავშვო ლიტერატურასაც აქვს თავისი პრობლემები: ერთ-ერთი მათგანია კრიტიკის სიმწირე, რაც თავისთავად განაპირობებს იმას, რომ ხშირ შემთხვევებში ხარისხიანი და უხარისხო ერთნაირადაა შეყრილი ახალ გამოცემებში.

გარდა ამისა, მნიშვნელოვანი პრობლემაა საავტორო უფლებებიც. ვასო გულეური ამბობს, რომ ჰქონია შემთხვევა, როდესაც სასკოლო სახელმძღვანელოებში უნებართვოდ შეიტანეს მისი ტექსტები; ასევე მოიქცა ერთ-ერთი ცნობილი გამომცემლობაც, რომელმაც ძვირადღირებულ საბავშვო პოეზიის კრებულის გამოცემისას დაუკითხავად და ანაზღაურების გარეშე ისარგებლა მისი ლექსებით. საგულისხმოა ის, რომ მაშინ, როდესაც მთელი ქართული კულტურის მუშაკთა წრეები ერთთავად საავტორო უფლებების დაცვის შესახებ საუბრობენ, არავინ არ მოისურვა, წონიან გამომცემლობას დაპირისპირებოდა და კოლეგას უფლებების დაცვაში დახმარებოდა.

თუმცა უსიამოვნებებზე ყურადღების გამახვილება არ ღირს, საბავშვო მწერლობა ხომ მსოფლიოში ყველაზე სასიამოვნო პროფესიაა: საბავშვო მწერალს სკოლებსა და ბაღებში იწვევენ, სადაც ბავშვები მის ლექსებს კითხულობენ, მისთვის სპექტაკლებს თამაშობენ, უმღერიან და გულში ეხუტებიან. თუმცა, ხშირად ყველაფერი დაბნეულობით იწყება:

,,ყველა ბავშვს ჰგონია, რომ  პოეტი აუცილებლად მკვდარი უნდა იყოს, სულ მცირე, ძალიან მოხუცი მაინც,” _ ეცინება ვასოს.

იყო ასეთი შემთხვევაც, როცა  ერთ-ერთ სკოლაში სტუმრად მისულს ბავშვებმა ჰკითხეს, ის ამბავი როგორ იყო, იაკობ გოგებაშვილს ხელზე რომ ემთხვიეთო. აღმოჩნდა, რომ ბავშვი გულეურს კი არა, სტუმრად ნიკო ლომოურს ელოდა.

ახლა მას თავისი შაბათ დილის გაკვეთილები აქვს მწერალთა სახლში, რომელიც მუდამ პატარებითა და მათი მშობლებით სავსე დარბაზში მიმდინარეობს. იქ კითხულობენ, ხატავენ, სტუმრებს იწვევენ, მსჯელობენ.

ბავშვებსაც ისევე სჭირდებათ, რომ მათ აზრს ვინმე ისმენდეს, როგორც უფროსებს.

გაკვეთილის ბოლოს მოდიან და ეხუტებიან, ფიქრობენ, რომ ძია ვასო კარგი კაცია.

საბავშვო მწერალი ხომ აუცილებლად კარგი ადამიანი უნდა იყოს.