რწმენის უფლება

აღდგომა მოდის და სკოლაში სააღდგომო პროექტებზე მუშაობაა
გაჩაღებული: ბავშვები სათამაშო კვერცხებს ათასგვარად რთავენ, ხორბალს თესავენ, მუშაობენ
სადღესასწაულო კედლის გაზეთზე… პატარებს ბიბლიური ისტორიების მოსმენაც ძალიან უყვართ.
თუმცა გამოგიტყდებით, ყველაზე მეტად რელიგიური თემატიკის თხზულებების წაკითხვა მიჭირს.
არ მინდა, პატარების ჯერ კიდევ გაუაზრებელ რწმენას შევეხო, ამიტომ მაქსიმალურად ვცდილობ,
ბიბლიური ისტორიები ყოველგვარი გადაჭარბებული ემოციის გარეშე წავიკითხო.

საქართველოს მოქალაქეების დიდი ნაწილი არ არის ეროვნებით ქართველი და არც
სახელმწიფო რელიგიად აღიარებულ ქრისტიანულ მრწამსს იზიარებს. ჩვენს ქვეყანაში ყველაზე
მეტად გავრცელებულია მართლმადიდებლობა (მოსახლეობის 70%),   მას მოსდევს კათოლიციზმი და
პროტესტანტიზმი (ბაპტიზმი), მრავლად შეხვდებით სხვადასხვა რელიგიური სექტის
წარმომადგენლებსაც. აჭარის მაღალმთიან რეგიონში კი უმეტესად ქართველი მუსლიმები
ცხოვრობენ.

სამწუხაროდ, ჩვენს ქვეყანაში ხშირად ფიქსირდება  რელიგიური და ეროვნული ნიშნით ძალადობისა და დისკრიმინაციის ფაქტები. გამოკითხვის
შედეგად დადგინდა, რომ რელიგიურ უმცირესობათა დევნა-შევიწროება ბოლო წლებში
შემცირებულია, თუმცა ეს შედეგი სამართალდამცავი ორგანოების აქტიური
ჩარევის შედეგად მივიღეთ. არადა, რელიგიური თუ ეთნიკური თავისუფლების დაცვა თავად საზოგადოების მიერ უნდა ხორციელდებოდეს.დღემდე საკამათო საკითხად რჩება, ისწავლებოდეს თუ არა
სკოლაში რელიგიის ისტორია. ამ კითხვას სახელმწიფომ 2005 წელს ზოგადი განათლების
შესახებ კანონის მიღებით გასცა პასუხი, როდესაც თქვა, რომ რელიგიის სწავლება სკოლაში
სავალდებულო აღარ იქნებოდა. თუმცა აშკარაა, სკოლა დღემდე ვერ იქცა რელიგიური ორგანიზაციებისგან
თავისუფალ სივრცედ.

მიუხედავად იმისა, რომ დღეს ეს საგანი საქართველოს განათლების
სისტემაში არასავალდებულო დისციპლინად ითვლება, თბილისის ზოგიერთ კერძო თუ საჯარო სკოლაში
მაინც ტარდება რელიგიის გაკვეთილები, რომლებსაც უმეტესად ეკლესიის მსახური ან რელიგიის
ისტორიის სპეციალისტი ხელმძღვანელობს.

აღსანიშნავია, რომ არც საპატრიარქო მიიჩნევს საჭიროდ
რელიგიის სასწავლო დისციპლინების ჩამონათვალში შეტანას. მათი აზრით,  სკოლამ ბავშვს უნდა მისცეს საწყისი ცოდნა ძირითად მეცნიერულ დისციპლინებში.
დაინტერესების შემთხვევაში კი შესაძლოა სკოლაში რელიგიის, ოღონდ არასავალდებულო, არჩევით
საგნად ჩართვა. ჰუმანიტარულ მეცნიერებათა
სახელმძღვანელოებს თუ გადავხედავთ, რელიგიურ თემებს მრავლად აღმოვაჩენთ ისტორიის, სამოქალაქო
განათლებისა და გეოგრაფიის სასწავლო მასალაში.

ჩემი აზრით, არამარტო მართლმადიდებლობის, არამედ მსოფლიოში
გავრცელებული რელიგიების ისტორიის იმ დოზით შესწავლა, რომ არ დაირღვეს არცერთი მოქალაქის
რწმენის უფლება, უფრო მეტად მიმღებს გახდიდა ჩვენს ქვეყანას განსხვავებულობისადმი.

ეთნიკურ უმცირესობათა დამცველების აზრით, ერთი რელიგიის
სავალდებულო საგნად სწავლება  დიდი წნეხის ქვეშ
აქცევს რელიგიური უმცირესობის წარმომადგენელ მოსწავლეებს, მაგალითად, მუსლიმ ქართველებს,
რომელთა რიცხვიც საკმაოდ დიდია აჭარის მთიანეთში. ამავე რეგიონის ზოგადსაგანმანათლებლო
სკოლებში  მრავლად დაფიქსირებულა მასწავლებელთა
მხრიდან მოსწავლეების რელიგიური ნიშნით გამორჩევისა და შევიწროების ფაქტები  (ისლამის აღმსარებლების რწმენას ,,ისტორიულ შეცდომას”
უწოდებენ), თითქოს უნებლიე დამნაშავის მძიმე ლოდის ზიდვას პატარაობიდანვე აჩვევენ აღსაზრდელებს.

არადა, ვინ დაგვიწესა, ვისაუბროთ მხოლოდ
უმრავლესობის მიერ აღიარებულ ღმერთზე?!  თუ
მე, რელიგიური უმრავლესობის წევრმა, ,,კრძალვით და ცახცახით”, მაგრამ მაინც გავბედე  მსგავსი კითხვის დასმა, მაშინ პატარა მუსლიმ მოსწავლესაც
ოდესმე დააინტერესებს, თუ ისიც საქართველოს სრულფასოვანი მოქალაქეა, რატომ არ აქვს
საკუთარი რწმენის ,,დემონსტრირების”, მასზე ღიად საუბრის უფლება?!

ჩემს სკოლაში სხვადასხვა ეროვნების ბავშვები სწავლობენ (აზერბაიჯანელები, სომხები, რუსები, თურქები…),  შესაბამისად, ორმაგი სიფრთხილით გვიწევს მუშაობა
ეკლესიური დღესასწაულების მოახლოების დროს. არავინ საუბრობს იმაზე, თუ რომელ რელიგიურ აღმსარებლობას მიეკუთვნება. და რა
ქნას მასწავლებელმა, რომელმაც არ იცის, როგორ მიაწოდოს ბავშვებს რელიგიური თემატიკის
თხზულებები ისეთი ფორმით, რომ  მათი რწმენის
თავისუფლება მცირედითაც არ  შეავიწროვოს?! ერთადერთი
გზა რჩება: შეგვიძლია ავიღოთ რელიგიური თემატიკის კარგი საბავშვო ლიტერატურა და ყოველგვარი
კომენტარის, ემოციური ინტონაციის გარეშე წავუკითხოთ ბავშვებს ან ამავე თემაზე შექმნილი
საბავშვო ფილმები ვაჩვენოთ… მათ რწმენაზე ზემოქმედების ნაცვლად,  მსოფლიოს რელიგიებიდან ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული
რელიგიის ისტორიაში ხანმოკლე მოგზაურობას თუ დავისახავთ მიზნად, უხერხულ სიტუაციებს
აუცილებლად ავირიდებთ თავიდან.

***

ამას წინათ, სკოლაში ბავშვებს გოდერძი ჩოხელის ერთ-ერთი მოთხრობა წავუკითხე.
გაკვეთილი გარემოს დაცვას ეხებოდა და ბუნებასთან იდენტობის უკეთ გასააზრებლად, ვაჟასეულ
თანაგრძნობას ნაძვად გადაქცეული კაცის ამბავიც მივამატე. ცოტა ხნის შემდეგ, რამდენიმე
მშობელთან, ე.წ. ,,უჟასების” მწერლის ზემოთხსენებული თხზულების მხატვრული ღირებულების
განმარტება  და  ,,პროფესიული თვითნებობის” გამო თავის მართლება
დამჭირდა.

საოცარია, თუ ბავშვს შეგვიძლია გავაცნოთ საქართველოს დიდი მეფეების მიერ
ქვეყნის გაერთიანებისთვის დაღვრილი სისხლით ნაწერი ამბები, რატომ არ შეგვიძლია მოვუყვეთ
განსხვავებულ სიძლიერეზე: ერთი შეხედვით უჩინარ ადამიანებზე, სულ სხვანაირი თავგანწირვა
რომ შეუძლიათ; მათ თანატოლებზე, რომელთა დიდგორიც შეიძლება საკუთარ სოფელს, სკოლის
ეზოს არ გასცდენია, მაგრამ  სწორედ ასეთი ბრძოლების
შედეგად მათ ლექსიკონშიც შეიძლება გაჩნდეს ისეთი სიტყვები, როგორიცაა ,,არჩევნის უფლება”.

ჩემი აზრით, თუ გვინდა, რომ შერეული ეროვნების მოსწავლეებით დაკომპლექტებულ
კლასებში ოდესმე მოიხსნას რელიგიურ-ეროვნული ნიშნით ადამიანთა შევიწროების ფარული შიში,
მგონი დისკრიმინაციის მაგალითების დამალვა კი არა, პირიქით, გამომზეურება და განხილვა
უნდა დავიწყოთ. ამ მხრივ კი მე, როგორც ქართული ენისა და ლიტერატურის მასწავლებელს,
ჩოხელის ,,ლუკას სახარებაზე” უკეთესი რესურსი არ მეგულება, განსაკუთრებით წინასააღდგომო  პერიოდში.

(პრიზისაუკეთესოსცენარისათვის,დსთ–სა და ბალტიისპირეთის ქვეყნების საერთაშორისო კინოფესტივალი ,,კინოშოკი“(ანაპა – 1998).

შეიძლება ბევრმა თქვენგანმა გაიფიქროს, რომ ეს ნაწარმოები ძალიან მძიმე
მოსასმენ/ საყურებელია, რადგან შეიცავს ძალადობას სკოლაში, მოსწავლის შეურაცხმყოფელ
ეპიზოდებს, რწმენის თავისუფლების პირდაპირ უარყოფას და ასე შემდეგ. მაგრამ თუ ბავშვმა
უნდა იცოდეს შორეული ისტორია ქართველთა თავგანწირული ბრძოლების შესახებ, რომელთა უმეტესობაც
რელიგიის შენარჩუნების მიზნით ჩაღდებოდა, რატომ არ შეიძლება გაეცნოს, ერთი შეხედვით,
სხვა მოსწავლეებისგან არაფრით გამორჩეული თანატოლის თავგანწირვის ამბავს?! ჩემი აზრით,
მუსლიმი მოსწავლე (და ყველა რელიგიური ნიშნით ,,გამორჩეული” ადამიანი) დაინახავს, რომ
მარტო თვითონ არ მოქცეულა რელიგიურ წნეხში და იგივე ბედი შეიძლება სხვამაც გაიზიაროს.
არა მგონია, ცუდი შედეგი გამოიღოს ამ აღმოჩენამ, მეტიც, შესაძლოა ერთგვარი ემპათია
გააჩინოს სხვადასხვა რელიგიის აღმსარებელ ადამიანთა შორის, რაც დემოკრატიულ სახელმწიფოდ
ჩამოყალიბების გზაზე კიდევ ერთ წინ გადადგმულ ნაბიჯს ნიშნავს.

დიდი სიამოვნებით ვასწავლიდი ნებისმიერი რელიგიური აღმსარებლობის ადამიანს
,,ლუკას სახარების” მსგავს რელიგიური თემატიკის ტექსტებს. სამწუხაროდ, ხელი არ მიმიწვდება
სხვა რელიგიათა ისტორიის შესახებ დაწერილ საბავშვო ლიტერატურაზე, არც ის ვიცი, არსებობს
თუ არა მსგავსი ლიტერატურა ქართულ ენაზე, თორემ აუცილებლად გავეცნობოდი ჩემს მოსწავლეებთან
ერთად.

რაც შეეხება ,,ლუკას სახარებას”, სათაურზე დაკვირვებაც კი საკმარისია,
რომ მივხვდეთ, ის სახარება, რომელსაც ლუკა იცავს, ის რწმენა, რომლის მატარებელიცაა
ერთი ჩვეულებრივი მოსწავლე, მისთვის ბევრად მეტს ნიშნავს, ვიდრე ზოგადად რელიგიისადმი
დაბადებიდანვე ნასწავლი მორჩილება შეიძლება იყოს.

მავანნი შემახსენებენ, რომ რელიგია ამა თუ იმ საზოგადოების ერთ-ერთი მთავარი
გამაერთიანებელი კომპონენტია  და თაობიდან თაობას
გადაეცემა.  მაშინ როგორ ინარჩუნებენ ერთეულები
რწმენას, როცა საზოგადოება კარგავს მას?!  სწორედ
ესაა არჩეული, გააზრებული და არა მემკვიდრეობითი რწმენის მაგალითი. მხოლოდ ასეთ ადამიანებს
შეუძლიათ დაანგრიონ ძირგამომპალი კოლექტიური ცნობიერება და დარჩნენ მარტო მთელი სამყაროს
პირისპირ.

***

რადგან ,,სულს არც დასაწყისი აქვს და არც დასასრული”, ყველაზე უტყუარ კომპასად
ამ რთულ და დაუსრულებელ გზაზე მხოლოდ რწმენა შეიძლება მივიჩნიოთ. მე კი იმედს ვიტოვებ,
რომ ერთხელაც აღარავინ ესვრის ქვას უცხო სამოსში გახვეულ უფალს, ადამიანს, რწმენის
უფლებას.