ხუთშაბათი, მარტი 28, 2024
28 მარტი, ხუთშაბათი, 2024

წიგნი ბიჭისთვის გინდათ თუ გოგოსთვის…

ერთი წლის წინ  სკოლაში ვმუშაობდი. ერთხელ ერთმა მოსწავლემ კლასში ბუს მსგავსი არსება მოიტანა, მეორე დღეს დანარჩენებმაც წამოიყოლეს. ასე გავიცანი პლუშის გონიერი ცხოველი, სახელად “ფარბი”.  ელემენტის და “აიფონის” დახმარებით, მას შეუძლია ჭამა, ძილი და  ლაპარაკიც კი. გაკვეთილის დაწყებამდე ბავშვები აძინებდნენ თავიანთ “შვილიკოებს” და კარადებში ათავსებდნენ (თურმე, სიბნელე არ იღვიძებენ), დასვენებებზე გამოჰქონდათ და ამეგობრებდნენ, ზოგიერთი დააქორწინეს კიდეც. როცა ფეხბურთის სათამაშოდ  ჩავდიოდით, მე მაბარებდნენ და მკაცრად მაფრთხილებდნენ, მზის შუქისთვის მომერიდებინა, რომ ბატარეა არ დამჯდარიყო. “ფარბები” ჰქონდათ (შეიძლება ითქვას, რომ ჰყავდათ) გოგოებსაც და ბიჭებსაც, განსაკუთრებული მზრუნველობით ბიჭები ეპყრობოდნენ და მათ უფრო გვიან მობეზრდათ ეს სათამაშო. ერთხელ, დერეფანში ჩავიარე და ყური მოვკარი, როგორ ებოდიშებოდა ერთ-ერთი მოსწავლის მამა მის მასწავლებელს: “უყვარს ეს ჭყვიტინა რაღაც, არ ვიცი როგორ გადავაყვარო, გოგო ხომ არ არის?! იმედია, გადაუვლის თუ არადა, როგორც ვუყიდე, ისე გადავუგდებ ნაგავში”. უცებ მახსენდება, როგორ დამცინეს სკოლაში იმის გამო, რომ შავი, ხელში დასაჭერი  ანუ “ბიჭების” ჩანთა დამქონდა.

“წიგნი  მინდა 7 წლის ბავშვისთვის”  – გავუმხილე ერთხელ კონსულტანტს წიგნების მაღაზიაში. “გოგოსთვის გინდათ თუ ბიჭისთვის? თუ გოგოსთვის გინდათ, “პეპის” გირჩევთ, თუ ბიჭისთვის – “პიტერ პენს” – თავაზიანად გამიღიმა მან.  “ვარდისფერი გოგოს ფერია, ცისფერი – ბიჭის”, “რა ბიჭივით დააბოტებ, ნაზად იარე!”, “გოგო ხომ არ ხარ, რა გატირებს?!” – ვეუბნებით ჩვენ ბავშვებს და ასე გადავცემთ და ვაძლიერებთ გენდერულ სტერეოტიპებს. 

ბავშვები სკოლამდელ ასაკში იწყებენ გენდერული როლებისა და გენდერული სტერეოტიპების ათვისებას. მშობლები ახალშობილს უკვე ახვედრებენ განსხვავებულ გარემოს, როცა მის ოთახს სქესის მიხედვით განსაზღვრული ფერთა პალიტრით აწყობენ.  ხშირად, ისინი თავიანთ შვილებს სქესის მიხედვით განარჩევენ და განსხვავებული მოლოდინები აქვთ მათ მიმართ. მაგალითად, გოგოსთვის მნიშვნელოვან თვისებად თვლიან ემოციურობას, როცა ბიჭებს უკრძალავენ ემოციების გამოხატვას. მათ სურთ, რომ სკოლამდელმა ბავშვმა “გენდერულად შესაბამისი” სათამაშოებით ითამაშოს. ბიჭისთვის ირჩევენ ისეთ სათამაშოებს, რომლებიც ხაზს უსვამენ მოძრაობასა და შეჯიბრს, ხოლო გოგონების სათამაშოები აქცენტირებულია მზრუნველობაზე. ამავდროულად, მშობლები თავისივე სქესის ბავშვების გენდერული ტიპურობის განვითარებაზე უფრო ზრუნავენ. მაგალითად, დედები ქალიშვილებთან ერთად აცხობენ ნამცხვრებს, შლიან სუფრას, როცა მამები ბიჭებთან ერთად თამაშობენ ფეხბურთს ან მიჰყავთ სათევზაოდ. მშობლები არამარტო მეტ დროს ატარებენ მათივე სქესის შვილებთან, არამედ, უფრო ყურადღებით აკონტროლებენ მათ თამაშსა თუ საქმიანობას სახლს გარეთ. 

მასწავლებლების ქცევა ძირითადად აძლიერებს იმ გენდერულ როლებს, რომლის შესახებ პირველ ცოდნას ბავშვები ოჯახში იღებენ. ხშირად, ისინი ხაზს უსვამენ გენდერულ განსხვავებებს, მაგალითად, სხვადასხვა აქტივობის დროს ქმნიან ბიჭების და გოგონების ჯგუფებს. სკოლაში მუშაობის დროს, წავაწყდი შემთხვევას, როცა ერთ-ერთმა მასწავლებელმა მშობელთან შეაქო გოგონა ასეთი სიტყვებით: “მათემატიკაში დავალებებს ბიჭებზე უფრო მალე ამზადებს”. ჩემი აზრით, სასწავლო დაწესებულებებში არსებული ყველაზე საშიში სტერეოტიპია ის, რომ “გოგონები ვერ სწავლობენ მათემატიკას”. თუ 6 წლის ბავშვმა უკვე იცის, რომ “მათემატიკა მისი საქმე არ არის”, სავარაუდოდ ის ეცდება, იმთავითვე სხვა მხრივ მიმართოს თავისი დრო და შესაძლებლობები. ერთ-ერთი კვლევის მიხედვით, როგორც აზიის, ისევე ევროპის ქვეყნებში, თანაბარი უნარ-ჩვევების მქონე ბავშვების შედარებისას ჩანს, რომ ბიჭები უფრო კომპეტენტურად გრძნობენ თავს მათემატიკასა და ბუნებათმცოდნეობაში, ვიდრე გოგონები, რომლებიც უფრო თავდაჯერებულები არიან ენების ცოდნაში. ხშირად, გოგონები აკნინებენ თავიანთ მიღწევებს, რადგან მათ თავს მოახვიეს ის აზრი, რომ მათი სიძნელეები ნიჭის ნაკლებობით არის გამოწვეული, ხოლო ბიჭები – “ნიჭიერები, მაგრამ ზარმაცები” არიან.  მშობლები ბიჭებს გოგონებთან შედარებით უფრო კომპეტენტურად თვლიან, მიუხედავად მათი რეალური წარმატებისა ამ საგანში. ეს თავის მხრივ გავლენას ახდენს ბავშვების თვითშეფასებაზე, მონდომებასა და შემდგომ წარმატებებზე. 

მკვლევრები ბავშვთა გენდერული სტერეოტიპულობისა და გენდერული როლისადმი კონფორმულობის შესამცირებლად გვთავაზობენ: 

“- შესთავაზეთ ბავშვებს მრავალფეროვანი სათამაშოები და საქმიანობები, რაც ხელს შეუწყობს იმას, რომ მათ არჩევანი გააკეთონ არა “გენდერული შესაბამისობის”, არამედ თავიანთი ინტერესების გამო. 
– მოერიდეთ მიღწევების სფეროში გენდერული სტერეოტიპების გადაცემას.
– ასწავლეთ ბავშვებს დააფასონ ინდივიდუალური განსხვავები.
– საუბარში მოერიდეთ არასაჭირო მინიშნებას გენდერზე ან გენდერულ სტერეოტიპებზე.
– მიაწოდეთ გენდერულად არასტერეოტიპული ნიმუშები.
– ხაზი გაუსვით გენდერული ჯგუფების შიგნით არსებულ მრავალფეროვნებას.

– უზრუნველყავით ურთიერთობა შერეულ სქესობრივ ჯგუფებში. როდესაც ბავშვებს აქვთ შესაძლებლობა სხვა სქესის ბავშვებთან ერთად ჩაერთონ აქტივობაში, ნაკლებ მოსალოდნელია, რომ ჩამოუყალიბდეთ სტერეოტიპები და უარყოფითი განწყობები სხვა გენდერზე. 

– ბავშვებთან ერთად განიხილეთ გენდერული ტენდენციები.” (“ბავშვის განვითარება”. ლორა ბერკი)

კვლევების მიხედვით, სკოლის ასაკის ის ბავშვები, რომელთაც მოქნილი წარმოდგენა აქვთ იმაზე, რისი გაკეთება შეუძლიათ გოგონებს და ბიჭებს, მეტად ხედავენ გენდერული დისკრიმინაციის გამოვლინებებს და შესაბამისად, ცდილობენ თავი დააღწიონ ტრადიციულ გენდერულ როლებს. მშობლებს და მასწავლებლებს აქვთ შესაძლებლობა, დაეხმარონ მათ ამ ბრძოლაში საკუთარი თავის პოვნაში.

კომენტარები

მსგავსი სიახლეები

მარიამი სად არის?!

ბოლო სიახლეები

ვიდეობლოგი

ბიბლიოთეკა

ჟურნალი „მასწავლებელი“

შრიფტის ზომა
კონტრასტი