,,მოთმინების ძაფი გამიწყდა” – ამ ცნობილ იდიომას პატარებისგანაც ხშირად გაიგონებთ. როგორ ვაქციოთ ადამიანის სულსწრაფი ბუნებისთვის მიუღებელი და არასასიამოვნო პროცესი სასიამოვნო თუ არა, ბუნებრივ და მისაღებ მოვლენად? ეს შესაძლებელია, თუკი ლოდინის უნარის გამომუშავებაზე ბავშვობიდანვე დავიწყებთ ზრუნვას. სუსტი ნებისყოფის ადამიანებს ლოდინის შეუძლებლობის გამო ხშირად ექმნებათ პრობლემები როგორც სწავლის და მუშაობის პროცესში, ასევე საზოგადოებრივი თავშეყრის ადგილებში. რომელიმე კაფეში შეიძლება მთელი საათი დასჭირდეს ერთი ჭიქა ჩაის ,,მოტანას”. საზოგადოებრივი ტრანსპორტის ლოდინი ხომ ყოველდღიურ რიტუალს წარმოადგენს… ზოგისთვის რიგში დგომა იმდენად აუტანელი პროცესია, რომ ტყუილს, წინ გაძრომას და აყალმაყალსაც არ ერიდება, თუნდაც არსად ეჩქარებოდეს.
ლოდინი მოითხოვს მოთმინებას, ადამიანთა უმრავლესობას კი ნებისყოფის არც ისე დიდი დიაპაზონი გააჩნია. რაც შეეხება სასწავლო პროცესს, ფრაზები: – შენს რიგს დაელოდე! სხვასაც აცალე აზრის გამოთქმა! და ა.შ. ხშირად ისმის გაკვეთილის მსვლელობის დროს. მსგავსი ,,მე მინდა-ს” ვერ შეკავებით გამოწვეული გადაჭარბებული აქტიურობა გაკვეთილის მსვლელობას აფერხებს და კლასის მართვას საგრძნობლად ართულებს.
ჩვენს საუკუნეში, სადაც დრო თავბრუდამხვევი სისწრაფით მიჰქრის და საზოგადოება ,,გასწრობანას” თამაშობს, ლოდინის დეფიციტი გასაკვირი არცაა. თუმცა, ნებისყოფის გაკაჟება და მე-ს დაბალანსება იმდენად მნიშვნელოვან საკითხად მიმაჩნია, რომ ჩემს მოსწავლეებს ამ თემაზე ხშირად ვესაუბრები. ლოდინის სახელმძღვანელოდ იმ მოთხრობებს, ზღაპრებს და რეალურ ისტორიებს ვიყენებ, სადაც ,,მოჩქარეს” აუცილებლად ,,მოუგვიანდება”.
თუმცა მედალს ყოველთვის აქვს ორი მხარე. ყველა კლასში მოიძებნება ბავშვი, რომელიც გამუდმებით იცდის და თუ მასწავლებელი ყურადღებას ვერ მიაქცევს, მას მუდამ თანატოლთა ჩრდილში უწევს ყოფნა. ამ შემთხვევაში პატარებთან საკუთარი პოზიციისა და ადგილის დაცვაზე გვიწევს მუშაობა, ანუ გადაჭარბებით მოლოდინის რეჟიმში ყოფნაც არასასურველია.
იშვიათად შეხვდებით ადამიანს, რომელსაც ლოდინი ეადვილება. ჩაბნელებული მეოცე საუკუნის ბოლო ათწლეულში პურის, სინათლის, მომავლის მოლოდინში გაზრდილ თაობას რკინის მოთმინება უნდა ჰქონოდა, მაგრამ პირიქით მოხდა. ამ წლებმა მოლოდინის მიმართ უარყოფითი დამოკიდებულება კიდევ უფრო გაამტკიცა.
დაახლოებით 8-9 წლის ვიქნებოდი, მე და ჩემი თანატოლები საათობით ვიდექით პურის რიგში უფროსებთან ერთად (ყოველდღე რიგში დგომამ ფეხზე დიდხანს ყოფნა ნამდვილად გვასწავლა). სანამ პურს მოიტანდნენ, უფროსები ყვარყვარე თუთაბერივით სახავდნენ გაჭირვებაზე გამარჯვების გეგმებს, აკრიტიკებდნენ ყველას და ყველაფერს – მეზობელი ქალის კაბის სიგრძიდან დაწყებული ქვეყნის პოლიტიკური ბირთვით დამთავრებული… გულს იოხებდა ჩაბნელებულ აწმყოში გამომწყვდეული ხალხი. პურს რომ მოიტანდნენ, რიგი ტალღასავით წამოიქოჩრებოდა, ყველა წინ გაძრომას ცდილობდა, ავადმყოფი მშობლებისა თუ შვილების ხსენებ-ხსენებით მიძვრებოდნენ სანატრელი ლუკმისკენ და თუ ესეც არ უშველიდათ, თადარიგის დამცველებს სარწმუნოებასაც შეახსენებდნენ – ღმერთი არა გწამს შე, კაი კაცოო?! საბედნიეროდ, ჩემი ბავშვობის პურის რიგში არავინ გარდაცვლილა, თუმცა იმ ავბედით წლებში ბევრმა დაასრულა სიცოცხლე არსებობის გასახანგრძლივებელი პროდუქტის მოლოდინში.
როცა ლოდინის უნარ-ჩვევის გამომუშავებაზე ვიწყებთ მუშაობას, უნდა ვიყოთ მზად პასუხის გასაცემად კითხვაზე – რისთვის ვიცდი? მიზნის დასახვა ამ შემთხვევაშიც მნიშვნელოვანია. თითოეულ მოსწავლეს ერთმანეთისგან განსხვავებული მიზანი ამოძრავებს. მათ ამოსაცნობად კი მასწავლებელი მოსწავლეებს კარგად უნდა იცნობდეს. ჩემი აზრით, არასასურველ შედეგს მივიღებთ, თუ ყველა მოსწავლეს საერთო მიზანს დავუსახავთ (საერთო სასწავლო მიზნების გარდა). გარეგანი მოტივაცია (სტიკერები, სიტყვიერი წახალისება და ა.შ) უმეტეს შემთხვევაში დროებითია, შინაგანი მოტივაციის ჩამოყალიბება კი პედაგოგთა მხრიდან ხანგრძლივ ინდივიდუალურ დაკვირვებას და დიდ მოთმინებას მოითხოვს. პირადად მე, მთელი წლის მანძილზე ვცდილობდი მოსწავლეებისთვის ლოდინი ,,მესწავლებინა”; სხვადასხვა წამახალისებელ სავარჯიშოებს ვიგონებდი (თანატოლის მიერ მომზადებული საპრეზენტაციო მასალის ყურადღებით მოსმენის, ადგილის დათმობის, ჯგუფური სამუშაოს შესრულების დროს როლების თანაბრად და სამართლიანად გადანაწილების შემთხვევაში იღებდნენ დამატებით ქულებს, სტიკერებს, სიტყვიერ შეფასებას…), მაგრამ ამ აქტივობის დახმარებით მიღწეული შედეგი დროებითი აღმოჩნდა. ბოლოს მივხვდი, რომ ყველა მოსწავლეში უნდა მეპოვა პასუხი კითხვაზე – რისთვის ვიცდი? გააზრებული მოლოდინი – აი, რა იყო მათთვის მთავარი, და კიდევ, აუცილებლად უნდა მოვიდეს მათი ჯერიც; მოთმინების ძაფს დაუფასებელ ლოდინზე უკეთ არაფერი წყვეტს. შემდეგ ეტაპზე ბავშვებს სიტუაციის გაანალიზებას და შესაბამისი გადაწყვეტილების მიღებას მივაჩვევთ. მათ უნდა იცოდნენ, რა შემთხვევაშია საჭირო უკან დახევა და, პირიქით, როდის აუჩქარონ ნაბიჯს.
ყველაზე რთული ლოდინის სასიამოვნო პროცესად ქცევაა. პირველად ამ საკითხზე მაშინ დავფიქრდი, როცა გურამ დოჩანაშვილის ,,ლიტერატურის მოყვარული კაცი” გავიცანი. მას შემდეგ, როცა რიგში დგომა მიწევს, ვმგზავრობ ან საჭირო ავტობუსს ველოდები, ვცდილობ სასიამოვნო რამეზე ვიფიქრო, ქუჩის საერთო ორომტრიალს მუსიკის დახმარებით ვწყდები (ქუჩის უსიამოვნო და ხშირად, გაუსაძლის ღრიანცელს ჰარმონიული ,,ხმაურით” ვახშობ). თუ ხანგრძლივი მგზავრობა მელის, ლოდინის სასიამოვნო პროცესად ქცევის ყველაზე კარგი საშუალება წიგნის კითხვაა (წიგნების დიდი ნაწილი გურიისკენ მიმავალ მატარებელში მაქვს წაკითხული).
ამას წინათ, ინტერნეტში თვალი მოვკარი ქალაქ მონრეალში (კანადა) ავტობუსის ერთ-ერთ გაჩერებაზე დამონტაჟებული ორიგინალური სკამ-საქანელების ფოტოებს. ლოდინი აქ მართლაც სასიამოვნო პროცესად ქცეულა. ყველა მგზავრი, მიუხედავად ასაკისა, სასიამოვნოდ ატარებს იმ დროს, რომელიც საჭირო ტრანსპორტის მოსვლამდე ერთიორად იწელება.
https://vimeo.com/40980676
მსოფლიოს არაერთ ქვეყანაში შეხვდებით არაორდინარულ ავტობუსის გაჩერებებს, რომლებიც მგზავრების გახალისებასა და ლოდინისთვის განკუთვნილი დროის სასიამოვნოდ გატარებაზეა ორიენტირებული:
(ლონდონის ერთ-ერთ უბანში, ექსტრემალური სპორტის მიმდევარი მგზავრები ავტობუსის მოსვლამდე წავარჯიშებასაც ასწრებენ)
( ,,კარცერ-ლუქსის” მსგავსი ავტობუსის გაჩერება კოლუმბიის დედაქალაქ ბოგოტაში)
სანამ ჩვენს ქალაქში მოლოდინის გალამაზებაზე ფიქრს დაიწყებენ, გული მიგრძნობს, დიდი დრო გავა. მანამდე კი, ყოველდღიური ლოდინის რიტუალის შესრულებისას – ავტობუსის კიბეებზე შემხტარებს თუ რიგში საკუთარი ადგილისთვის მებრძოლებს, დატვირთული და მომქანცველი დღის რეჟიმიდან ლოდინის მიზეზით გამოთავისუფლებული დროის შეძლებისდაგვარად სასიამოვნოდ გატარებას გისურვებთ.
