ხუთშაბათი, მარტი 28, 2024
28 მარტი, ხუთშაბათი, 2024

„ნუ თუ ამ სულის წადილსაც ჰრქვა სიყვარული სხვათაებრ?“

ნიკოლოზ ბარათაშვილისა და ეკატერინე ჭავჭავაძის სიყვარულის ისტორია

” ASTRE ანუ “რა მნიშვნელობა აქვს, გაიგე იგი შენ თუ არა?”

1846 წლის 19 იანვარს ნიკოლოზ ბარათაშვილის მეგობარი ლევან მელიქიშვილი გრიგოლ ორბელიანს სწერდა: “არ ვიცი, იცი თუ არა, რომ პირველი სიყვარული საწყლისა იყო ნინო, არც ის ვიცი, იცი თუ არა, რომელი ნინო იყო…” პოეტის პირველი გატაცების ობიექტი ბურუსითაა მოცული, დღემდე არაა დადგენილი მისი გვარი. ვარაუდობენ, რომ იგი ორბელიანთა გვარიდან უნდა ყოფილიყო.
1836 წელს ნინოთი გატაცებული ტატო ბიძას, გრიგოლ ორბელიანს, სწერდა: “ამ წარსულს ზაფხულში, ერთს მშვენიერს, მთვარიანს ღამეში, ყაბაზხედ დავიარებოდი, სადაც მისმა მშვენებამ, სატრფოდ მარაქამ, მათმან უწინდელებრ კიდევ დარდიმანდობამ, სრულიად განატკბეს სახედველი, აღმიტაცეს ფიქრნი, წარმიღეს გონება!.. განვიზრახე, რომ ამ ღამეს უთუოდ აღვწერ და გავუგზავნი ძია გრიგორის მეთქი და კიდევაც აღვასრულე: მით უფრო, ჩქარად, რომ ერთმა საგანმა პირველ დამასო გულს კაეშანი”. ბარათს თან ერთვოდა ლექსი “ღამე ყაბახზედ”, რომელშიც მშვენიერი ღამის სურათებში გაკრთება სახება სატრფოსი, რომელიც უფრო მეტად აბსტრაქტულია, მიუხედავად იმისა, რომ კონკრეტულ ქალზეა საუბარი. ნინო მალევე გაქრება პოეტის ცხოვრებიდან, როგორც ლექსის ბოლო სტრიქონებშია:
ამ დროს მთვარემაც თვისი შუქი მისტეხა ბროლსა,
რომელმან შვება სილამაზით ჰფინა ჩემს გულსა;
მაგრამ სხვა მუნით მიიხმობდა სატრფოსა ქალსა,
რომელი მყისვე მიეფარა, ნათელი _ თვალსა.
1837 წელს პოეტი გაიცნობს ფრანგ დელფინა ლაბიელის, რომელიც იმხნად თბილისში ცხოვრობდა დედასთან _ მადამ ლაბიელისთან ერთად. დელფინას ოჯახი საფრანგეთიდან იყო ჩამოსახლებული საქართველოში; მადამ ლაბიელი ერთხანს აბრეშუმის ძაფსართავ საწარმოში მუშაობდა თურმე, შემდეგ თბილისში საკონდიტრო მაღაზია გაუხსნია.
დელფინა საქართველოში გაზრდილა, კარგად სცოდნია ქართული ენა და, რაც მთავარია, კარგად ესმოდა ბარათაშვილის პოეზია. ერთ-ერთი ლექსი, რომელიც პოეტმა დელფინას მიუძღვნა, იყო `ასტრა~ (რომელმაც, სამწუხაროდ, ჩვენამდე ვერ მოაღწია).
1838 წელს ნიკოლოზ ბარათაშვილის ეს ლექსი წერილთან ერთად მიხეილ თუმანიშვილთან გაუგზავნია, რომელიც ვერაფრით მიმხვდარა, თუ ვის მიუძღვნა პოეტმა ეს ლექსი და შეკითხვა ლექსად გაუგზავნია ტატოსთვის:
ასტრავ, ასტრავ, უცნაურო კაცთათვის,
სადაური სად მოსულხარ და რისთვის?
უსულო ხარ, სულიერი, ვინ იცის,
ეს სახელი არ სმენია არავის…
ბარათაშვილს პასუხი დაუბრუნებია მიხეილ თუმანიშვილისთვის: “მადლობა, ძმაო, წერილისთვის, სიამოვნებისთვის, უკანასკნელი მათგანი წავიკითხე ზაქარია ორბელიანთან ერთად. ეს იყო კრიტიკა, ანუ, უფრო სწორედ, მიმართვა `ასტრას~ ავტორისადმი. ძალიან კარგი! მხოლოდ მგონია, იგი ვერ მიაღწევს მიზანს, ესე იგი, ვერ გაიგებ, ვინ არის ეს უცნობი ასტრა. ეს ავტორის საიდუმლოა. იგი არ წერდა არც შენთვის, არც საზოგადოებისათვის, წერდა მხოლოდ მარტო მისთვის. მას ესმის ავტორისა და ავტორი ამით ამით კმაყოფილია. რაღა უნდა ავტორს ამის მეტი? რა მნიშვნელობა აქვს, გაიგე იგი შენ, თუ არა?.

“წინანდლის ვარდი” ანუ “მიამბე რამე… ველის ქალწულის შესახებ”

 
ჭავჭავაძეების სალონში სილამაზით და მომხიბვლელობით გამორჩეული ეკატერინე ტრფობის საგნად იქცა, მის სიახლოვეს ყველა შეყვარებული ხდებოდა, ბევრი რჩეული ვაჟკაცი შეტრფოდა მას უიმედოდ. პავლე ინგოროყვა წერს: “ეკატერინე ჭავჭავაძე იყო იმ ოჯახიდან, რომელსაც სამართლიანად უნდა მიეკუთვნოს სახელი _ ქართული პოეზიის მუზათა სადგური”.
ეკატერინე იყო ქალი განთქმული პოეტის ალექსანდრე ჭავჭავაძისა; განგებამ ყველა საჩუქარი უხვად გაიმეტა ამ ქალისათვის. “ეკატერინე ყოფილა განსაკუთრებული სილამაზის, რაზედაც აღტაცებით მოგვითხრობენ ყველა თანამედროვენი, არტისტული განათლებით, დიდი გემოვნებით, ამასთან გონებამახვილი, თან მშვენიერი მომღერალი და დამკვრელი”.
1829 წლის 22 ივლისს გრიგოლ ორბელიანი ასეთ სტრიქონებს უძღვნის წინანდალში ეკატერინეს:
წინანდლის ვერდო,
სულითა ტრედო,
გულითა წმინდავ, ვით მთისა წყაროვ!
ვითა ცისკარი,
ხარ მოცინარი,
რომე მხილველის გული ახარო.
ჯერ კიდევ 15 წლის ეკატერინეზე სიგიჟემდე იყო შეყვარებული ივანე კონსტანტინეს ძე მუხრან-ბატონი, შემდეგში გენერალ-ლეიტენანტი და თბილისის გუბერნიის თავადაზნაურობის წინამძღოლი, რომელსაც ძილშიაც კი ეზმანებოდა “ღვთიური კატინკა”.
ეკატერინე ჭავჭავაძის დედას, სალომეს, ამ რომანის ამბავი რომ გაუგია, ძლიერ გაჯავრებულა. მანანა ორბელიანი ატყობინებდა გრიგოლ ორბელიანს: “ივანე კი კვდება კატინასათვის, რომ აღარა აქვს სიცოცხლე მუხრანის ბატონიშვილს. კატინას კი არა მისწერო რა ივანეზედ გამოცხადებით. ჩემი მული ჯავრობს ძალიან”.
ივანეს წინადადებას ცოლობაზე, ეკატერინე დათანხმებია. ნიშნობაც შემდგარა. “ჩემს მაგიერ, _ სწერდა გრიგოლ ორბელიანი თავის ძმას, ზაქარიას, _ სალომეს და ნინოს მიულოცე კატუას დანიშვნა, რა გამოვიდა, ერთხელ ვერავის ქორწილში ვერ დავესწარ”.
ჯვრისწერისთვის ალექსანდრე ჭავჭავაძის თანხმობა ყოფილა საჭირო. იმხნად ალექსანდრე პეტერბურგში მსახურობდა. ზაქარია ორბელიანი თბილისიდანი სწერდა თავის ძმას, გრიგოლს: “ივანე მუხრანსკი პეტერბურგს წავიდა ალექსანდრესთან ნების ასაღებად ჯვრის წერისა კატინაზე”, მაგრამ ალექსანდრე ჭავჭავაძე წინაღუდგა დანიშნულთა შეუღლებას, უარი უთხრა ივანე მუხრან_ბატონს და ქორწილი ჩაშალა. ქეთევან ორბელიანი ირწმუნება: “ივანეს ქალი არ მისცა, თუმცა ეკატერინესაც უყვარდაო~.

1836 წლის 15 ოქტომბერს ზაქარია ორბელიანი გრიგოლ ორბელიანს ატყობინებდა: “ივანე მუხრანსკიმ ლევან დადიანის ქალი შეირთოო”.

ეკატერინეზე იყო გამიჯნურებული პოეტი და დრამატურგი გიორგი ერისთავიც, რომელიც ერთ-ერთ ბარათში გრიგოლ ორბელიანს სთხოვდა: “ივანე მუხრანსკის დადიანის ქალი შეურთავს, ღმერთო, იქნება კატინა მე მერგოს, რომ წახვალ, შენ ეგებ მომიხერხო”.
ინგლისელი რიჩარდ უილბრეჰემი, რომელიც 1837 წლის შემოდგომაზე ჩამოსულა თბილისში, უმალვე ეკატერინე ჭავჭავაძის ტყვე გამხდარა. გერმანელი პროფესორი კარლ კოხი გადმოგვცემს: “ეკატერინე თავისი სინატიფითა და შეუდარებელი ქცევით ხიბლავდა ყველას მრავალ სალონში და, უმთავრესად, თავის მამის სალონში. მოაჯადოვა მან ჩემი მეგობარიც კი, ინგლისელი პოლკოვნიკი უილბრეჰემი”.
როგორც თანამედროვენი გადმოგვცემენ, ამაოდ დაშვრა ინგლისელი პოლკოვნიკი.
1838 წელი… მ. ხელთუბნელი გადმოგვცემს: “მიხეილ თუმანიშვილი განიცდიდა იმ დროს ტრფობის ალს. წინანდალში მოგზაურობდა და მისი ლექსი, რომელიც ეძღვნება “კ.ჭ-ს”, ნათლად გვიჩვენებს, რომ იგი ვერ გადაურჩა თავისი წრის ახალგაზრდების საერთო ხვედრს და ეძიებდა შთაგონებას ალექსანდრე ჭავჭავაძის სახლში, სადაც ოცდაათიან წლებში ლიტერატურა, სიჭაბუკე და სილამაზე ერთიმეორეს ჰმეტოქეობდა “გულთა მიზიდვის ასპარეზზე”.
ნიშანდობლივია და სიმბოლური, რომ 1838 წლის 6 აგვისტოს ნიკოლოზ ბართაშვილი მიხეილ თუმანიშვილს სწერდა დედოფლისწყაროში ამ სასიყვარულო გატაცების შესახებ: “ალაზნის ველის მეუდაბნოევ, მიამბე რამე, შენი ველის ქალწულის შესახებ”.
იქნებ ტატოს გული იმთავითვე გაუცნობიერებლად უკვე ისწრაფვოდა ეკატერინესაკენ… ისე, თვითონაც რომ ვერ გაეგო, ჯერ რა ხდებოდა… ასეც ხდება, სანამ ადამიანი თავის თავში გაარკვევს და აღმოაჩენს სიყვარულს, ის უკვე არსებობს! აბა, რას მივაწეროთ, როცა ბარათაშვილი გამიჯნურებულ და ტრფობის ალში გახვეული მეგობრის, მიხეილ თუმანიშვილის ამბავს კი არ კითხულობს… არა… “ველის ქალწულის” ამბავი აინტერესებს… “მიამბე რამე…” _ ევედრება იგი მეგობარს.
“ჰოი, საყურეო…”

1838 წლის 18 დეკემბერს სამეგრელოს მთავარი _ დავით დადიანი ეკატერინე ჭავჭავაძეზე დაინშნა. 1839 წლის დამდეგს, ნიკოლოზ ბარათაშვილის მამიდაშვილმა, ალექსანდრე დიმიტრის ძე საგინაშვილმა ცოლად შეირთო სამარაგდონ ივანეს ძე ორბელიანის ასული _ ბარბარე. ამ საზეიმო მოვლენის აღსანიშნავად საგინაშვილის სიდედრმა _ ელისაბედმა, წვეულება გამართა. საპატიო სტუმართა შორის იყვნენ: ნიკოლოზ ბარათაშვილი და ეკატერინე ჭავჭავაძე. აქ,… ამ სუფრაზე, რაღაც იდუმალი ბედისწერით ორი მზერა შეხვდა ერთმანეთს. ბავშვობიდან თანაშეზრდილმა მეგობრებმა უეცრად ერთმანეთში რაღაც სხვა აღმოაჩინეს და დაინახეს… ჯერ კიდევ გაუცნობიერებელმა მდგომარეობამ ტატოს სული ერთიანად ააფორიაქა, ააწრიალა. იონა მეუნარგიას ეს შემთხვევა შემდეგნაირად აქვს ჩაწერილი: “ბარათაშვილი იყო თურმე მიწვეული საგინაშვილის სიდედრთან საღამოზე და იქიდან შემოვარდა ყაფლან ორბელიანთან, საცა დაუხვდა იმას ლევან მელიქიშვილი: ლევან, ლევან! გავგიჟდი, მეტი აღარა ვარ! კატერინა იქ არის და მისმა საყურეს თამაშმა გადამრია! ღვთის განაჩენი კაცი ვერ ნახავს ვერაფერს უკეთესს”.
ეკატერინეს საყურეს თამაშმა ჭაბუკი ტატო უცხო ლაბირინთებში შეიყვანა და სამუდამოდ იქ დატოვა. თითქოს მუზა _ სიყვარულის სული _ იმ საღამოს “საყურეში” ჩასახლდა და პოეტის მზერა მარადისობაში გაიტაცა. შემდგომში არაერთგზის მოისურვებს პოეტი უკან გამოქცევას, მაგრამ… უკან გზა აღარ იარსებებს.
იმ საღამოს სახსოვრად კი დაიწერება ლექსი: “საყურე”
ვითა პეპელა,
არხევს ნელ-ნელა,
სპეტაკს შროშანას, ლამაზად ახრილს,
ასე საყურე,
უცხო საყურე,
ეთამაშება თავისსა აჩრდილს.
მხოლოდ საყურის თამაში არ ყოფილა, რამაც დაატყვევა ჭაბუკი ბარათაშვილი. ეს საღამო მის ბედისწერად იქცა, ხოლო ეკატერინე იმ საზღვრად თუ უსაზღვროებად, რომელსაც პოეტის სული ვერასოდეს გაცდება. გრძნობააშლილი ტატო გულის სიღრმიდან ამოიკვნესებს:
ჰოი, საყურეო,
გრძნობით ამრევო,
ვინ ბაგე შენს ქვეშ დაიტკბარუნოს?
მუნ უკვდავების
შარბათი ვინ სვის?
ვინ სული თვისი ზედ დაგაკონოს? (1839)
“გლოვა თუ ჯვარისწერა?”

დავით დადიანი 1838 წლის 1-ლ დეკემბერს თბილისაიდან სწერდა თავის ძმას, პოეტ გრიგოლ დადიან-კოლხოდელს: “უნდა მოუპოვო ჩემს ხმატკბილ იადონს ესეთი სამგალობლო, სამსახიობლო, სასიხარულო საგანი, სჭვრეტდეს მას ღირსად თვისისა შვრომისა და დაუზოგავად იღვაწოს სამსახეობათა სხვადასხვათა, მრავალთა თხზვაო.

საგანი ესე არს სჯულიერს ქორწინებასა შინა შესვლა ჩემი ეკატერინა ალექსანდრე ჭავჭავაძის ასულსა თანა, რომელ უნდა მოხდეს შემდეგ დღესასწაულსა ღვთისა, შენი ბერი მუზა დაშვრება ჩემი კატინკას სანაქებო ლექსებზე”.

1839 წელი, 18 მაისი… ქაშუეთის ეკლესია… ეკატერინე ჭავჭავაძე ჯვარს იწერს დავით დადიანზე. ჯვრისწერის დროს პატარძალს გული შეღონებია და ჩაკეცილა. საზოგადოებაში ამ ფაქტს დიდი მითქმა-მოთქმა გამოუწვევია. შემონახულია წერილი ზაქარია ორბელიანისა, 1839 წლის 3 სექტემბრით დათარიღებული, მოწერილი ქალაქ ლუცკიდან მანანა ორბელიანისადმი: “დონზე (რუსეთში მიმავალს) მომეწია გალავინის ცოლი და მარია პეტროვნა იმ დროს, როდესაც მე ფოშტით მივდიოდი ჩერქეზ-ქირმანიდამ. დავაყენებინეთ კარეტა და რამდენიმე ხანი ვილაპარაკეთ, _ მათ შორის კატინას (ეკატერინე ჭავჭავაძე) ამბავიც, და სხვანი და სხვანი”.

ნიკოლოზ ბარათაშვილის გულში კი მაშინ ის ტკივილი იხარშებოდა, რომელსაც ათეული წლების შემდეგ თითქოს გალაკტიონი გაახმოვანებს:

ვიცი წამება, მაგრამ არ ვიცი,
ეს გლოვა იყო თუ ჯვარისწერა?

დავითი და ეკატერინე ბოლომდე უცხონი დარჩნენ ერთმანეთისთვის. ერთი თანამედროვე მათი ოჯახური თანაცხოვრების შესახებ წერს: “ის (სამეგრელოს მთავარი დავითი) ბოლო დროს ყოველგვარ გართობას ერიდებოდა და მაშინდელი ქრონიკა წერდა, რომ რომ ის რატომღაც გაცივდა ცოლის მიმართ”. ეკატერინეს ერთადერთი ნუგეში იყო თბილისი და შეხვედრები ახლობლებთან.

“ნუ თუ ამ სულის წადილსაც ჰრქვა სიყვარული სხვათაებრ?”
ნიკოლოზ ბარათაშვილის სულში სიყვარულმა ეკატერინე ჭავჭავაძისადმი მაშინ იფეთქა მთელი ძალით, როცა ის უკვე დავით დადიანზე იყო დაწინდული. ასე რომ, ეკატერინე ტატოს სიყვარულს ვერც უარყოფდა და ვერც მიიღებდა. ალბათ ამიტომ პოეტის სიყვარულს ხშირად უიღბლოს უწოდებენ. სინამდვილეში ეს სიყვარული თავიდანვე იდუმალებითა და მისტიკით იყო აღსავსე. ის, რაც შეყვარებულთა სულში ხდებოდა, მხოლოდ მათი საქმე იყო და სხვისი არავისი. ამ სიყვარულის არც ხმამაღლა გაცხადება იყო შესაძლებელი და იქნებ ჭეშმარიტი სიყვარულის კანონები ამას არც მოითხოვდა, რადგან ეს სიყვარული მეტი იყო ცოლ-ქმრობაზე, ოჯახზე, სიცოცხლეზე და სიკვდილზეც კი! ეს სიყვარული ვერ დაეტეოდა “ბეტონის კედლებში”, მას სივრცე სჭირდებოდა უკიდეგანო და უსაზღვრო, და “მალვა უნდოდა” “ვითა ცხენსა ნაპარავსა”. პოეტის სულის ბიოგრაფია მისსივე პოეზიას შეესახლა. ამავე აზრისაა პავლე ინგოროყვა, როცა წერს: “ნიკოლოზ ბარათაშვილისა და ეკატერინეს რომანის ისტორია დაშიფრულია ნიკოლოზ ბარათაშვილის ლექსების მთელ რიგშიო!”
1839-41 წლებში შეიქმნა ეკატერინეს სიყვარულით შთაგონებული ლექსები: “სატრფოვ, მახსოვს”, “სული ობოლი”, “აღმოხდა მნათის”, “არ უკიჟინო, სატრფოო”, “საყურე”, “თავადის ჭავჭავაძის ასულს, ეკატერინას”, “კატერინა, ფორტეპიანოზედ მომღერალი” და სხვა.
1840 წელს ეკატერინე ჭავჭავაძე თბილისში ბრუნდება, ამ პერიოდის ბარათაშვილის ლექსებით თუ ვიმსჯელებთ, მათი სიყვარული დიდ სულიერ მეგობრობასა და ურთიერთაგანდობას დაეფუძნა. “ნუ თუ ამ სულის ძახილსაც ჰრქვა სიყვარული სხვათაებრ?” _ კითხულობს პოეტი, რადგან ამ გრძნობას ყველა სიყვარულს უწოდებს, სინამდვილეში კი მას იმდენნაირი ხარისხი აქვს, რამდენი შეყვარებული წყვილიცაა სამყაროში.
ბარათაშვილის სიყვარული უსაზღვროა, ღვთაებრივი, გამოუთქმელი:
არ უკიჟინო, სატრფოო,
შენსა მგოსანსა გულისთქმა,
მოკვდავსა ენას არ ძალუძს
უკვდავთა გრძნობათ გამოთქმა!
ან:
მაგრამა მშვენიერება
გაქვს, ცისიერო, უხრწნელი,
და ჩემთა გრძნობათ შენდამი
ვერ დასდვან კაცთა სახელი.
1841 წელს ნიკოლოზ ბარათაშვილს ეკატერინესათვის მიუძღვნია თავისი ხელით გადაწერილი ლექსთა კრებული, რომელსაც ეკატერინე ჭავჭავაძე მთელი ცხოვრება ძვირფასი რელიკვიასავით გაუფრთხილდება და დაიცავს.
“ვერღა აღმიგო სიყვარულმა კვალად ტაძარი” და “შევიშრობ ცრემლსა…”
ზღვარდაუდებელი გრძნობა ტანჯავდა პოეტის სულს, ტანჯავდა და თანაც ენით გამოუთქმელი ნეტარებით აღავსებდა. მხოლოდ ადამიანის სული შესჭიდებია უსაზღვროებას და უსასრულობას, როგორც რეალობას, მხოლოდ ის ვერ შეგუებია ვერავითარ საზღვარს და ცდილობს მის დაძლევას… გონება მოწოდებულია დააოკოს გონიერების საზღვარს გადასული ვნებათაღელვა, ზღვარდაუდებელი სწრაფვა სულისა. საზღვარი ადამიანურობის ბედისწერად ქცეულა ისევე, როგორც უსაზღვროება… სწორედ აქ დაიბადება კონფლიქტი… “საზღვარს” დანარცხებული პოეტი არტახებგადაკრული ჩვილივითაა, უძლურია… ის ეკატერინეს უკან ვეღარ მოაბრუნებს, როცა დედოფალი სამეგრელოს გზას გაუდგება, თუნდაც თავისი სურვილების საწინააღმდეგოდ. თითქოს ესეც უნდა დაძლიოს ნამდვილმა სიყვარულმა, მაგრამ უჭირს ბარათაშვილს საყვარელ ადამიანთან დაშორება და ტკივილშეყრილი იტყვის:
ვერღა აღმიგო სიყვარულმა კვალად ტაძარი,
ვერსად აღვანთე დაშთომილი მისი ლამპარი!
ესრეთ დამიხშო უკუღმართმა ნუგეშის კარი,
და დავალ ობლად, ისევ მწირი, მიუსაფარი. (ვპოვე ტაძარი)
მაიკო ორბელიანს კი მისწერს პოეტი: “… ეს ღამეც წავიდა, ვითარცა სიზმარი, კიდევ მამნახა ჩემმა ჩვეულებრივმა მოწყინებამ, ვისაც საგანი აქვს, ჯერ იმისი სიამოვნება რა არის ამ საძაგელს ქვეყანაში, რომ ჩემი რა იყოს… ვინც მაღალი გრძნობის მექონი მეგონა, იგი ვნახე უგულო; ვისიც სული განვითარებული მეგონა, მას სული არ ჰქონია; ვისიცა ცრემლნი მეგონებოდენ ცრემლად სიბრალურისა, გამომეტყველად მშვენიერის სულისა, თურმე ყოფილან ნიშანნი ცბიერებისა, წვეთნი საშინელის საწამლავისა” (1842 წელი, 31 ოქტომბერი).
ისევ ეკატერინეთია შთაგონებული სრტიქონები:
ძნელი არის მარტოობა სულისა,
მას ელტვიან სიამენი სოფლისა,
მარად ახსოვს მას დაკარგვა სწორისა,
ოხვრა არის შვება უბედურისა.
1843 წელს ნიკოლოზ ბარათაშვილმა ეკატერინეს მიართვა თავისი ხელით გადაწერილი ორი წიგნი თავისი ლესებისა: პირველი _ “ლექსნი” და მეორე: “ბედი ქართლისა”.
განშორებას ისევ შეხვედრები შეცვლის, ტკივილს _ სიხარული და პოეტიც იტყვის:
შევიშრობ ცრემლსა, ჭირთ მანელებელს,
გულსა დავიწვავ დასანაცრებელს,
და მისსა ფერფლსა, ვითა საკმეველს,
შევსწირავ სატრფოს, ჩემსა სალოცველს…

კომენტარები

მსგავსი სიახლეები

მარიამი სად არის?!

ბოლო სიახლეები

ვიდეობლოგი

ბიბლიოთეკა

ჟურნალი „მასწავლებელი“

შრიფტის ზომა
კონტრასტი