ამას წინათ ჩვენს სკოლაში შემოდგომის ზეიმი გაიმართა. მეორე კლასს პურის ფესტივალის გამართვა დაგვევალა. აღმოჩნდა, რომ მოსწავლეებმა თითქმის არ იცოდნენ, რა გზას გადის ხორბლის მარცვალი (ადამიანების) და-პურ-ებამდე. ასე რომ, გადავწყვიტე, სულ თავიდან დამეწყო – პატარები წარმოსახვით გუთნეულზე დამესკუპებინა და წარმოსახვითი მიწაც ერთად მოგვეხნა. მაგიდებით წრე შევკარით, თითო „ხარს” თითო მეხრე და თითოც გუთნისდედა მივუჩინე, ჩამოვურიგე ხვნა-თესვა-მკის დროს ჩასარაკრაკებელი ლექსები და… თითქოს მართლა მზით განათებულ მინდორზე ვყოფილიყავით, დაცვარული შუბლი ხელსახოცით გვეწმინდოს…
„შენი ჭირიმე, გუთანო, გათლილო წმინდის ხისაო,
შენ აჭმევ პურსა ცოცხალსა, დამმარხველი ხარ მკვდრისაო”.
მეორე გუთნეულიდან მადლიერი პასუხი ისმის:
„შენ, ჩემო გუთნისდედაო, ხარი გიბია მტრედაო;
სიმღერა კარგი გცოდნია, დასძახი ზედი-ზედაო”.
შემთხვევითი გამვლელიც ხმას აგვიწყობს, ისიც თავისას გვეტყვის:
„უღელი ხარი ვიყიდე, ყანა ავიზიარეო,
მოვხანი, პური მოვიდა, კევრი დავაბზრიალეო”.
მოკლედ, მიწა გავაფხვიერეთ, თესლიც ჩავყარეთ, თაგვსა და ჭიაღუას გადარჩენილი მარცვლის ამოჯეჯილებამდე და მერეც გულისკანკალით ვიყავით – ემანდ, მარცვალი ყინვამ არ დაგვიზროს, ჯეჯილი გვალვამ არ მოწვასო. როგორც იქნა, თეთრად დაფიფქულ წისქვილამდე მივიტანეთ ეს ჩვენი ნაოფლარი და…
„პურმა სთქვა: მე ვარ ქებული, სუფრაზე ჩარიგებული;
უჩემოდ არვინ არ ვარგა, არც მეფე, არც დიდებული;
მკვდრისა და ცოცხლის ნუგეში, მღვდლისაგან მოლხინებული,
ვარ უფლისაგან ნაკურთხი, ნაწილში ამოღებული”.
„ხვნა-თესვი” დღე ბავშვებს ძალიან მოეწონათ. მერე ძველებური გუთნის, კევრისა და სხვა სახნავ-სათესი მოწყობილობის ფოტოებიც ვაჩვენე. ნაბიჯ-ნაბიჯ გავატარე გზა მარცვლის მიწაში ჩავარდნიდან გობში ჩაფრქვევამდე, მაგრამ პურის ფესტივალის მთავარი, ყველაზე გემრიელი კვერი მათი წარმოსახვის თონეში ჯერ არ ჩამეკრა.
***
შესაძლოა, „პურის მოთხრობა” მეორეკლასელებისთვის ნაადრევი მოგეჩვენოთ, მაგრამ მისთვის გვერდის ავლა მაინც ვერ შევძელი. რა თქმა უნდა, არც დრო და არც ბავშვების ნებისყოფა იმის საშუალებას არ მაძლევდა, მოთხრობა მთლიანად წამეკითხა, ასე რომ, მხოლოდ რამდენიმე მონაკვეთს დავჯერდი.
მგონი, მეც მეორე კლასში ვიქნებოდი, ბატონ ნუგზარს რომ შევხვდი. მაშინ არც მე მესმოდა კარგად მისი. მთავარი რამ, რაც მაშინ აღმოვაჩინე, ის იყო, რომ ამქვეყნად თურმე არსებობენ „ჭკვიანი და კეთილი ძიები”, რომლებიც შვიდი წლის გოგოს თანატოლივით ესაუბრებიან. სამწუხაროდ, ეს შეხვედრები მხოლოდ ბუნდოვან კადრებად შემორჩა ჩემს მეხსიერებას.
ყველა გზა კიდობნისკენ მიდის
„ბავშვობაში, კარს რომ გავიჯახუნებდით და უფროსებზე გამწყრალები შინიდან წავიდოდით, დედა მოგვაძახებდა ხოლმე – სად მიდიხართ, თქვე სულელებო, აქ მოგიყვანთ კიდობანიო… პურის კიდობანს გულისხმობდა”.
ჩემი ბავშვობა მჭადის კვერებს უფრო უკავშირდება, ვიდრე პურისას. არც ჯადოსნური კიდობანი მქონია, რომლის გახსენებაც შინ დაგაბრუნებს, მაგრამ კარგად გახურებულ ნაკვერჩხალზე შემოდებული ყველაზე დიდი, საჯალაბო კეცის მჭადის სურნელს, შქერისა და წაბლის ფოთლებს რომ აფენდნენ და სახემოხატულს წამოაპირქვავებდნენ, სოფლის ბოლოს, ტყის „დასალაშქრად” გაპარულებიც კი ვგრძნობდით. ბებომ საჯალაბო მჭადში სუნელებით ბარაქიანად შეზავებული, გატარებული თხილის „ჩატანიება” იცოდა.
ისე, შიმშილით რომ იწყება მოთხრობა, არ უნდა იყოს შემთხვევითი. ადრე თუ გვიან სწორედ შიმშილი გვაკარგვინებს „თავმოყვარეობას”, ანუ ყველა გზა კიდობნისკენ მიდის. გაქცევის ოცნება რომც აიხდინო, გავა ხანი და ის კეციდან ავარდნილი მშობლიური სურნელი ცხრა მთას იქითაც მოგაგნებს. იმ ნახევრად ჩამოქცეულ, გაჭვარტლულ კერიაში შემწვარ მეზობლის თუ საკუთარ ყანაში მოპარულ ჭყინტ სიმინდს ხომ დიდი ხნის წინ შენახული და დავიწყებული საიდუმლოს გემო დაჰყვება…
მშობლებსა და შვილებს შორის, განსაკუთრებით – გარდატეხის ასაკში, რაღაც იმღვრევა გვიანი შემოდგომის ამინდივით, მაგრამ თუ (გუთნის)დედამ თავის დროზე დაუზარლად იშრომა, ღრმა ხნული გაიყვანა და ხვავრიელადაც ჩათესა, ოდესმე აუცილებლად ამოჯეჯილდება, დაპურდება და კალოზეც უდანაკარგოდ ჩაიტანს. კარის გაჯახუნება კი… ჯერ კიდევ ბევრი იქნება.
ალბათ ადამიანებისთვის, რომელთა სოფლებსაც შუაში მდინარე კი არა, ხოდაბუნები ჩამოუდის, პურს სულ სხვანაირი სურნელი უდის. რაკი არასდროს ვყოფილვარ ქვემო და ზემო უბანში და არც გაფცქვნილი კვერცხი მიტარებია კარდაკარ შესამოწმებლად, წამიყრიდნენ თუ არა ზედ მარილს, ისღა დამრჩენია, მწერალს სიტყვაზე ვენდო და ყველა სიტყვა მორჩილად დავაგემოვნო. აი, კიდევ ერთი გემრიელი ნაჭერი:
„ზოგჯერ წარმოვიდგენდი ხოლმე, რანაირად მოიტანა პაპაჩემმა ეს კიდობანი შინ, როგორი ზარ-ზეიმით გადმოიღეს ურმიდან და შეიტანეს მარანში, სადაც უკვე მიჩენილი ჰქონდა თავისი ადგილი, რადგან ამ სახლს როცა აშენებდნენ, საძირკვლის ოთხივ კუთხეში ჯერ კიდევ მაშინ დაუნთიათ სანთლები და რომელშიც ყველაზე გვიან ჩამქრალა, პურის კიდობნის დასადგმელადაც სწორედ ის კუთხე შეურჩევიათ, რადგან კიდობანში ასე უფრო გვიან გამოილეოდა პური”.
არ მეგულება სხვა ასე ახლობელი მოთხრობა, ამდენი „უცხო სიტყვა” რომ მეპოვოს შიგნით. ალბათ ჩემი „დასავლეთელობის” ბრალია, მაგრამ არა მგონია, დღევანდელი „ქვემოუბნელებიდანაც” ბევრმა იცოდეს, როგორ აცდის „უნაფქვოდ” დარჩენილი ოჯახი წისქვილიდან ახალმოტანილ ფქვილს „დაჯდომას”.
პურის „მოგზაურობა” ცომის მოზელის შემდეგაც გრძელდება: ცომს ერთ გუნდას მოაგლეჯენ და თიხის ქილაში, თავდახურულს, ბნელ ოთახში ინახავენ (ცამ არ უნდა დახედოსო) – „პურის ხაში, ათადან და ბაბადან მოდის, შიგ ქრისტეს სისხლი ურევიაო!” ალბათ ამიტომ იცოდნენ „პურის ხაშის” ზიარება.
***
„პურის მოთხრობა” პირველად რომ წავიკითხე, თითქოს სხვა ქვეყანაში მოვხვდი. ქვეყანაში, სადაც ხოდაბუნების მდინარეში „განბანილი” სიტყვები უცნობ სამშობლოზე მიყვებოდნენ. იმ სამშობლოზე, სადაც პური მართლა არსობისა იყო. მერე რა, თუ ბევრი რამ ჯერ ვერ გავითავისე, – უცხოა, სხვისი ბავშვობის გემოსია და იმიტომ. ალბათ დროა საჭირო, რომ მე და ჩემთვის უცნობი სამშობლო „შევცოლქმარდეთ” (წყლისა და ფქვილის შეთვისებას ეძახდნენ თურმე ასე), მერე ალბათ ჩემგანაც გამოცხვება რამე – გამტკიცული პური თუ არა, ობლის კვერი მაინც.
