ქართული ენისა და ლიტერატურის სწავლება და ინფორმაციული ტექნოლოგიები

მასწავლებლობა, ალბათ, არც ერთ ეპოქაში იოლი არ ყოფილა. ხიბლიც სწორედ ის არის, რომ  გიწევს ამ სირთულეების დაძლევა  და ახალი გამოწვევების გადალახვა. ამ მხრივ ჩვენი ეპოქა განსაკუთრებულია. ოცდამეერთე საუკუნის პედაგოგს უწევს ასწავლოს მოსწავლეს, რომელიც ცხოვრობს ინფორმაციული ნაკადის ეპოქაში.

ეროვნული სასწავლო გეგმა ორიენტირებულია არა თეორიული ცოდნის დაუფლებაზე, არამედ უნარ-ჩვევებისა და დამოკიდებულებების გამომუშავებაზე. ეროვნული სასწავლო გეგმის მიხედვით სწავლება არაერთფეროვანია.

განათლების სისტემაში ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ადგილი უკავია ინფორმაციულ ტექნოლოგიებს, რადგან ის უზრუნველყოფს მოსწავლეებში სწავლისადმი ინტერესის ამაღლებასა და სხვადასხვა უნარ-ჩვევის განვითარებას. ნებისმიერი საგნის მასწავლებელმა შეიძლება გამოიყენოს  კომპიუტერი საგაკვეთილო პროცესის სწორად წარმართვისა  და სწავლებისთვის.

არამოტივირებული და გულგრილი მოსწავლეების სწავლა პედაგოგებისათვის რთული გამოწვევაა. ასეთი მოსწავლეები უარყოფითად არიან განწყობილნი, არღვევენ სასწავლო პროცესს და ხშირად მათი ქცევის გასაკონტროლებლად იხარჯება პედაგოგის დროის დიდი ნაწილი. ამ ფონზე მასწავლებლისთვის მნიშვნელოვანია, რომ სასწავლო კურსის ნაწილად აქციოს საკომუნიკაციო ტექნოლოგიების პროდუქტირება და ტრადიციულ სასწავლო ტექსტებთან ერთად გამოიყენოს მულტიმედიური ტექსტები.

ზოგადი განათლების ეროვნული მიზნებისა და საზოგადოებრივი მოთხოვნების გათვალისწინებით, ეროვნული სასწავლო გეგმა გამოყოფს ცხრა პრიორიტეტულ კომპეტენციას, რომელთა ფლობა გადამწყვეტია თანამედროვე სამყაროში თვითრეალიზებისა და სათანადო ადგილის დამკვიდრებისათვის. საგნების სწავლება, სპეციფიკური  კომპეტენციების განვითარებასთან ერთად, ხელს უნდა უწყობდეს მოსწავლეებში ამ პრიორიტეტული გამჭოლი კომპეტენციების  განვითარებას.

მედიაწიგნიერება ხელს უწყობს მოსწავლეებში კრიტიკული აზროვნების განვითარებას, გამოუმუშავებს მათ ძიებისა და მოძიებული ინფორმაციის კრიტიკულად შეფასების უნარ-ჩვევას.

 ქართული ენისა და ლიტერატურის მასწავლებელი ტრადიციულ ტექსტებთან ერთად თუ საკომუნიკაციო ტექნოლოგიებს, მულტიმედიურ ტექსტებს (ტექსტებს, რომლებიც ერთდროულად იყენებს ენობრივ, ხმოვანსა და ვიზუალურ საშუალებებს) გამოიყენებს, ექნება უფრო ეფექტური გაკვეთილი, მოსწავლეები მეტად დაინტერესდებიან და პედაგოგიც მიზანს მარტივად მიაღწევს.

თანამედროვე მსოფლიოში მედია ყველაზე მძლავრი კულტურული იარაღია, რომელმაც ადამიანის ცხოვრების ყველა სფერო მოიცვა. ამიტომ აუცილებელია, მოსწავლე თავიდანვე მივაჩვიოთ, ერთი მხრივ, ამ ახალი სტილისა და მრავალი ფორმის მულტიმედია-ტექსტების აღქმა-გააზრებას, ინტერპრეტირებას; მეორე მხრივ, მედიასამყაროში ორიენტირებას, რომელიც ხელს შეუწყობს მის მიერ სწორი არჩევნის გაკეთებას, მიღებული ინფორმაციის „გაფილტვრასა” და კრიტიკულად შეფასებას.

ყველა პედაგოგმა იცის, რომ ეროვნული სასწავლო გეგმა ორიენტირებულია თითოეულ მოსწავლეზე და მის მიერ მიღწეულ შედეგზე, რომელიც იზომება ინდიკატორებით. მთავარია ხარისხი და არა რაოდენობა. შედეგზე გასასვლელად მასწავლებელს მოუწევს არა მკაცრად რეგლამენტირებული, არამედ რეკომენდებული შინაარსი. სწორედ ამ გამოწვევების ეფექტურად დაძლევაში პედაგოგს  დაეხმარება  ინფორმაციულ-საკომუნიკაციო ტექნოლოგიების სწორად  გამოყენება.

ამ მიმართულებით, ვფიქრობ, ეფექტურია ქართული ენისა და ლიტერატურის მასწავლებელმა სხვადასხვა რესურსის გარდა, სასწავლო მასალის შესაბამისად მოამზადოს მრავალფეროვანი ელექტრონული მასალა. მაგალითისათვის განვიხილოთ  ელექტრონული წიგნი, რომლის შესაქმნელად ვიყენებთ პროგრამა PowerPoint-ს ამისათვის, პირველ რიგში, სასწავლო მასალის შესაბამისად ვარჩევთ  ტექნიკურ პარამეტრებს (რომელსაც ძალიან დიდი მნიშვნელობა აქვს რესურსის შექმნის დროს), ტექსტს, პერსონაჟებს.

მნიშვნელოვანია, რომ ქართული ენისა და ლიტერატურის შესწავლა სკოლაში მდიდარ მხატვრულ თუ არამხატვრულ  ტექსტებს ეფუძნება. მოსწავლეები უნდა მივაჩვიოთ ტექსტის დამოუკიდებლად შედგენას, მოცემული საკითხების შესახებ ინფორმაციის მოპოვებას, ანალიზს, რათა შეძლონ დამოუკიდებლად  (პოზიციისა და შეფასების) თავისუფლად გამოხატვა. პერსონაჟების, ფონისა და ტექსტის შერჩევის შემდეგ სლაიდებზე განვალაგებთ ტექსტურ მასალას, ეს პროგრამა იმდენად  ეფექტურია, რომ შესაძლებლობას გვაძლევს ჩავრთოთ ტექსტის შესაბამისი ვიდეო ან ტექსტის სრულყოფის მიზნით გამოვიყენოთ ვიდეომასალა.

მაგალითად განვიხილოთ აქტივობა, რომელიც ითვალისწინებს ელექტრონული წიგნების გამოყენებით ისეთი საკითხის სწავლას, როგორიცაა მსგავსებისა და განსხვავების გამოვლენა. მეთოდები, რომლებიც მსგავსებისა და განსხვავების გამოვლენას უკავშირდება, შეიძლება სწავლის „ქვაკუთხედად” ჩაითვალოს. 

მსგავსებისა და განსხვავების აღმოჩენას თან მოსწავლეთა შორის სასარგებლო დისკუსიები და კითხვა-პასუხი ახლავს. როდესაც მოსწავლეები დამოუკიდებლად პოულობენ მსგავსებასა და განსხვავებას მათში იზრდება ცოდნის გააზრებისა და გამოყენების შესაძლებლობა. თუ მასწავლებელს სურს, მოსწავლეებში განსხვავებული იდეების სტიმულირება მოახდინოს, უნდა გამოიყენოს შესაბამისი აქტივობები.

მსგავსებისა და განსხვავების აღმოჩენის პროცესი სხვადასხვაგვარად შეიძლება წარიმართოს და საკმაო ძალისხმევას საჭიროებს. ამ მეთოდს ოთხი სხვადასხვა ეფექტური ფორმა აქვს:

 1. შედარება (საგნებს ან იდეებს შორის მსგავსებისა და განსხვავების იდენტიფიკაციის პროცესი );   

2. კლასიფიკაცია   (საგანთა კატეგორიებად დაჯგუფების პროცესი, რომელიც ეფუძნება მათ მახასიათებლებს);  

 3. მეტაფორები (კონკრეტულ თემაში ზოგადი ან საბაზო პარადიგმის იდენტიფიკაციის პროცესი და შემდეგ ისეთი სხვა თემის მოძიება, რომელიც სრულიად განსხვავებულია, მაგრამ იმავე, ზოგად პარადიგმას ემორჩილება);

 4. ანალოგიები  (ცნებათა წყვილებში ურთიერთკავშირების იდენტიფიკაციის პროცესი).

მერვე კლასში ისწავლება გ. ლეონიძის „მარიტა” და მ. ჯავახიშვილის „ეშმაკის ქვა”. ორივე ნაწარმოების შესწავლის შემდეგ, ხშირად ვიყენებ აქტივობას, რომლის საშუალებითაც ელექტრონული წიგნების გამოყენებით ხდება მსგავსებისა და განსხვავების გამოვლენა.  

კლასს ვყოფ  ორ ჯგუფად:  

პირველ ჯგუფს ვავალებ შექმნას ელექტრონული წიგნი სოფიოს სახესა და ბრბოს ფსიქოლოგიაზე (ანუ ტექსტზე დაყრდნობით რამდენიმე სლაიდი მიუძღვნან სოფიოს დახასიათებას და რამდენიმე სლაიდი  ბრბოს „ფსიქოლოგიას”, ანუ აღწერონ როგორ მოხდა ბრბოს ფორმირება, როგორია მათი: შეხედულებები,  დამოკიდებულება, ქცევა, პასუხისმგებლობა). 

 მეორე ჯგუფს ვავალებ შექმნას ელექტრონული წიგნი მარიტას სახესა და ბრბოს ფსიქოლოგიაზე (ანუ ტექსტზე დაყრდნობით რამდენიმე სლაიდი მიუძღვნან სოფიოს დახასიათებას და რამდენიმე სლაიდი  ბრბოს „ფსიქოლოგიას”, ანუ აღწერონ როგორ მოხდა ბრბოს ფორმირება, როგორია მათი: შეხედულებები,  დამოკიდებულება, ქცევა, პასუხისმგებლობა). 

პრეზენტაციის დროს მოსწავლეები წარმოადგენენ საკუთარ ხედვას მათ მიერ შექმნილი ელექტრონული წიგნის საშუალებით.

ამის შემდეგ ორივე ჯგუფს ვავალებ მოძებნონ მსგავსება-განსხვავებები. 

ვფიქრობ, მასალის სწავლებისას ელექტრონული წიგნების გამოყენება ორივე მიმართულებით დაბალანსებულად უნდა გამოვიყენოთ:

1.როდესაც მასწავლებელს უნდა მოსწავლეს ამ გზით მიაწოდოს რაიმე ტიპის მასალა;

2.როდესაც მოსწავლე საკუთარი ცოდნის კონსტრუირებას ახდენს და ასე ქმნის ელექტრონულ პრეზენტაციას.

 აღნიშნული უნარების განვითარებას დიდად შეუწყობს ხელს და მოსწავლეებისათვის სწავლის პროცესი უფრო სახალისო და მიმზიდველი გახდება. ასეთი გზით სწავლება მოსწავლეებს გაუადვილებთ  წაკითხული ტექსტის გააზრებას, განუვითარდებათ უნარი სასწავლო საგნის შესაბამისად. სასურველია ტექნოლოგიების გამოყენება საგაკვეთილო პროცესსა თუ საშინაო დავალების  შესრულების პროცესში, მაგრამ, როდესაც მოსწავლე თავად ქმნის ელექტრონულ რესურსს, ამ დროს მას უჩნდება გარკვეული კომპეტენციის შეგრძნება, რაც შინაგანი მოტივაციის საფუძველია.

1.ეროვნული სასწავლო გეგმა 2011-2016 სასწავლო წელი;

2.სასწავლო პროცესის დაგეგმვა და სწავლების ეფექტური სტრატეგიები – მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი.

3.„ეფექტური სწავლება სკოლაში”. ავტორები: რობერტ ჯ. მარზანო, დებრა ჯ. ფიქერინგი, ჯეინ ი, ფოლოქი. (გამომცემლობა: მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი).