პარასკევი, მარტი 29, 2024
29 მარტი, პარასკევი, 2024

მურაბასავით ტკბილი…

არაფერი აღარ მინდა. არ არის საჭირო… კარგი, რაკი არ იშლით, დიდი ტორტი, რამდენიმე კოლოფი ორცხობილა, შოკოლადის მთა და კანფეტების დიდი პარკი ჩემს გუნებაზე მოსაყვანად საკმარისი იქნება…

მავანი იფიქრებს, ეს, მგონი, მკითხველს ებუტებაო. მე კი მსოფლიოში ყველაზე სიმპათი

ური, ზომიერად ფერხორციანი, ჯან-ღონით სავსე, ტანადი და მოწიფული მამაკაცის სიტყვების პერიფრაზირებას ვახდენ. არ იცნობთ ამ კაცს? კარლსონი ჰქვია, ზურგზე პროპელერი აქვს დამაგრებული, დაფრინავს და სახურავზე ცხოვრობს.

ოო, ბავშვობაში როგორ მინდოდა, ეს მფრინავი კაცუნა სახლში მყოლოდა. თუ სულ ჩემთან არ იქნებოდა, დროდადრო შემოეფრინა მაინც…

რა საოცარიც უნდა იყოს, ამ ჩვენს ტკბილიჭამია კარლსონს შაქრიანი დიაბეტი არამცთუ არ აწუხებდა, მისი ნიშანწყალიც კი არ ეტყობოდა. თუ ჰკითხავდით, ბედნიერება რა არისო, დაუფიქრებლად გიპასუხებდათ: „შენ რა, გაგიჟდი? რას მეკითხები – რა თქმა უნდა, მურაბაო” და იქვე დაგარიგებდათ: „დაიმახსოვრე, არც ერთი საქმე გამოვა ტკბილეულის გარეშეო!”

ტკბილეული მეც მიყვარს, ოღონდ ამ სიყვარულს ვაკონტროლებ. კარლსონს მთლად არ დავეთანხმები – ბედნიერება მურაბაში არ არის, თუმცა ცოტათი ნამდვილად გვეხმარება, თავი ბედნიერად ვიგრძნოთ. ოღონდ არ დაივიწყოთ, რომ როდესაც სავარძელში, კომპიუტერთან, ფანჯარასთან, აივანზე ან სულაც ბაღში ზიხართ და ნება-ნება შეექცევით ტკბილეულს, წამმზომი ჩართულია და თქვენს ორგანიზმში მეტაბოლიზმის ეკონომიკა იწყება.
მეტაბოლიზმის ეკონომიკის ძირითადი პრინციპი კი ის არის, რომ საკვების მიღების შემდეგ ორგანიზმში შეიქმნება ენერგეტიკული მასალის მარაგი, ხოლო საკვების მიღებიდან მიღებამდე და შიმშილობის დროს ამ მარაგის ხარჯზე დაკმაყოფილდება უჯრედების ენერგეტიკული მოთხოვნილება.

პრინციპის განხორციელებაში მონაწილეობენ: საკვები ნივთიერებებიდან – ნახშირწყლები (კერძოდ, გლუკოზა) და ცხიმები (ტრიაცილგლიცეროლების შემადგენლობაში შემავალი ცხიმოვანი მჟავები), ორგანოებიდან – ღვიძლი და ცხიმოვანი ქსოვილი.

საკვების მიღების შემდეგ ნაწლავებში შეწოვილი გლუკოზა კარის ვენის საშუალებით ღვიძლში მოხვდება. ეს პირველი ორგანოა, სადაც საკვებით მიღებული გლუკოზა გარდაქმნას იწყებს. გლუკოზა იჟანგება პირუვატამდე (პიროყურძნის მჟავა პროტონირებულ მდგომარეობაში), მისი ნაწილი ან კრებსის ციკლში ჩაერთვება (აცეტილ-CoA-სახით), ან ცხიმოვანმჟავების სინთეზისთვის გამოიყენება, დანარჩენი კი (პირუვატის) გლიცეროლის სინთეზისთვისაა განკუთვნილი. ცხიმოვანმჟავებისა და გლიცეროლისგან ტრიაცილგლიცეროლების (ნეიტრალური ცხიმების) ბიოსინთეზი ხორციელდება. 

ცხიმოვან ქსოვილში გლუკოზის გლიკოლიზური გზით გარდაქმნის შედეგად მიიღება დიჰიდროქსიაცეტონფოსფატი, მისი აღდგენით კი გლიცეროლ-3-ფოსფატი, რომელიც ტრიაცილგლიცეროლების სინთეზისა და ცხიმების დეპონირებისთვის გამოიყენება. 

მოკლედ, მიღებული გლუკოზა ცხიმად გარდაიქმნება (თუ ენერგიას არ დავხარჯავთ). თუმცა ტკბილეული მაინც გვიყვარს. ამიტომ, მოდი, რამდენიმე მათგანს, ორგანიზმისთვის შედარებით უსაფრთხოს, ჩამოვთვლი. 

პირველი შავი მწარე შოკოლადია. მასში ნაკლები კალორია და შაქარია. სამაგიეროდ, სავსეა ანტიოქსიდანტებით. ფლავონიდები (ეს უკანასკნელნი კაპილარებზე ზრუნავენ და დამამშვიდებელი ეფექტიც აქვთ), კალციუმი, ცილა, რკინა, მაგნიუმი და რამდენიმე ჰიდროვიტამინიც აქ არის.

მეორე ზეფირი გახლავთ. კალორიები აქვს, ოღონდ ამქვეყნად ყველაფერი შედარებითია და ისიც სხვებზე ნაკლებს შეიცავს. მდიდარია რკინით, ფოსფორითა და ცილით. 

მესამე ადგილზე მარმელადია. სიაში იმიტომ მოხვდა, რომ კალორია ცოტა აქვს და პექტინსაც შეიცავს. სწორედ ეს ნივთიერება ანიჭებს ჟელესმაგვარ კონსისტენციას. პექტინი სისხლში ქოლესტერინის დონეს ამცირებს, გამოაქვს ორგანიზმიდან ტოქსინები და საჭმლის მომნელებელი სისტემის მუშაობას აწესრიგებს. პექტინი მჟავე ჯიშის ვაშლშიც შედის.

სანამ ჩამონათვალს გავაგრძელებ, იმასაც დავწერ, რომ მარმელადის არა მხოლოდ ჭამა, სასწავლო-სამეცნიერო მიზნით გამოყენებაც შეგვიძლია. კოლბაში მოვათავსოთ 30-40 გრამი კალიუმის ქლორატი, იგივე ბერთოლეს მარილი KClO3. ეს მარილი ძლიერი დამჟანგავია. კოლბა გავაცხელოთ და მარილი გავალღოთ, შემდეგ დავამატოთ მარმელადის ნაჭრები და დავაკვირდეთ ცდის მსვლელობას. კოლბაში ნამდვილი ვულკანი აბობოქრდება. კალიუმის ქლორატი ჟანგავს მარმელადში არსებულ შაქარს და ჟელატინს. წარმოიქმნება კალიუმის ქლორიდი, ნახშირორჟანგი და წყალი. 

მოსწავლეებს მივმართავ: ქიმიის მასწავლებლის გარეშე ეს ცდა არ ჩაატაროთ!
 

გავაგრძელოთ… შემდეგი, მეოთხე ადგილი თაფლს ეკუთვნის. ფრუქტოზას შეიცავს, თუმცა ტკბილია. თაფლზე დაწვრილებით ჩემს სტატიაში „წყლის რიგში გაცნობილი ფუტკრები” წაიკითხეთ. აქ მხოლოდ იმას დავწერ, რომ 100 გრამი თაფლი მაგნიუმის, მანგანუმის, რკინის ერთი დღის ნორმას შეიცავს. 

„იძახე „ჰალვა, ჰალვა”, – პირი მაინც არ დაგიტკბება, სანამ არ შეჭამო”, – ასე ერთი აღმოსავლური ანდაზა გვმოძღვრავს და მე მას სავსებით ვეთანხმები. გემრიელიც არის და A და E ვიტამინებსაც შეიცავს. აქვე ერთი-ორი ისეთი ჰიდროვიტამინიც არის, რომლებიც კანის მდგომარეობაზე კარგად მოქმედებს და სისხლძარღვებსაც ამაგრებს, ამიტომ, ნატურალურ ჰალვას კოსმეტიკური მიზნებისთვისაც იყენებენ. 

მოკლედ, ჰალვა მეხუთე ადგილზეა, ოღონდ დიდი რაოდენობით მაინც ნუ მიირთმევთ, რადგან უმოძრაო ცხოვრების პირობებში… აღარ დავწერ, რასაც იზამს.

მეექვსე ადგილზე ცუკატი (ჩირი) იწონებს თავს. უამრავ ვიტამინს შეიცავს, მაგალითად, ბეტა-კაროტინს (ეს რეტინოლის პროვიტამინია), ტოკოფეროლსა და ასკორბინის მჟავას. მეხსიერებას აუმჯობესებს, დაღლილობასა და სტრესს ხსნის, თანაც ნამდვილად დაბალკალორიული პროდუქტია.

მომდევნო, მეშვიდე ადგილზე კარლსონის უსაყვარლესი მურაბაა. ოღონდ აქ საუბარია ე.წ. ხუთწუთიან მურაბებსა და ცივად გახეხილ ჯემზე. ყველაზე სასარგებლო ჟოლოს, კომშის, შვინდის, ლეღვის და კაკლის მურაბებია.

მერვე ადგილზე ე.წ. „ყავისფერი” შაქარი გახლავთ. ესეც იმ შემთხვევაში, თუ შაქარზე უარს ვერ ამბობთ, თორემ, მე რომ მკითხოთ, შაქარი საერთოდ უნდა ამოვიღოთ რაციონიდან. „ყავისფერს” რაც შეეხება, ნაკლებად არის დამუშავებული და თუ მაინც არ დაგიშლიათ, ისევ ეს მიირთვით. მით უმეტეს, რომ შეიცავს კალციუმს, მაგნიუმს, რკინას, ფოსფორს და კალიუმს.

დაბოლოს, მეცხრე ადგილზე ხილია. სინამდვილეში პირველ ადგილზე უნდა იყოს, რადგან ნაკლებკალორიულია და ვიტამინებისა და მინერალების მთელი თაიგულით არის შემკული, მაგრამ კარლსონისეული ეტიკეტი დავიცავი და ჩამონათვალი ნამდვილი ტკბილეულით დავიწყე.

კარლსონი არც ზედმეტ კილოგრამებზე წუხდა და, თუ გახსოვთ, მიწას ფეხსაც არ აკარებდა, ფრენა-ფრენით დაკუნტრუშობდა ჰაერში. ფრენა ჩვენც გვიწევს, ოღონდ პროპელერით კი არა, თვითმფრინავით. იცით, რა ადგილებია თვითმფრინავის სალონში ყველაზე საშიში?

სავარძელი, რომელზეც ნაჭერია გადაჭიმული, სავსებით შესაძლებელია, სტაფილოკოკს შეიცავდეს. საერთოდ, ეს ბაქტერია ჩვენს კანზე კარგად გრძნობს თავს, სავარძლის ნაჭერზე კი შეიძლება 48 საათიც მშვენიერ ფორმაში იყოს. ამიტომ თუ ამ სავარძელზე შევლებულ ხელს პირში ჩავიდებთ, არ გამოვრიცხოთ, რომ პირის ღრუში სტაფილოკოკსაც შევიტანთ. მეორე, რაც შეიძლება შეგვხვდეს, ნაწლავის ჩხირია, რომელიც შეიძლება აღმოჩნდეს სავარძლის სახელურზე, ილუმინატორის ზემოთ დამაგრებულ ჩამოსაწევ დაფაზე, გადმოსაშლელ მაგიდაზე…

შემდეგი საშიში ადგილი სავენტილაციო მოწყობილობაა, სადაც გრიპის ვირუსი შეიძლება 72 საათს საღ-სალამათი დარჩეს და სწორედ ჩვენ გველოდებოდეს, ამიტომ ჯობს, განიავებისგან თავი შევიკავოთ.

მოკლედ, ახლა თქვენ იტყვით, ნუ იფრენ, ბატონო, სახლში იჯექიო. მე კი გიპასუხებთ, რომ ფრენას ვაპირებ და თქვენც იმავეს გისურვებთ. უბრალოდ, ანტიბაქტერიული გელი ან საფენები გვქონდეს მუდამ და ხელებისა და ჩამოთვლილი ადგილების გაწმენდა არ დავიზაროთ. ავიაკომპანიების შესაბამისი სამსახურები მათ დეზინფექციაზე ზრუნავენ, მაგრამ, ხომ გაგიგონიათ, სიფრთხილეს თავი არ სტკივაო.

რა ბრძანეთ? აჰ, სტატიის სათაურზე მკითხეთ – რა არის მურაბასავით ტკბილიო? რა ვიცი, კარლსონისთვის მთელი ცხოვრება ასეთი იყო. ჩვენთვის რა არის, თითოეულმა თავად გადაწყვიტოს…

კომენტარები

მსგავსი სიახლეები

ბოლო სიახლეები

ვიდეობლოგი

ბიბლიოთეკა

ჟურნალი „მასწავლებელი“

შრიფტის ზომა
კონტრასტი