ხუთშაბათი, მარტი 28, 2024
28 მარტი, ხუთშაბათი, 2024

თქვენთვის წერილია (ნაწილი II)

საახალწლო არდადეგებზე შობის დღესასწაული თბილ, მყუდრო ოჯახურ გარემოში ყოველთვის სასიკეთო მოლოდინის ახდენის იმედს გვისახავს. ვერ გეტყვით, შესწევს თუ არა მუსიკას ოცნებების ახდენის  სასწაულებრივი ძალა, მაგრამ მას რომ ყველაზე დიდი ბედნიერების განცდის მოგვრა შეუძლია, ეს დანამდვილებით ვიცით მეც და სტენდალმაც.

ჩემ მიერ შემოთავაზებული მუსიკალური სანახაობა „მასწავლებელი ჯი”-ს სამკითხველო ორბიტიდან ამჯერადაც შენთვის გადის, მკითხველო.

უფროსებისთვის ამ „საახალწლო ზღაპარში” წარმოდგენილია მხიარული და ნაკლებად მხიარული თავშესაქცევი ამბები, ისევე როგორც ჩვენს ყოველდღიურობაში. და ეს სულაც არ არის ურიგო. სხვაგვარად კარგის ცუდისგან, სიხარულის მწუხარებისგან, სინამდვილის ოცნებისგან გარჩევა გაგვიჭირდებოდა და შეიქმნებოდა ერთი დიდი დაბნეულობა. მაგრამ რა დროს ამაზე ლაპარაკია, როცა წინ ოთხი მომხიბლავი ქალბატონის მშვენიერი შოუ გელოდებათ:
ამ გერმანულმა ქალთა კვარტეტმა ექსცენტრიკული „თამაშით” – შეშლილი ვნებით, გიჟური გამოხდომებითა და, იმავდროულად, გასაოცარი მოქნილობით მთელი მსოფლიო აღაფრთოვანა. 

ახალგაზრდობა, ტემპერამენტი, ვირტუოზულობა გოგონებისთვის ის ერთგვარი ტრამპლინი აღმოჩნდა, საიდანაც შესაძლებელი გახდა ჩანაფიქრის განხორციელება: შექმნილიყო ქალთა კვარტეტი, რომლის რეპერტუარში აჟღერდებოდა კლასიკური ნაწარმოებები, შანსონი, ხალხური მელოდიები… ამასთან ერთად, გამოსვლები უნდა ყოფილიყო არტისტული და გრაციოზული. ამ პროექტის განხორციელებით გოგონებმა მართლაც შექმნეს ნამდვილი მუსიკალური თეატრი. 

ენერგიული ახალგაზრდა ქალების ოთხეული (2 ვიოლინო, ფორტეპიანო, ჩელო) მსმენელს ამოგზაურებს გერმანული კლასიკიდან არგენტინულ ტანგომდე, ხალხური სიმღერებიდან კინომუსიკამდე. ისინი ასრულებენ ა. ვივალდის, ი. ბრამსს, რ. შუმანს, ა. პიაცოლას, შანსონის კლასიკოსებს, ფოლკისა და როკის სტანდარტების ორიგინალურ ვარიაციებს. მღერიან გერმანულ, ფრანგულ, ინგლისურ და რუსულ ენებზე. როგორც თვითონ აღნიშნავენ, მათთვის კარგი შოუ უწინარესად იმპროვიზაციაა.

გოგონები ფორტეპიანოზე 8 ხელში უკრავენ, ვიოლინოზე – 4 ხელში. საინტერესო ის არის, რომ ნაწარმოებებს არაბუნებრივ პოზებში ასრულებენ, ხშირად – კომიკურშიც კი. ამ დროს ისინი თითქოს ვირტუოზულობაში ეჯიბრებიან ერთმანეთს. თანაც დაკვრა ერთმანეთის საკრავებზე მათთვის არავითარ სირთულეს არ წარმოადგენს. სცენაზე ისინი თავს ისე გრძნობენ, როგორც თევზი წყალში.

 
მათი ჩაცმულობის სახასიათო შტრიხებია შავი კაბები და მაღალი ქუსლები. მათ ხელებში ხემიანი საკრავები და ფორტეპიანო თითქოს ერთმანეთთან გადალაპარაკებით ირთობენ თავს. კვარტეტი ქარაგმულად მიგვანიშნებს, რომ მუსიკოსები ყოველთვის არ არიან სერიოზულები და რომ კლასიკურ მუსიკაშიც მოიძებნება ადგილი ხუმრობისთვის.
* * *
ბოლო დროს მაყურებლის მისაზიდად კლასიკურმა მუსიკამ იუმორი და ღიმილი შეიძინა. საუკეთესო მუსიკოსებს, ამ სიტყვის სრული მნიშვნელობით, აკრობატული ნომრების ათვისებაც კი მოუწიათ ნამდვილი შოუს შესაქმნელად.

მსოფლიოს ქვეყნების მუსიკოსები კარგა ხანია მსჯელობენ იმის შესახებ, რომ დღეს სერიოზული მუსიკით დასაინტერესებლად აუცილებელია საკონცერტო დარბაზებში მსმენელის სხვადასხვა მეთოდით შემოტყუება. 
კლასიკური მუსიკისა და სხვა თანამედროვე მუსიკალური მიმართულებების შერწყმა ერთ-ერთი ის სატყუარაა, რომლითაც მაყურებლის ინტერესის გაღვიძება და მისი მოზიდვა ხერხდება, ამიტომ ყველანაირი ჟანრული ექსპერიმენტი გამართლებულია. გასართობი ელემენტებით გაჯერებული კონცერტები, უპირველესად, ახალგაზრდა თაობას სჭირდება, ვინაიდან ძალდაუტანებლად უღვიძებს მას სერიოზული მუსიკის მოსმენის სურვილს.

მე ახლა შემოგთავაზებთ რიჰარდ ვაგნერის მონუმენტური ოპერის „ნიბელუნგების ბეჭდის” თრეილერს, სადაც სპექტაკლისთვის ულტრათანამედროვე სპეცეფექტებია გამოყენებული. დაბეჯითებით შემიძლია გითხრათ, რომ მსმენელთა გარკვეული ნაწილი დადგმას შეაფასებს როგორც სანახაობრივ შოუს და არა ჭეშმარიტ ხელოვნებას, ზოგიერთი კი წარმოდგენას კონგენიალურად ჩათვლის.

იმისთვის, რომ სერიოზული მუსიკა, განსაკუთრებით – ოპერა, გადარჩეს, საჭირო ხდება მაყურებლისთვის წარმოდგენის ახლებური ფორმით მიწოდება. ჩემი აზრი თუ გაინტერესებთ, თვალის ჩაკვრით გაგიმხელთ, რომ ეს სპექტაკლი ძალიან მომწონს.

მომავალში, მსოფლიო ეკონომიკური კრიზისის პირობებში, ამგვარი დიდბიუჯეტიანი სპექტაკლების დადგმა უფრო და უფრო გაძნელდება. ფინანსური კრიზისი ხელოვნების სხვა დარგებთან ერთად საოპერო თეატრებსაც მძიმედ დააწვა, რაც კარგად ჩანს ოპერის სამშობლოს მაგალითზე: დღეს რომის საოპერო თეატრი იძულებულია, შეცვალოს მუშაობის არსებული პრინციპი. მაყურებლის თანდათანობითი შემცირების გამო მას მილიონობით ევრო დაედო ვალად. ამიტომ ფინანსების ნაკლებობის პირობებში საოპერო თეატრები მოწვეულ არტისტებთან უფრო ხშირად იმუშავებენ, ვიდრე შტატში მყოფებთან. მხოლოდ არტისტების მოწვევის შემთხვევაში გახდება შესაძლებელი მილიონების დაზოგვა და თეატრის გადარჩენაც.

არანაკლებ ფინანსურ პრობლემას შეეჯახა ნიუ-იორკის „მეტროპოლიტენ ოპერაც”. მას საშტატო ერთეულიც შეუმცირდა და მომღერლების, ორკესტრანტების, გუნდის, სცენის მომსახურე პერსონალისა და სხვათა ჰონორარებიც.

ამ მიმართულებით გამონაკლისს, სამწუხაროდ, არც საქართველოს საოპერო თეატრები წარმოადგენენ. თუმცა ახლა ამ საკითხში ჩაღრმავებით საახალწლო განწყობას აღარ დავამძიმებ და, თქვენი ნებართვით, ისევ მხიარულ ტალღაზე გადაგრთავთ. 

 
უნდა გამოვტყდე, რომ ძალიან მიყვარს კომპოზიტორ რიმსკი-კორსაკოვის „ფრენა”, ამიტომ ამ საახალწლოდ მისი ოპერიდან „ზღაპარი მეფე სალთანზე” შექმნილი საორკესტრო ინტერმედია „კელას გაფრენა” შევარჩიე, თანაც – შესრულების რამდენიმე ვერსია. 

ამ ინტერმედიით მთავრდება III აქტი, სადაც თავად გვიდონს გედი კელად აქცევს, რომ მამასთან გაფრენა შეძლოს. დროთა განმავლობაში ამ მუსიკალურმა ნაწყვეტმა საკონცერტო შესრულებისთვის სრულიად დამოუკიდებელი ფუნქცია შეიძინა.

„კელას გაფრენა” ცნობილია შესრულების წარმოუდგენელი სისწრაფით. მუსიკოსისთვის ძირითად სირთულეს ხემის უდიდესი სიჩქარით მოძრაობა წარმოადგენს. ნაწარმოების შექმნიდან საუკუნის შემდეგ „გაფრენა” გადაიქცა ვირტუოზი შემსრულებლების საპრეზენტაციო ნაწარმოებად (განურჩევლად იმისა, რომელი საკრავია გამოყენებული). ამის გამო ეს ქმნილება რიმსკი-კორსაკოვის ყველაზე ცნობილ ნაწარმოებად იქნა აღიარებული მსოფლიოში.

ამ ნაწარმოების გამაოგნებელი სისწრაფით შესრულებისთვის გინესის რეკორდების წიგნში შესულია ორი ვირტუოზი გიტარისტი: ვ. ზინჩუკი (270 დარტყმა წუთში) და ტ. დ. ვეგა (750 დარტყმა წუთში), თუმცა მე ამჯერად ჩინელ პიანისტ იუჯა ვანგაზე შევაჩერე არჩევანი:
თუ დაგაინტერესებთ თანამედროვეობის უნიჭიერესი ავსტრალიელი პიანისტის დევიდ ჰელფგოტის შემოქმედებითი კარიერა ან ის, რა ნამუშევრისთვის დააჯილდოეს მსახიობი ჯეფრი რაში „ოსკარით”, „ოქროს გლობუსით” და „BAFTA”-თი, გირჩევთ, ნახოთ შესანიშნავი ბიოგრაფიული ფილმი „ბრწყინვალება” (წარდგენილი იყო „ოსკარის” 7 ნომინაციაზე). ორი სიტყვით გეტყვით, რომ დევიდმა უმკაცრესი მამის წყალობით უსიხარულო ბავშვობა განვლო. ის ნამდვილი ოჯახური ძალადობის ეპიცენტრში მოხვდა, რის გამოც შემდგომ ფსიქიატრიული საავადმყოფოს კედლებში 10 მძიმე წელიწადი გაატარა.
 

მუსიკით შეპყრობილი დევიდისთვის მუსიკა ერთგვარი შვებაა. ძალადობის მიუხედავად, ფილმი გაჯერებულია ადამიანური სიკეთითა და სიყვარულით. ზღაპრების მსგავსად, ისინი ხომ ცხოვრებაშიც ნამდვილ სასწაულებს ახდენენ ხოლმე.

დაუჯერებელია, მაგრამ ფაქტია – ფილმში თავბრუდამხვევ „კელას გაფრენას” მსახიობი ჯეფრი რაში ასრულებს.
ეს კი თვით დევიდ ჰელფგოტის მიერ შესრულებული „გაფრენაა”: 

 

* * *
ამდენი ფრენის შემდეგ დედამიწაზე დაშვება და ისევ ახალი წლის განწყობასთან მიბრუნება, მგონი, არ უნდა იყოს ურიგო აზრი. 

დღეს სიმღერა „Jingle Bells” შობის დღესასწაულთან რომ ასოცირდება, ტექსტში ამაზე მინიშნებაც კი არ არის. ავტორს ასეთი ჩანაფიქრი არ ჰქონია. დაიწერა მადლიერების დღესასწაულთან დაკავშირებით (აშშ-ში ეს დღე ნოემბრის მეოთხე ხუთშაბათს აღინიშნება). მიუხედავად იმისა, რომ ეს უბრალოდ მხიარული სიმღერაა იმის შესახებ, რა კარგია ზამთარში ციგით სრიალი, მრევლს ის იმდენად მოეწონა, რომ სიმღერის შობა ღამეს შესრულება მოითხოვა.

 
ახლა მოგითხრობთ, როგორ შეიცვალა სიმღერის „One horse open sleigh” თავდაპირველი სახელწოდება „Jingle Bells”-ით. 

იყო ვინმე ჯეიმს ლორდ პერპონტი – ფოტოგრაფი და ეკლესიის მუსიკალური ხელმძღვანელი. უკრავდა ორგანზე და წერდა მუსიკას. მასაჩუსეტსის შტატის პატარა ქალაქ მედფორდში, სადაც პერპონტი დაიბადა, მხოლოდ ერთ სახლში – ქ-ნ უოტერმანის „ქალიშვილების პანსიონატში” იდგა ფორტეპიანო. როდესაც პანსიონატის მფლობელმა სიმღერა მოისმინა, ჩაიბურტყუნა: „ეს სიმღერა ცხენშებმული ოთხთვალას ზანზალაკების ჟღერას მაგონებს. მისტერ პერპონტ, სიმღერის სახელწოდებას ციგებს რატომ უკავშირებთ? უკეთესად გაიჟღერებდა, მაგალითად „Jingle Bells” („ზანზალაკებო, იწკრიალეთ”)”. და სწორედ ამ სახელით დაიწყო ჯერ ამერიკაში, მერე კი ოკეანის გადაღმაც საზეიმო სვლა სიმღერისა, რომელიც დღემდე აფორიაქებს ადამიანთა გულებს. 

დროთა განმავლობაში ტექსტი რამდენიმეჯერ გადაამუშავეს. აი, მაგალითად, ავსტრალიელების მიერ გადაკეთებული ტექსტის წაკითხვა ძალიან სახალისოა. რაკი იქ არასდროს თოვს და შობა ზაფხულში უწევს, მათი ვერსია ასეთია: „რა კარგია ზაფხულის ცხელ დღეს ავტომობილით გასეირნება”.

ეს კი – 1957 წელს შექმნილი მორიგი პოპულარული საახალწლო სიმღერა „Jingle bell rock” მარკო კარტას შესრულებით:

* * *
ალბათ გაგიგონიათ, რომ ევროპაში ერთ-ერთ ყველაზე ტრადიციულ კულტურულ მოვლენას წარმოადგენს შობის წინა დღის „ვენის საშობაო კონცერტი”. მას 30-ზე მეტი ტელეკომპანია გადასცემს მთელ მსოფლიოში. საშობაო-საახალწლო კონცერტებში მხოლოდ მსოფლიო მნიშვნელობის ვარსკვლავები მონაწილეობენ.

1992-2012 წლებში საშობაო კონცერტებზე შემსრულებლებად მიწვეულები იყვნენ პლასიდო დომინგო, სარა ბრაიტმანი, ჰელმუტ ლოტი, რიკარდო კოჩიანტო, ხოსე კარერასი, ლუჩანო პავაროტი, დაიანა როსი, პატრისია კაასი, შარლ აზნავური, ტონი ბენეტი, ალეხანდრო ფერნანდესი… ვარსკვლავები ტრადიციულ საშობაო ქორალებს და მსოფლიოში სახელგანთქმული კომპოზიტორების ნაწარმოებებს ასრულებდნენ.

1998 წლის ვენის საშობაო კონცერტის ფრაგმენტში, რომელსაც ახლა სიამოვნებით შემოგთავაზებთ, მონაწილეობენ პლასიდო დომინგო, სარა ბრაიტმანი, ჰელმუტ ლოტი და რიკარდო კოჩიანტო. სადირიჟორო პულტთან სტივენ მერკურიოს იხილავთ. 

ფრანგული შანსონის დედოფალი პატრისია კაასი ამბობს: „არასოდეს მქონია სცენის შიში. ალბათ იმიტომ, რომ სიმღერა ძალიან ადრე დავიწყე. მგონია, რომ, მიუხედავად ვარსკვლავობისა, ძალიან მნიშვნელოვანია პუბლიკასთან ახლოს ყოფნა”. აქ ცოცხალი კონცერტების სიმრავლე იგულისხმება, მაყურებელთან უწყვეტი კონტაქტი. პატრისია ამბობს, რომ სცენაზე ხან წვება, ხან ხტუნავს და ეს წინასწარ არასდროს არის დადგმული. თუ ცხოვრებაში პატრისიას უჭირს ზოგიერთი სიტყვის წარმოთქმა, მაგალითად, „მე შენ მიყვარხარ”, ის თვითგამოხატვას შესანიშნავად ახერხებს სიმღერით.

მე კი, ამ სამ სიტყვას ბექა ლონდარიძის სტრიქონებით ვიტყოდი:

გახსენი ბაგე, როგორც წერილი
ჩემი – შენდამი მოწერილი – მეგობარო
და უმალ ბაგეს აგაფარებ –
რომ ტკივილი არ გაგიმხილო;
სიყვარული, რომელმაც მომკლა.”

ამ საშობაო-საახალწლო განწყობის ფონზე ვასრულებ წერილს და გემშვიდობებით პატრისიას გამონათქვამით: „ჩემი ერთადერთი სიამოვნებაა, საზოგადოებას მუსიკით ვუზიარებდე განცდებს”.

კომენტარები

მსგავსი სიახლეები

ბოლო სიახლეები

ვიდეობლოგი

ბიბლიოთეკა

ჟურნალი „მასწავლებელი“

შრიფტის ზომა
კონტრასტი