ქიმიურ ლაბორატორიაში ხშირად საჭიროა გაზების (წყალბადის, ჟანგბადის, ნახშირორჟანგის, ქლორის და ა.შ.) გამოყენება. გაზები ექსპერიმენტში შეიძლება გამოვიყენოთ შესაბამისი ბალონებიდან ან მივიღოთ უშუალოდ ექსპერიმენტის მსვლელობისას სპეციალურ დანადგარში.
გაზების მიღება შესაძლებელია სხვადასხვა ლაბორატორიული ჭურჭლის გამოყენებით. დიდი რაოდენობით გაზის მისაღებად ყველაზე ხელსაყრელი დანადგარია კიპის აპარატი.
კიპის აპარატი შედგება სამი ნაწილისაგან: ფუძისაგან, გაზისა და მჟავის საცავებისაგან
ნახაზი 1. კიპის აპარატი
მაგალითი 1. წყალბადის მიღება კიპის აპარატით:
1. მოვხსნათ გაზგამომყვანი მილის საცობი და ძაბრის საშუალებით ჩავტვირთოთ თუთიის გრანულები.
2. მოვხსნათ ბაზის რეზერვუარი და გრძელი წკირის საშუალებით თანაბრად გადავანაწილოთ შიგა სეპარატორის გარშემო თუთიის გრანულები
3. მოვარგოთ მჟავის რეზერვუარი მჭიდროდ კიპის აპარატს
4. ჩავასხათ მჟავა (HCl) მჟავის რეზერვუარში
5. გადავკეტოთ ონკანი
6. ან გამოვიყენოთ გაზი დანიშნულებისამებრ
კიპის აპარატიდან გაზის გამოყოფის შეჩერებისათვის საკმარისია დაიკეტოს ონკანი. ონკანის გადაკეტვის შემდეგ გამოყოფილი გაზი გროვდება კიპის აპარატის ქვედა ნაწილში. გაზრდილი წნევა აწვება მარილმჟავას და გამოდევნის მას კიპის აპარატის ქვედა ნაწილიდან. მარილმჟავა ადის მჟავის რეზერვუარში. იგი აღარ ეხება თუთიას და შესაბამისად მიმდინარე რეაქციაც ჩერდება. პროცესის ხელახალი დაწყებისათვის საკმარისია ონკანის გაღება.
თუ საჭიროა მცირე რაოდენობის გაზების მიღება, მაშინ მიზანშეწონილია გაზის გენერირებისათვის ვიურცის კოლბის ან გვერდით ტუბუსიანი განიერი სინჯარის გამოყენება (ნახაზი 2).
ნახაზი 2. გაზის მისაღები მინი მოწყობილობა
გაზის სინჯარაში შესაგროვებლად გამოიყენება მოხრილი მილი და სინჯარა. მოხრილი მილის ფორმა დამოკიდებულია გაზის სიმკვრივეზე. მძიმე გაზების შეგროვებისათვის გამოიყენება ნახაზი 3-ზე მოცემული დანადგარი, რომელიც შედგება გაზგამყვანიანი მილის მქონე კოლბისა და გაზის შესაგროვებელი ჭურჭლისაგან (სინჯარისაგან). სარეაქციო ჭურჭლად შესაძლებელია როგორც კოლბების, ისე დიდი ზომის სინჯარის გამოყენება. გაზგამყვან მილად კი შესაძლებელია შევარჩიოთ როგორც მოხრილი მილი, ისე რეზინის ან პოლიმერის დრეკადი მილი. გამოყოფილი გაზის ბუნების დასადგენად შესაძლებელია სხვადასხვა მეთოდის გამოყენება. მაგალითად, თუ წყალბადს ვიღებთ, მაშინ ანთებული ასანთის მიტანისათანავე გაისიმება სტვენისმაგვარი აფეთქების ხმა. ნახშირბადის დიოქსიდის მიღებისას შესაძლებელია მასში ანთებული ასანთის ღერის შეტანა. იგი უმალ ჩაქრება. თავღია ჭურჭელში შეგროვებული გაზის უფრო ეფექტური დადასტურებაა სანთლის (სპირქურის საკმაოდ რთულია, საჭიროებს დიდი რაოდენობით CO2-ს) ჩაქრობა. საკმარისია, ნახშირბადის დიოქსიდით შევსებული ჭურჭელი ანთებული სანთლის თავზე გადავაბრუნოთ – ნახშირორჟანგი „ჩამოიღვრება” და ცეცხლეს ჩააქრობს.
ნახაზი 3 მძიმე გაზების შესაგროვებელი დანადგარი
ნახაზი 4. მსუბუქი გაზების შესაგროვებელი დანადგარი
მსუბუქი გაზების მიღების შემთხვევაში ნახაზი 4-ზე ნაჩვენები მოწყობილობა დაგვჭირდება. ამ შემთხვევაში მოხრილი მილის ფორმა უნდა იძლეოდეს საშუალებას, მასზე ჩამოვაცვათ სინჯარა. თუ გაზ გამყვან მილად რეზინის ან პოლიმერის მასალის მილს გამოვიყენებთ, მაშინ უმჯობესი იქნება თუ მილის ბოლოში მინის მილს მოვათავსებთ. გაზის შეგროვებისას დანაკარგების თავიდან აცილების მიზნით უმჯობესი იქნება თუ მიმღებ სინჯარას წყლით შევავსებთ და მას წყლიან ექსიკატორში ან წყლის აბაზანაში ჩავუშვებთ. თუ მას სწრაფდ გადავაბრუნებთ, მაშინ სინჯარა ისევ შევსებული დარჩება. მასში გაზის დაგროვების შემდეგ სითხე ნელ-ნელა გამოიდევნება, და გაზით შეივსება…
აღნიშნული ტიპის ექსპერიმენტები შეიძლება ჩავატაროთ ძალიან მცირე რაოდენობის რეაგენტებზე, რადგან 1 მოლი გაზი 22,4 ლ მოცულობას იკავებს.
