სკოლიდან სახლამდე ორ კილომეტრზე მეტი მანძილია, ამიტომ ფიქრისთვის დრო საკმაოდ მაქვს. ჯერ მასწავლებლობაა რისკი, სირთულე, მერე კი, ერთი შეხედვით, თითქოს პირიქითაც ხდება, მაგრამ მშობლიური ენის სწავლება ძალიან რთული აღმოჩნდა, მით უმეტეს – არაქართულენოვან სკოლაში. ეს სტატია იმ მასწავლებლებისთვისაა, რომლებიც სახელმწიფო ენას ასწავლიან როგორც მეორეს.
ერთ-ერთი თვალსაჩინო პრობლემა ის არის, რომ ეთნიკურად არაქართველმა მოსწავლემ რაც უნდა კარგად იცოდეს ქართული ენა, ძალზე მწირი ინფორმაცია აქვს ქართველი მწერლებისა და მათი ნაწარმოებების შესახებ. ამ სიტყვების წაკითხვის შემდეგ ალბათ ბევრი იტყვის, რომ მეტისმეტი მოვისურვე, მაგრამ ისიც ხომ არის, რომ სწავლაში არაფერია ზედმეტი.
წიგნი, რომელიც საგანგებოდ შეიქმნა ქართულის როგორც მეორე ენის შემსწავლელთათვის, ძალიან კარგად არის შედგენილი და გათვლილი სამომავლო-საბოლოო შედეგებზე. მისი მთავარი მიზანია, მოზარდმა ისწავლოს ენა, მისი ძირითადი ქსოვილი და შეეძლოს თავისუფლად მეტყველება, წერა, კითხვა, აზრის მოსმენა და გადმოცემა.
არავინ მოითხოვს მისგან იმის ცოდნას, რამდენი ვეფხვი დახოცა ტარიელმა, წლის რომელ დროს მიდიოდა ბარათაშვილი მტკვრის პირას და ჰგავდა თუ არა დღესასწაულს მერის ჯვრისწერა, მაგრამ მოსწავლეები, რომლებმაც განსაზღვრულ დონეზე უკვე იციან ქართული ენა, არ უნდა დარჩნენ გრამატიკული ცოდნის ამარა. ეს თითქოს იმას ნიშნავს, რომ ისინი ახდენენ სოციალიზაციას ეთნიკურ უმრავლესობასთან ენის ცოდნით, მაგრამ ეს არ არის საკმარისი; სადავო არ უნდა იყოს, რომ შეუძლებელია, რომელიმე ენის ცოდნაზე პრეტენზია ჰქონდეს ადამიანს, თუ არ იცნობს ამ ენაზე შექმნილ მხატვრულ თუ სხვა ტიპის ლიტერატურას. ასე რომ არ იყოს, პირადად მე ვიტყოდი, რომ ათამდე ენა ვიცი (თუ ცოდნა დაერქმეოდა რამდენიმე ასეული სიტყვის ცოდნას და ზმნის უღლებას ამ ენებზე).
მოკლედ, როგორც იმ პოემაშია, შაირსიტყვითა მესტვირემ ღმერთი მაღალი ახსენაო, რაღა დაგვრჩენია არაქართულენოვან სკოლაში მომუშავე მასწავლებლებს, გარდა იმისა, რომ ცას ავხედოთ და ზეცისა და ენის შორეული და ჩრდილნათელიანი მღვიმეების შემდეგ მხატვრული ლიტერატურაც ამოვიტანოთ ბავშვების თვალსაწიერზე.
რას შეუწყობს ხელს ყოველივე ეს? გარდა იმისა, რომ მოსწავლეების ცოდნა გამდიდრდება ქართველი მწერლების სახელ-გვარებითა და მათი ნაწარმოებების შინაარსით, ამაღლდება სხვა საგნებში მათი აკადემიური მოსწრებაც.
სომხურ- და აზერბაიჯანულენოვან სკოლებში მუშაობისას ერთ რამეს მივხვდი: ბილინგვური სწავლება არის ადგილობრივი მასწავლებლების აქილევსის ქუსლიც და პარიზული გილიოტინაც. მიუხედავად ტრენინგებისა, რომლებიც პერიოდულად ტარდება მათთვის სახელმწიფო ენის შესასწავლად, მათ ძალიან უჭირთ გაკვეთილის იმ ნაწილის ახსნა, რომელიც სახელმძღვანელოში ქართულადაა დაწერილი, რადგან ბევრ მასწავლებელს თვითონაც არ ესმის ტექსტის შინაარსი. ფაქტია, გაკვეთილზე კარგად იხსნება მხოლოდ ეთნიკური უმცირესობის ენაზე დაწერილი ნაწილი, ქართული ტექსტი კი – მხოლოდ იმდენად, რამდენადაც თვითონ მასწავლებელს გამოაქვს აზრი მისგან.
საბოლოდ კი ხელში გვრჩება მასწავლებელი (მეტ-ნაკლებად კრებითი სახე), რომელმაც შესაძლოა რამდენიმე წინადადება იცოდეს ქართულად, მაგრამ არა იმ საგნის ტერმინოლოგია, რომელსაც ასწავლის და ჩვენც იმის იმედად ვრჩებით, რომ ის ამ ტექსტის შინაარსს გაიგებს სამინისტროს რომელიმე პროექტის ფარგლებში იქ მომუშავე მასწავლებლისგან, ან სულიწმინდა ჩაუსახლდება და უცებ მისცემს საჭირო ცოდნას.
მე მყავდა და მყავს მოსწავლეები, რომლებიც მეტ-ნაკლებად კარგად ფლობენ ქართულ ენას, მაგრამ არაფერი იციან ქვეყნის გეოგრაფიის, ისტორიული ძეგლების, ტრადიციების, ეთნიკური თავისებურებების შესახებ. არადა, როგორც აღვნიშნე, ყოველივე ამის ცოდნა სოციალიზაციის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი პირობაა. მხატვრული ტექსტები კი, სადაც მოქმედება ვითარდება საქართველოს სხვადასხვა კუთხეში, აღწერილია წეს-ჩვეულებები, არის დოკუმენტური პროზის ელემენტები, საშუალებას მისცემს მოსწავლეს, ამ ტიპის ცოდნაც მიიღოს. მით უმეტეს, თანამედროვე ავტორებამდე ძნელად თუ მოიძებნება ქართველი მწერალი, რომელიც კუკლუს ტომის შესახებ წერდა.
