,,ის, რაც მოხდება დიდი ხნის მერე,
უკვე ყოფილა დიდი ხნის წინათ”
ო. ჭილაძე
მთარგმნელის
წინათქმა:
მისაღები გამოცდები მოახლოვდა და
აბიტურიენტები შეიცვალნენ, ძალიან შეიცვალნენ: ვინც მთელი წელი ღელავდა, უკვე
,,გადაიწვა” და გულგრილად შესცქერის მოვლენებს, ოპტიმისტები გამოუსწორებელ
სკეპტიკოსებად გადაიქცნენ, ბიჭებმა იუმორის გრძნობა დაკარგეს, გოგონები სკოლის
დამამთავრებელი საღამოს მერე სილამაზის სალონში აღარ წასულან; სვამენ ზუსტად
იმდენივე შეკითხვას, რამდენსაც სამი წლის ასაკში.
ყველა შეკითხვა ასე იწყება:
,,მასწ, გამოცდაზე რომ…” – და მთავრდება რაღაც წარმოუდგენელი კატაკლიზმის ანდა
მისტერ პიტკინისა თუ მისტერ ბინის შესახებ კომედიებში ნანახი უხერხულზე უხერხული სიტუაციის აღწერით.
– თქვენ რომ პითაგორას აკადემიაში
გქონოდათ გამოცდები ჩასაბარებელი, რაღა გეშველებოდათ?! – ვექილიკები მე.
პითაგორა იციან ან ბუნდოვნად ახსოვთ.
ოდნავ, სულაც ზრდილობის გულისთვის ინტერესდებიან. მეც მაშინვე ვიყენებ შანსს, ორიოდ
წუთით სხვა საკითხზე გადავიტანო მათი დაძაბული ყურადღება და პითაგორასა და მისი
აკადემიის შესახებ ვუამბობ.
ეს ტექსტი ნაწყვეტია წიგნიდან, რომლის
თარგმნაც (როგორც ხშირად ხდება ხოლმე) მე დავიწყე და სხვამ დაასრულა თუ არა, ვერ
გეტყვით, ვინაიდან ქვეყნიერებას ჯერჯერობით არ მოვლენია. ყოველ შემთხვევაში,
ბედნიერი ვარ, რომ ამ წარუმატებელი პროექტის მეშვეობით მეტი რამ შევიტყვე ამ
საოცარი ადამიანის შესახებ და ხანდახან ჩემს მოსწავლეებსაც ვუამბობ მის
თავგადასავალს:
*
,,პითაგორა გახლდათ დიდი ბერძენი ფილოსოფოსი, რომელიც ქრისტეშობამდე მეექვსე საუკუნეში სამოსში დაიბადა. ახალგაზრდობიდანვე ჩაება ბერძნული კულტურის ფერხულში, რომლისგანაც მან შეისწავლა, რომ დედამიწა სამყაროს ცენტრში მდებარეობს და მზე და პლანეტები მის ირგვლივ ბრუნავენ; ამის შემდეგ იგი ეგვიპტეში, მემფისში გაემგზავრა. იქ მრავალ წელიწადს დაყო და შეისწავლა რიცხვები, სიმბოლოები, გეომეტრია, ასტრონომია და ეგვიპტური რელიგიის საიდუმლოებანი. მემფისში მან ირწმუნა სულთა გადასახლების თეორია, რომ ყოველი ჩვენგანი დიდი უნივერსალური სულის ნაწილია, რომელსაც კვლავ შეუერთდება სიკვდილის შემდეგ.
სულ ცოტა ხნის შემდეგ, რაც მან მემფისში განათლების მიღება დაასრულა, ეგვიპტეში სპარსელები შემოიჭრნენ.
პითაგორა სხვა სწავლულებსა და ქურუმებთან ერთად ბაბილონში წაიყვანეს, სადაც 12 წლის განმავლობაში ტყვეობაში იმყოფებოდა. მიუხედავად ,,ტუსაღობისა“, მას ჰქონდა საშუალება, თავისუფლად ესაუბრა სხვადასხვა რწმენისა და რელიგიის სწავლულებთან. მათ შორის იყვნენ ისეთებიც, რომლებიც მონოთეიზმს, ანუ ერთღმერთიანობას ქადაგებდნენ, ისეთებიც, რომელთაც სწამდათ სპარსული დუალიზმი, რომელიც ემხრობოდა აზრს, რომ სინამდვილე სუბსტანციის ორი ძირითადი სახეობისგან შედგება– გონისა და ქმედებისაგან... პითაგორა შეხვდა ინდოელ ფილოსოფოსებსა და ზოროასტრიზმის მიმდევრებს, რომელთაც ორმუზდის, სიკეთის შემქმნელი ანგელოზის,სჯეროდათ და მათი ოკულტიზმის ცენტრალური რწმენა გახლდათ, რომ იგი დაამარცხებდა აჰრიმანს, ბოროტ ძალას. არ არის გასაკვირი, რომ პითაგორა მისტიციზმის ღრმა მცოდნედ იყო აღიარებული.
როდესაც თავისუფლება მიანიჭეს, პითაგორა საბერძნეთში, დელფოსში, მერე კი კროტონში, იტალიის სანაპიროზე დასახლდა, სადაც ეზოთერული ფილოსოფიის სკოლა დააარსა. სკოლის ჭიშკართან იდგა ჰერმესის, ბერძნული ფილოსოფიის თანახმად,ეზოთერული ცოდნის მფარველი ღმერთის, ქანდაკება, რომელიც ერისკაცებს ანიშნებდა, უკან დაეხიათ. სავარაუდო მოსწავლეები ხანმოკლე, რამდენიმეთვიან გამოსაცდელ პერიოდს გადიოდნენ, სანამ პირველკურსელთა შორის დაიკავებდნენ თავიანთ ადგილს. გამოსაცდელი პერიოდის შემდეგ კანდიდატებს ფიზიკური და მორალური გამოცდის გავლა უწევდათ.
ერთი გამოცდა გულისხმობდა ღამით მარტო დარჩენას კუპრივით ბნელ გამოქვაბულში, რომელშიც, გადმოცემის თანახმად,მოჩვენებები სახლობდნენ და უღირს კანდიდატებს და სკოლის იდეალების მოღალატე მოწაფეებს საშინელ მაჯლაჯუნებად მოევლინებოდნენ. მას, ვინც ამ გამოცდას გაუძლებდა, ცარიელ სარდაფში კეტავდნენ და ერთი კვირის განმავლობაში პურის ნატეხსა და ერთ დოქ წყალზე სვამდნენ. მათ ასევე აძლევდნენ ფიცარს, რომელზეც პითაგორას სიმბოლოთა მნიშვნელობების ჩამოწერას სთხოვდნენ. ამის შემდეგკანდიდატს დიდ ოთახში შეიყვანდნენ, სადაც საზეიმო სიტყვა უნდა წარმოეთქვა, დასცინოდნენ და რთული შეკითხვებით აცლიდნენ ქანცს, რომლებზეც აუცილებლად უნდა ეპასუხა. ჩაფლავების შემთხვევაში მას მყისვე აგდებდნენ სკოლიდან, ხოლო წარმატებულს ახალბედათა შორის იღებდნენ.
ახალბედა შეგირდი სამი წლის განმავლობაში ეუფლებოდა პითაგორასეულ ფილოსოფიას, რომელიც პატივისცემას, შემწყნარებლობას და ხალხთა და რელიგიათა ერთიანობას ეფუძნებოდა. აქ დილა გაკვეთილებს ეთმობოდა, შუადღე – ფიზიკურ დატვირთვას, ხოლო საღამო – ლოცვას, ლექციებსა და დისკუსიებს.
ახალბედებს ასწავლიდნენ, რომ მათი მშობლები იყვნენ ღვთაებათა ხორციელი წარმომადგენლები დედამიწაზე და ამიტომაცმათთვის ღვთაებათა სადარი პატივი უნდა მიეგოთ. ქორწინება უწმინდეს ინსტიტუტად მიიჩნეოდა და კაცები ცოლებს თანასწორებივით უნდა მოპყრობოდნენ, – კლასიკური პერიოდისთვის ასეთი რამ უცხო გახლდათ.
მეგობარი ადამიანისალტერ ეგოდ ითვლებოდა და მასაც მშობლების მსგავსი პატივით ეპყრობოდნენ. ტანჯვას მიიჩნევდნენ გრდემლად, რომლისგანაც ადამიანის სული უნდა გამოჭედილიყო და თუმცა ვაჟკაცურად უძლებდნენ, საგანგებოდ არავის მიაყენებდნენ მას.
როდესაც ახალბედობის პერიოდი დასრულდებოდა, მოწაფეს ნება ეძლეოდა, ,,შიდა ეზოში“შესულიყო, სადაც მას აცნობდნენ ,,საღმრთო სიტყვას”
– პითაგორასეულ მეცნიერებას რიცხვების შესახებ:
1 (წერტილი)
ღმერთი არის განუყოფელი, დაუსრულებელი და ყოველივეს საწყისი ამქვეყნად.
2 (ხაზი)
მამაკაცი და დედაკაცი გაერთიანებულია ერთ ღმერთში.
3 (სამკუთხედი)
სრულყოფილი ციფრი. სამი ელემენტი – სულისკვეთება, სული და სხეული – ქმნიან ადამიანს. სამი იდეალი – სიბრძნე, ძალა და სილამაზე.
4 (კვადრატი)
გამოხატავს ოთხ მიმართულებას და ბუნების ნაყოფიერების გასაღებს წარმოადგენს.
5 (პენტაგრამა)
თავისუფალი ნებისა და სამართლიანობის, ასევე ბრძოლისუნარიანობის აღმნიშვნელია.
6 (ჰექსაგრამა)
მიუთითებს კოსმიური სივრცის ექვს მიმართულებაზე. პითაგორას მოძღვრების თანახმად, გვიჩვენებს სამყაროს ნაწილთა ჰარმონიულ შერწყმას.
7 (სამკუთხედი და კვადრატი)
წმინდა და სრულყოფილი რიცხვი. ცხოვრების სიმბოლო, იგი აერთიანებს სხეულის ოთხ და სულის სამ ელემენტს.
8 (ორი კვადრატი)
რიცხვი, რომელიც გამოსახავს უნივერსალურ ჰარმონიას და მეგობრობისა და სიყვარულის ერთიანობას.
9 (სამი სამკუთხედი)
ბერძნული მითოლოგიის მიხედვით, სწორედ ამდენი მუზა არსებობდა. მუზები, ზევსისა და მნემოსინეს ასულები იყვნენ და თითოეულ მათგანი გაიგივებული იყო ხელოვნებისა თუ მეცნიერების რომელიმე დარგთან. ასე რომ,ეს რიცხვიც ხელოვნებასა და მეცნიერებას გამოხატავს.
10 (ტეტრაქტისი)
თვლის დასაბამი და მსოფლიოს, ბედისწერისა და მარადისობის სიმბოლო.
,,საღმრთო სიტყვის” ცოდნის ათვისების შემდეგმოწაფე ეუფლებოდა მეცნიერებას, რომელსაც ღამღამობით ანდა ზღვისპირას ასწავლიდნენ. ამის შემდეგ მას ,,მესამე ხარისხის განდობილის” სტატუსს ანიჭებდნენ და იგი მიიწევდა მეოთხესაკენ – ამ საფეხურზე მას ნათელმხილველის თვისებებისგამოვლენა მოეთხოვებოდა.
ამის შემდეგუკვე სწავლულის წოდებამიღებული ყოფილი მოწაფე სკოლას ტოვებდა. თუკი ვინმეზე ეჭვს მიიტანდნენ, რომ აკადემიის საიდუმლო გასცა, მის სახელზე აკლდამას აღმართავდნენ და მის სულს მკვდრად გამოაცხადებდნენ.
მთარგმნელის ბოლოთქმა:
– …და მასწ, ამ გამოცდების ჩაბარებას ვინმე ახერხებდა?
– თავისთავად ცხადია, ყველა – ვერა, მაგრამ, როგორც
ჩანს, ზოგი ახერხებდა კიდეც, აბა, აკადემია ისე როგორ იარსებებდა?
– თქვენი აზრით, ჩვენგან რომელი ჩააბარებდა?
– აი, შენ თვითონ როგორ გგონია, შეძლებდი?
გაჩუმდა, ვერც კი თქვა, არც არა; მგონი, ცოტა შეშურდა
მათი, ვინც ოდესღაც გაუმკლავდა ამ გამოცდას და თავი ინუგეშა:
– მერე რა, მასწ. ასეთი გამოცდები მაინც აღარასოდეს
იქნება.
– ნუ იტყვი მასეც:
,,ის, რაც მოხდება დიდი ხნის მერე,
უკვე ყოფილა დიდი ხნის წინათ”
ჭილაძეა, გაგიგონია ეს სტრიქონები ოდესმე?
არ გაუგონია, არადა ერთმა, ალბათ, მისმა თაობელმა თაბუკაშვილის
ქუჩაზე კედელზე გრაფიტით მიაწერა ეს სიტყვები – იქნებ მას მაინც სჯეროდა, რომ არასოდეს
არაფერია გამორიცხული…
