ძვირფასო მშობლებო, გირჩევთ, საკუთარ თავს ჰკითხოთ: „რა შეიძლება მოხდეს, თუ შვილს თხოვნებზე ვეტყვით „არას“. შედეგად, ხომ არ დაკარგავთ ბავშვის სიყვარულს, რომელიც ასე ძალიან გვჭირდება?“. თუ ასეა, მაშინ თქვენ „რთული მშობელი“ ხართ და იქნებ იფიქროთ, სიყვარულისა და სითბოს მოთხოვნილება რაიმე სხვა გზით შეივსოთ. გახსოვდეთ, რომ შვილების წინაშე ისედაც არცთუ ისე მარტივი ამოცანა დგას: ისინი ზრდასრულობაში უნდა შევიდნენ… ასე ფიქრობენ ამერიკელი ავტორები Henry Cloud და John Townsend. ამ წერილით მკითხველი გაეცნობა ნაწყვეტს მათი წიგნიდან: „როგორ აღვზარდოთ პასუხისმგებლობიანი მოზარდი“. ეს არის ბესტსელერი, რომელმაც მრავალ ქვეყანაში საყოველთაო ყურადღება დაიმსახურა. (ავტორების შესახებ ინფორმაციას შეგიძლიათ გაეცნოთ ჩემს წინა სტატიებში).
მაშ ასე, პრობლემა წარმოიქმნება მაშინ, როდესაც მშობლები განსაკუთრებულად საჭიროებენ თავიანთ შვილებთან სიახლოვესა და მიჯაჭვულობას, რათა დაიკმაყოფილონ საკუთარი მოთხოვნილებები. ბავშვები ძალაუნებურად ეჩვევიან, რომ მშობლებისთვის სითბოს, სიახლოვისა და სიყვარულის წყარო არიან. შედეგად, შვილები ცდილობენ, ნაადრევად მოირგონ მშობლის როლი. ავტორების მოსაზრების მიხედვით, ბავშვები სიამოვნებით შევლენ მშობლის როლში დედასთან და მამასთან ერთად და ეს არ ემსახურება მაინცდამაინც მშობლის პოზიციის დაკავებას, ეს უფრო პატარების მისწრაფებაა, მოხვდნენ იმ სივრცეში, რომელშიც მოფერება, სიმშვიდე და ზრუნვა, ანუ ოჯახური ურთიერთობები ფორმირდება. ზრდასრულ ასაკში ბავშვებისთვის შესაძლოა გარკვეული სირთულეები შეიქმნას, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც ისინი თავად იღებენ პასუხისმგებლობას სხვა ადამიანზე. მთავარი კი ის არის, რომ მშობლებს შესაძლოა, გაუჭირდეთ შვილისთვის პიროვნული, სტრუქტურირებული ქცევითი საზღვრების დაწესება. როდესაც უფროსი განიცდის კონკრეტული ადამიანის საჭიროებას, რთულია მისთვის წინააღმდეგობის გაწევა, რაიმე აკრძალვის დაწესება, რადგან უფროსი დგება რისკის წინაშე, დაკარგოს მისი სიყვარული. თუ მშობელი გამოავლენს ბრაზს, მრისხანებას, მას თავად უჩნდება დანაშაულის განცდა, იმის გამო, რომ ვერ „შეინარჩუნა სიყვარულის ობიექტი“. შედეგად, ასეთ გარემოში ბავშვი სწავლობს უდისციპლინობას და ეჩვევა, მიიღოს ყველაფერი, რაც მოესურვება. ემოციური შანტაჟი არის ის, რაც ახლა აღვწერეთ – განმარტავენ ავტორები – და ამატებენ: რომ მშობლები ცდილობენ ნებისმიერ ფასად შეინარჩუნონ შვილებთან ურთიერთობები, რომლებიც მათთვის განსაკუთრებით ძვირფასია. ჰოდა, ვიღებთ შვილებზე დამოკიდებულ მშობლებს და არა უფროსებს, რომლებიც აწესებენ ქცევით საზღვრებს საკუთარი შვილებისთვის.
როგორც წესი, მშობლებს არ შეუძლიათ შვილების სურვილების იგნორირება, რადგან საკუთარ თავს მათ გრძნობებთან ზედმეტად აიდენტიფიცირებენ. ისინი თავს ვალდებულად თვლიან, თანაუგრძნონ შვილების ტკივილებს, შიშებს და მარტოობის განცდას. ბავშვები გრძნობენ უფროსების სიყვარულს, სწავლობენ საკუთარი ემოციების მართვასა და გამოყენებას. სამწუხაროდ, ზოგი მშობელი თავისსა და შვილის ემოციებს ერთმანეთში ურევს, ისინი ფიქრობენ, რომ ბავშვებს იმაზე მეტი პრობლემა აქვთ, ვიდრე ეს გარედან ჩანს. ხდება პროექცია: ანუ ის, რაც ბავშვისთვის შესაძლოა დისკომფორტი იყოს, დედისთვის ტრავმად აღიქმება; ხოლო ის, რაც შესაძლოა ბავშვისთვის შფოთვის საგანი იყოს, მამა აღიქვამს მას, როგორც პანიკას. Henry Cloud-ისა და John Townsend-ის აზრით, მსგავსი ხედვები და დამოკიდებულებები უფროსებს თავიანთ ბავშვობაში გაუანალიზებელი სირთულეების გამო უყალიბდებათ.
თუ მშობლები აღმოაჩენენ, რომ არ შეუძლიათ პატარის ტკივილის გაძლება, შესაძლოა ისინი საკუთარი ტკივილის პროეცირებას ახდენენ მასზე. კარგი იქნება, თუ წარსულის ემოციურ ტრავმებს, რომლებიც ჯერაც არ დავიწყებიათ, თვალს გაუსწორებენ და „გადაამუშავებენ“. დედიკოებო, მამიკოებო აუცილებელია წარსულის ტრავმების გაანალიზება. ეს თქვენ გჭირდებათ. თქვენს შვილებს კი სჭირდებათ მშობლები, რომლებიც ტკივილს მავნე ზიანისგან განასხვავებენ.
საზღვრების დაწესება უმნიშვნელოვანესია. უფროსებს ეშინიათ, რომ, თუ მკაცრად მოითხოვენ შვილებისგან დისციპლინისა და წესრიგის დაცვას, შესაძლოა კონფრონტაციაში შევიდნენ ბავშვებთან, ან/და შვილებთან ემოციური ბმა გაწყვიტონ. მსგავსი შიშები ხელს უშლის უფროსებს, შენიშვნები მისცენ შვილებს, მანამდე, სანამ სერიოზული პრობლემები არ იჩენს თავს. რეალობა კი ასეთია: სიყვარული და გაუგებრობები ერთმანეთს არ ეწინააღმდეგება. სულაც არ არის მნიშვნელოვანი ვისთან გაქვთ გაუგებრობები, რადგან სინამდვილეში შეგიძლიათ ყურადღება არ მიაქციოთ არანაირ განხეთქილებას და უპირობოდ გიყვარდეთ ერთმანეთი.
თუ მშობლები არასდროს არ კამათობენ საკუთარ შვილებთან, ისინი არასწორად იქცევიან. ზოგჯერ უფროსებს ეშინიათ იყვნენ თვითმყოფადები სხვა ადამიანებთან, მათთანაც კი, რომლებიც უყვართ. ასეთი შიში სრულად გამორიცხავს სიყვარულს. მშობლებს არ შეუძლიათ მთელი გულით უყვარდეთ ის შვილები, რომლებიც განშორების დროს ძალიან არ ენატრებათ და რომლებთანაც ერთობის განცდა არ აქვთ. შვილებისადმი მიჯაჭვულობისგან გათავისუფლება ნიშნავს თვითმყოფადობის შენარჩუნებას.
ძვირფასო მშობლებო – მიმართავენ ავტორები მშობლებს – დაწესებული საზღვრების დაცვა, შვილებს დაცულობისა და სიყვარულის განცდას უძლიერებს. მათ იციან, რომ უფროსები პატივს სცემენ მის თავისუფალ არჩევანს, გარკვეული პარამეტრების ჩარჩოებში. მშობლები და შვილები ერთობლივად იცავენ და ავითარებენ ამ თავისუფლებას.
უფროსების გარკვეული ნაწილი ფიქრობს, რომ ბავშვების მიერ განხორციელებული არასწორი, არათანმიმდევრული ქცევა დროთა განმავლობაში თავისთავად გაქრება. Henry Cloud და John Townsend მიეკუთვნებიან იმ ავტორების რიგს, რომლებიც დარწმუნებული არიან, რომ ამგვარი მიდგომა ვერ განკურნავს, მაგალითად, ავადმყოფობებს და ვერც სახურავში გაჩენილ დაზიანებას შეაკეთებს. სამწუხაროდ, პრობლემების გადაჭრის სამომავლოდ გადადება მათ უფრო ამწვავებს. ბავშვებს არ გააჩნიათ საკუთარი ჭირვეული ქცევების შემაჩერებელი შინაგანი მუხრუჭი. მათ უკიდურესად სჭირდებათ მშობლების მხრიდან მათ ქცევებზე გარეგანი საზღვრების დაწესება, რომლებიც მუდმივად კორექტირდება, კონტროლდება და ეს პროცესი გრძელდება მანამდე, სანამ მოზარდები გარეგან საზღვრებს შინაგან საზღვრებად არ აქცევენ.
იგნორირება და რაიმე სხვა გარემოებაზე გადართვა ბავშვს მიანიშნებს, რომ აუცილებელია გაჯიუტება და მუდმივად საკუთარი სურვილის ასრულების მოთხოვნა. პატარები მშვენივრად აცნობიერებენ, რომ მათ შეუძლიათ ნებისმიერი კაპრიზი აისრულონ, უბრალოდ მთავარია, მოითმინონ, სანამ გაბრაზებული უფროსები დამშვიდდებიან. სინამდვილეში მშობლები, ხომ ცდილობენ, არ გაუბრაზდნენ პატარებს, ასე რომ, ყველაფერი ბავშვის „სასარგებლოდ ეწყობა“. მშობლებმა უნდა მოახერხონ მსგავსი სიტუაციების თავიდან არიდება. ისწავლონ ამგვარი პრობლემების წინასწარ განჭვრეტა, რომ ბავშვებს დაეხმარონ იმის გათავისებაში, რომ რეალურ ცხოვრებაში ყველაფრის მიღება შეუძლებელია.
სავარაუდოდ, არ არსებობს მშობელი, რომელსაც გულწრფელად არ გაჰკვირვებია, თუ რა ზუსტად გრძნობენ შვილები, როდის არის უფროსი მზად, დაუთმოს პატარას და შეასრულოს მისი მორიგი ახირება. ასევეა, მოზარდებშიც. მათ შეუძლიათ საათების განმავლობაში ითხოვონ, იდავონ, იკამათონ, გაამართლონ საკუთარი ქცევები, რათა მიაღწიონ მიზანს და თავიდან აირიდონ პასუხისმგებლობები. მაგალითად, მეგობრის მოზარდმა შვილმა – გვიყვებიან ამერიკელი ფსიქოლოგები – მთელი 45 წუთის განმავლობაში იკამათეს იმის შესახებ, თუ ვის უნდა გაეტანა ნაგავი, თუმცა რეალურად ამ საქმის შესრულებას მაქსიმუმ 10 წუთი სჭირდებოდა! ბავშვები მუდმივად ცდიან მშობლების გამძლეობას! რაც უფრო გვიან დაიწყებენ მშობლები ბავშვების ქცევებისთვის საზღვრების დაწესებას, მით უფრო ენერგიულად შეეწინააღმდეგებიან მათ შვილები. ყოველ ჯერზე, როცა უფროსები შესაძლებლობას აძლევენ შვილებს, გულგრილად მოეკიდონ თავიანთ მოვალეობებს, მათ სულ უფრო მეტად ერღვევათ თვითკონტროლის უნარი.
დაღლილი მშობლები, რომლებსაც აღარ შეუძლიათ, ეკამათონ შვილებს, სავარაუდოდ, თანაც დეპრივაციის მდგომარეობაში არიან. საგულისხმოა, რომ აღზრდა – ეს დროებითი სამუშაოა და არა მთელი ცხოვრების არსი. იმ მშობლების შვილები, რომლებსაც საკუთარი საქმიანობა აქვთ, აცნობიერებენ, რომ ისინი არ არიან სამყაროს ცენტრი და აქვთ თავისუფალი არჩევანი, რომელიც ანიჭებს მათ ოცნებების ასრულების შესაძლებლობას. შეუძლებელია მშობლებმა ბავშვებს განუვითარონ ის უნარი, რომელიც თავად არ გააჩნიათ. ამიტომ აუცილებელია უფროსებმა იმუშაონ, რათა მათაც განიმტკიცონ შინაგანი საზღვრები, რომლებსაც შვილები თვალნათლივ დაინახავენ. დაბოლოს, მშობლების „არა“ ყოველთვის უნდა იყოს „არა“, ანუ – საზღვრები მოქმედებაში.
„აღზრდის ეშმაკობა ის გახლავთ, რომ მშობელმა მოახერხოს და შეინარჩუნოს საბოლოო სიტყვის თქმის უფლება, მაშინაც კი, როცა ბავშვი დაჟინებით ცდილობს თავისის გატანას“.
პატივისცემით, Henry Cloud და John Townsend.
