სოციალური დასწავლის თეორიის მიხედვით, ადამიანები სწავლობენ სხვა ადამიანებზე, ანუ მოდელებზე დაკვირვების საშუალებით. სკოლაში დაწყებითი საფეხურის მოსწავლეებისთვის ასეთი მოდელები ხშირად მათი უფროსი თანატოლები არიან. ზოგჯერ ბავშვებს თავისი ასაკობრივ ჯგუფის წევრებთან ურთიერთობა უფრო ნაკლებად გამოსდით, ვიდრე უფროსებთან. ეს არცაა გასაკვირი, რადგან მე-9-მე-10 კლასის მოსწავლეები მათთვის უფრო კომპეტენტურ და მისაბაძ პიროვნებებად აღიქმებიან, ვიდრე მათი თანატოლები. ეს განსაკუთრებით შესამჩნევია მოზარდობის ხანის დასაწყისში, რომელსაც ფსიქოლოგები ,,ემოციური შფოთვის ასაკს უწოდებენ“. ეს ხანა ინტენსიური დადებითი და უარყოფითი ემოციებით ხასიათდება, იკლებს სწავლის ხარისხი, აკადემიური მაჩვენებლები, იზრდება კონფლიქტები. ამიტომ უფროსებისგან მათთვის მორალურ მხარდაჭერას, გვერდში დგომას ერთ-ერთი გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს.
თანამედროვე ახალგაზრდებსაც სჭირდებათ საკუთარი თავის წარმოჩენის სფერო. უფროსი თაობის ადამიანები მათ ხშირად უარყოფითად ახასიათებენ, როგორც შფოთისთავებს, აგრესიულად მართულებს, მრავალი სოციალური პრობლემების შემქმნელებს და თუკი ბავშვებს მივცემთ უმცროსი თანატოლების განათლების საშუალებას, ჩავრთავთ სხვადასხვა აქტივობებში, მათ აუცილებლად გაუძლიერდებათ საკუთარი ვალდებულების, რეალიზებისა და ერთგულების შეგრძნება.
თანატოლთა ურთიერთგანათლების აქტივობები ორივე მხარისთვის სასარგებლოა: ,,მასწავლებლების“ როლის მორგება ახალგაზრდას უძლიერებს საკუთარი კომპეტენტურობის შეგრძნებას, ხოლო მოსწავლეს-უღვიძებს პასუხისმგებლობის გრძნობას და უბიძგებს, ყველას დაანახოს საკუთარი ღირსებები, სიყოჩაღე. ასეთი სწავლება განსხვავდება სწავლების ტრადიციული ფორმისგან, სიახლეა ბავშვებისთვის და ეს მათ მოტივაციას უმაღლებს.
სოციალური თუ თანატოლთა ურთიერთგანათლების ჯგუფები მნიშვნელოვან როლს თამაშობენ ახალგაზრდების საზოგადოებაში ჰარმონიულად ცხოვრების შესაძლებლობაში, კონფლიქტების მოგვარებაში, ძალადობის პრევენციაში. ჯ. რუტი თავის პედაგოგიურ კვლევაში აღნიშნავს, რომ გარდატეხის პერიოდში თანატოლთა ჯგუფები ძლიერ გავლენას ახდენენ ახალგაზრდა ადამიანის ჩამოყალიბებაზე, რადგან ბავშვი უფრო მეტ დროს თანატოლებთან ატარებს, ვიდრე თავის მშობლებთან.
ჩემმა, თითქმის 22 წლიანმა პედაგოგიურმა გამოცდილებამ, დამარწმუნა, რომ თანატოლთა ურთიერთგანათლება აუმჯობესებს მოსწავლეთა შორის კომუნიკაციისა და თანამშრომლობის ხარისხს და კონფლიქტების თავიდან აცილების პრევენციაც ხდება. სწავლა-სწავლების პროცესში ამ სტრატეგიის აქტიურმა გამოყენებამ მიმიყვანა სასურველ შედეგამდე: გაუმჯობესდა სასწავლო პროცესში მოსწავლეთა ჩართულობის ხარისხი, ურთიერთდამოკიდებულება, გაიზარდა ნდობა, ჩრდილში მდგომი მოსწავლეები დაარწმუნა საკუთარ ძალებში და გადაალახვინა აუდიტორიის წინაშე წარდგენისა და საკუთარი აზრის გამოხატვის სიმორცხვე, შეამცირა კონფლიქტები და დაპირისპირება როგორც კლასის შიგნით, ისე სხვადასხვა ასაკის მოსწავლეებს შორის.
ურთიერთგანათლებაში იგულისხმება როგორც ერთი ასაკის ბავშვების სწავლაში ურთიერთდახმარება, ასევე უფროსი სასკოლო ასაკის მოსწავლეების აქტიური ჩართვა უმცროსი თანატოლების სწავლისა და სხვადასხვა აქტივობის დაგეგმვის პროცესში. ეს პრაქტიკა დანერგილი და გამოცდილი მაქვს სხვადასხვა სკოლებში.
კოვიდპანდემიის გამო ბავშვებს პირისპირ გვიან შევხვდი, გვიან გავიცანი ისინი, რადგან სწავლა დავიწყეთ დისტანციურ რეჟიმში და როცა სკოლაში დავბრუნდით, შევამჩნიე, რომ მოსწავლეები, რომლებიც ერთად მოდიოდნენ პირველი კლასიდან, ერთმანეთისადმი გაუცხოებულები იყვნენ, მცირე რამეზე კამათობდნენ, ვერბალური და ზოგჯერ ფიზიკური დაპირისპირებაც არ იყო უცხო.
რა საშუალებას აღარ მივმართე კონფლიქტების მოგვარების, დაძლევისა და აღმოფხვრისთვის: ბავშვებთან ინდივიდუალური საუბარი, მათი აქტიური მოსმენა, თანამშრომლობა მშობლებთან, დირექციასთან, თუმცა ეს დაძაბულობას მხოლოდ დროებით ანეიტრალებდა. ამ დროს ჩემს მშველელებად იქცნენ მეათეკლასელები, რომლებსაც სამოქალაქო განათლებას ვასწავლიდი. მათ ავუხსენი მდგომარეობა და ვთხოვე დახმარება.
ჩვენ ერთად დავგეგმეთ სხვადასხვა სახალისო აქტივობა: პრეზენტაციები, ვიქტორინები, რომლის ავტორებიცა და განმახორციელებლებიც მეათეკლასელები იყვნენ ჩემი სადამრიგებლო კლასის ბავშვების აქტიური ჩართულობით.
ამ თანამშრომლობამ თანატოლთგანმანათლებლობის ფარგლებში, უდავოდ, დადებითი როლი ითამაშა ბავშვებს შორის კონფლიქტის მოგვარება-პრევენციის კუთხით. ადამიანის უფლებებზე ჩატარებულმა მინი-ლექციებმა, დისკუსიებმა, ფილმების ჩვენებამ, კონფლიქტებზე სიტუაციური ამოცანების განხილვამ და მძიმე სიტუაციებიდან გამოსავლის ერთობლივმა ძიებამ მოსწავლეებს აუმაღლა ცნობიერება ძალადობის სხვადასხვა ფორმებზე. შეიძლება ზოგჯერ ხუმრობად მონათლული ქცევა ბულინგის ერთ-ერთი სახეობა იყოს და მათ უნდა იმოქმედონ დევიზით: ,,სხვას მოექეცი ისე, როგორც შენ გინდა მოგექცნენ“.
წლის ბოლოს ჩვენი ურთიერთობის დამამთავრებელი აკორდი იყო მეათეკლასელების მიერ მეექვსეკლასელებისთვის მოწყობილი ,,ბოლო ზარი“ (იგი მივუძღვენით დაწყებითი საფეხურის დამთავრებასა და საბაზო საფეხურზე გადასვლას), რომელიც მოიცავდა სახალისო ვიქტორინას, პერანგებზე წარწერების გაკეთებას.
ჩვენ კვლავ ვაგრძელებთ თანატოლთა განათლების აქტივობებს მეშვიდე კლასშიც. კონფლიქტი, როგორც ,,მარადიული თემა“ კვლავ გვახსენებს თავს, თუმცა შესამჩნევად გაუმჯობესდა მოსწავლეთა შორის ურთიერთობის, ურთიერთნდობის ხარისხი და ახლა ჩემი მოსწავლეები ირგებენ უმცროსი თანატოლების ,,განმანათლებლის“ მანტიას. ისინი ერთვებიან სკოლაში ინიციირებულ სხვადასხვა აქტივობებში და საკუთარ გამოცდილებას სხვებსაც უზიარებენ.
თანატოლთგანმანათლებლობა სასარგებლოა, როგორც მოსწავლეთა შორის კომუნიკაციისა და თანამშრომლობითი ურთიერთობის გაუმჯობესებისათვის, ისე მოსწავლესა და მასწავლებელს, მშობელსა და შვილს შორის პოზიტიური, პატივისცემაზე დამყარებული ურთიერთობის ჩამოყალიბებისათვის. სამხრეთ ამერიკელმა პედაგოგმა, პაულო ფრეირემ ამ საკითხს დიდი ყურადღება მიაქცია და აღნიშნა, რომ ,,მასწავლებელსა და მოსწავლეს შორის წინააღმდეგობა“ აბრკოლებს სწავლისა და განვითარების პროცესს, სწორი დაგეგმვისა და სათანადო რესურსების არსებობის შემთხვევაში თანატოლთა ურთიერთგანათლების პრინციპს, ფორმალურ თუ არაფორმალურ გარემოში, შეუძლია ძალიან დადებითი გავლენა მოახდინოს ახალგაზრდის განწყობასა და ქცევაზე. იგი დიდ როლს თამაშობს მოზარდის ემოციური კომპეტენციის ჩამოყალიბების პროცესში.
გამოყენებული ლიტერატურა:
1.განვითარებისა და სწავლების თეორიები, ავტ. ნათია ჯანაშია, ნათელა იმედაძე, სოფიო გორგოძე, მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი, 2010.
2.დომინო, სახელმძღვანელო, როგორ გამოვიყენოთ თანატოლთა ურთიერთგანათლება როგორც რასიზმის, ქსენოფობიის, ანტისემიტიზმისა და შეუწყნარებლობის წინააღმდეგ ბრძოლის საშუალება, ავტ. პატ ბრანდერი, რუი გომესი, მარკ ტეილორი, იანვარი 2004.
