მათემატიკის სწავლება უსინათლო და მცირედმხედველ მოსწავლეთათვის მრავალფეროვანი მეთოდის და რესურსის გამოყენებას მოითხოვს [1]. ჩვენს რეალობაში, საკმაოდ მწირია საგნის შესწავლისთვის საჭირო რესურსები, და თითქმის არ არის მათემატიკის სწავლების მეთოდიკის ხელმისაწვდომობა ქართულ ენაზე. მეტად რთულია, ისეთი საკითხების ახსნა, რაც მოითხოვს მოსწავლისთვის ნახაზის მიწოდებას და მოსწავლის მიერ ნახაზის აგებას. ერთ-ერთი ასეთი პრობლემური საკითხია – მართკუთხა საკოორდინატო სიბრტყის აგება და მასზე სასურველი წერტილის აღება.
უსინათლო მოსწავლეები ბრაილის შრიფტით წერისას იყენებენ სპეციალურ დაფას და ფანქარს (სურათი 1).
ამ დაფაში ხდება ფურცლის ჩადება და ფანქრით სასურველ ადგილას, ტაქტილური წერტილის გაკეთება. ნახაზის გაკეთება ხდება სარკული არეკვლის პრინციპის გთვალისწინებით. ვხაზავთ ისე, რომ ფურცლის ამობრუნების შემდეგ მივიღოთ სწორი ნახაზი. ბრაილის დაფით, საკოორდინატო სიბრტყის ასაგებად საჭიროა, გავითვალისწინოთ ნახაზის გაკეთების წესები და აბსცისათა ღერძის დადებითი მიმართულება ნახაზის გაკეთებისას ავიღოთ მარცხნივ, იმის გამო, რომ კითხვისას ღერძის დადებითი მიმართულება აღმოჩნდეს მარჯვენა მხარეს.
აბსცისათა ღერძის დასახაზად უნდა გამოვიყენოთ დაფის უჯრის მეორე და მეხუთე წერტილები. რაც შეეხება ორდინატთა ღერძს, მის დასახაზად უნდა ავიღოთ დაფის უჯრის 4, 5, 6 წერტილები. სასურველი წერტილის კოორდინატის ასაღებად, ავიღოთ შესაბამისი უჯრის პირველი წერტილი (სურათი 2).
ბრაილის დაფით გაკეთებულ საკოორდინატო სიბრტყეს და მასზე აღებულ წერტილებს ის უპირატესობა აქვს, რომ აღებულ წერტილს შეგვიძლია დავაწეროთ სახელიც და კოორდინატიც. რაც შეეხება ამ რესურსის გამოყენების უარყოფით მხარეს, ესაა ის, რომ საკოორდინატო ღერძების ერთეულოვანი მონაკვეთი სხვადასხვა ზომისაა, ის ემთხვევა ბრაილის უჯრის 2 და 3 წერტილს. ეს ფაქტი უარყოფითად მოქმედებს სხვადასხვა სახის ამოცანების გარჩევა-გააზრებაზე. მაგალითად: ვთქვათ, მოცემულია :
(−1; 5), (2; 5), (−1; 2), (2; 2) წერტილები და გვაინტერესებს ოთხკუთხედის სახე. ბრაილის დაფით გაკეთებულ ნახაზზე ამ ამოცანის შესაბამის ნახაზი იქნება განსხვავებულ გვერდებიანი მართკუთხედი, რაც არ შეესაბამება რეალურ პასუხს, კვადრატს (სურათი 2). ეს ფაქტი ხელს შეუშლის მოსწავლის მიერ ამოცანის სწორად გააზრებას. მეორე რესურსი, რომელიც გამოიყენება უსინათლო მოსწავლეებისთვის საკოორდინატო სიბრტყის ახსნისას არის სარჭიანი დაფა. ამ დაფას მოჰყვება სარჭები და სხვადასხვა ზომის რეზინები. მოსწავლემ უნდა მონიშნოს ღერძების ბოლო წერტილი და შეაერთოს რეზინით. ზედა აბზაცში განხილული ამოცანის შესაბამისი ნახაზი ასახულია სურათი 3-ზე.
სურათიდან თვალნათლივ ჩანს, რომ მიღებული ოთხკუთხედი წარმოადგენს კვადრატს. თემის ახსნისას ამ რესურსის გამოყენების უარყოფითი მხარეა ის, რომ მოსწავლეების მხრიდან მოითხოვს ნატიფი მოტორიკის განვითარების მაღალ დონეს. მოსწავლეებს ხშირად უჭირთ, მხოლოდ შეხების გამოყენებით სარჭის სასურველ ადგილას დამაგრება და მასზე რეზინის თოკის დახმარებით მონაკვეთების გავლება.
ამ სახის სირთულეებთან შეჯახებისას მომიწია ფიქრი იმაზე, თუ როგორ გამეადვილებინა მოსწავლეებისთვის თემის შესწავლა. მომეძია რესურსი, რომელიც არ საჭიროებდა მაღალი დონის მოტორულ უნარებს და ასევე სწორ, მათემატიკურად გამართული ნახაზების შესრულებაში დაგვეხმარებოდა. ამ პერიოდში სათამაშოების ერთ-ერთ მაღაზიაში ვნახე ბურთულებიანი დაფა MagPad. ამ დაფის საშუალებით საკმაოდ იოლად გადავჭერი ბევრი პრობლემა. ეს დაფა დაეხმარა დაწყებითი საფეხურის მასწავლებლებსაც გეომეტრიული ნახაზების აღქმა-გაკეთებისთვის და აქტიურად ჩართეს უსინათლო და მცირედმხედველ მოსწავლეთათვის მათემატიკის სწავლების პროცესში. მაგპადის გამოყენება საკმაოდ იოლია, მას მოჰყვება მაგნიტური ფანქარი და მისი საშუალებით ხდება დაფაში არსებული ბურთის დაფის იმ დონეზე ამოწევა, რომ მოსწავლეებს შეუძლიათ მისი აღქმა ხელის შეხებით.
უსინათლო მოსწავლეთათვის საკოორდინატო სიბრტყის სწავლებისას, მაგპადის გამოყენება ძალიან პრაქტიკული და მოსახერხებელია. მაგნიტური ფანქრის დახმარებით ხდება OX და OY ღერძის შესაბამისი წერტილების ამოყვანა. დაფის და ბურთულების კონტრასტული ფერების გამო, აღნიშნული რესურსის გამოყენება მცირედმხედველ მოსწავლეთათვისაც საკმაოდ მოსახერხებელია.
ამ დაფის ერთი უარყოფითი მხარე ისაა, რომ არ შეგვიძლია ღერძებზე არსებული წერტილების მონიშვნა. გამოსავალი შეიძლება ვიპოვოთ ღერძზე მყოფი წერტილის წაშლით. მაგალითად, სურათზე მონიშნულია წერტილი (-3; 0), ისე, რომ შესაბამისი წერტილი წაშლილია ღერძიდან. ეს გზა ნაკლებ მოსახერხებელი იქნება იმ შემთხვევაში, თუ რამდენიმე წერტილის აღება მოგვიწევს საკოორდინატო ღერძებზე. მაგპადის გამოყენება საკმაოდ ეფექტური იყო ჩემს მოსწავლეებთან. მათ იოლად შეძლეს როგორც დაფაზე აღნიშნული წერტილის კოორდინატის სწორად დასახელება, ასევე წერტილის კოორდინატის პოვნაც შედარებით სწრაფად და იოლად მოახერხეს.
ამრიგად, უსინათლო და მცირედმხედველ მოსწავლეთათვის, მათემატიკის ისეთი თემატიკის სწავლებისას, როგორიცაა საკოორდინატო სიბრტყე, ჩემი პრაქტიკიდან გამომდინარე, მიზანშეწონილად მიმაჩნია ისეთი რესურსის გამოყენება, როგორიცაა მაგპადი.
ლიტერატურა
- ც. ნიკოლაშვილი, ლ. ოგანეზოვი. სწავლების მეთოდები უსინათლო და მცირედმხედველი მოსწავლეებისთვის. მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი. 2014
- Guidelines and Standards for Tactile Graphics, 2010 https://www.brailleauthority.org/tg/web-manual/tgmanual.html
