20 ფაქტი ჩემ შესახებ
აუტისტი გოგონა აიმან ეკფორდი საკუთარ თავსა და სამყაროს შესახებ თავის შეხედულებებზე საუბრობს, ასევე, სხვა ადამიანებთან კომუნიკაციაზე.
„1. მე პასუხისმგებელი ვარ ჩემს სიტყვებზე, მაგრამ არ ვაგებ პასუხს იმაზე, რასაც თქვენ ფიქრობთ.
ეს ფრაზა ხშირად გვხვდება ინტერნეტში. მე სწორედ იმას ვამბობ, რის თქმაც მსურს და მძულს მინიშნებები. უბრალოდ არ მესმის მათი. ძალიან ხშირად აუტისტი ადამიანების სიტყვებში ეძებენ მინიშნებებს, რომლებიც იქ არ არის. სხვა აუტისტებთან ურთიერთობის გამოცდილებიდან გამომდინარე შემიძლია ვთქვა, რომ აუტისტები ძალიან იშვიათად იყენებენ მინიშნებებს. მათ უმეტესობას არაერთხელ ჰქონია სიტუაცია, როდესაც არ ესმოდათ სხვისი მინიშნებების. ასე რომ, თუ ფიქრობთ, რომ აუტისტის სიტყვებში ფარული ქვეტექსტი არსებობს, სჯობს მას ჰკითხოთ, იგულისხმა თუ არა ის, რაც თქვენ იფიქრეთ, სანამ ნაჩქარევ დასკვნებს გამოიტანთ.
- ხშირად არ მესმის თქვენი მინიშნებების და ხმის ინტონაციის.
თუ რამე გინდა მითხრათ ან რამეს მთხოვთ, პირდაპირ მითხარით ამის შესახებ. ნუ ელით, რომ თქვენი ხმით ამოვიცნობ, რომ ჩემზე განაწყენდით, ან თქვენი ფრაზიდან – „ეს ჩანთა მძიმეა“ – მივხვდები, რომ დახმარებას ითხოვთ.
- თუ ცუდ ხასიათზე ხართ, გამაფრთხილეთ.
თუ საუბრის ხასიათზე არ ხართ, ან თუ ხედავთ, რომ სხვა ადამიანი, ვისთანაც საუბრის დაწყებას ვაპირებ, არ არის ჩემთან საუბრის გუნებაზე და ახლა ცუდი დროა საუბრისთვის, გამაფრთხილეთ ამის შესახებ.
- ნამდვილად არ მესმის, როდის ვიწყებ ძალიან ხმამაღალ საუბარს.
ეს შეიძლება ძალიან უცნაურად მოგეჩვენოთ, მაგრამ მე ნამდვილად ვერ ვხვდები, რამდენად ხმამაღლა ვლაპარაკობ.
- როცა გარშემო ხმაურია, შეიძლება თქვენი სიტყვები ვერ გავიგო.
მე მეწყება სენსორული გადატვირთვა და ამიტომ მიჭირს თქვენი ხმის გამიჯვნა ჩემ გარშემო არსებული ხმაურისგან. ნუ გეწყინებათ, თუ დაგაიგნორებთ. უბრალოდ, რის თქმასაც გეგმავთ, ცოტა მოგვიანებით მითხარით.
- არ მთხოვოთ ყურსასმენის მოხსნა.
მაღაზიაში, ქუჩაში, სხვადასხვა ღონისძიებაზე ხშირად მთხოვენ ყურსასმენის მოხსნას. მაგრამ რომ მოვიხსნა, სენსორული გადატვირთვა დამეწყება და აზრები ამერევა. ის, რომ ზედმეტად ხმამაღლა ვლაპარაკობ, არ არის კავშირში იმასთან, რომ ყურსასმენი მიკეთია და ამიტომ არ მესმის; არც იმასთან, რომ ყოველთვის ეგრევე არ მესმის, რას მეუბნებით. თუ გეტყვით, რომ მესმის, მაშინ ნამდვილად მესმის თქვენი.
- როცა სენსორული გადატვირთვა მეწყება, შეიძლება შევნელდე.
- ხანდახან ჩემთვის უფრო ადვილია რაღაცის დაწერა, ვიდრე ამის სიტყვიერად გადმოცემა.
განსაკუთრებით თუ ვღელავ ან პანიკაში ვარ, სენსორული გადატვირთვის დროს ან როცა თავს ცუდად ვგრძნობ. ხმამაღლა ლაპარაკის ნაცვლად იშვიათად ვწერ, მაგრამ თუ ვწერ, მიმაჩნია, რასაც ვწერ ძალიან მნიშვნელოვანია და ე.ი. ძალიან მიჭირს ამის თქმა.
- ვერ ვიტან მსუბუქ შეხებას.
ამიტომ, მსუბუქად არ შემეხოთ, ხელი მხარზე არ დამადოთ ან არ ჩამეხუტოთ. თუ რაიმე მიზეზით დაგჭირდებათ ამის გაკეთება (მაგალითად, ფოტოს გადაღებისას), წინასწარ გამაფრთხილეთ ამის შესახებ.
- როცა დავრბივარ ან წინ და უკან დავდივარ, ეს არ ნიშნავს, რომ „დაჯდომა და დამშვიდება“ მჭირდება ან რომ ასე რაღაც მიხარია.
როცა ბოლთას ვცემ, ეს მამშვიდებს და ფიქრში მეხმარება. ასევე, ჩემთვის ბევრად უფრო ადვილია ამ დროს მოდუნება და ახალ ინფორმაციაზე ფოკუსირება, თუ საუბრის დროს ხელში რამეს ვატრიალებ, მაგიდაზე თითებს ვაკაკუნებ ან თმას ვისწორებ. ამას თვითმასტიმულირებელი ქცევა ჰქვია. შეიძლება უცნაურად ჩანდეს, მაგრამ ამაში არაფერია მავნე, სამარცხვინო ან უაზრო. მისი სარგებელი გაცილებით მეტია, ვიდრე ზიანი, რადგან მეხმარება თქვენთან ურთიერთობაში!
სერიოზულად, რატომ გგონიათ, რომ მოწევა ნორმალურია, მაგრამ ბოლთის ცემა და ხელების ქნევა უწესობა?!
- ის, რომ ჩემს ასაკზე ახალგაზრდად გამოვიყურები, არ ნიშნავს, რომ თანატოლების დარად არ ვფიქრობ.
არ ვიცი, ეს აუტიზმთან არის დაკავშირებული თუ არა, მაგრამ უფრო პატარა ასაკისას ვგავარ. თუმცა ისევე ვაზროვნებ, როგორც ყველა 19 წლის გოგო, ასე რომ, ბავშვივით ნუ მექცევით და მელაპარაკებით!
- როცა თქვენ სიახლოვეს ვარ, ნუ ელაპარაკებით სხვა ადამიანებს ჩემზე ისე, თითქოს იქ არ ვიყო.
ვერ ვიტან ამას! განსაკუთრებით მძულს, როცა ჩემ გვერდით მყოფი ადამიანი ჩემი ნათესავის, მეგობრის, ნაცნობის მეშვეობით გადმომცემს რამეს. მე თქვენ გვერდით ვარ, თქვენ მე მხედავთ და შეგიძლიათ პირდაპირ მეკონტაქტოთ! თუნდაც მოგეჩვენოთ, რომ არ მაინტერესებს, რას ლაპარაკობთ და არც გისმენთ. თქვენ შეგიძლიათ მომმართოთ ისევე, როგორც იმ ადამიანს, რომელსაც ჩემ ნაცვლად მიმართავთ.
- ნუ ცდილობთ ჩემი სახის გამომეტყველებიდან გამომდინარე იმის გარკვევას, რას ვფიქრობ და ვგრძნობ.
მით უფრო, არ არის საჭირო დაჟინებით იმის მტკიცება, რომ მე ვიგრძენი ის, რაც თქვენ მოგეჩვენათ, და არა ის, რასაც მე თვითონ გეუბნებით. ადამიანებს ბევრჯერ უმტკიცებიათ ჩემთვის ის, რომ მე ვიგრძენი ის, რასაც ნამდვილად არ ვგრძნობდი, რადგან მათ არასწორად გაიაზრეს ჩემს სახეზე გამოსახული ემოცია! შემიძლია ათეულობით მსგავსი შემთხვევა მომაგონდეს.
- საუბრისას ნუ მთხოვთ, რომ თვალებში გიყუროთ.
მიჭირს ამის კეთება და ამავდროულად აზრების ჩამოყალიბება. და რაც უფრო მიჭირს ამ მომენტში საუბარი, მით უფრო იშვიათად ვუყურებ თქვენს სახეს.
- ის, რომ მე არ შემიძლია ავხსნა ჩემი ემოციები და რომ ეს ემოციები ყოველთვის არ ჩანს ჩემს სახეზე, არ ნიშნავს, რომ მათ არ განვიცდი.
- ძალიან ხშირად ისე გამოდის, რომ როცა ამბობ „ყველა ადამიანს“, ეს ეხება ყველა თქვენს ნაცნობს, ჩემ გარდა.
ეს ხშირად ხდებოდა. ამიტომაც ვეღარ ვიტან ამ გამოთქმას.
- ნუ მეტყვით „კომპლიმენტს“ – „თითქმის შეუმჩნეველია, რომ აუტისტი ხარ“.
არ ვფიქრობ, რომ აუტიზმი ცუდია, ეს ჩემი პიროვნების ნაწილია. აუტისტი რომ არ ვიყო, სულ სხვა ადამიანი ვიქნებოდი და არ მინდა სხვა ადამიანი ვიყო.
თუ პირველად მხედავთ, არ უნდა თქვათ: „საერთოდ არ ჰგავხარ აუტისტს. აუტისტები განსხვავებული არიან“. ეს უბრალოდ უხერხულია. უმეტეს შემთხვევაში ძნელია ადამიანის ნევროლოგიური თავისებურებების გაგება სულ რაღაც ხუთ წუთში.
- არ იფიქროთ, რომ თუ მე ვარ აუტისტი, აუცილებლად უნდა ვგავდე თქვენს აუტისტ მეგობარს.
და ნუ იფიქრებთ, რომ ყველა აუტისტი ჩემნაირია. აუტისტები არ არიან კლონები. ისინი ერთმანეთისგან განსხვავდებიან. ის, რასაც ამ ჩამონათალში გიყვებით, არ ვრცელდება ყველა აუტისტზე. თუ რამე მომწონს, სხვა აუტისტ ადამიანს შეიძლება არ მოეწონოს და პირიქით.
- როცა უამრავ კითხვას გისვამ და ჩემს თვალსაზრისს გიხსნი, ეს არ ნიშნავს იმას, რომ თქვენთან რამე პრეტენზია მაქვს.
შეიძლება გვერდიდან ასე ჩანდეს. ჩემთვის ხშირად უთქვამთ, რომ ზედმეტად ემოციურად ვლაპარაკობ, როცა ვინმეს ჩემს თვალსაზრისს ვუხსნი. სანამ ამის შესახებ არ მითხრეს, წარმოდგენა არ მქონდა, რა ინტონაციით ჟღერდა ჩემი ხმა! სინამდვილეში, კითხვების დასმით, მე უბრალოდ ვცდილობ, მივყვე თქვენს ლოგიკას და გავიგო თქვენი აზრი.
- „შენ არ ჰგავხარ აუტისტს. მე მეგონა, რომ ყველა აუტისტი ადამიანი მკაცრი ინტროვერტი იყო, შენ კი ჩემთან ურთიერთობ“.
ჯერ ერთი, ყველა აუტისტი ადამიანი არ არის ინტროვერტი. მაგრამ ინტროვერტებსაც კი ზოგჯერ სურთ კომუნიკაცია! ყველა აუტისტ ადამიანს უჭირს სოციალური ნორმების გაგება. ბევრ აუტისტ ადამიანს უჭირს აზრების სიტყვიერად გამოხატვა. ასე რომ, ყველაზე ხშირად პრობლემა სწორედ ეს არის და არა სხვა ადამიანებთან კომუნიკაციის სურვილის ნაკლებობა. ზოგჯერ შეიძლება უცნაურად მოგეჩვენოთ აუტისტი ადამიანების კომუნიკაცია, მაგრამ ეს არ ნიშნავს, რომ აუტისტები არ არიან დაინტერესებულნი თქვენთან ურთიერთობით“.
მოამზადა ირმა კახურაშვილმა
