„ადამიანი იმაზე მეტია ვიდრე ჰგონია“ – ასე ასრულებს ოთარ ჭილაძე გენიალურ პოემას „ადამიანი გაზეთის სვეტში“, ეს კი ადამიანის უსაზღვრო შესაძლებლობებზე ხაზგასმაა… ჩვენივე ინტერესები აღძრავენ ინტერესს სხვა სუბიექტის მიმართ, თუმცა, ყველასთვის მომხიბვლელად გამოყურება ტერმინი: „‘ინტელექტუალური’ ადამიანი“…
ინტელექტი – ლათინური სიტყვაა და გაგებას, შემეცნებას ნიშნავს. ის პიროვნების თვისებაა, რომელიც აზროვნების უნარის, აზროვნების ფსიქოლოგიურ საფუძველს წარმოადგენს. ინტელექტი– არსებობს ორი სახის ადამიანური და ხელოვნური.
ადამიანური ინტელექტი – ენის გაგების უნარია. უნარი გადაიტანოს ვერბალური აღწერა მოქმედებაში და იმოქმედოს საკუთარი კულტურის, წესების შესაბამისად.
ხელოვნური ინტელექტი – კომპიუტერული მეცნიერებების სპეციალური სფეროა, რომელიც მიმართულია ადამიანის შემეცნებითი პროცესების მოდელირებისკენ. მან დიდი გავლენა იქონია კოგნიტური ფსიქოლოგიის განვითარებაზე.
ინტელექტზე საუბრისას, ხშირად ჩვენ არ ვფიქრობთ ადამიანის რაიმე კონკრეტულ უნარზე, არამედ, ზოგადად წარმოვიდგენთ განათლებულ, ნაკითხ ადამიანს, რომელიც წარმატებასთან ასოცირდება. ამიტომ, ბევრმა არ იცის ინტელექტის გამორჩეული სახეობა – ემოციური ინტელექტი და მისი ღირებულება .
ყველა სახის ინტელექტი გულისხმობს რაიმე პრობლემატური საკითხის სწორად მართვას: ეს შეიძლება იყოს მათემატიკური, ტექნიკური, ფინანსური ან სხვა. თუმცა, ადამიანი, რომელზეც ვამბობთ, რომ ჭკვიანია, შესაძლოა იგივე ადამიანი იყოს, რომელსაც პირად ცხოვრებაში აქვს პრობლემები, ან უბრალოდ ბედნიერი არ არის, იმის მიუხედავად, რომ კარიერული თვალსაზრისით წარმატებას მიაღწია. ან კი, აქვს უნარები, შესაძლებლობა და ჭკუა, თუმცა ვერ ახერხებს მათ სწორად ნავიგაციას და პროფესიულად ვერ ვითარდება. შესაბამისად, ამგვარი შემთხვევა გამოწვეულია ემოციური ინტელექტის დეფიციტით. ემოციური ინტელექტი არის საკუთარი ემოციების გარჩევის, გაგებისა და კონტროლის უნარი; ეს უნარი ასევე გვეხმარება სხვების ემოციების გაანალიზებაში და მათი მეშვეობით ზეგავლენის მოხდენაში. ყოველი ჩვენგანი განსხვავებული პიროვნებაა, განსხვავებული ხასიათით, სურვილებითა და საჭიროებებით, ემოციების გამოხატვის განსხვავებული ფორმებით. ალბათ, ყველას გვსმენია ისეთი ადამიანების შესახებ, რომლებიც ოსტატები არიან თავიანთი ემოციების მართვაში. ისინი წყობიდან არ გამოდიან და არ ბრაზდებიან სტრესულ სიტუაციებში, ამის ნაცვლად, მათ აქვთ უნარი შეისწავლონ პრობლემა და მშვიდად იპოვონ გამოსავალი. ისინი შესანიშნავნი არიან გადაწყვეტილებების მიღებაში და იციან, როდის შეუძლიათ ენდონ მათ ინტუიციას. თუმცა, მიუხედავად მათი სიძლიერისა, როგორც წესი, მათ შეუძლიათ საკუთარი თავის სწორად დანახვა: ისინი კრიტიკას კარგად იღებენ და იციან, როდის გამოიყენონ ის მათი პიროვნული ან კარიერული წინსვლისთვის. სწორედ ასეთ ხალხზე შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ემოციურად ინტელექტუალურნი არიან. ასეთი პიროვნებები არამარტო კარგად იცნობენ თავიანთ თავებს, არამედ ხედავენ სხვების ემოციურ საჭიროებებსაც. დღევანდელ რეალობაში, უფრო და უფრო მეტი ადამიანი მიიჩნევს, რომ ემოციური ინტელექტი ისეთივე მნიშვნელოვანია პროფესიულ ცხოვრებაში, როგორც სხვა ტექნიკური უნარი. შესაბამისად, ემოციური ინტელექტის ამაღლება დაგვეხმარება არამარტო პირადი ცხოვრების გაუმჯობესებაში, არამედ პროფესიული ცხოვრების სწორად მართვაშიც. საბოლოო ჯამში კი, ამ უნარის მეშვეობით, შეგვიძლია აღმოვაჩინოთ სიმშვიდე და ბედნიერება ყოველდღიურ ცხოვრებაში.
ემოციური ინტელექტი ყველა ადამიანის ინდივიდუალური მახასიათებელია და ოთხ უნარად იყოფა. ესენია: თვითცნობიერება, საკუთარი თავის მართვა, სოციალური
ცნობიერება, ურთიერთობების მართვა.
თვითცნობიერება – უნარი, გააცნობიერო საკუთარი ემოციები და ხვდებოდე რომელ მათგანს განიცდი მოცემულ მომენტში. ხვდებოდე საკუთარ რეაქციებს კონკრეტულ მოვლენებთან, გამოწვევებთან ან ადამიანებთან მიმართებაში. თვითცნობიერების ზრდასთან ერთად ადამიანთა კმაყოფილების შეგრძნება, ანუ უნარი მიაღწიონ საკუთარ მიზნებს, იზრდება. თვითცნობიერება მნიშვნელოვანია, რამდენადაც 83% ადამიანებისა, რომელთან მაღალი თვითცნობიერების უნარი აქვთ საქმის საუკეთესოდ შემსრულებლები არიან.
საკუთარი თავის მართვა – უნარი გამოიყენო შენი ცნობიერება საკუთარი ემოციების სამართავად, იყო მოქნილი და პოზიტიურად მართო საკუთარი ქმედება. შეგეძლოს მომენტალური იმპულსების შეკავება და მათი გვერდით გადადება უფრო დიდი მიზნების მისაღწევად.
სოციალური ცნობიერება – უნარი გააცნობიერო სხვა ადამიანის ემოციები და ამოიცნო, რა განწყობაზე იმყოფებიან ისინი მოცემულ მომენტში. აღნიშნული უნარის მთავარი ელემენტებია მოსმენა და დაკვირვება. მონოლოგის ნაცვლად მოსმენა და დაკვირვება, გვეხმარება, დავინახოთ ჭეშმარიტი მდგომარეობა, რომელშიც ჩვენი გარშემომყოფები არიან.
ურთიერთობების მართვა – უნარი, შეგეძლოს შენი სოციალური ცნობიერების გამოყენება ადამიანებთან ურთიერთობების წარმატებით წარმართვისა და პრობლემების ეფექტიანად გადაჭრისათვის. ურთიერთობების მართვა ასევე მნიშვნელოვანი უნარია კონფლიქტთა გადაწყვეტისა და საკუთარ პოზიციაში სხვების დარწმუნებისათვის.
ნდობა არის ემოცია , რომელიც ამერიკელი მეცნიერის, რობერტ პლუჩიკის მოდელში 8 საბაზისო ემოციიდან ერთ-ერთია [ბრაზი, შიში, ნდობა, სიხარული, მოლოდინი, სევდა, გაკვირვება, ზიზღი]. ემოციების ადაპტაციური თეორიის თანახმად, ნებისმიერი ემოციის ფუნქცია არის უბიძგოს ადამიანს ისეთი ქმედებისკენ, რომელიც მის გადარჩენას და გარემოში უკეთეს ადაპტაციას ემსახურება. ეს ხდება სრულიად გაუცნობიერებლად. მაგალითად, შიში ააქტიურებს ჩვენს თავდაცვით ქცევებს, ბრაზი გვიბიძგებს ბარიერის გადალახვისკენ, ზიზღი გვარიდებს საზიანო ობიექტს და ა.შ. ნდობასაც, როგორც საბაზისო ემოციას, ასევე აქვს თავისი ადაპტაციური დანიშნულება – ეს არის ადამიანებს შორის ღიაობის უზრუნველყოფა. ნდობის ემოციის გარეშე წარმოუდგენელია მეგობრობა, თანამშრომლობა, საზოგადოებრივი ცხოვრება.
პიროვნული განვითარება მუდმივი პროცესია, თუმცა, ცხადია, არამცთუ იწყება ადრეული ასაკიდან, არამედ, ამ მხრივ, ყველაზე დიდი მნიშვნელობა სწორედ ბავშვის გაზრდის პროცესს და გარემო ფაქტორებს ენიჭება. რასაკვირველია, ოჯახში აღზრდასთან ერთად, განათლებას უდიდესი მნიშვნელობა ენიჭება და ამიტომაც ჩვენ, როგორც ერთი საზოგადოება, მუდმივად ვეძებთ გზებს, იმისთვის, რომ უკეთესი განათლება მივცეთ ჩვენს მომავალ თაობებს. ჩვენთვის, ჩვენი შვილებისთვის, სასწავლებლებისთვის გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს კარგი მასწავლებლების არსებობას. ალბათ გაგახსენდებათ ის მასწავლებელი, რომელმაც თქვენი, არამარტო სწავლის პროცესში, არამედ პიროვნული ზრდის პროცესშიც ხელი შეგიწყოთ: ასეთი მასწავლებელია სწორედ ის, რომელიც, არამარტო თავისი საგნის მცოდნეა, არამედ ემოციურად ინტელექტუალურია.
მოზარდებისთვის ძალიან მნიშვნელოვანია და ფაქტობრივად მათ სამომავლო ემოციურ შესაძლებლობებსა და სწორად აზროვნებას განსაზღვრავს ადრეულ ასაკში ემოციების მართვისა და მათ მიხედვით სწორად რეაგირების სწავლა. სწორედ ამიტომ განვითარებულ ქვეყნებში უკვე დაიწყეს ემოციური ინტელექტის, როგორც სასკოლო საგნის სასწავლებლებში შემოღება.
სამწუხაროდ, ხშირია ისეთი შემთხვევები, როდესაც მასწავლებლები ვერ ახერხებენ ბავშვის ემოციურ მდგომარეობაში შესვლას და არასწორი მიდგომის გამო, შეიძლება ბავშვმა თავი იგრძნოს დაუცველად, დაჩაგრულად. სოციალური და ემოციური უნარ-ჩვევების გამომუშავება – განსაკუთრებით ზრდასრული ადამიანისთვის – საკმაოდ კომპლექსური პროცესია. საბოლოო ჯამში, მასწავლებლები და მშობლებიც უნდა იყვნენ ემოციურად და სოციალურად კომპეტენტურნი იმისათვის, რომ შეძლონ ბავშვებს ასწავლონ ემპათიის, თანაგრძნობის, მადლიერების, ან სხვა სოციალურ-ემოციური უნარ-ჩვევის გამომუშავება. ასეთ გარემოში გაზრდა მნიშვნელოვანია მათი სამომავლო გეგმების განხორციელებისათვის, კარიერული წინსვლისთვის, გარემოსთან სოციალური ადაპტაციისთვის და საერთო ჯამში, ბედნიერი მომავლისთვის.
მოკლედ რომ ვთქვათ, ემოციური ინტელექტი არის უნარი, შეგეძლოს საკუთარი და სხვისი ემოციების გაცნობიერება და მათი მართვა. ის გავლენას ახდენს ჩვენს ქცევაზე, ჩვენს გადაწყვეტილებებსა და ჩვენს მიღწევებზე. EQ სრულიად განსხვავდება IQ-სგან და მათ საერთო არაფერი აქვთ. ადამიანის IQ მისი ცხოვრების განმავლობაში შესაძლოა მცირედით შეიცვალოს, მაშინ როდესაც EQ-ს განვითარება და გაუმჯობესება შესაძლებელია. ამგვარად, მაღალი ემოციური ინტელექტის ქონა ყოველი ჩვენგანის ინტერესებში შედის და საბედნიეროდ, მისი განვითარება სავსებით შესაძლებელია სწორი ვარჯიშებითა და ცოტა მოთმინებით.
გამოყენებული ლიტერატურა
- ვიკიპედია
- Forbes Georgia- website
- GROWIN COACHING COMPANY -website
