მას შემდეგ, რაც მასწავლებელი გავხდი, წიგნებს ადრინდელივით ვეღარ ვკითხულობ, უფრო სწორად, თუ ადრე მხოლოდ სიამოვნებისთვის ვკითხულობდი, ახლა თვალმა თვალი გამოიბა და ახლებურად გადაიშალა ყველა ნაწარმოები, განსაკუთრებით კი საბავშვო ლიტერატურა. ამას ალბათ, მასწავლებლური წერა-კითხვა ჰქვია, თან რომ კითხულობ და თან ფიქრი იქით გაგირბის, ამა თუ იმ წიგნიდან რა ამბები გამოდგება შენი მოსწავლეებისთვის საანკესოდ, ახალ თავგადასავალში თავით რომ გადაეშვან.
გაჯეტების თაობას უთხრა – ადექი, გადადე ეგ პლანშეტი და „ჩემი აფრიკელი ბებია“ წაიკითხეო, გამოუსწორებელი ოპტიმისტი უნდა იყო. მაგრამ, ერთხელაც, გაკვეთილზე შემოსული მოსწავლეები „ატატოს შტაბში“ თუ აღმოგაჩენენ, დამერწმუნეთ, ის დღე უჩვეულო ამბის დასაწყისი აღმოჩნდება.
ამ წერილში რამდენიმე აქტივობას შემოგთავაზებთ, რომელიც თანამედროვე ავტორის – მარიამ წიკლაურის პირველ საბავშვო რომანს უკავშირდება.
წიგნს „ჩემი აფრიკელი ბებია“ ჰქვია და ერთ საინტერესო, თავგადასავლების მოყვარულ, მხიარულ და ენაწყლიან ატატო ბებიაზე გვიამბობს.
როგორ შეიძლება წარვუდგინოთ ეს ნაწარმოები მოსწავლეებს ისე, რომ კითხვა მოვანდომოთ და ჩვენც ამ თავგადასავლის მონაწილეებად ვიქცეთ?
კონკრეტულად ამ წიგნს მორგებული აქტივობები წინასწარ დავამზადე ბარათებად, რათა კითხვის პროცესი სასწავლო მიზნებს პასუხობდეს და ამასთანავე სახალისო იყოს.
- 1. ბარათი „ატატოს შტაბი“
წიგნის შერჩევისას მნიშვნელოვანია, თუ როგორ წარვადგენთ მას ახალგაზრდა მკითხველის წინაშე. ამ დროს ჩვენს გულწრფელ სიტყვას, მიმიკას და განწყობას გადამწყვეტი როლი ენიჭება.
„ჩემი აფრიკელი ბებია“ რომ წავიკითხე, ვიფიქრე, სახალისო იქნებოდა საკლასო ოთახში მოგვეწყო „ატატოს შტაბი“. ბავშვობაში ვის არ გვქონია ხეზე, პლედგადაფარებული სკამების თუ მაგიდის ქვეშ საიდუმლო „თავშესაფარი“, ან ჩვენს შვილებს უთამაშიათ იმავე რეკვიზიტებით. მოსწავლეებთან ერთად კი შეგვიძლია ეს თამაში ჩვენი მიზნის შესავლად ვაქციოთ.
შტაბის გაკეთება შვილებთან ერთადაც სახალისო და საინტერესოა. ბავშვებს უყვართ ჩვეულ გარემოში ცვლილებების შეტანა, ახალი წამოწყებები, ეს მათ მოტივაციაზე დადებითად ისახება.
- ბარათი – „ატატო ბებოს მენიუ“
მომდევნო აქტივობის შესრულებისას მოსწავლეებს დასჭირდებათ ბუნების, ხელოვნებისა და მათემატიკის გაკვეთილებზე მიღებული ცოდნა. საგნების ინტეგრირება ბავშვებს განსაკუთრებით მოსწონთ, რადგან შესაძლებლობა ეძლევათ, გამოავლინონ სხვადასხვა უნარები. ამ გზით ისინი უკეთ იაზრებენ, რომ გაკვეთილებს მხოლოდ სკოლისთვის არ სწავლობენ, აქ დაგროვილი გამოცდილება ყოველდღიურ ცხოვრებაში გამოადგებათ.
ატატო ბებო, ისევე როგორც ყველა ბებია მსოფლიოში, უგემრიელეს კერძებს ამზადებს, თუმცა იმ განსხვავებით, რომ ამ კერძებს სახელებსაც თავად უგონებს. მაგ: პიცა „ბედნიერი ბავშვობა“, სენდვიჩი „გიჟობანა“, ხაჭაპური „გადარეულთა ოცნება“, ნიგვზიანი ქადა „ჭიჭიტა“, აი, სუპს კი „ბავშვების ღნავილი“ ჰქვია.
წინასწარ გამზადებულ ცხრილს ბუნებაზე შესწავლილი ხილითა და ბოსტნეულით შეავსებენ. გრამობისა და ლიტრობის განსაზღვრისას მათემატიკის ცოდნა დაეხმარებათ, ხელოვნების გაკვეთილზე კი შესაძლებლობა ეძლევათ დახატონ, გამოჭრან ან გამოძერწონ მენიუდან არჩეული კერძები თუ პროდუქტები.
ასე გახსნეს ჩემმა შვილებმა კაფე „სანსალინო“ და სტუმრებს გემრიელი და უჩვეულო კერძებით გაუმასპინძლდნენ.
- ბარათი – „დაკარგული სიტყვების ფესტივალი“
მოსწავლეების ლექსიკა, განსაკუთრებით დაწყებით საფეხურზე, ხშირად სიმწირით ხასიათდება. ამის გამოსწორებას მასწავლებლები არაერთი აქტივობით ვცდილობთ. წიგნში „ჩემი აფრიკელი ბებია“ ავტორი ერთ გამოსავალს გვთავაზობს და ვფიქრობ, მისი განხორციელება კლასშიც შესაძლებელია.
ნაწარმოებში უამრავ სახალისო სიტყვას ამოიკითხავთ, ზოგს ატატო ბებო იგონებს და მათ „მიკრეჭილ-მოკრეჭილ“ სიტყვებს ეძახის, ზოგი ლექსიკონის ფურცლებიდან გადმოაქვს და ყოველდღიურ საუბარში იყენებს, მისი აზრით, ასე მივიწყებული სიტყვები ცოცხლდებიან და აგრძელებენ არსებობას.
ბარათზე წარმოდგენილი აქტივობის გარდა, შეგვიძლია, მოსწავლეებს დავავალოთ, შეადგინონ საოჯახო ლექსიკონები. დამერწმუნეთ, ბევრ უჩვეულო და ახალ სიტყვას აღმოაჩენთ, ისე როგორც მე აღმოვაჩინე ჩემი შვილების ლექსიკონში მაგ: „კუსკუსუნა“, რაც საყვარელს და პატარას აღნიშნავს, „ბაჩბაჩუნა“ – ოჯახის ახალი წევრის შემომატებისას გაჩენილი სიტყვა ყოფილა. „ქიცქიცა“ კი იმერელი ბებიისგან „წამოიღეს“, როგორც მოუსვენარი, ცელქი ბავშვის სინონიმი.
წლის ბოლოს კი, შეგვიძლია მოვაწყოთ ფესტივალი, კლასი ახალი სიტყვებით მოვრთოთ, დავაჯგუფოთ 2,3,4 და მეტმარცვლიანი სიტყვები, შევადგინოთ წინადადებები, მოვაწყოთ ჯგუფური მარათონი – ვინ უფრო მეტ სიტყვას განმარტავს და დავამზადოთ ლოგოები საყვარელი ფრაზებისგან.
- „თხაკას დღე“
მოზარდებს ხშირად უჭირთ საუბარი საკუთარ ემოციებზე, ამბის ლოგიკურად და თანმიმდევრულად გადმოცემა, ამ უნარის განვითარება პრიორიტეტულია დაწყებით საფეხურზე. ვფიქრობ, მოსწავლეებს თხრობა უფრო გაუმარტივდებათ, თუ მათთვის საინტერესო და საყვარელ თემას ან საგანს შევარჩევთ და სასწავლო მიზნებს მოვარგებთ.
ბავშვობიდან ყველას გვახსოვს ჩვენი საყვარელი სათამაშო – ზოგი მთელი და ზოგიც დაზიანებული სახით შემოგვრჩა. ვიღაცისთვის უსახური ნივთი, ჩვენთვის სწორედ მასთან დაკავშირებული მოგონებების გამო ხდება შეუცვლელი და ძვირფასი. სახალისო და საინტერესო იქნება, თუ შინ ჩვენი მშობლების და ბებია-ბაბუების სათამაშოებს აღმოვაჩენთ და გავიგებთ, როგორ ერთობოდნენ ისინი „ბაოდ“ ყოფნის ჯადოსნურ დროს.
წიგნში ატატო ბებიას ბავშვობის საყვარელ სათამაშოს თხაკა ჰქვია. ხელნაკეთი თოჯინა მის აფრიკულ თავგადასავალს უკავშირდება და ძალიან ძვირფასია. მოულოდნელმა „სიხარულებისყლაპია“ ომმა ბებია ატატო და თხაკა დიდი ხნით დააშორა ერთმანეთს, თუმცა შემორჩენილ მოგონებებს – „ბაოდ ყოფნის ჯადოსნურ უნარს“- ახლა თავის შვილიშვილებს გადასცემდა და ვინ იცის, იქნებ წიგნის დასასრულს კიდევ ერთხელ შეხვედროდა საყვარელ თოჯინას.
ეს აქტივობა განსაკუთრებით სენსიტიური აღმოჩნდა – ბავშვობის სათამაშოებიდან მუსიკალური თაგუნა ავირჩიე და შვილებს ვუამბე, თუ როგორ აღმოჩნდა ეს ნივთი ჩვენს ოჯახში, როგორ იქცა ტკბილი ძილის მეზღაპრედ, როგორ შეიცვალა წლების განმავლობაში, დაეკარგა სიხასხასე, მაგრამ ისევ ისეთი ძვირფასი იყო ჩემთვის, ახლა კი ჩემი შვილების სასთუმალთან აჟღერებდა იმავე მელოდიას. შემდეგ მათი ჯერი დადგა და ახლა ისინი მაცნობდნენ საყვარელ „მეგობრებს“. საუბრობდნენ, იხსენებდნენ და ყვებოდნენ სათამაშოების ისტორიებს.
- ბარათი – „აღმოაჩინე“
არსებობენ წიგნები, რომლებშიც პატარა მკითხველი ახალ მუსიკას, ქვეყანას თუ ლიტერატურას აღმოაჩენს და მისი თვალსაწიერი კიდევ უფრო ფართოვდება. „ჩვენი აფრიკელი ბებიაც“ სწორედ ასეთი ნაწარმოებია. მწერალი განსაკუთრებულ აქცენტს აკეთებს აფრიკულ ზღაპრებსა და ნორვეგიელ ავტორებზე. ასახელებს ორ გამორჩეულ კომპოზიტორს – სენ-სანსს და ედვარდ გრიგს, ჩამოთვლის საყვარელ საბავშვო წიგნებს – „პინოქიო“, „ჰაიდი“, „უღუ და თეთ“, „მიო, ჩემო მიო“ და ა. შ. ეს „ მინიშნებები“ მოზარდს ინტერესს უღვივებს – თავადაც გაეცნოს და აღმოაჩინოს ახალი სამყარო.
ასე მოვისმინეთ მე და ჩემმა შვილებმა სენ-სანსისა და გრიგის კომპოზიციები. ნორვეგიელი ავტორებიდან გავიხსენეთ ანე-კატერინე ვესტლის წიგნი „დედა, მამა, რვა ბავშვი და საბარგო მანქანა“. საზაფხულო საკითხავად კი იოანა შპირის „ჰაიდი“ შევარჩიეთ.
https://www.youtube.com/watch?v=x463zoWpiVI
https://www.youtube.com/watch?v=AnSiYCpzap4
გამოცდილებამ აჩვენა, რომ თამაშით სწავლება ბევრად ნაყოფიერია, რადგან მოსწავლეები ადვილად და ხალისით ასრულებენ მითითებებს. მხატვრულ ლიტერატურაზე მორგებული აქტივობებით კი შესაძლებელია ბავშვებმა არაერთი საჭირო უნარი განივითარონ, უკეთ გაიცნონ ოჯახის წევრები, შეისწავლონ უცხო სიტყვები და აღმოაჩინონ ახალი ავტორები. მარიამ წიკლაურის „ჩემი აფრიკელი ბებია“ სწორედ ასეთი წიგნია.
