როგორია დღევანდელი კომუნიკაცია? უახლესი ტექნოლოგიების წყალობით დღეს ნებისმიერ ჩვენგანს აქვს საშუალება, კომპიუტერის ღილაკზე თითის ერთი დაჭერით მიაკვლიოს მსოფლიოს ნებისმიერ ენასა თუ კულტურასთან დაკავშირებულ უამრავ ინფორმაციას. ელექტრონული ფოსტის, ინტერნეტისა თუ მესინჯერის მეშვეობით კომუნიკაცია პრაქტიკულად უფასო, ხელსაყრელი და, რაც მთავარია, უსწრაფესი გახდა. სულ უფრო მეტი ცალკეული ადამიანი თუ კომპანია აწარმოებს ბიზნესს საკუთარი ქვეყნის საზღვრებს გარეთ. ამის კვალობაზე, დღითი დღე იზრდება მათი რიცხვი, ვისაც უცხო ენისა და კულტურის შესწავლა სჭირდება, რათა მეტი წარმატებით ეწეოდეს საქმიანობას; იზრდება უცხო ენების შემსწავლელთა რიცხვი, რომლებიც არა მარტო შინ, არამედ საზღვარგარეთაც ეუფლებიან ცოდნას. ყოველივე ეს გლობალიზაციის ერთ-ერთ გამოვლინებადაა მიჩნეული და ეხება როგორც განვითარებულ ქვეყნებს, ისე განვითარებად სახელმწიფოებსაც.
გლობალიზაციის კვალი განსაკუთრებით შესამჩნევია ევროპაში. პოლიტიკური, ეკონომიკური თუ სოციალური განვითარება სულ უფრო მეტ კომუნიკაციასა და კონტაქტს უქადის ევროპელებს. მიუხედავად იმისა, რომ მთელ მსოფლიოში საერთაშორისო საკომუნიკაციო ენად ინგლისურია მიჩნეული, ევროპა თავისი მოქალაქეების მრავალენობრივ განათლებაზე ზრუნავს. ევროსაბჭოს სახელმწიფოთა ენობრივი პოლიტიკა ზოგადსაგანმანათლებლო სკოლებს ავალებს, მოსწავლეებს ერთზე მეტი უცხო ენა შეასწავლონ. თანამედროვე ევროპული საგანმანათლებლო პოლიტიკის კიდევ ერთი პრიორიტეტია უცხო ენების სწავლების გაღრმავება ჯერ დაწყებითი სკოლის საფეხურზე, ხოლო შემდგომ – სკოლამდელ ასაკშიც კი.
თვალი გადავავლოთ უცხო ენების სწავლების ისტორიას: ანტიკურ ეპოქაში უცხო ენისა და იმავდროულად უცხო კულტურის შესწავლა ხშირად სამიზნე ქვეყანაში ხდებოდა. იმ ეპოქის ადამიანებს ესმოდათ, რომ ენა მხოლოდ ინფორმაციის გაცვლის საშუალება როდია; მისი მეშვეობით ადამიანები შეიცნობენ სამყაროს. ენა ერთი თაობის მიერ დაგროვილი ინფორმაციისა და კულტურული ღირებულებების მეორისთვის გადაცემის საშუალებაა.
შუა საუკუნეების ევროპაში, ჯვაროსნული ომებისა და სხვა ინტერკულტურული მოვლენების წყალობით, ადამიანებმა საკმაოდ ბევრი ენა იცოდნენ. იმხანად წიგნიერების საზომად და ინტელექტუალური ინფორმაციის გადაცემის საშუალებად ლათინური ენა მიიჩნეოდა, რომელსაც ეკლესია-მონასტრებთან არსებულ სკოლაში ასწავლიდნენ მოსწავლე-შეგირდებს.
XVII-XVIII საუკუნეებში ევროპელ წარჩინებულთა ოჯახებში ძალზე პოპულარული იყო გუვერნანტის ინსტიტუტი. გუვერნანტები ბავშვებს სიყრმიდანვე ასწავლიდნენ იმხანად პოპულარულ ფრანგულ ან რომელიმე სხვა ენას. უცხო ენასა და კულტურასთან ზიარება განათლებული ადამიანის პრივილეგიად მიიჩნეოდა, ისევე როგორც უცხო ქვეყანაში მოგზაურობა და ცხოვრება – ფუფუნების აუცილებელ ნიშნად.
მეოცე საუკუნის ორმოცდათიან წლებამდე უცხო ენების ცოდნა შეძლებულთა პრივილეგიად რჩებოდა, თუმცა, მეოცე საუკუნის მეორე ნახევრიდან მოყოლებული, მეორე მსოფლიო ომის შემდგომი აღმავლობის ჟამს, მათი შესწავლა უფრო და უფრო აქტუალური გახდა მთელ მსოფლიოში. ეკონომიკურმა და კულტურულმა წინსვლამ და ამასთან ერთად გლობალიზაციის მომძლავრებამ უცხო ენების სწავლება ცივილიზებული სამყაროს საგანმანათლებლო პოლიტიკის პრიორიტეტად აქცია.
თანამედროვე ევროპული საზოგადოების მთავარი მახასიათებელი ლინგვისტური და კულტურული მრავალფეროვნებაა. ევროპა დიდი ხანია იქცა ხალხების, ენებისა და კულტურათა ურთიერთობის კერად. თანამედროვე ევროპელისთვის მნიშვნელოვანია სხვა კულტურისა და ენის მატარებელ ადამიანებთან კომუნიკაციის უნარი.
უცხო ენების კონკრეტული სოციალური კონტექსტისა და ვითარების მიხედვით გამოყენებისა და ვარირების უნარს ევროპაში კონკრეტული დეფინიციები მოუძებნეს: ევროსაბჭოს ლინგვისტური პოლიტიკის დეპარტამენტის დასკვნით, ენობრივი მრავალსახეობა ორ განსხვავებულ ფენომენს – მულტილინგვიზმსა და პლურილინგვიზმს – მოიცავს; მულტილინგვიზმი გეოგრაფიულ ფენომენად მოიაზრება – მოვლენად, როდესაც ერთ გეოგრაფიულ ზონაში ერთზე მეტი სალაპარაკო ენა ან დიალექტი ფუნქციონირებს, პლურილინგვიზმი კი ისეთ მოვლენას ეწოდება, როდესაც ადამიანები მშობლიურთან ერთად ერთ ან მეტ უცხო ენასაც ფლობენ. პლურილინგვიზმი სოციალურ მახასიათებელად მიიჩნევა. ის საფუძვლად უდევს უცხო ენების სწავლების არაერთი ქვეყნის ეროვნულ სასწავლო გეგმასა და კურიკულუმს. ის სასწავლო გეგმაში ენობრივთან ერთად კულტურული მრავალფეროვნების ინტეგრაციასაც ითვალისწინებს.
პლურილინგვიზმთან ერთად “ენების ერთიანი ევროპული სარეკომენდაციო ჩარჩო-დოკუმენტი” განმარტავს ისეთ ცნებასაც, როგორიცაა პლურიკულტურული კომპეტენცია: “პლურილინგვური და პლურიკულტურული კომპეტენცია უკავშირდება კომუნიკაციის მიზნით ენის გამოყენების უნარს… აგრეთვე – ინტერკულტურულ კომუნიკაციაში მონაწილეობის უნარს, სადაც ესა თუ ის ადამიანი სხვადასხვა ენის ფლობის განსხვავებული კომპეტენციის დონეს აღწევს… პლურილინგვისტური და პლურიკულტურული კომპეტენცია რეალიზდება კომუნიკაციისა და ინტერაქციის უნარის დონეზე როგორც ცალკეული ადამიანის მიერ ენის ფლობის უნარი და უშუალო კავშირშია ადამიანის მიერ ენის შესწავლის პროცესთან”.
ბოლოდროინდელ დიდაქტიკურ ნაშრომებში სულ უფრო მეტად იკვეთება პლურილინგვისტური და პლურიკულტურული კომპეტენციების ადრეულ ასაკში განვითარების შესაძლებლობის ტენდენცია. თუ აქამდე, მოსწავლეთა ასაკობრივი თავისებურებისა და კოგნიტური სიმწიფის გათვალისწინებით, უცხო ენების ინტენსიური სწავლება საბაზო საფეხურის (დაახლოებით 12-13 წლიდან) პრიორიტეტად მიიჩნეოდა, ამიერიდან სულ უფრო აქტუალური ხდება ადრეული, მათ შორის – სკოლამდელი ასაკის მოსწავლეთათვის უცხო ენების სწავლებისადმი უახლესი მიდგომები. დიდაქტიკოსები ვარაუდობენ და გამოკვლევებიც აჩვენებს, რომ ადრეული ასაკის მოსწავლეებისთვის პლურილინგვისტური კომპეტენციის განვითარება მათი კოგნიტური შესაძლებლობების განვითარებას უწყობს ხელს.
