მოღვაწეების, გამოჩენილი ადამიანების ბიოგრაფიები სასკოლო სალიტერატურო კურსის შემადგენელი ნაწილია. როგორც წესი, ესაა ქრონოლოგიის დაცვით მოწოდებული მშრალი ჩამონათვალი გაკეთებული საქმეებისა, ცხოვრების მნიშვნელოვანი ეპიზოდების მოკლე მიმოხილვა, დაბადება-გარდაცვალების წლები…
რა ამახსოვრდებათ მოსწავლეებს სახელმძღვანელოებში მოწოდებული მოკლე ან ვრცელი ბიოგრაფიის გაცნობისას?
რა წარმოდგენა ექმნებათ ამა თუ იმ მოღვაწეზე?
ვფიქრობ, ეს კითხვები მნიშვნელოვანია და მათზე პასუხების გაცემას მასწავლებლები პრაქტიკაზე დაკვირვებით შეძლებენ.
ზოგადად, საინტერესოდ მოწოდებული ბიოგრაფია კარგი შემეცნებითი აქტივობაა. სხვადასხვა ეპოქაში მცხოვრები ადამიანების ბიოგრაფიების გაცნობა ეხმარება ახალგაზრდას:
- მიიღოს და გააანალიზოს ახალი ინფორმაცია;
- იკვლიოს ისტორიული მოვლენები;
- წარმოდგენა შეიქმნას ისტორიულ დროსა და ეპოქაზე.
ისინი აკვირდებიან ადამიანების ქცევას, მათ მოქმედებებს, ცხოვრებისეულ გამოცდილებას – როგორ იქცეოდნენ „ცნობილები“ ამა თუ იმ ცხოვრებისეულ სიტუაციაში? რა შეცდომებს უშვებდნენ? რა სირთულეები, დაბრკოლებები ხვდებოდათ? როგორ ძლევდნენ ამ სირთულეებს? როგორ მუშაობდნენ შეცდომების გამოსწორებაზე? რა საინტერესო და უჩვეულო ამბები გადახდენიათ თავს?
საკვანძო შეკითხვები, რომლებიც შეიძლება დამუშავდეს ბიოგრაფიის შესწავლისას, შემდეგია:
- როგორ/რის საფუძველზე შემიძლია ამოვიცნო ადამიანის პიროვნული მახასიათებლები, მისი შინაგანი სამყარო, შეხედულებები, ფასეულობები?
- როგორ წარმოვაჩინო მიღებული ცოდნა?
დავალებები, რომლებიც მოსწავლეებმა შეიძლება შეასრულონ მიღებული ცოდნის განსამტკიცებლად და საგნობრივი კომპეტენციების დასახვეწად:
- წარმოსახვითი ინტერვიუ (ალტერნატივა – ე.წ. ჩეტბოტი)
- ჩანაწერი დღიურში – ერთი დღე (პირის როლის მორგება და მისი პირადი დღიურისთვის ჩანაწერის მომზადება. დღიურში მასალის ფაქტობრივი ცოდნასთან ერთად წარმოჩენილი უნდა იყოს პიროვნების ფიქრები, ემოციები, დამოკიდებულებები).
ამჯერად ბლოგისთვის ილიას სამოსამართლეო პრაქტიკიდან შევარჩიე რამდენიმე მნიშვნელოვანი ცნობა. ილიას მრავალმხრივი მოღვაწეობიდან ილია მოსამართლის გაცნობა მოზარდებს აინტერესებთ ხოლმე.
როგორ წყვეტდა ამა თუ იმ დილემას? როგორ მუშაობდა? რა საქმეებს აწარმოებდა და როგორ?
პასუხები ამ კითხვებზე თავმოყრილია ვახტანგ ჟვანიას წიგნში „მართლმსაჯულება და პუბლიცისტიკის ზოგიერთი საკითხი ილია ჭავჭავაძის შემოქმედებაში“. წიგნი მიზნად ისახავს, გააცნოს მკითხველს ილია ჭავჭავაძის შემოქმედებითი ბიოგრაფიის უცნობი მხარე. პირველ განყოფილებაში განხილულია ილიას პრაქტიკული იურიდიული მოღვაწეობა, მეორეში – მისი პუბლიცისტური წერილები.
გთავაზობთ რამდენიმე ამონარიდს წიგნიდან, სადაც კარგად ჩანს ილიას ხასიათი, მისი პიროვნება (ქვესათაურები ბლოგის ავტორისაა – ნ.ლ.)
წესრიგი+დისციპლინა
როგორც ვიცით, ილია მომრიგებელ მოსამართლედ მუშაობდა დუშეთში.
იმ პერიოდში განხილულია 2392 საქმე.
უმეტესობა – ილიას მიერ არის ნაწარმოები.
„საქმეები კარგად მიდის. რაც კი გვქონია, სულ მორიგებით გაგვითავებია“ – სწერს ილია ოლღას. მორიგებით დამთავრება კი მოსამართლის ავტორიტეტზე იყო დამოკიდებული. უმეტესწილად – ილიას „დარწმუნებით და შთაგონებით“ მოდავე მხარეები რიგდებოდნენ ან თანხმდებოდნენ.
სასამართლო არქივის შესწავლით ირკვევა, რომ დუშეთში ძირითადად განიხილებოდა სისხლის სამართლის, სამოქალაქო და სამეურვეო საქმეები.
კერძოდ:
ქურდობა, გამოძალვა, ყალბი დოკუმენტებით ქონების მითვისება, ძარცვა, ფიზიკური შეურაცხყოფა, დაჭრა, ცრუ ჩვენება, მრუშობა, დასახიჩრება, ექიმბაშობა, მაწანწალობა, ძალადობა…
„ილია მის წარმოებაში არსებულ საქმეებს თავად აფორმებდა – დოკუმენტაციას პირველი ფურცლიდან უკანასკნელამდე თითქმის ყოველთვის თავად აწესრიგებდა, სასამართლო უწყებებსაც ხელით ავსებდა.
რაც უნდა მცირე მნიშვნელობისა ყოფილიყო დოკუმენტი, ილია ყოველთვის მიუთითებდა კანონს და თითოეულ დებულებას კანონის შესაბამის დასაბუთებას აძლევდა. ეს დიდ დროს ართმევდა, ბევრ ენერგიას ითხოვდა, მაგრამ მაინც დიდ ყურადღებას უთმობდა. საქმისადმი ზერელე დამოკიდებულება არ შეეძლო.
უფლებადამცველი და ქალების ქომაგი
სასამართლო არქივში დიდი რაოდენობით საქმეა, რომლებიც სიტყვიერი და ფიზიკური შეურაცხყოფის გამოა აღძრული. ძირითადად, თავადაზნაურებსა და გლეხობას შორის. მოძალადეები – პირველნი იყვნენ, დაზარალებულები – გლეხები. შერიგების შემთხვევაშიც კი ილია დაზარებულების სასარგებლოდ ჯარიმას უნიშნავდა მოძალადეს.
განსაკუთრებით სიმკაცრეს იჩენდა ქალის შეურაცხყოფის შემთხვევებზე აღძრულ საქმეებზე.
„ვიხელმძღვანელე რა სამოქალაქო წარმოების 119 მუხლით, ვცანი გლეხი მათე კორაშვილი დამნაშავედ ქეთევან კორაშვილის შეურაცხყოფაში და უკანასკნელის კამეჩის მითვისებაში. სასჯელთა დებულების 135 მუხლის საფუძველზე დამნაშავეს ქალის მოქმედებით შეურაცხყოფისთვის განესაზღვროს ერთი თვე და თხუთმეტი დღე პატიმრობა… და მასვე დაეკისროს დაუყოვნებლივ დაუბრუნოს შეურაცხყოფილს თვითნებურად წაყვანილი კამეჩი“…
„ქალი საქმროს უნდა გაჰყოლოდა ცოლად, მაგრამ მშობლებმა მის გრძნობებს ანგარიში არ გაუწიეს და სხვაზე დასწერეს ჯვარი. ქალი წინ აღუდგა საუკუნეების მიერ დაკანონებულ ადათ-წესებს. ქმარს შუა ქორწილიდან გაეპარა და თავის მიჯნურთან მივიდა. მარტო ადათ-წესი კი არა, კანონიც ქმრის მხარეზე იყო, რომელმაც სასამართლოს წესით მოითხოვა დარღვეული უფლებების აღდგენა.
ილიამ მისი მოთხოვნა საფუძვლიანად არ ცნო. მიუთითა, რომ სიყვარულის გრძნობას წინ ვერავითარი კანონი ვერ აღუდგება და საკითხის გადაწყვეტაში, თუ ვის უნდა გაჰყვეს ქალი ცოლად – განუსაზღვრელი უფლება მასვე ენიჭება.
ნოვატორი
პრაქტიკაში სამეცნიერო-კვლევითი მეთოდების გამოყენება (კრიმინალისტიკა, სასამართლო მედიცინა…) ჯერ კიდევ ჩასახვის პროცესში იყო და მეტად დაბალ დონეზე იდგა. ილია პრაქტიკაში ხშირად იყენებდა სასამართლო-სამედიცინო ექპერტიზას. ყველა საქმეზე, რომელიც დასახიჩრებას, დაჭრას და სხვა ასეთებს ეხებოდა, ილია ნიშნავდა სასამართლო ექსპერტიზას.
ვექილი
მოსამართლედ მუშაობას თავი რომ დაანება, ნაფიც ვექილად დაიწყო მუშაობა.
ახალსოფლელი ივანე ინაშვილის მოგონება:
„ერთხელ ქალაქში მივედი ილიასთან, ვთხოვე დამხმარებოდა წართმეული მამულის დაბრუნებაში. ილია დაინტერესდა ჩემი მდგომარეობით, ყველაფერი დაწვრილებით გამომკითხა და შემპირდა დახმარებას. მისმა მეუღლე ოლღამ მკითხა, თუ როგორ ვცხოვრობდი, მოიკითხა ჩვენი სოფლელი ნაცნობებიც. იმ დროს ახლად დაქორწინებული ვიყავი. ოლღამ ეს რომ გაიგო, ცოლისთვის ორი ახალი კაბა მაჩუქა და ერთი მეტად ლამაზი მოსახვევიც მომცა. ილიამ კი თავის ლაქიას უთხრა, აბა ინაშვილს პური კარგა აჭამე, უჭმელი აქედან არ გაუშვაო. ილიას დახმარებით ჩამორთმეული მამულიც მალე დავიბრუნე“.
ნაფიცი ვექილის, ილია ჭავჭავაძის პირად საქმეში არის ჩანაწერები, რომელთა მიხედვითაც უდავოდ მტკიცდება, რომ გლეხებს საქმის წარმოებაში საზღაურს არ ართმევდა.
