ნებისმიერი მშობელი მოუთმენლად ელოდება შვილის განვითარებაში მომხდარ თუნდაც უმნიშვნელო წინსვლას და შფოთავს, როცა ცვლილებები აგვიანებს. განსაკუთრებით მაშინ, როცა მისი შვილის თანატოლი მეგობრის, ნათესავის ან მეზობლის ბავშვი უკვე დადის, მისი კი ჯერ ისევ დახოხავს, სხვისი უკვე სიტყვებს წარმოთქვამს, მის შვილს კი ბგერების წარმოთქმაც უჭირს. მისი შვილის თანატოლი სხვა ბავშვი უკვე განასხვავებს ფერებს, მის პატარას კი ამის გაკეთება უჭირს.
ახალგაზრდა მშობლები რჩევებს ითხოვენ. საინტერესოა, მართლა ასე ცუდადაა ყველაფერი თუ გამოუცდელი მშობლები დროზე ადრე ტეხენ განგაშს, უმიზეზოდ შფოთავენ?
თუ ბავშვმა ორ წლამდე ვერ ისწავლა ფერების გარჩევა, არაფერია სანერვიულო. თავდაპირველად ის მეტყველებას უნდა დაეუფლოს. მხოლოდ ამის შემდეგ შეიძლება გადავიდეს ახალი მასალის შესწავლასა და შემეცნებაზე. ზოგიერთი ბავშვი სამი წლის ასაკში უკვე ამოიცნობს და ასახელებს ფერებს, განასხვავებს მათ ერთმანეთისგან, ზოგი კი ხუთი წლის ასაკშიც ვერ ახერხებს ამას.
რა უშლის ხელს ფერების დასწავლას და ამოცნობას?
- თუ მშობლებს არ აქვთ ფერების აღქმასთან დაკავშირებული სირთულეები, ალბათობა, რომ ეს პრობლემა ექნება მათ შვილს, პრაქტიკულად ნულამდე დადის. თუ მშობელი დალტონიზმის გენის მატარებელია, არსებობს რისკი, მისი შვილიც დალტონიკი დაიბადოს.
- ერთ–ერთი მიზეზი, რის გამოც ბავშვი ვერ არჩევს ფერებს, შესაძლოა ის იყოს, რომ მშობლებმა მეტისმეტად გვიან დაიწყეს მისთვის ფერების გაცნობა. ბავშვს მხოლოდ უფროსის დახმარებით შეუძლია ისწავლოს ფერების გარჩევა.
- შესაძლოა, პატარას ართობდეს უფროსების რეაქცია მის შეცდომებზე. ასეთ დროს ის განზრახ ამახინჯებს სიტყვებს, ურევს ფერებს, შეცდომით წარმოთქვამს მათ სახელებს და ამით მშვენივრად ერთობა.
როდის და როგორ ვასწავლოთ ბავშვს ფერების ამოცნობა
- ბავშვისთვის ფერების სწავლება შეიძლება საკმაოდ ადრე, ჯერ კიდევ ჩვილ ასაკში დავიწყოთ. ფერებს შორის განსხვავებას ადამიანი დაბადების მომენტიდანვე აქცევს ყურადღებას (პირველად ის ყვითელს შეიცნობს, ამიტომ უპირატესობას სწორედ ამ ფერის სათამაშოებს ანიჭებს), ასე რომ, თამამად შეგვიძლია, თვეების ბავშვს ვაჩვენოთ და ავუხსნათ, როგორ გამოიყურება სხვადასხვა ფერი. არ უნდა ველოდოთ, რომ ის უმალვე ყველაფერს დაიმახსოვრებს – ჩვილი ინფორმაციას პასიურად აღიქვამს და ცოტა რამ ესმის იქიდან, რასაც გარშემო მყოფები ეუბნებიან, მაგრამ გავა ხანი და ინფორმაცია საბოლოოდ აითვისება და გადამუშავდება მეტყველების საშუალებით.
- ავიყვანოთ ბავშვი ხელში, შემოვატაროთ ოთახი, გზადაგზა დავასახელოთ საგნები, რომლებიც მისი მხედველობის არეში მოხვდება და ვთქვათ, რა ფერისაა ისინი: „ეს ფარდაა, ფარდა ცისფერია“, „ეს მაგიდაა, მაგიდა ყავისფერია“, „ეს წიგნია, წიგნი მწვანეა“, – და ა.შ. შეიძლება, სხვადსხვა ფერის სათამაშოები ერთ რიგად დავაწყოთ და მათი ფერები დავასახელოთ: „შეხედე, ეს დათუნიაა, დათუნია ყავისფერია, მისი ბლუზა კი წითელია“; „ეს ბაჭიაა, ბაჭია თეთრია“, „ეს ფისოა, ფისო შავია“, – და ა.შ. ეს შესანიშნავი გზაა, ფერებთან ერთად ბავშვს ცხოველების სახელებიც შევასწავლოთ.
- არსებობს უფრო მარტივი ხერხიც, რომელიც არ მოითხოვს დამატებით რესურსს (მაგალითად, სათამაშოების ყიდვას): ვასწავლოთ ბავშვს ფერები ქუჩაში სეირნობის დროს. როცა მანქანა ჩაივლის, დავასახელოთ მისი ფერი. ბავშვი აიტაცებს ამ სახალისო თამაშს და მალე თვითონვე მოინდომებს გამვლელი მანქანების ფერების ხმამაღლა დასახელებას.
- თუ გვსურს, რაც შეიძლება მალე ვასწავლოთ ბავშვს ფერების ამოცნობა, კარგი იქნება, ორგანიზება გავუწიოთ განმავითარებელ თამაშებს თანატოლებთან ერთად, რადგან ჯგუფში, სხვა ბავშვებთან ურთიერთობისას, ინფორმაცია პატარებს გაცილებით უკეთ ამახსოვრდებათ.
- არასოდეს ჰკითხოთ ბავშვს: „რა ფერისაა ეს?“ – ამით, შესაძლოა, გაუღვივოთ შეცდომის შიში და წაართვათ თავდაჯერება. ასეთ ბავშვთან კი, რამდენიც არ უნდა ვიმუშაოთ, შედეგს ვერ მივიღებთ. უმჯობესია, ხატვის ან თამაშის დროს ისე, სასხვათაშორისოდ დავასახელოთ ფერები. მაგალითად: „რა ლამაზი წითელი ყვავილი დაგიხატავს!“ „გადმომიგდე ეს მწვანე ბურთი“. ნუ ვაიძულებთ პატარას რამის დასწავლას, განვითარების ადრეულ ეტაპზე მაინც. გადაჭარბებული მონდომებით შეიძლება მეტი გავაფუჭოთ, ვიდრე გავაკეთოთ.
- სანამ ფერების სწავლებას დავიწყებთ, ყურადღება მივაქციოთ ბავშვის ასაკს და ხასიათს. ახალ ინფორმაციას ყველა ბავშვი მარტივად და სწრაფად ვერ იმახსოვრებს – ზოგს კი ერთხელ თქმაც საკმარისია, ზოგს კი რამდენჯერმე გამეორება სჭირდება.
- ბავშვი ახალ ინფორმაციას გაცილებით ადვილად ითვისებს თამაშის ფორმით.
- თავდაპირველად ბავშვს გავაცნოთ და შევასწავლოთ ძირითადი ფერები. როდესაც მათ აითვისებს, შეგვიძლია, სხვა ფერების შესწავლაზე გადავიდეთ.
- სასურველია ფერების შესწავლა შემდეგი თანმიმდევრობით: წითელი, ყვითელი, მწვანე, ლურჯი.
- ნუ გავაცნობთ და ვასწავლით ბავშვს ახალ ფერს, თუ წინა ჯერ არა აქვს შესწავლილი.
- უკვე ერთი წლიდან შეგვიძლია ვასწავლოთ ბავშვს სათამაშოების დალაგება ფერების მიხედვით: მწვანე კუბურები დავალაგოთ მწვანესთან, წითელი – წითელთან და ა.შ. ეს ფერების შესწავლასთან ერთად ყურადღებისა და აზროვნების განვითარებასაც შეუწყობს ხელს.
- ნუ აიძულებთ ბავშვს, დაიმახსოვროს ფერების სახელები. მათი დახარისხების უნარი პირველ ნაბიჯს წარმოადგენს ფერებს შორის განსხვავების გასაგებად.
- სამი წლიდან ბავშვი სამყაროს მოქმედების გზით შეიცნობს. მისთვის აუცილებელია საგნებთან შეხება, მათი გადაადგილება, თუნდაც ძირს დაყრა, რათა სწრაფად გაერკვიოს გარემომცველ სინამდვილეში, მათ შორის – ფერებშიც.
- ხატვის დროს რაც შეიძლება ხშირად ესაუბრეთ „პატარა მხატვარს“ იმის შესახებ, რას და რომელი ფერით ხატავს. მაგალითად: „მზეს ვხატავთ ყვითელი ფანქრით“, „ცას – ცისფერით“, „ბალახს – მწვანით“, – და ა.შ.
- შეგვიძლია, ფერები და მათი გარჩევა წიგნის კითხვის, მისი ილუსტრაციების თვალიერების დროს ვასწავლოთ ბავშვს.
გვახსოვდეს, რომ ყველა ბავშვს განვითარების, სამყაროს შემეცნების საკუთარი, ინდივიდუალური ტემპი აქვს, მაგრამ ნებისმიერ შემთხვევაში აუცილებელია, ადრეული ასაკიდანვე ვიმუშაოთ პატარასთან. მაშინ აღარ გვექნება პრობლემები არც ფერების ამოცნობასთან, არც მეტყველებასთან და არც აღზრდასთან დაკავშირებით.
