კომპლექსური დავალება – მოიფიქრე და დაწერე იგავის შეგონება

 სწავლების დაწყებით საფეხურზე ძალიან მნიშვნელოვანია იგავების სწავლება, რადგან ამ ჟანრის ნაწარმოებებს დართული აქვს ზნეობრივ-დამრიგებლური შეგონება, რა არის კარგი და რა – ცუდი, რომელიც მოზარდთა მორალური ღირებულებების ჩამოყალიბებას უწყობს ხელს.

იგავების სწავლების პროცესში განსაკუთრებული როლი ენიჭება კომპლექსურ დავალებებს, რომელიც მასწავლებელს საშუალებას აძლევს, ნაბიჯ-ნაბიჯ, აუჩქარებლად და გააზრებულად განახორციელოს აქტივობები, რათა მოსწავლეებმა სიღრმისეულად გაიაზრონ იგავის შინაარსი, ჩასწვდნენ დეტალებს, დააკავშირონ ცხოვრებისეულ გამოცდილებასთან და გააკეთონ სწორი დასკვნა.

გთავაზობთ იგავის სწავლებისთვის შექმნილი კომპლექსური დავალების სცენარს, რომელიც სარეკომენდაციოა. მასწავლებელს შეუძლია, გრძელვადიანი სამიზნე ცნების შესაბამისად თავად დაგეგმოს აქტივობები, შეარჩიოს სათანადო რესურსები.

გრძელვადიანი მიზანი: სამიზნე ცნება – ტექსტი (ჟანრები) (შედეგები: (I). 1, 2, 3, 4, 5)

მკვიდრი წარმოდგენები. მოსწავლემ უნდა გააცნობიეროს, რომ:

1. 1. ტექსტის მეშვეობით ავტორი   გვიზიარებს  თავის   სათქმელს, რომელიც ჩვენს ცხოვრებას უკავშირდება.
2. ტექსტში მოცემული მინიშნებების საფუძველზე შესაძლებელია მისი სიღრმისეულად გააზრება, ახალი კუთხით წარმოჩენა.
3. ტექსტი შეიძლება იყოს სხვადასხვა ჟანრის. ყოველი ჟანრის ტექსტს აქვს თავისებური შინაარსი, ენა და სტრუქტურა/აგებულება.

ტექსტი შეიძლება იყოს: იგავი

1. შინაარსი

• იგავში მოთხრობილია გამოგონილი ამბავი.
• იგავში მონაწილეობენ პერსონაჟები: ადამიანები, სულიერი და უსულო არსებები; ხშირად პერსონაჟები არიან ცხოველები;
• იგავი რაღაცას გვასწავლის, ჭკუას გვარიგებს, გვირჩევს.
• იგავი ხშირად გამდიდრებულია სხვადასხვა დეტალით;
• იგავში გამოიყენება დიალოგები.

2. აგებულება-სტრუქტურა

• იგავში გადმოცემულ ამბავს აქვს სამი ნაწილი (დასაწყისი, შუა ნაწილი, დასასრული), რომლებიც აზრობრივად შეესაბამება ერთმანეთს;
• იგავში ამბავი გადმოიცემა დროითი თანმიმდევრობის დაცვით;
• იგავის ბოლოს შეიძლება იყოს შეგონება (დასკვნა) – ერთი-ორი წინადადება, რომლებშიც გადმოცემულია იგავის დედააზრი/მთავარი აზრი.
• იგავს აქვს გამოკვეთილი სტრუქტურა.

3. ენა

• იგავში შეიძლება გამოყენებული იყოს იშვიათად ხმარებული, უჩვეულო თუ საინტერესო სიტყვები;
• გამოიყენება სხვადასხვაგვარი წინადადებები, რომლებიც თანამიმდევრულად ებმის ერთმანეთს.
• შეიძლება გამოყენებული იყოს დროითი მიმდევრობის გამომხატველი ენობრივი საშუალებები.

ქვეცნებები – იგავი, შეგონება, პერსონაჟი, შინაარსობრივი მხარე, გაგებისა და წერის სტრატეგია.

საკითხი – იგავის, ,,სამი მოწაფის’’ შინაარსის/მთავარი სათქმელის საფუძველზე შეგონების შექმნა.

ქვესაკითხი – ,,სამი მოწაფის’’ თემა, დედააზრი, ძირითადი საკითხი – შეგონება, პერსონაჟის ქცევა, ფასეულობები. იგავის ჟანრული მახასიათებლები. გაგებისა და წერის სტრატეგიები.

საკვანძო შეკითხვა – როგორ/რა სტრატეგიების გამოყენებით შევქმნა შეგონება იგავის საფუძველზე? როგორ ამოვიცნო და წარმოვაჩინო შეგონების დედააზრი?

კომპლექსური დავალების პირობა

იგავის, ,,სამი მოწაფის’’ შინაარსის/მთავარი სათქმელის საფუძველზე მოიფიქრე და დაწერე შეგონება.

შეფასების კრიტერიუმები

ნაშრომში წარმოაჩინე:

• რატომ ფიქრობ, რომ შენი ნამუშევარი იგავის შეგონებაა? (იგ.1,2,3)
• როგორ გამოხატავს ტექსტის შინაარსს/მთავარ სათქმელს? (ტ.1, 2)
• რომელი პერსონაჟის ქმედება ასახავს ყველაზე კარგად შენ მიერ შექმნილ შეგონებას? რატომ ფიქრობ ასე? (იგ.1,2 ტ.1, 2, 3).

შენიშვნა: კომპლექსური დავალების პირობასა და შეფასების კრიტერიუმებს მასწავლებელი ტექსტის წაკითხვამდე აცნობს და გაააზრებინებს მოსწავლეებს. პირველი დღიდან დასრულებამდე, გაკვეთილი იწყება კომპლექსური დავალების პირობისა და კრიტერიუმების გააზრებით.

კომპლექსური დავალების განხორციელების ეტაპები (აქტივობები, რესურსები, შეკითხვები)

ეტაპი I – კომპლექსური დავალების პირობის გაცნობა

აქტივობა 1. დავალების მოთხოვნების გაცნობიერება

• ახსენით, თქვენი სიტყვებით, რას მოითხოვს დავალება?
• რა არის შეგონება? შეგიძლია გაიხსენო შესწავლილი იგავ-არაკების შეგონება?
• რა დაგჭირდებათ შეგონების შესაქმნელად?
• რა უნდა გაითვალისწინოთ შეგონებაზე მუშაობისას?

აქტივობა 2. წინარე ცოდნის გააქტიურება

რესურსი: შესწავლილი იგავ-არაკების ილუსტრაციები, (,,კუ, კურდღელი და მელა’’, ,,სოფლის მაშენებლები’’, ,,ციყვი და მგელი’’), ტექსტები

პირველი და მეორე კლასის ქართული ენისა და ლიტერატურის სახელმძღვანელოები.

• რა არის იგავი?
• რომელი იგავები შევისწავლეთ? (,,კუ, კურდღელი და მელა’’, ,,სოფლის მაშენებლები’’, ,,ციყვი და მგელი’’…)
• რა გასწავლათ ამ იგავებმა?

ეტაპი II – კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობა

ნაბიჯი 1. რა ხერხები, სტრატეგიები გამოიყენე იგავის გასაგებად?

ძირითადი რესურსი – იგავი ,,სამი მოწაფე’’ (ქართული ენა და ლიტერატურა, მე-3 კლასი, გამომცემლობა ,,ტრიასი“, ავტორები: ი. იაშვილი, ნ. მხეიძე, მ. აბესაძე)

დამატებითი რესურსები:

საინფორმაციო ტექსტი ,,სად და როდის მოიყვანეს პირველად სიმინდი’’. (ქართული ენა და ლიტერატურა, მე-3 კლასი, გამომცემლობა ,,ტრიასი“, ავტორები: ი. იაშვილი, ნ. მხეიძე, მ. აბესაძე) პირველი და მეორე კლასის ქართული ენისა და ლიტერატურის სახელმძღვანელოები.

აქტივობა 1. ცოდნის გააქტიურება სათაურსა და ილუსტრაციებზე დაყრდნობით;

აქტივობა 2. საინფორმაციო ტექსტის – ,,სად და როდის მოიყვანეს პირველად სიმინდი’’ – მასწავლებლის მიერ წაკითხვა და საუბარი.

აქტივობა 3. ლექსიკურ ერთეულებზე მუშაობა ( სიმინდის მარცვალი, ტარო, აღმოცენება, მექსიკელი ინდიელები, ქრისტეფორე კოლუმბი – სიტყვების ახსნა ილუსტრაციების დახმარებით)

რესურსი: ილუსტრირებული ლექსიკონი

შეკითხვები სამიზნე ცოდნის კონსტრუირებისთვის:

• რას გეუბნება ტექსტის სათაური? ილუსტრაცია?
• რით უკავშირდება სათაური და ილუსტრაცია შენს ცოდნა-გამოცდილებას?
• რა დასკვნების გამოტანა შეგიძლია მათზე დაყრდნობით ტექსტის შესახებ?
• შენი აზრით, როგორ იქნება დაკავშირებული სიმინდი სამ მოწაფესთან?
• რაში იყენებდნენ ძველად სიმინდს? ახლა?
• როგორ დავიმახსოვრო უცნობი სიტყვები?

აქტივობა 4. მასწავლებლის მიერ იგავის, ,,სამი მოწაფის’’ წაკითხვა.

აქტივობა 5. გაგრძელებით კითხვა.

აქტივობა 6. ლექსიკურ ერთეულებზე მუშაობა, ლექსიკონის შედგენა – მოსწავლეები ახლად ნასწავლ სიტყვებს შეიტანენ რვეულებში და თითოეულისთვის შეავსებენ სქემას.

 რესურსი:

აქტივობა 7. ახალი ლექსიკური ერთეულების გამოყენებით წინადადებების შედგენა.

აქტივობა 8. ტექსტის შინაარსის გაგება შეკითხვებით.

 შეკითხვები სამიზნე ცოდნის კონსტრუირებისთვის:

• რა უნდა მოვიმოქმედო, თუკი არ მესმის სიტყვის მნიშვნელობა?
• რას ნიშნავს სიტყვები: „ბრძენი“? ,,ეგემრიელა“? „აღმოცენდა“?
• ,,აღმოცენდას” ნაცვლად კიდევ რა სიტყვა შეიძლება გამოვიყენოთ? (ამოვიდა, გაიზარდა)
• რა შეიძლება კიდევ აღმოცენდეს? (ხორბალი, მცენარე, ყვავილი…)
• როგორ გესმის ,,ეგემრიელა’’? სხვანაირად როგორ იტყვი? (გემო მოეწონა)
• შენ რომელი საჭმელი გეგემრიელება?
• თანმიმდევრულად როგორ გადავაბა წინადადებები ერთმანეთს?
• რა მისცა ბრძენმა მოწაფეებს? რატომ? რას მოუტანდა სიმინდის მარცვლები მათ?
• როგორ მოიქცა პირველი მოწაფე? მეორე? მესამე?
• რომელმა მოწაფემ გამოიყენა მარცვლები გონივრულად?

ნაბიჯი 2. რატომ ფიქრობ, რომ შენი ნამუშევარი იგავის შეგონებაა? (იგ.1,2,3)

აქტივობა 9. მოსწავლეები მასწავლებლის დახმარებით გაიხსენებენ შესწავლილ იგავებს, შეგონებას და შეავსებენ სქემას.

რესურსი

 შეკითხვები სამიზნე ცოდნის კონსტრუირებისთვის:

• რა არის იგავი?
• რა აქვს ყველა იგავს საერთო? რა მახასიათებლები აქვს? (ჭკუას გვარიგებს, გვასწავლის, რა არის კარგი და რა – ცუდი)
• რით ჰგავს ერთმანეთს თქვენ მიერ შესწავლილი იგავები, რით განსხვავდება ერთმანეთისგან? (,,კუ, კურდღელი და მელა’’, ,,სოფლის მაშენებლები’’, ,,ციყვი და მგელი’’…)
• რა არის შეგონება? იგავის მთავარი სათქმელი?

ნაბიჯი 3. როგორ გამოხატავს შეგონება ტექსტის შინაარსს/მთავარ სათქმელს? (ტ.1, 2)

რომელი პერსონაჟის ქმედება ასახავს ყველაზე კარგად შენ მიერ შექმნილ შეგონებას? რატომ ფიქრობ ასე? (იგ.1,2 ტ.1, 2, 3).

აქტივობა 10. პერსონაჟის სქემის შევსება (თავდაპირველად დამოუკიდებლად, შემდეგ -ერთობლივად)

რესურსი

აქტივობა 11. პერსონაჟების დახასიათება სქემის მიხედვით.

აქტივობა 12. მინი-დისკუსია – ,,ვის მოუტანს ბედნიერებას სიმინდის მარცვალი?’’

მთავარი სათქმელის დაკავშირება საკუთარ გამოცდილებასთან, ფილმთან, სხვა წიგნთან, ამბავთან.

რესურსები: ,,ლეგენდა ვაზზე’’, ,,ჭიანჭველა და ხორბლის მარცვალი’’… (მე-2 კლასის ქართული ენისა და ლიტერატურის სახელმძღვანელოდან)

შეკითხვები სამიზნე ცოდნის კონსტრუირებისთვის:

• გაიხსენე, ბრძენის სიტყვებით, რას მოუტანდა სიმინდის მარცვლები მოწაფეებს?
• შენ რომელი მოწაფის საქციელი მოგწონს? ახსენი, რატომ.
• რატომ მოუტანა სიმინდის მარცვალმა ბედნიერება მესამე მოწაფეს? რისი ცოდნა დაეხმარა მას?
• რა არის ავტორის მთავარი სათქმელი? რატომ არის მნიშვნელოვანი ცოდნასთან ერთად ადამიანი იყოს შრომისმოყვარე?
• რა მნიშვნელობა აქვს დეტალებს ან კონკრეტულ ინფორმაციას ტექსტის დედააზრის/მთავარი იდეის/საკითხის გაგებისთვის?
• როგორ ახასიათებს პერსონაჟებს მათი ქმედებები, დამოკიდებულებები?
• რით უკავშირდება წაკითხული ტექსტი რეალურ ცხოვრებას? შენს გამოცდილებას?
• როგორ გამოვიყენებ წაკითხულით მიღებულ გამოცდილებას რეალურ ცხოვრებაში?
• რომელი წიგნი, მულტფილმი ან ფილმი გამახსენა ამ ტექსტმა? რა მსგავსებაა-განსხვავებაა მათ შორის?

აქტივობა 13. შეგონების პირველადი ვარიანტის შექმნა.

აქტივობა 14. ურთიერთშეფასება კრიტერიუმების ბადის საფუძველზე;

რესურსი

შენიშვნა: როგორც დასაწყისში აღვნიშნე, უმნიშვნელოვანესია, ყველა გაკვეთილზე, მასწავლებელმა მოსწავლეებს კარგად გააცნობიერებინოს ნამუშევრის შეფასების კრიტერიუმები.

აქტივობა 15. ნამუშევრის გაუმჯობესება, ბოლო ვარიანტის მომზადება და წარდგენა.

კომპლექსური დავალების შესრულებისა და პრეზენტაციის პროცესში დასასმელი შეკითხვების ბანკი კონკრეტულ მოსწავლესთან ინდივიდუალური მუშაობის საწარმოებლად, თითოეული მათგანის წინსვლისა და რეფლექსიის უნარის ხელშესაწყობად.

ახსენი, რა ცოდნა შეიძინე და წარმოაჩინე კომპლექსური დავალების საშუალებით:

• რატომ ფიქრობ, რომ შენი ნაშრომი ნამდვილად შეგონებაა?
• რით უკავშირდება ტექსტის შინაარსს/მთავარ სათქმელს?
• როგორ გაიმდიდრე ცოდნა-გამოცდილება? სად და როგორ გამოიყენებ შეძენილ ცოდნას?
• რისი თქმა გინდოდა ამ ნამუშევრით? რით არის ის მნიშვნელოვანი?

აღწერე, როგორ იმუშავე დავალებაზე:

• რა გააკეთე, რა თანმიმდევრობით?
• როგორ ამოიცანი ტექსტის შინაარსი, მთავარი სათქმელი? პერსონაჟების თვისებები, მათი ქმედება, რა მინიშნებებს მიაქციე ყურადღება?
• რომელი პერსონაჟის ქმედება ასახავს ყველაზე კარგად შენ მიერ შექმნილ შეგონებას? რატომ ფიქრობ ასე?
• რატომ არის საჭირო დავალების პირველადი ვერსიის შექმნა?
• რით განსხვავდება შესრულებული დავალების პირველადი ვერსია საბოლოოსგან?
• გასაგები იქნება შენ მიერ შექმნილი შეგონება მკითხველისთვის?

აღწერე, რა დაბრკოლებებს წააწყდი დავალებაზე მუშაობის პროცესში, რა დაგეხმარა კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის პროცესში:

• რა გამოგივიდა კარგად კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის პროცესში?
• რა გაგიძნელდა, რა გაგიადვილდა? რატომ?
• მსგავსი დავალება სხვა დროს თუ შეგისრულებია?
• ვისთან ერთად იმუშავე კომპლექსურ დავალებაზე? რით და როგორ დაეხმარეთ ერთმანეთს?