პარასკევი, მარტი 29, 2024
29 მარტი, პარასკევი, 2024

თარგმნის მნიშვნელობა

რამდენიმე დღის წინ ჩემი მოკრძალებული ბიბლიოთეკის დალაგების დროს „თავისუფლების დღიურების” 2013 წლის გამოცემას გადავაწყდი. ყდაზე ჩემს საშინელ პორტრეტთან ერთად კიდევ ერთხელ აღმოვაჩინე უამრავი საინტერესო ადამიანის ფოტო. წლების წინ საკუთარი თავისათვის წიგნში ერთადერთი გვერდის ჩაკეცვის უფლება მიმიცია. მაშინ ჩემი განსაკუთრებული ყურადღება დავით წერედიანის ძალიან მძიმედ მოსასმენმა ფრაზამ დაიმსახურა. ცნობილი ქართველი მთარგმნელი და პოეტი თავის ჩანაწერებში აღნიშნავს: „„ფაუსტის” მეორე ნაწილის თარგმანს ორიოდე პწკარი მივამატე. ვერ გადამიწყვეტია, ინტენსიურად ჩავუჯდე თუ არა. დაახლოებით ორიათასი სტრიქონი მაქვს თარგმნილი, ორიამდენი კიდევ წინ არის. არადა, სჭირდება ვინმეს? დღეს რომ ქვეყანაზე არავის სჭირდება, ეგ დანამდვილებით ვიცი. ეჭვი მეპარება, მომავალშიც დასჭირდეთ. გამოდის, მხოლოდ ჩემს ჭიას ვახარებ”.

მაშასადამე, რა გამოდის? ჩვენ ვართ საზოგადოება, რომელსაც მსოფლიო კლასიკური ლიტერატურის ყველა დროის შედევრის სრული ტექსტი მშობლიურ ენაზე არ შეგვიქმნია. ჩვენდა სასიხარულოდ არსებობს ადამიანი, რომელიც საერთო ცოდნის ამ უმნიშვნელოვანესი ნაკლის გამოსწორებასა და კულტურის გამდიდრებაში გვეხმარება. ჩვენ კი იმდენს ვახერხებთ, რომ მან თავისი საქმიანობა უსარგებლოდ და სხვებისთვის უინტერესოდ მიიჩნიოს. ალბათ, ამაზე უარესი კოლექტიური შეცდომის დაშვება ძნელად არის წარმოსადგენი.

დავით წერედიანის დღიურმა ჩემთვის უსაყვარლესი კიდევ ერთი მთარგმნელი გამახსენა. ვფიქრობ, ძალიან ბევრი იცნობს მწერალ გურამ ფანჯიკიძესა და მის განუმეორებელ, ორიგინალურ და მრავალფეროვან ლექსიკას. ჩემ ირგვლივ ყოველდღიურად ბჭობენ მისი ქალიშვილების პოლიტიკურ თუ საზოგადოებრივ პოზიციებზე. ძალიან ხშირად გვესმის ფანჯიკიძის სიძის შესახებაც. ჩვენს საზოგადოებას ამ ოჯახის მთავარი წევრი ავიწყდება ხოლმე. უნივერსიტეტის ბაღში ბევრი იწონებს თავს თომას მანის შემოქმედების ცოდნითა და სიყვარულით, მაგრამ მხოლოდ ერთეულებს შეუძლიათ მიპასუხონ შეკითხვაზე, ვინ არის გერმანელი კლასიკოსის ქართულენოვან თარგმანთა უმრავლესობის ავტორი. ვფიქრობ არ შევცდები, თუ ვიტყვი, რომ მხოლოდ დალი ფანჯიკიძემ მოახერხა და გენიალური პროზაიკოსის ნაწარმოებებს თარგმნის შემდეგაც კი შეუნარჩუნა გამორჩეული რიტმი და მუსიკალურობა. შეუძლებელია, რომ ნორმალური საზოგადოება ამ ადამიანის მიმართ განსაკუთრებულ მადლიერებასა და პატივისცემას ინტენსიურად არ გამოხატავდეს.

გასულ ზაფხულს ცნობილი ქართველი მწერლის ნაირა გელაშვილის „პირველი ორი წრე და ყველა სხვა” წავიკითხე. არსად შემხვედრია, არსად წამიკითხავს უკეთ ჩამოყალიბებული თარგმანის კონცეფცია ჩვენნაირი მცირერიცხოვანი ხალხებისთვის: „დიდი ხნის მანძილზე მსოფლიო კულტურის, მეცნიერების, სამოქალაქო აზრისგან მოწყვეტილ, იზოლაციაში მყოფი საზოგადოებებისათვის თარგმანი ნამდვილი ფანჯარა და ხსნის გზაა, რადგანაც მისი წყალობით მყარდება კონტაქტი გარე სამყაროსთან, ამ სამყაროს ცოცხალ აზრთან, გრძნობასთან და ლინგვისტურ ველთან, მისი წყალობით იგება ყველაზე ხანგამძლე ხიდები. ლიტერატურული ნაწარმოებების კარგი თარგმანი მშობლიურ ენაზე ყველაზე მეტად აახლოებს ადამიანებს იმ ქვეყნებთან, რომელებსაც ეს ნაწარმოებები ეკუთვნის. უღვიძებს ამ ენების შესწავლის, ამ ლიტერატურისა და ქვეყნების გაცნობის სურვილს. მაშასადამე, უზრუნველყოფს დახურულ საზოგადოებათა გახსნასა და მათ გარესამყაროსთან ინტეგრაციას”.

დღეს არაერთი მიიჩნევს, რომ ჩვენს საზოგადოებაში საბჭოთა იზოლაციონიზმი უკვე დამარცხებულია. ბევრს ჰგონია, რომ თანამედროვე დასავლური ღირებულებების, კულტურისა და სამოქალაქო პოზიციების ადეკვატურად აღსაქმელად უცხო ენის ცოდნა და უახლესი ტექნოლოგიების გამოყენების უნარი საკმარისია. მაშინ როგორღა ახერხებენ უცნაური ორგანიზაციები ჩვენს თანამოქალაქეთა შორის ევროპული პოლიტიკური სისტემების მიმართ გამოუსწორებელი ნიჰილიზმის დანერგვას? სჯობს სიმართლე ვაღიაროთ. თარგმანის ახალი ცენტრებისა და სკოლების დაფუძნებისა და მხარდაჭერის გარეშე ჩვენ კვლავ გაგვიჭირდება სრულყოფილი კულტურული ურთიერთობების ჩამოყალიბება დასავლეთთან. არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ კულტურული და ლიტერატურული ურთიერთობების პირობებში სოციალური და პოლიტიკური ინტეგრაციის პრობლემები ბევრად უფრო მარტივად შეიძლება გადაწყდეს.

კომენტარები

მსგავსი სიახლეები

ბოლო სიახლეები

ვიდეობლოგი

ბიბლიოთეკა

ჟურნალი „მასწავლებელი“

შრიფტის ზომა
კონტრასტი