პარასკევი, მარტი 29, 2024
29 მარტი, პარასკევი, 2024

თამაში ჭვავის ყანაში – ზაფხული და თავისუფალი დრო

ახლა თბილისში ცხელზე ცხელი აგვისტოა. მე, ზაზა  და გიოც დასვენებისთვის ვემზადებით. გიო ჩემი 4 წლის შვილია, ადრეც მომიყოლია მასზე. ვფიქრობ, ვარჩევ ადგილებს, ცოტა ხანს ზღვაზე გავუშვებ, მერე იქნებ რომელიმე გრილ კურორტზეც წავიყვანო, თუმცა ყველაზე მეტად, რომელიმე სოფელში მინდა, დიდი, მწვანე ეზო და უამრავი ინტერაქტიული თამაში.

 

კომპიუტერის შინ დატოვება არ გამოვა, მეტისმეტად ბევრი სამუშაო მაქვს, მაგრამ აუცილებლად დავმალავ ლეპტოპს და ვეცდები, მხოლოდ მაშინ ვიმუშაო, როდესაც გიო დაიძინებს, თორემ ხომ იცით? მულტფილმები, კომპიუტერული თამაშები… და გამოვა, რომ სულ ტყუილად შევარჩიე მთიანი სოფლის ულამაზესი სახლი თავისი დიდი და მწვანე ეზოთი – გიორგის ზაფხული კომპიუტერთან გაივლის…
გეცნობათ არა? ძალიან ბევრი მშობელი სვამს შეკითხვას, რატომ აღარ თამაშობენ ჩვენი შვილები ეზოში, თანატოლებთან ერთად, რატომ ურჩევნიათ ათასგვარი კომპიუტერაიპედაიფონები. რატომ იკარგება და გვავიწყდება ჩვენი ბავშვობის თამაშები?
თქვენ გახსოვთ,  რას თამაშობდით ზაფხულობით?
მე  – მხოლოდ რამდენიმე თამაში, ისიც ფრაგმენტულად.
ხუთქვაობანა?  – ცარცით იხატებოდა რამდენიმეგანყოფილებიანი კვადრატი, შუაში -წრეში, ერთმანეთზე აკოკოლავებული ქვები ეწყობოდა და ბურთით უნდა დაგვენგრია ეს ქვის ყორე. მერე რა ხდებოდა, აღარ მახსოვს.
რეზინობანა? – ბრრ, დღესაც მაკანკალებს ამ თამაშის გახსენებაზე, ყველა ჩემი დიდი კომპლექსი სწორედ ამ თამაშიდან მოდის.
წრეში ბურთი, ორდროშობანა, წითელი და შავი, ციფრობანა, გაშეშობანა, „კრასკობანა”, ვისი სული გსურს, ამის პატრონმა რა ქნას და კიდევ მრავალი თამაში…
ნეტავ სად წავიდა ეს თამაშები?
ან ჩვენი მშობლების თამაშები (თუ თამაშობები) სად წავიდა?
პასუხის საძიებლად ისევ დიალექტურ კორპუსს მივადექი:
„თამაშობა ვიცით: ცხენუკაობა, ხმალუკაობა, დროშაობა, გამარჯვებაობა, თოფუკაობა, ხულუკაობა, ქიანი, ჯოჩინობა.
ცხენუკაობა”. – მოგვითხრობს გლოლელი მთქმელი.
სხვა თამაშებზე გვესაუბრება ფერეიდნელი მთქმელი:
„ყმაწილობაჩი ჩონ სოფელჩი ქართველები რო ვთამაშობდით, ერთ თამაშობა გÛქონდა, რო ვეძახდით კანკლობას. ეს კანკლობა: ოთხნი დარნ იყნიანყე… ერთი კალოსოდენი შამოხაზიან და ეს თავით ჰადდი იყისყე. ერთმა ცალ ფეჴი აიკივის და ემ ცალ ფეჴით ირბინის და რომელსაც რო მეეწივის, ფეჴი ამაჲჰკრის და, თუ ფეჴ მაახდინის, ეს დაკენწილ იყისყე და ეხლა უნდოდისყე, იმამ ფეჴი აიკაოს და ირბინოს. თუ ერთმა ოთხსა იგრე ამაჲჰკრის და ოთხივეს ფეჴი მაახტინის, ემას ეძახოდიანყე დაკენწვას. რო დაჲკენწისყე, ამათღა წაიღიანყე და თუ ერთმა ხაზსაყე გაჲდისყე გარეთ, ისიც იმას ნიშნავს, რო როგორც რო თაის საძღოÛარსაყე გაჲდაღა და თაის თამაშობა წააგო.
ერთი თამაშობაც არი, ქულაგერდინობას ეძახოდეს. ქულაგერდინობაც ეს იყო, რო ერთმა თაის ქუდი დასის, დასის და ერთი ორ ადლი გერდზე დოდგის და ამ სხვებმა ამ ქენარსაყე გამაიქციან და ემ ქუდს ამმაჲჰკრიან. ემამაც თაის ქუდსაყ წაიდისყე, რო არ გოÛშოს, რო ამაჲჰკრან. იმ ქუდის პატრონმა, ანს თაის ოლტაში რო მოიდოდისყე, რო თაის ქუდი გაიტანოს, იმას ამაჲჰკრისყე, ის დაკენწისყე. ეხლა იმის დრო იყისყე, რო ეხლა იმამ ქუდი დასოს, დადÛას მიწაზე და გადგეს ქენარზე და ეხლა სხომ იმის ქუდს ამაჲჰკრას. თუ დაჲჰკრის და ვერ დეეწევის და თაის ქუდი გაიტანის და სადამდინაც რო გაიქციან და ემამ ფეჴი ამაჲჰკრისყე, ემის ქუდსა აბურთავებდიან და წაიღიან თან და თანაც გოÛგლიჯიან. ერთნაირ თამაშობა ეს იყისყე”.
კიდევ ერთი საინტერესო ტექსტი იმის შესახებ, თუ როგორ თამაშობდნენ ბურთს ბახვში:
„სააღდგომოთ ბულთის თამაშობა ვიცოდით. ბულთის თამაშობა ასთე იყო: ზედოურები და ქვედოურები პარტიებათ იყო დაყოფილი. შიაგდებდენ ბულთს და იწყებდა ტრუალს. ტრუალობდა, ტრუალობდა აი ბულთი და როიცხა რომე დეინახვიდენ გამქცევს, მაშვინათვე გადუუგდებდენ იმას. იი გეიქცევოდა, მარა რას გეიქცევოდა! გაფრინდებოდა, რომე გიესრო ბულთიანათ. ერთი აგიე იყო თენეიშვილი, იმას ვერარა კაცი ვერ ეწევოდა, ცხენს ასრებდა. ცხენზე ენიძლავებოდა ხალხს და უგებდა კიდემც. ე, აგიე თუ წეიღებდა ბულთს, ქეც გაჩემდებოდა თამაშობა, იმიზა, რომე მაინც ვერ მიეწევოდენ და ვერ წაართუმდენ ბულთს. იყო ერთი ბდღნაი, რუმელიც ააღლეტდა ბულთს და წეიღებდა, იი იყო დასურ კაძახიდვაბზუში რომ გააგდებდენ ბულთს, ბახვს მოქონდა ზეით; ოზრუგეთს, მაკვანათს, ლეხაურას _ იქით, ქვეით. ნატანებთან რო მევიდოდნენ, იქინე აუცილებელათ მუუწევდენ გადაცვენა. ერთქამეთს წიწავდენ, შამუახევდენ ყოლიფერს, ფეხშიშველი, კინკებში, გადარეულებივით იყვენ, მარა ბულთი ხელჩი ქონდენ ზორი?! ისე მარცხიც ქე ხთებოდა, კაციც მომკტარა, ნამეტანი ეისრებოდა ყოლიფერი.”
ვკითხულობ დიალექტურ ტექსტებს, მხატვრულ ლიტერატურას, ვიხსენებ ჩემი ბავშვობის თამაშებს, ვეკითხები სხვებსაც – მინდა კარგად დავგეგმოთ ჩვენი არდადეგების სულ რამდენიმე დღე, როცა მე ჩემს ბავშვობაში დავბრუნდები, გიოს კი მშობლებსა და თანატოლებთან გართობის ბედნიერი დღეები ექნება. მთავარია, არ დაგვეზაროს და ისევ  კომპიუტერებს  არ მივუსხდეთ.

კომენტარები

მსგავსი სიახლეები

ბოლო სიახლეები

ვიდეობლოგი

ბიბლიოთეკა

ჟურნალი „მასწავლებელი“

შრიფტის ზომა
კონტრასტი