პირველკლასელობა განსხვავებული სოციალურ სტატუსია. ის მოიაზრებს განსხვავებულ მოვალეობებსა და უფლებებს. ბავშვისთვის პირველკლასელობა აქამდე უცნობი და მიმზიდველი რამეა, მშობლისთვის კი მოლოდინებითა და შფოთვით აღსავსე ცვლილებების კასკადი – რას მოუტანს სკოლა ბავშვს? როგორ განვითარდება მისი ურთიერთობა მასწავლებელთან, თანატოლებთან? როგორ ისწავლის გაკვეთილებს, გაუმკლავდება კი სკოლის პროგრამას? ეს კითხვები, ყველა მშობელს აწუხებს. თუმცა, მთავარი კითხვა, რომელიც 6-7 წლის ბავშვის მშობლებმა უნდა დაუსვან საკუთარ თავს, შემდეგში მდგიმარეობს – არის თუ არა მათი შვილი მზად სკოლისთვის?
სასკოლო მზაობას განაპირობებს ბავშვის ფიზიკური და გონებრივი განვითარების დონე. სწორედ ის განსაზღვრავს, შეძლებს თუ არა ბავშვი წარმატებით სწავლას ჯანმრთელობის დაზიანების გარეშე. სკოლისთვის ფსიქოლოგიური მზაობა ბავშვთა და პედაგოგიური ფსიქოლოგიის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი პრობლემაა.
არსებობს ბავშვის სკოლისთვის მზადყოფნის სხვადასხვა კრიტერიუმი. მაგალითად, მშობლები ხშირად კითხულობენ, აუცილებელია თუ არა ბავშვს სკოლაში სწავლის დაწყებამდე შეასწავლონ ანბანი ან თვლა. ეს დამოკიდებულია თქვენი შვილის განვითარების ხარისხზე, მის სწავლის სურვილსა და თქვენს შესაძლებლობებზე.
არიან ბავშვები, რომლებსაც მშობლები 4-5 წლის ასაკიდან წიგნისკენ უბიძგებენ, ცდილობენ, კითხვა ასწავლონ. თუ ასეთი ტიპის მეცადინეობა ბავშვისთვის სახალისოა და ნაკლებად დამქანცველი, უფროსებს შეუძლიათ მათთან მუშაობა.
თუ თქვენი შვილი სკოლამდე კითხვას არ ისწავლის, საშიში არაფერია. მთავარია, მას სწავლის ხალისი ჰქონდეს. თუ ბავშვს კითხვა არ შეუძლია, მაგრამ შეუძლია ფიქრი, ლოგიკური ამოცანების გადაჭრა, ახლის შემეცნება, დიდი ალბათობით, ის სკოლაშიც წარმატებული იქნება.
თუმცა, ზოგიერთი მშობელი ზედმეტ მოთხოვნებს უყენებს სკოლამდელ ბავშვს. მათი აზრით, 6-7 წლამდე პატარას უნდა შეეძლოს არა მხოლოდ კითხვა, არამედ წერა, თვლა, მშობლიური და ინგლისური ანბანის ცოდნა და ა.შ. მშობლები იწყებენ ბავშვის იძულებით „წვრთნას“, სინამდვილეში კი – ტანჯვას. იძულება იწვევს ბავშვის სტაბილურად ნეგატიურ დამოკიდებულებას სასწავლო საქმიანობისადმი.
გარდა ამისა, ყველა მშობელს არ შეუძლია კვალიფიცირებულად ასწავლოს შვილს, მაგალითად, წერა. არასათანადოდ ჩანერგილი წერის უნარ-ჩვევები, რომლებსაც ბავშვების ფსიქო-ემოციური მოუმზადებლობაც ერთვის, იწვევს უამრავ საგანმანათლებლო პრობლემას, რომლის დაძლევაც სკოლაში უწევს.
რადგან პირველკლასელის მშობლისთვის პირველი სასწავლო წელი დატვირთული იქნება, სკოლის დაწყებამდე ეცადეთ, ყურადღება მიაქციოთ ბავშვის ჯანმრთელობას, თუ რამდენად ჯანმრთელია ის ფიზიკურად და გონებრივად, სწორედ ამაზე იქნება დამოკიდებული მომავალი სკოლის ან სასწავლო პროგრამების არჩევანიც.
თუ ხედავთ, რომ ბავშვი სწრაფად იღლება, ვერ ახერხებს ყურადღების ფოკუსირებას რამდენიმე წუთითაც კი, მიმართეთ სპეციალისტს. შესაძლოა თქვენი შვილისთვის ნაადრევია სასკოლო განათლების მიღება ან დახმარების გაწევაა საჭირო. თუ ბავშვს აქვს მხედველობის, ხერხემლის პრობლემები, ასევე აუცილებელია ექიმთან დროულად მისვლა და რეკომენდაციების მიღება, რომლებსაც შემდგომში თქვენ მასწავლებელს და სკოლის ექიმს გაუზიარებთ. ფიზიკური მზაობა გულისხმობს ბავშვის ზოგად ფიზიკურ განვითარებას: ნორმალური წონა, სიმაღლე, გულმკერდის მოცულობა, კუნთების ტონუსი და ა.შ. ასევე მხედველობის, სმენის, მოტორული უნარების მდგომარეობა.
თუ მშობლებმა უკვე აირჩიეს სკოლა, მაშინ ღირს ბავშვთან ერთად იქ წასვლა, მასწავლებლის თანდასწრებით გასაუბრება, ბავშვის გასეირნება სკოლის დერეფნებში, საკლასო ოთახებისა და ეზოს დათვალიერება. მშობლებს შეუძლიათ, მასწავლებელთან შეხვედრის შემდეგ, გაარკვიონ, თუ რა პროგრამაზე იქნება დაფუძნებული სწავლა, როგორ შეიძლება ბავშვის წინასწარ შემზადება (საჭიროა თუ არა ეს).
იმ შემთხვევაში, თუ ჯერ არ გადაგიწყვეტიათ რომელ სკოლაში ივლის თქვენი შვილი, გაიარეთ კონსულტაცია ფსიქოლოგთან, რომელიც განსაზღვრავს ბავშვის განვითარების დონეს, ასევე, გაიარეთ კონსულტაცია იმ საბავშვო ბაღის აღმზრდელთან, რომელთანაც ბავშვი დაგყავდათ. აღმზრდელებს, რომლებიც ყოველდღიურად იყვნენ თქვენი შვილის გვერდით, ნამდვილად შეუძლიათ მისი შესაძლებლობების შეფასება.
ამ ყველაფრის შემდეგ დარწმუნებული იყავით, რომ თქვენი შვილი სკოლაში თავს მეტ-ნაკლებად კომფორტულად იგრძნობს. ბავშვის შემდგომი წარმატებული განათლება ხომ იმაზეცაა დამოკიდებული, თუ რამდენად კარგი სტარტი აიღო მან სწავლის დაწყების პირველი დღეების მარათონში.
შესაძლებელია სკოლისთვის მზაობის სხვა ასპექტების გამოყოფა, მაგალითად, პიროვნული.
პიროვნული მზაობა მოიცავს: სწავლის მოტივებს, თვითშეფასებას, ქცევის თვითნებობას.
თუ ბავშვი პიროვნულად მზად არ არის სკოლისთვის, ის გაკვეთილზე სპონტანურობის გამოვლენით სხვა მოსწავლეებთან ერთდროულად პასუხობს, ხელის აწევის გარეშე, სხვას აწყვეტინებს საუბარს, უზიარებს თავის პირად აზრებსა და გრძნობებს მასწავლებელს. ის, როგორც წესი, მუშაობაში ერთვება მხოლოდ მაშინ, როდესაც მასწავლებელი პირდაპირ მიმართავს მას. დანარჩენ დროს კი ყურადღება ეფანტება, არ ადევნებს თვალ-ყურს კლასში მომხდარს, არღვევს დისციპლინას. მაღალი თვითშეფასების გამო, მას სწყინს შენიშვნები, როდესაც მასწავლებელი ან მშობლები გამოხატავენ უკმაყოფილებას მისი საქციელის გამო. ხშირად წუწუნებს, რომ გაკვეთილები უინტერესოა, სკოლა ცუდია ან მასწავლებელი გაბრაზებულია. ამ ბავშვის თანდაყოლილი მოტივაციური მოუმწიფებლობა ხშირად იწვევს ცოდნის პრობლემებს, აკადემიურ წარუმატებლობას.
იმისათვის, რომ ბავშვმა წარმატებით ისწავლოს, პირველ რიგში, უნდა ჰქონდეს სკოლაში წასვლის სურვილი, ე.ი. სწავლის მოტივაცია. უნდა ესწრაფოდეს ახალი სასკოლო ცხოვრებისკენ, „სერიოზული“ სწავლისკენ, „საპასუხისმგებლო“ დავალებებისკენ. ასეთი სურვილის გაჩენაზე გავლენას ახდენს უფროსების დამოკიდებულება სწავლისადმი, როგორც მნიშვნელოვანი საქმისადმი და არა თამაშისადმი, ასევე, სხვა ბავშვების დამოკიდებულება. ბავშვის სურვილი, დაიკავოს ახალი სოციალური პოზიცია, იწვევს მისი, როგორც მოსწავლის შინაგანი პოზიციის ჩამოყალიბებას, რაც ძალიან მნიშვნელოვანია სკოლაში წარმატებული ადაპტაციისთვის.
თანამედროვე ბავშვში სკოლისთვის პირადი მზაობის დონე შეიძლება დაეცეს სხვა ბავშვების ისტორიების მოსმენით, რომლებსაც სკოლაში სირთულეები აქვთ. ამის მიზეზი შეიძლება იყოს უფროსი და-ძმების გამოცდილება, ან განათლების მნიშვნელობის განსჯა მშობლების მიერ.
აქ მშობლებს შეიძლება ვურჩიოთ, რომ არ აჩვენონ შვილს თავიანთი შეშფოთება „სასკოლო საკითხთან დაკავშირებით“. ბავშვები ხშირად უარყოფითად რეაგირებენ არა სკოლის იდეაზე, არამედ დამოკიდებულებისა და ვალდებულების გრძნობაზე. შეეცადეთ ბავშვის ცხოვრებაში მომავალი ცვლილება წარმოადგინოთ როგორც საკუთარი არჩევანი: აუხსენით, რატომ არის საჭირო სკოლაში სიარული, მაგალითად, ცოდნის მისაღებად, რომლის გარეშეც შეუძლებელია ცხოვრება. აუცილებლად დაამატეთ: „თუ ახლა არ გინდა პირველ კლასში წასვლა, არ წახვიდე. შეგიძლია წახვიდე მაშინ, როცა გინდა“. ასე თუ ეტყვით, ბავშვი სკოლაში წასვლას აუცილებლად წელს მოინდომებს.
სკოლისთვის პირადი მზაობა ასევე მოიცავს ბავშვის გარკვეულ დამოკიდებულებას საკუთარი თავის მიმართ. წარმატებული საგანმანათლებლო საქმიანობა გულისხმობს ბავშვის ადეკვატურ დამოკიდებულებას მისი შესაძლებლობების, მუშაობის შედეგების, ქცევის მიმართ. ბავშვის თვითშეფასება შეიძლება იყოს ძალიან მაღალი, ძალიან დაბალი ან საშუალო. მნიშვნელოვანია, ბავშვის თვითშეფასება ემთხვეოდეს მის რეალურ შესაძლებლობებს.
როგორ ვლინდება თვითშეფასება ბავშვის ქცევაში? აქტიურობა, მოხერხებულობა, ხალისი, იუმორის გრძნობა, კომუნიკაბელურობა – ეს ის თვისებებია, რომლებიც დამახასიათებელია ადეკვატური თვითშეფასების მქონე ბავშვებისთვის. ისინი ნებით მონაწილეობენ თამაშებში, არ სწყინთ თუ დამარცხებულის როლში აღმოჩნდებიან. დაბალი თვითშეფასების მქონე ბავშვებისთვის დამახასიათებელია პასიურობა, ეჭვიანობა, მომატებული დაუცველობა. გადაჭარბებული თვითშეფასებით, ბავშვები ცდილობენ ყველაფერში სხვებზე წარმატებული იყვნენ.
რაც შეეხება პოტენციური პირველკლასელის ინტელექტუალური მზაობას:
ინტელექტუალური მზაობა მოიცავს არა მხოლოდ ლექსიკას, არამედ შემეცნებითი პროცესების განვითარების დონეს: ყურადღებას, მეხსიერებას, აზროვნებას.
რა უნდა შეეძლოს 6-7 წლის ასაკის ბავშვს (რეკომენდაციები ზოგადია):
- შეასრულოს დავალება დაახლოებით 15 წუთის განმავლობაში ყურადღების გაფანტვის გარეშე;
- იპოვოს ობიექტებს შორის 5-6 სხვაობა;
- შემოთავაზებული ნიმუშის მიხედვით, დამოუკიდებლად სწრაფად და სწორად შეასრულოს დავალება;
- ზუსტად დააკოპიროს ნიმუში ან მოძრაობა;
- შეძლოს დამახსოვრებული ლიტერატურულ ნაწარმოების (ლესის) თქმა;
- ზუსტად გაიმეოროს 3-4 წინადადებისგან შემდგარი ტექსტი;
- მოვლენათა თანმიმდევრობის განსაზღვრა;
- ააწყოს 9-10 ნაწილად დაჭრილი სურათი;
- იპოვოს და ახსნას ნახატებში არსებული შეუსაბამობა;
- შემოთავაზებულ საგნებს შორის ზედმეტი ნაწილის პოვნა.
ასევე, ბავშვს უნდა ჰქონდეს მეტყველების განვითარების გარკვეული დონე:
მშობლებმა ყურადღება უნდა მიაქციონ ბავშვის მოტორიკის უნარებს. სკოლამდელ ბავშვს უნდა შეეძლოს:
- დაშტრიხვა ან ნახატის გაფერადება კონტურების მიღმა გასვლის გარეშე;
- რვეულში უჯრედებსა და ხაზებს შორის განსხვავების დანახვა;
- ნახატზე საგნის ზუსტი ფორმის გადმოცემა, პროპორციები, ნაწილების განლაგება.
ბავშვი სკოლისთვის საბავშვო ბაღში ემზადება, მაგრამ კარგია, თუ მშობლები დაინტერესდებიან ამ რთული მოსამზადებელი ეტაპით და შეძლებენ დამატებითი სამუშაოს შესრულებას სკოლამდელ ბავშვთან. ამ შემთხვევაში მათ უნდა გაითვალისწინონ შემდეგი რეკომენდაციები:
- წაუკითხეთ თქვენს შვილს ყოველდღე და განიხილეთ წაკითხული.
- წაახალისეთ თქვენი შვილი კითხვების დასმაში.
- ბავშვთან საუბრისას დაასახელეთ რაც შეიძლება მეტი საგანი, მათი ნიშნები, მათთან მოქმედებები. ყურადღება მიაქციეთ, იცის თუ არა ბავშვმა საგნების სახელები.
- ასწავლეთ თქვენს შვილს შედარება, საერთოსა და განსხვავებების პოვნა: „რა განსხვავდება ამ სურათში?“, „რა შეიცვალა?“ და ა.შ.
- მოამზადეთ ნახატებით ისტორიები თქვენს შვილთან ერთად. ჯერ თქვენ დაიწყეთ, შემდეგ სთხოვეთ ბავშვს, განაგრძოს ამბავი. შეგიძლიათ იკითხოთ მოკლე მოთხრობები და ყოველ ჯერზე სთხოვოთ მათი მოყოლა. მიაქციეთ ყურადღება, რომ ბავშვმა გაიაზროს მოთხრობის მთავარი აზრი.
მოამზადა ირმა კახურაშვილმა
წყარო:
https://www.understood.org/en/articles/academic-skills-your-child-needs-for-first-grade
