ხარისხის უზრუნველყოფის სისტემა გერმანულენოვან სივრცეში

(მეორე ნაწილი)

პირველი ნაწილი

ავსტრია

ზოგადი განათლების მართვის საკითხებს ავსტრიაში განათლების, მეცნიერებისა და კვლევის სამინისტრო არეგულირებს. სხვა ფუნქციებთან ერთად ის ქმნის საკანონმდებლო ბაზასა და მხარდაჭერის სერვისებს 5 700 სკოლისთვის მთელი ქვეყნის მასშტაბით. სამინისტრომ შეიმუშავა ხარისხის მენეჯმენტის სისტემა (QMS), რომელიც საშუალებას აძლევს სკოლებს, ზუსტად და თანმიმდევრულად გაიგონ, რას ითხოვს მათგან სახელმწიფო. ეს ეხება როგორც ზოგად, ასევე პროფესიულ განათლებას.

ავსტრიული ხარისხის უზრუნველყოფის ჩარჩო ეფუძნება ხუთ ძირითად პრინციპს: ხარისხის მენეჯმენტს, მართვასა და ადმინისტრირებას, სწავლა-სწავლებას, თანამშრომლობასა და საგარეო ურთიერთობებს, შედეგებსა და ეფექტს/გავლენას. ბოლო პრინციპი პირველი ოთხის დაგეგმვა/განხორციელების შედეგების შეფასებას წარმოადგენს. რა თქმა უნდა, ყოველი სფერო მოიცავს დაწვრილებით აღწერასა და ინდიკატორებს, რომლის მიხედვითაც უნდა განხორციელდეს სკოლებში ხარისხის განვითარება და მართვა. სკოლები იღებენ მზა ინსტრუმენტებს სკოლის თვითშეფასების განსახორციელებლად (siQa) და შეფასების შედეგების საფუძველზე შეუძლიათ საჭიროებების ამოცნობა და სკოლის განვითარების გეგმაში მათი ასახვა.

მაგალითად, ხარისხის სფეროს (მართვა და ადმინისტრირება) შეფასებისას გამოყენებულია შემდეგი ინდიკატორები:

• სკოლის ადმინისტრაციას აქვს მკაფიო წარმოდგენა სკოლის განვითარების შესახებ;
• ზრუნავს, რომ გადაწყვეტილების მიღების პროცესი იყოს გამჭვირვალე და კონკრეტული;
• შეუძლია გადაწყვეტილების მიღება და ზრუნავს მის აღსრულებაზე;
• ახდენს უფლებამოსილების დელეგირებას და რწმუნდება, რომ დაქვემდებარებულებმა სწორად გაიგეს მიღებული დავალების შინაარსი, შეუძლიათ ერთობლივი მუშაობა, რომლის შედეგის მიუხედავად, გადაწყვეტილებას თავად მმართველობა იღებს.
• სკოლაში კონფლიქტებს სერიზულად ეკიდება და საჭიროების შემთხვევაში ერთვება მათ მოგვარებაში და ა.შ.

ბოლო წლებია, ავსტრია სკოლების დეცენტრალიზაციის პოლიტიკას ატარებს. 2017 წელს გადატარებული რეფორმების შედეგად, რომლებიც მიზნად ისახავდა სკოლებისა და საგაკვეთლო პროცესის განვითარებას, ხარისხის უზრუნველყოფისა და მენეჯმენტის სისტემა სკოლის განვითარების პროცესის ქვაკუთხედად იქცა. რეფორმის თანახმად, სკოლების შიდა შეფასების წარმართვის პასუხისმგებლობა თავად სკოლებს ეკისრებათ, გარე შეფასების დროს კი პროცესს გარე ექსპერტები წარმართავენ. გარე შეფასებაც ეფუძნება სამინისტროს მიერ შემუშავებულ ხარისხის მენეჯმენტის ერთიან სისტემას. შედეგად სკოლები იღებენ ფაქტებზე დაფუძნებულ მკაფიო უკუკავშირს საკუთარი განვითარების პოტენციალის, ძლიერი მხარეების წარმოჩენისა და საჭიროებების შესახებ. ამასთან, გარე შეფასების ანგარიშები მნიშვნელოვან ინფორმაციას აწვდის მარეგულირებელ ორგანოს სკოლებში არსებული მდგომარეობისა და მათი საჭიროებების შესახებ.

2021-2022 წელს, ხარისხის მენეჯმენტის ახალი სისტემის დამკვიდრების შემდეგ, ავსტრიაში დაიწყო გარე შეფასება მაღალკვალიფიციური ექსპერტების მიერ სტანდარტიზებული ინსტრუმენტების გამოყენებით (მონაცემებისა და დოკუმენტაციის ანალიზი, კითხვარი, ინტერვიუ, გაკვეთილზე დაკვირვება). ამისთვის საპილოტედ შეირჩა 50 სკოლა და გარე შეფასების ახლებური პროცესის შედეგები სწორედ ამ სკოლების შეფასების შემდეგ იქნა გააზრებული. უნდა ითქვას, რომ შეფასების პროცესში სამინისტრო მაქსიმალურად უჭერდა მხარს მეცნიერული მეთოდების გამოყენებას.

შვეიცარია

შვეიცარიის რეგიონებში ზოგადი განათლების საკითხები კანონით რეგულირდება. ყველა საჯარო სკოლა, მაგალითად, ციურიხის ტერიტორიულ ერთეულში, ვალდებულია, ყოველ ხუთ წელიწადში ერთხელ გადამოწმდეს პედაგოგიური და ორგანიზაციული განვითარების თვალსაზრისით. გარე შემფასებლები ითვალისწინებენ შემდეგი სახის დოკუმენტაციას:

• სკოლის პორტფოლიო – სკოლა ადგენს საკუთარ პორტფოლიოს მნიშვნელოვანი რიცხვების, მაჩვენებლებისა და მონაცემების გათვალისწინებით. პორტფოლიო ასევე მოიცავს სკოლის რეფლექსიას საკუთარი მიღწევების შესახებ, რომელიც თვითშეფასების საფუძველზე იწერება. სკოლის თვითშეფასება გააზრებულია როგორც ხარისხის განვითარების უმნიშვნელოვანესი ინსტრუმენტი.
• წერილობითი გამოკითხვა – მასწავლებლები, სკოლაში დასაქმებული ადამიანები, მშობლები და მოსწავლეები მე-4 კლასიდან იღებენ კითხვარს (შესაძლებელია ონლაინ ფორმითაც), რომელიც ხარისხის შესახებ მნიშვნელოვან ინფორმაციას მოიცავს. აღნიშნული გამოკითხვა ტარდება ექსპერტთა ვიზიტამდე, რათა შემფასებლებს ჰქონდეთ სკოლის ადმინისტრაციისთვის უკვე დამუშავებული ინფორმაციის გაზიარების საშუალება.
• დაკვირვება – ექსპერტები აკვირდებიან გაკვეთილს.
• ინტერვიუ – ექსპერტები ატარებენ ინტერვიუს სკოლის გუნდთან.

გარე ექსპერტთა გუნდი, როგორც წესი, სკოლაში სამი დღე რჩება. ვიზიტის შემდეგ პირველადი შედეგების შესახებ ინფორმაცია მიეწოდება სკოლის ადმინისტრაციას, ხოლო 40 დღის განმავლობაში დგება წერილობითი ანგარიში. ექსპერტთა რეკომენდაციების შესაბამისად, სკოლას შეაქვს ცვლილებები საკუთარ განვითარების გეგმაში, რასაც ასევე უთანხმებს შემფასებლებს.

გერმანულენოვანი ზოგადი განათლების სისტემების ამ კუთხით ანალიზის დროს შეუძლებელია ვერ შევამჩნიოთ სკოლებისა და უნივერსიტეტების თანამშრომლობა. ხარისხის შეფასების ყველა კრიტერიუმი ეფუძნება მეცნიერულ ცოდნას, ყველა ინდიკატორი წინასწარ დამუშავებული, პოლოტირებული და გამოცდილია. ამაში მარეგულირებელს თუ სკოლას მხარდაჭერას უწევენ უნივერსიტეტები, სადაც ზოგადი განათლების ხარისხის უზრუნველყოფასთან დაკავშირებული საკითხების კვლევისთვის დიდი რესურსი იხარჯება, დაფუძნებულია ცალკეული კვლევითი ცენტრები და გერმანულ ენაზე ამ სფეროში წამყვან სამეცნიერო პუბლიკაციებს თუ გადავხედავთ, ყველა მათგანი ისეთი ექსპერტების მიერაა შედგენილი, რომლებიც როგორც სამეცნიერო, ისე ზოგადი განათლების სფეროში აქტიურად არიან ჩართულები. მაგალითად, ციურიხის უნივერსიტეტს აქვს განათლების შეფასების კვლევის საკმაოდ მძლავრი ცენტრი, რომელიც ქვეყანაში ამ კუთხით განხორციელებული საგანმანათლებლო პოლიტიკის განუყოფელი აქტორია. სხვადასხვა ტერიტორიულ ერთეულში განათლების პოლიტიკის ცალკეული საკითხების შეფასებასაც სწორედ უნივერსიტეტები ახორციელებენ.

ლიხტენშტაინი

2011 წლიდან ლიხტენშტაინში გარე შეფასება სკოლის განვითარების პროცესის ფუნდამენტურ ნაწილად იქცა. 2017 წლამდე ყველა საჯარო სკოლამ ორჯერ მაინც მიიღო გარე შეფასება მაკონტროლებელი ორგანოსგან. 2018-დან 2023-2024 სასწავლო წლამდე ქვეყანაში დაგეგმილია ახალი სასწავლო გეგმის დანერგვა და ამ პროცესში გარე შეფასებამ ფოკუსირებული შეფასების ხასიათი მიიღო.

შეფასების პროცესში აქაც მთავარი საყრდენი სკოლის თვითშეფასებაა. გარე და შიდა შემფასებლებისთვის სტანდარტები და ინდიკატორები ერთი და იგივეა – სწავლა-სწავლება, სკოლის მართვა და განვითარება, თემთან ურთერთობა, თანამშრომლობა და შედეგები ამ ქვეყნის მაგალითზეც წამყვან ადგილს იკავებს შეფასების სფეროების განსაზღვრის დროს.