თანამედროვეობის მოთხოვნა ისეთი პიროვნების ჩამოყალიბებაა, რომელსაც შეუძლია საქმის სასარგებლოდ არაორდინალური და დამოუკიდებელი გადაწყვეტილებების მიღება, რომელიც უწყვეტად ისწრაფვის ცოდნისა და უნარების გაუმჯობესებისკენ, რომელსაც სურს ცვალებად სამყაროსთან ადაპტაცია. მოქნილი აზროვნების დახმარებით ადამიანი სწრაფად შეიცნობს მის გარშემო არსებულ სამყაროს მთელი თავისი მრავალფეროვნებით.
თანამედროვე აზროვნება ნიშნავს ახლის, უცნობის შეცნობას, უცნობსა და ნაცნობს შორის კავშირების პოვნას, ყველა საგანსა და მოვლენაში ზოგადი კანონებისა და ამ კანონების მიღმა რაღაც საინტერესოს აღმოჩენას. აზროვნება უმაღლესი შემეცნებითი გონებრივი პროცესია იმ ცოდნის გენერირებით, რომელიც ადამიანის მიერ რეალობის შემოქმედებით ასახვასა და ტრანსფორმაციას ეფუძნება. შემეცნებითი აქტივობა კი რთული ინტელექტუალური პროცესია. მასზე დაყრდნობით ტარდება არა მხოლოდ შემეცნებითი, არამედ პრაქტიკული და თეორიული აქტივობები, მათ შორის სკოლებშიც.
დაწყებითი სკოლის ასაკში შემოქმედებითი აზროვნების განვითარების ერთ-ერთი მთავარი პედაგოგიური ამოცანაა ასოციაციურობისა და სისტემური აზროვნების ჩამოყალიბება. ამ თვისებების განვითარება უმცროსი ასაკის მოსწავლის აზროვნებას ხდის უფრო ორიგინალურს, პროდუქტიულს. კრეატიულობა, ანუ დიზაინის აზროვნება, არის კრეატიული მიდგომა პრობლემის გადაჭრისადმი, ხელს უწყობს გუნდური მუშაობის უნარების განვითარებას და ასწავლის მოსწავლეს კრიტიკულად აზროვნებას.
აქ მოყვანილი მარტივი სავარჯიშოები დაეხმარება მასწავლებლებს, ასწავლონ ბავშვებს შემოქმედებითად აზროვნება. ამ სავარჯიშოების ინტეგრირება შესაძლებელია სხვადასხვა საგნის გაკვეთილებში.
დაიწყეთ შემოქმედებითი მოთელვით. მაგალითად, დაურიგეთ ბავშვებს ფურცლები ცარიელი წრეებით. სთხოვეთ, გადააქციონ ეს ფორმები ნებისმიერ მრგვალ ობიექტად: ბურთად, გლობუსად, საათად, სმაილად და ა.შ. მთავარია, მოსწავლე დავალებას რაც შეიძლება შემოქმედებითად მიუდგეს.
ჩაატარეთ ინტერვიუები დაწყვილებულ მოსწავლეებში. ამოცანის/პრობლემის გადასაჭრელად მოსწავლეებმა უნდა გაიგონ, რა სურთ სხვა ადამიანებს, რა პრობლემებს აწყდებიან ისინი ყოველდღიურად. დაწყვილებული ინტერვიუების დახმარებით მოსწავლეები სწავლობენ ერთმანეთის მოსმენას, გაგებას. სთხოვეთ მათ დაუსვან ერთმანეთს სამი შეკითხვა, შემდეგ ჩაინიშნონ ჩანაწერები და გაუზიარონ კლასს თავიანთი დაკვირვებები.
დააორგანიზეთ ბრეინშტორმი. მოსწავლეთა ერთ ნაწილს დაავალეთ, მოსწავლეთა მეორე ნაწილს შესთავაზონ რამდენიმე სიტუაცია მათი ცხოვრებიდან, რომლის გადაჭრაც თვითონ გაუჭირდათ. სხვა მოსწავლეებმა რაც შეიძლება მეტი იდეა უნდა დააგროვონ თანატოლების პრობლემების გადასაჭრელად. მასწავლებლის ამოცანაა, შეახსენოს მოსწავლეებს, რომ არ არსებობს სწორი ან არასწორი პასუხები. არსებობს კოლექტიური აზროვნება და ხშირად სწორედ მასში იბადება ჭეშმარიტება.
სთხოვეთ ბავშვებს, დახატონ გამოსავალი ბრეინშტორმის დროს შერჩეული ერთ-ერთი იდეის მიხედვით. ეს ხელს შეუწყობს მოსწავლეთა წარმოსახვის ჩართვას. შემდეგ მათ შეუძლიათ თავიანთი კრეატიულობა სხვებსაც გაუზიარონ.
ასევე, შეგიძლიათ, მოიფიქროთ სპორტის ახალი სახეობა. ბევრი ბავშვი დაკავებულია სპორტით: ფეხბურთით, კალათბურთით, ჭიდაობით, მაგრამ, მოდით, დავფიქრდეთ, ვინ იგონებს სპორტში წესებს? დაყავით მოსწავლეები ჯგუფებად, მოამზადეთ თითოეულისთვის გარკვეული საგნების ნაკრები და ამ საგნების ჩართულობით სთხოვეთ მოიგონონ სპორტის სრულიად ახალი სახეობა, რომელსაც თავისი წესები ექნება. ეს ძალიან სახალისო სავარჯიშოა და ბავშვებს ძალიან მოსწონთ ხოლმე.
ასევე, შეგიძლიათ შესთავაზოთ ბავშვებს იფანტაზიორონ და წარმოიდგინონ, რომ მომავალი დრო უკვე დადგა. შემდეგ შესთავაზეთ, შექმნან კოლაჟი იმ დროში გამოცემული ჟურნალის გარეკანისა. რა იქნება მასზე ნაჩვენები? რომელი სტატიის სათაურს გაიტანენ ყდაზე? რა ერქმევა თავად ჟურნალს?
ლიტერატურის ან ისტორიის მასწავლებლებს შეუძლიათ, დააფიქრონ მოსწავლეები იმაზე, თუ რისი ჩუქება შეიძლება ამა თუ იმ პერსონაჟისთვის, რომელიმე წიგნის გმირისთვის. ამისათვის ბავშვებმა უნდა შეისწავლონ გმირი, მისი ხასიათი, სოციალური წრე და ინტერესები, გაერკვნენ თავად ნაწარმოების კონტექსტში. ამ სავარჯიშოს დროს უმჯობესია ჯგუფურად მუშაობა – თითოეულ ჯგუფს თავისი პერსონაჟი ეყოლება.
კიდევ ერთი სწრაფი სავარჯიშო: თითოეულ მოსწავლეს ეძლევა სამი წუთი, რომ დახატონ ტოსტების მომზადების ინსტრუქცია. ასეთი ინსტრუქციების შედარებისას ყველა გაკვირვებული რჩება ხოლმე, რადგან აღმოაჩენენ, რომ ტოსტების მომზადების მრავალი გზა არსებობს. ბოლოს, შეგიძლიათ მოსწავლეები ჯგუფებად დაყოთ და, მათი ინსტრუქციებიდან გამომდინარე, სთხოვოთ, განიხილონ იდეალური ტოსტების მომზადების სქემა.
არ დაგავიწყდეთ, რომ მნიშვნელოვანია თვითშემოწმება, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც რაღაც ახალს ვსწავლობთ. ეს შესანიშნავი შესაძლებლობაა კლასისგან უკუკავშირის მისაღებად: რა მოგეწონათ? რა უნდა შეიცვალოს? ჰკითხეთ მოსწავლეებს, რა ისწავლეს.
მეცნიერები ეძებენ კრეატიულობის განვითარების ახალ მიდგომებს და კონცეფციებს ამ უნარის გასავითარებლად. ერთ-ერთი ყველაზე საინტერესო და პერსპექტიული არის ნარატიული აზროვნების სწავლება, ანუ ისტორიების წერა. მსგავს ისტორიებს ჩვენ ყოველდღიურად ვიყენებთ. იმისათვის, რომ სხვებს ვუამბოთ საკუთარ თავზე, ჩვენი ცხოვრებისეული მოვლენები თხრობად უნდა ვაქციოთ. ჩვენ ჩვენს გამოცდილებას ვაქცევთ ისტორიებად და ისინიც უკავშირდებიან ერთმანეთს, შემდეგ კი ჩვენს იდენტობას ქმნიან.
მაგრამ, რაც მთავარია, თხრობის საშუალებით ჩვენ შევიმეცნებთ სამყაროს. თხრობა ხელს უწყობს იმ სიტუაციების შესწავლას, რომლებიც შესაძლოა მოხდეს. როდესაც ამ სიტუაციებში აღმოვჩნდებით, მათ ეფექტურად ვუპასუხებთ. ამ თვალსაზრისით, ჩვენი ურთიერთქმედება ნარატივებთან ასე გამოიყურება:
გაცნობა. ადამიანი ბევრ ისტორიას სწავლობს – სხვადასხვა სიუჟეტით, ამ მოვლენების გაგების სხვადასხვა ხერხით და მათზე განსხვავებული რეაქციით.
თხრობის არჩევანი. ადამიანს ესმის, როგორ უნდა აღწეროს ყველაზე ზუსტად ის, რაც მას ემართება – ანუ, ის ირჩევს სხვადასხვა ნარატივიდან იმას, რაც ყველაზე მეტად შეეფერება მის მდგომარეობას.
თხრობის გაცოცხლება. ადამიანი მოქმედებს ისე, როგორც ამბის შესაბამისი ვერსია გვთავაზობს.
ანგუს ფლეტჩერი და მაიკ ბენვენისტე, ამერიკელი ექსპერტები ნეირომეცნიერებისა და თხრობის დარგში, გვთავაზობენ ისტორიების შედგენას და ამით კრეატიულობის განვითარებას. მათ მიერ შემოთავაზებული ტექნიკა ასახავს იმ თემებს, რომლებიც ყველაზე ხშირად გვხვდება მსოფლიო ლიტერატურაში.
