შაბათი, აპრილი 20, 2024
20 აპრილი, შაბათი, 2024

„ბარბარეს ბარბარიზმები“

ბარბარე ჯორჯაძე მეცხრამეტე საუკუნის ქართული კულტურის უმნიშვნელოვანესი წარმომადგენელია. გარდა მრავალმხრივი ლიტერატურული და საზოგადოებრივი მოღვაწეობისა, საინტერესოა მისი დამოკიდებულება ქართულ ენასთან, როგორც კულტურულ მოვლენასთან,  მისი მნიშვნელობის გააზრება და  საკამათო, თუმცა უაღრესად საინტერესო მოსაზრებები ენასა და მეტყველებასთან დაკავშირებით.

კნეინა ბარბარე გამოირჩევა თავისი თანამედროვე ქალების და არა მხოლოდ ქალებისაგან – ცხოვრების განსაკუთრებული სიყვარულით, რაღაცნაირი დედაკაცური ძალით, იმ დროისათვის საკმაოდ გაბედული ფემინისტური იდეებით და აქტიურობით – იგი პუბლიცისტურ წერილებს წერდა ქვეყნისათვის მნიშვნელოვან  პოლიტიკურ და სოციალურ საკითხებზე, ქალთა განათლებასა და ქალთა უფლებებზე,  აქტუალურ ლიტერატურულ თემებზე, საკუთარი პოზიციის დასაცავად ყოველთვის ერთვებოდა პოლემიკაში, რაც მთავარია, ყოველთვის ჰქონდა საკუთარი პოზიცია –   13 წლის ასაკში გათხოვილი ქალისათვის ეს ყველაფერი ცოტა რთული უნდა იყოს.

ბარბარე ჯორჯაძის ერთ მნიშვნელოვან, შეიძლება ითქვას, ენციკლოპედიურ შრომაზე,  „სრულ სამზარეულოზე” შევჩერდები, რომელიც ქართულ ენაზე გამოცემულ პირველი, სრული სახის კულინარიული სახელმძღვანელოა თავისი ყველა მახასიათებლით.
ამ შესანიშნავი წიგნის ერთ-ერთი გამოცემის შესავალში ბარბარეს შვილი წერს:
„განსვენებული დედა ჩემი, კნ. ბარბარე ჯორჯაძისა, ერთი იმ დიასახლისთაგანი იყო, რომელიც ოჯახში შინაურ საქმის გაკეთებას და ოჯახის მოვლა-პატრონობას არ თაკილობდა…
განსვენებული, არამც თუ თვითონ იყო დიასახლისი, არამედ იგი სხვებსაც აგულიანებდა და აქეზებდა – რომ ოჯახისთვის მიეხედნათ, ოჯახი ფეხზედ დაეყენებინათ და ეკონომიურად გამაგრებულიყვნენ.

განსვენებული სიტყვით არ კმაყოფილდებოდა და მწერლობითაც სურდა, გაეწია „პროპაგანდა” დიასახლისთა შორის. სხვათა შორის მან განიძრახა ქართული სამზარეულოს შედგენა და გამოცემა – რადგან გრძნობდა, რომ ერის წარმატებაში და ცხოვრებაში პირველი ალაგი ჯანმრთელობას უკავია – ეს უკანასკნელი კი დამოკიდებულია კარგ და საღ საზრდოზე. მეორე მხრით ოჯახში საჭმელის რიგზე მომზადებას დიდი ეკონომიური მნიშვნელობა აქვს. გამოუცდელი დიასახლისი ყოველთვის მეტ სანოვაგეს ხარჯავს და მასთან ვერც ნოყიერს და ყუათიან სადილს ამზადებს…”

გარდა ვიწრო, პროფესიული მნიშვნელობისა,  ეს წიგნი საინტერესოა, როგორც ეპოქის ენობრივი, კულტურული, ეთნოგრაფიული სურათი, რადგანაც კულინარია ადამიანის ერთ-ერთ უმთავრეს ინსტიქტთან დაკავშირებული  დარგი, კარგად წარმოაჩენს ენის, როგორც კულტურის სპეციფიკასა და სახეს.

ბარბარე ჯორჯაძის „სრულის სამზარეულოს”, ავტორის  სხვა ნაწარმოებების თუ პირადი მიმოწერის,  მისი თანამედროვე ავტორების ტექსტების პარალელური ანალიზის, მეცხრამეტე საუკუნის პრესის ენის  სპეციფიკის გათვალისწინებით, ვცადე, გამომეცალკევებინა ბარბარე ჯორჯაძის ამ კონკრეტული ტექსტის ინდივიდუალური მახასიათებლები, ენობრივი ნიშნები, როგორც  მორფოლოგიისა თუ სინტაქსის, აგრეთვე, განსაკუთრებით სემანტიკისა თუ პრაგმატიკის კუთხით.

ბარბარე ჯორჯაძე, ამ შესანიშნავი ტექსტის დანიშნულების შესაბამისად, პოულობს ერთგვარ სოციოლექტს, რომელიც შეიცავს მეცხრამეტე საუკუნის ქართული სალიტერატურო ენისა და  დიალექტების მახასიათებლებს, უცხო ენიდან შემოსულ ლექსიკას თუ კონსტრუქციებს, მისი ენა ერთგვარი მედიუმია მეცხრამეტე საუკუნის სხვადასხვა ფენას შორის კომუნიკაციისათვის, ერთნაირად გასაგები ქალაქელი ხელოსნისა   თუ პროვინციელი არისტოკრატისათვის.

 ბარბარე ჯორჯაძის ენა, ერთგვარი სოციალური და კულტურული მოვლენაა, ეპოქის სულის ანარეკლი.

როგორ და რაში გამოვიყენოთ ეს განსაკუთრებული წიგნი სასწავლო პროცესის დროს? ქართული ენისა და ლიტერატურის სწავლების პროცესში? წამომყევით, რამდენიმე თემას ჩამოვწერ, რომლის სწავლებისას განსაკუთრებით გამოგადგებათ ბარბარე ჯორჯაძის ეს კულინარიული ნაშრომი:

1.მეცხრამეტე საუკუნის საქართველო;
2. ქართული ენის საკითხი;
3. რუსული ენის გავლენები ქართულ ენაზე;
4.„მამათა და შვილთა ბრძოლა”:
5.მეცხრამეტე საუკუნის ქართული კულტურა;
6. ეთნოგრაფია, ქალაქი;
7. სოციალური მდგომარეობა, სოციალური ურთიერთობები;
8.ქალთა უფლებები საქართველოში;
9.მორფოლოგიის საკითხები;
10. რიცხვითი სახელი – განსაკუთრებით წილობითი;
11. არსებითი სახელის ჯგუფები, განსაკუთრებით, საკუთარი,  კრებითი და ნივთიერებათა სახელები;
12. ლექსიკის საკითხები ზოგადად,
13. ბარბარიზმები, არქაიზმები;
14. ამ პერიოდის ენის სინტაქსური თავისებურებები;
15. სახელწიფო ენის თემა და ენის სიწმინდის დაცვის საკითხები;
16. საქართველო და ევროპა – კულინარია, როგორიც კულტურული ინტეგრაციის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი სფერო;
მოკლედ, აუცილებლად ჩახედეთ ბარბარე ჯორჯაძის „სრულ სამზარეულოს” და  კიდევ უფრო მეტი გამოყენება მოუძებნეთ მას თქვენს სასწავლო პროცესში, ვიდრე სამზარეულოში, ქურასთან.

კომენტარები

მსგავსი სიახლეები

ბოლო სიახლეები

ვიდეობლოგი

ბიბლიოთეკა

ჟურნალი „მასწავლებელი“

შრიფტის ზომა
კონტრასტი