აუტიზმზე ბევრი გვისაუბრია, მათ შორის, ამ ელექტრონული გაზეთის გვერდიდან, რომელსაც ახლა კითხულობთ. ბევრი გვითქვამს თერაპიაზე, სწავლაზე, რესურსებზე, განათლების აუცილებლობაზე. ამ პერიოდში, სანამ აუტიზმის სხვადასხვა ფაზლის ამოხსნას ვცდილობ, როგორც აუტიზმის მქონე ბავშვის მშობელი, ბევრი რამე შეიცვალა, დაიხვეწა თერაპია, შეიქმნა ახალ-ახალი პროგრამები, მედიცინის განვითარებაც ახალ იმედებს იძლევა, შეიცვალა შეფასების ინსტრუმენტები, სტატისტიკა, მაგრამ არ შეცვლილა ერთი რამ – ჩვენ, მიუხედავად აუტიზმის შესახებ წაკითხული სპეციალური ლიტერატურის სიმრავლისა, მიუხედავად უამრავი ტრენინგისა, რომელსაც ვესწრებით, მაინც არაფერი ვიცით აუტიზმის შესახებ, ის ისევ გამოცანაა, ჩვენთვის ისევ რთულია, სამყაროს აუტიზმის მქონე ადამიანის თვალით ვუყუროთ.
აი, აქ უკვე ყველაზე ხელმისაწვდომ და სწრაფ გამოსავლად ხელოვნება გვესახება, კონკრეტულად კი, გამოხატვის ის საშუალებები, რომელთაც ეს სხვადასხვანაირად ნიჭიერი ადამიანები იყენებენ. ერთ-ერთი საშუალება, გნებავთ პრიზმა, რომელიც ამაში დაგვეხმარება, მხატვრობაა, „ზუზუნების და ღუტუნების“ თანაავტორი ერთი ბიჭი, მათე გახელაძეა, ის, ვინც თავისი ნახატების საშუალებით ბევრს გვიამბობს თავის თავზე. ამბის მოყოლაში კი დედა ეხმარება, ავტორი და თანაავტორი- ირმა მალაციძე, საბავშვო მწერალი, რომელმაც, როგორც მშობელმა, კიდევ უფრო მეტი რამ იცის მათეს ფიქრებისა და განცდების შესახებ.
შეგინიშნავთ ოდესმე თქვენთვის უჩვეულო, „უცნაური“ მოქმედებები სხვა ადამიანისთვის? გიფიქრიათ მიზეზებზე? მოგიძებნიათ პასუხები? გადაშალეთ „ზუზუნები და ღუტუნები“ და გაცილებით მეტი გეცოდინებათ.
საერთოდ, სამყაროში ყველაზე რთული პროცესი თუ მოვლენა სახელდებაა, სახელის დარქმევა, სახელის მოფიქრება.
როდესაც ენის წარმოშობის ურთულეს საკითხებზე ვფიქრობთ, სულ გვიკვირს, მაინც რატომ ჰქვია ამა თუ იმ საგანს ესა თუ ის სიტყვა.ზოგი სიტყვა ისეთი ზუსტია, ისე სწორად მოძებნილი, რომ გაოცებული ხარ, როგორ მიაგნო ადამიანის გონებამ მას. სწორედ ასეთი სიზუსტითაა ნაპოვნი ამ წიგნის სათაური და მთავარი პერსონაჟის მთავარი მტრების, სენსორული გამღიზიანებლების სახელები – ზუზუნები და ღუტუნები, ხმები და შეხებები, ის, რას მოსვენებას არ აძლევს აუტიზმის მქონე ადამიანს და ცხოვრებას ურთულებს.
გადაშლით წიგნს და ნაბიჯ-ნაბიჯ მიჰყვებით პერსონაჟის ისტორიას, ილუსტრაციების ნაწილი მათე გახელაძეს ეკუთვნის, ნაწილი – თავად ავტორს, ირმა მალაციძეს, რომლის შესანიშნავად შესრულებული ილუსტრაციები სხვა პროექტებშიც, მაგალითად, საბავშვო ლიტერატურულ პერიოდიკაში გვინახავს, მაგრამ ასეთი სრულყოფილი და მასშტაბური ილუსტრირება ახალი საფეხურია.
მიჰყვებით მათეს ცხოვრების თაიმლაინს, ოჯახური ალბომი, დაბადება, ბაღი, თერაპია და, ნაბიჯ-ნაბიჯ, ინფორმაცია უფრო საჭირო და სპეციფიკური ხდება. მკითხველი თავად ვერ გრძნობს, როგორ იგებს ჯერ სიტყვა „ტანტრუმის“ შესახებ, გაიცნობს წარმოსახვით მეგობრებს, მათეს სამყაროს, ილუსტრირებულ სიტყვებს, რომელიც მათეს წარმოსახვისა და აზროვნების სპეციფიკას გვაცნობს, იმ ერთი შეხედვით მარტივ და სინამდვილეში რთულ ინსტრუქციებს, რომლებსაც ბავშვებისგან ვითხოვთ: „თვალებში შემომხედე, ჩამეხუტე, მელაპარაკე“ და სხვა.
პერსონაჟის გაცნობასთან ერთად იმ ნიშნებსაც ვიგებთ, რომლითაც აუტიზმზე ვსაუბრობთ, თამაშის, ნივთების მოწესრიგების, ქცევის თავისებურებაზე, სენსორულ შეგრძნებებზე და ვსწავლობთ, როგორ უნდა მოვიქცეთ. თერაპიის ფორმებს, სენსორულ სათამაშოებს ვეცნობით-ბურთს, ბატუტს, ხორბლითა და სხვა მარცვლოვნებით თამაშს, ქაფს, წყლის პროცედურებს, ტაშის დაკვრასა და ფეხშიშველა სიარულს, ავტობუსში მგზავრობის სირთულეებს, ძილისა და კვების სპეციფიკას.
მოკლედ, შეგიძლიათ დიდტანიანი სამეცნიერო სახელმძღვანელოები წაიკითხოთ აუტიზმზე, ან ცნობილ ჟურნალებში დაბეჭდილი აკადემიური წერილები, თუმცა მე უფრო მარტივ გამოსავალს მოგაფიქრებინებთ: ირმა მალაციძის „ზუზუნებისა და ღუტუნების“ წყალობით, თქვენც მეტს გაიგებთ და ბავშვებსაც გააგებინებთ, მაინც რა არის აუტიზმი.
ეს მრავალმხრივად საინტერესო, ზუსტი, კონცეპტუალური, ძალიან საჭირო და გონებამახვილური წიგნი საუკეთესო რესურსია, როგორც ბავშვთან ერთად კითხვისთვის, ასევე ინკლუზიური განათლებისათვის. ბავშვის ენაზე ბავშვის მიერ მოყოლილი ამბავი ყველაზე მეტად გასაგებია ბავშვი მკითხველებისათვის. რაც მთავარია, ეს კარგი წიგნი დიდი შენაძენია ქართული საბავშვო ლიტერატურისათვის.
„იდეა, დამეწერა წიგნი პატარა, უცნაურ ბიჭზე, მე მგონი, იმ დღიდან გამიჩნდა, როცა ჩემს მათეს აუტისტური სპექტრის დიაგნოზი დაუსვეს. ცხადია, ის სრულიად განსხვავებული იყო ჩემი უფროსი შვილებისგან და ყოველდღე „აღმოჩენებს“ ვაკეთებდი. ძალიან საინტერესო იყო ამაზე დაკვირვება. მათე სრულიად განსხვავებულად აღიქვამდა გარემოს და მეც თითქმის მისი თვალით დავიწყე ხედვა. თუმცა ეს აღმოჩენები არ დასრულებულა და რაც დრო გადის, მით უფრო საინტერესო ხდება. წიგნის იდეის ხორცშესხმა რამდენიმე წლის დაგვიანებით შევძელი. ვერ გადამეწყვიტა, რა ფორმა მიმეცა მისთვის. ერთი რამ ცხადი იყო, ის უნდა ყოფილიყო ბავშვებისთვის, რომელთაც უჭირთ, გაიგონ, რას ნიშნავს „აუტიზმი“. მათთვის ტერმინებით ახსნა რთული და უშედეგოა. ამიტომ ვიფიქრე, რომ ცუდი არ იქნებოდა, თუ პრობლემას ერთგვარად „გაზღაპრებული“ პერსონაჟები გადმოსცემდნენ. ასე აღმოჩნდნენ „ჩვენს წიგნში“ ზუზუნები და ღუტუნები, რომელიც აბეზარი და საძაგელი არსებები არიან და ბავშვებს ფეხისგულებზე უღუტუნებენ, ყურებში უზუზუნებენ და ძალიან აწუხებენ.
წიგნი ერთგვარი სიმპტომების კრებულია და ვფიქრობ, არა მხოლოდ პატარებს, არამედ მათ მშობლებსაც გამოადგებათ, თუნდაც იმიტომ, რომ ბევრ შეკითხვაზე მიიღონ პასუხი. მაგალითად, რატომ იქცევა ზოგიერთი ბავშვი თანატოლებისგან განსხვავებულად.
„ზუზუნები და ღუტუნები“ ალბათ ყველაზე მნიშვნელოვანი პროექტია, რომელიც გამიკეთებია, ვინაიდან ის სრულიად ჩვენია, ჩვენი ოჯახისაა. მათეს ნახატებია გამოყენებული და ილუსტრაციებიც, რომელიც მე დავხატე, ზუსტად აღწერს ჩვენს გარემოს, ჩვენს სახლს, ეზოს, მათეს საყვარელ ნივთებს, ტანსაცმელს. მთლიანად ჩვენია“. – გვიამბობს წიგნის ავტორი.
„ზუზუნები და ღუტუნები“ ქართული საბავშვო ლიტერატურისთვის ძალიან მნიშვნელოვანი პროექტია, რადგან რთულ საკითხებზე სასაუბროდ არ არსებობს კარგად მოყოლილ და დასურათებულ საბავშვო წიგნზე საჭირო საშუალება.
