– გიო, მოდი, აქ შევუხვიოთ ცოტა ხნით. ბებოს თვალს დავავლებ, მოვასწრებთ უკანა ფშავში მზის ჩასვლამდე ასვლას.
– შევუაროთ, შევუაროთ.
– მთაში პირველად ამოსულის კვალობაზე კარგად დადიხარ. ისე ავივლით არაგვის ხეობას, შესვენებაც კი არ დაგვჭირდება.
– შენ რა, დაგავიწყდა, სვანეთის უბნიდან ვაკის ბოლოში ყოველდღე თერთმეტი ნომრით რომ დავდივარ?
– მახსოვს, მაგრამ მთა მაინც სხვაა… მაგარი მუხლი გქონია.
– აბა, რომელი სახლია, შორსაა?
– არა, აი, ის, ფერდობზე პირველივე. მზიანი დღეა და გარეთ იჯდება. ასაკში მზე უფრო გიყვარდება, ვიდრე ყუდრო. სახლში შესვლაც არ მოგვიწევს…
მართლა გარეთ დაგვხვდა. იჯდა საბძელთან დაგდებულ მორზე, სკამად რომ ვიყენებდით დიდ-პატარა, თავი ჩაექინდრა და ხელით ნაქსოვი შალის წინდებიდან ბალახის ნარჩენებს იძრობდა.
– აბა, რარიგადა ხარ, მარიამ ბებო? – ძაღლის შიშით შორიდანვე ვესალმები.
გამოგვხედა და ისე დაგვაკვირდა, მივხვდი, ვერ გვიცნო. სათვალე გაისწორა, რომელსაც ცალი მინა მთლიანად დაბზარვოდა. საყურის ადგილას თეთრი რეზინი მოება და იმით იმაგრებდა თავზე. ამასობაში რამდენიმე ნაბიჯზე მივუახლოვდით და სანამ კითხვას გავუმეორებდი, სახე გაებადრა:
– ეეე, მამიხვედითა მშვიდობითა? რა ყროლ რამ ყოფილა ეს სიბერე. აღარც მუხლი მერჩის, თვალშიაც დამაკლდა სინათლე, ყურშიაც აღარ მამდის ხმა. ადრე სალიბიათხევაზე რო ვინმე გადმოჩნდებიდა, იქავა ვცნობდი. ახლა ეზო-კარში შემოსულის გარჩევა მიჭირს.
– კი, მოვედით მშვიდობით. აქაც ხომ გაქვთ მშვიდობა?
– ეჰ, აბა ეს რაღა მშვიდობაა. გამოვყრუვდით ძალიან. სანამ ხატობები არ ჩამოვა, კაცს ვერ დაინახავ ამვლელ-ჩამვლელს. წინათ ბევრ ხალხი იყო, მაცხოვრებელიცა, მიმსვლელიცა და მომსვლელიც. ბალღების ჟრიამულ აყრუებდა არემარეს. ეხლა ორ-სამ ბებერიღა დავხანხალებთ ე ჭალაზე.
– …
– ყველაფერს წარმოვიდგენდი, მაგრამ ომს თუ კიდევ მოვესწრებოდი, მაგას კი ვიფიქრებდი აღარა. ის მზედალეული პუტინი შავარდნილა ქერჩშია. დაუნგრევია ყველაფერი, ქალები და ბალღები დაუხოცია. ჩემ ყმაწვილქალობაშია გერმანია რომ შამოგვესია, მაშინაც ბევრი წაიყვანეს აქედან სალდათში. სულ რჩეული ბიჭები. თითო-ოროლაღა დაწირეს აქა ცხვარში სამუშაოდ. ჩვენი ხეობიდან ბევრი დაიღუპა ქერჩში. ჩემ ძმა ანდრიაც იქ დაიკარგა.
– ჰო, ეგ დიდი ტრაგედია იყო, 1942-ში. ას ოცი ათასზე მეტი ქართველი ემსხვერპლა მაგ ბრძოლას. მთლიანად ალყაში მოექცა ჩვენი ჯარი. ეტყობა, თქვენი ძმაც მაშინ დაიღუპა.- საუბარში ჩაერთო გიო.
– ვინა? ანდრიაი? ანდრია დაიკარგა…
– გიო, მთაში მაგ ხალხს შინმოუსვლელებს არ ეძახიან.
– აბა?
– დაკარგულებს. რადგან ეგ „დაიკარგა“ ის იმედია, რომელიც ბოლოს კი არა, შენ შემდეგ კვდება.
