უკრაინაში მიმდინარე ომმა ეს ქვეყანა უკეთ გაგვაცნო. საინფორმაციო პორტალებსა თუ ფეისბუქგვერდებზე ყოველდღიურმა ვიზიტმა, სადაც სამხედრო ექსპერტების ანალიზსა და მიმდინარე ომთან დაკავშირებულ პროგნოზებს ვეცნობით იმ საკითხებზე მოგცა ცოდნა, რაზეც აქამდე არ გაგვაჩნდა. ყოველდღე ვსწავლობთ ომის კარტოგრაფიას და ამასობაში უკრაინის ტერიტორიაზე მდებარე ბევრი ისეთი ქალაქისა თუ სოფლის დასახელება გაგვიჯდა გონებაში, რომ ალბათ კიდევ რამდენიმე ათეული წელი მეხსიერებიდან ვერ წავშლით. ომის გეოგრაფია საშინელი მეცნიერებაა. დაჰყურებ რუკას და იცი, რომ აქ, ამ მიწასთან გასწორებულ ქალაქებსა და სოფლებში დღესაც, თავისუფლება მედგარ წინააღმდეგობას უწევს მონობასა და სიკვდილს და რადგან უკრაინის მდგომარეობა ძალიან გვაახლოებს ჩვენს ტკივილთან, მით უფრო გვესმის მათი.
მაგრამ ამ ომის რუკის შესწავლისას მე კიდევ ერთი მსგავსება აღმოვაჩინე. ერთ-ერთ უკრაინულ სოფელს, რომელთანაც გააფთრებული ბრძოლები მიმდინარეობდა გორელოვკა ჰქვია. ამავე სახელწოდების სოფელი საქართველოშიც გვაქვს. კერძოდ ჯავახეთში, ნინოწმინდის მუნიციპალიტეტში, ქალაქიდან 10 კილომეტრის დაშორებით.
საერთოდ, სლავური ეტიმოლოგიის მქონე სოფლები ჯავახეთში რამდენიმეა. თავად ნინოწმინდასაც ერთ დროს ბოგდანოვკა ერქვა. შემოგარენში არსებულ სოფლებს ძველი სახელები დღემდე შენარჩუნებული აქვთ: სპასოვკა, გორელოვკა, ორლოვკა… ეს ამბავი მეცხრამეტე საუკუნის პირველი ნახევრიდან იწყება, როცა საქართველოს ტერიტორიაზე ეთნიკურად რუსი დუხობორები ჩამოასახლეს. იგივე წესით აღმოჩნდნენ ისინი უკრაინაში, მელიტოპოლის მაზრაში. მიუხედავად იმისა, რომ ჩვენს ქვეყანაში დღეს იმ დუხობორების შთამომავალი სულ რამდენიმე ოჯახი ცხოვრობს, მათი ცხოვრების ძველი კვალი სოფლების განაშენიანებას, სახლების არქიტექტურას დღემდე ეტყობა. ამჟამად აქ მდებარეობს დუხობორების ეთნოგრაფიული მუზეუმიც, ხოლო სამ კილომეტრში ერთ დროს დუხობორებით დასახლებული მეორე სოფელი – ორელოვკა, სადაც ერთხელ ჩემს ერთადერთ, მეცხრე კლასელ დუხობორ მოსწავლეს ოთარ ჭილაძის „ადამიანი გაზეთის სვეტში“ წავუკითხე. ჯავახური ზამთარი იდგა. ფანჯარაში თოვდა, შიგნით შეშის ღუმელი ენთო. კლასში მხოლოდ მე და ჩემი მოსწავლე ვისხედით. სტრიქონებს შორის პაუზებისას სიჩუმე ისადგურებდა და მონოტონურად ტკაცუნებდა შეშა ფეჩში. თითქოს საგანგებოდ შეირჩა ეს დეკორი ჭილაძის შედევრში ჩასაძირად.
გალაკტიონის შედევრის, „ი. ა.“- ს შემდეგ, სადაც პირველივე სტრიქონში შემოსული ელდა ცვლის დროის მდინარებას, ქართულ პოეზიაში ძნელია იპოვო უფრო ზუსტი გარინდების წამი. კადრი, რომელსაც სროლის ექოზე მავთულებიდან აფრენილი ჩიტების თვალებით აკვირდები. ქვემოთ ჩანან პანამელი და ამერიკელი ჯარისკაცები, მათ შორის კი, სისხლის გუბეში პირქვე დამხობილი კრუს ხიმენესი, რომელსაც თავისიანებმა ეს ესაა ესროლეს. ამ სურათს ეპიგრაფში ოთარ ჭილაძე უზუსტეს კვალიფიკაციას ანიჭებს, როდესაც ამბობს, რომ ამერიკელი ჯარისკაცებიც და პანამელი პატრიოტებიც ოდნავ დაბნეულები არიან, „მაგრამ ყველანი გრძნობენ გუმანით, რომ დიდი ამბის გახდნენ მოწმენი“. ისინი ხვდებიან რომ ამ მომენტიდან დროს რაღაც დაემართება. ის ტრანსცენდენტურ მოცემულობაში გადავა და იმ კაცის მონოლოგს დაეთმობა, რომელიც იმ წუთას სამყაროში ყველაზე მეტად იმსახურებს სიტყვის უფლებას. და სანამ სამყარო თავის შეშლილ რიტმში ცხოვრებას ისევ განაგრძობს, კრუს ხიმენესის ხმა იძულებულს გახდის ყველა სულიერსა თუ უსულოს შენელდეს – უსაგნო მარადისობის ნაწილად გადაიქცეს.
ეს არის მანიფესტი თავისუფლებაზე, მის ცოდნასა და სწორ ანალიზზე, რომელიც რამდენი დროც არ უნდა გავიდეს, არასდროს დაკარგავს აქტუალობას. შეიარაღებულ ძალებში აპრობირებული სისტემები იდეალური ჯარისკაცების წვრთნაზე არიან ორიენტირებულები. საუკეთესოდ ის ითვლება, ვინც უსიტყვოდ ასრულებს ბრძანებას და როგორ აბსურდულადაც არ უნდა ჟღერდეს ის, კითხვები არ უჩნდება. ამიტომ ხანდახან ეს ტრადიცია სამართლიანობის წინააღმდეგ მიმართულ იარაღად იქცევა ხოლმე. ასეთ შემთხვევაში ჯარისკაცები იმ მხარეს აღმოჩნდებიან, რომელიც არსობრივად ეწინააღმდეგება მათსავე მხედრულ კრედოს და მაშინ, როცა უნდა დაიცვან თავისუფლება, პირიქით, მისთვის იქცევიან საფრთხედ. თუმცა როგორც კრუს ხიმენესის მაგალითი გვეუბნება, მათ აქვთ თვითგამორკვევის უფლება.
ძნელია ოპტიმისტურად განგვაწყოს იმ სურათმა, რასაც დღეს უკრაინაში ვხედავთ. ყოველდღე ვუყურებთ საშინელი ომის განახლებად კადრებს, რომელშიც ჩანან თავისუფლებისთვის დახოცილი მშვიდობიანი მოქალაქეები თუ ჯარისკაცები. ეს კიდევ ერთხელ მეტყველებს იმაზე, რომ ლიტერატურას სამწუხაროდ არ აღმოაჩნდა უნარი სამყარო უკეთესობისკენ შეეცვალა. მაგრამ მას რასაც ვერ დავუკარგავთ, ეს წამის უკვდავყოფის, მისი სიდიადის შეცნობისა და ყველაზე შთამბეჭდავად ასახვის უნარია. არისტოტელე წერდა, რომ ლიტერატურასა და ისტორიას შორის განსხვავება მათი რეალობასთან მიმართების თავისებურებაში მდგომარეობს. რომ ეს უკანასკნელი მომხდარს აღწერს, ხოლო ლიტერატურა იმაზე გვიყვება, თუ რა შეიძლებოდა მომხდარიყო. კაცობრიობის მეხსიერება ამ ომსაც საზარელი, მშრალი სტატისტიკით შემოინახავს, სადაც აღიბეჭდება რუსული სისასტიკე თავისუფლების წინააღმდეგ ომში. ლიტერატურა კი კიდევ ერთხელ დაგვაფიქრებს იმაზე, თუ რამდენი რამე შეიძლებოდა მომხდარიყო სხვაგვარად, ოკუპანტი არმიის რიგებში კრუს ხიმენესებივით ჯარისკაცები რომ ყოფილიყვნენ.
