პარასკევი, მარტი 29, 2024
29 მარტი, პარასკევი, 2024

 ლიტერატურულ-კულინარიული თამაში, ანუ ქართული ლიტერატურის გემო

კულინარიისა და ლიტერატურის კავშირზე ბევრი გვისაუბრია, იმაზეც, თუ როგორ შეიძლება ლიტერატურამ მკითხველი კულინარიასთან მიიყვანოს, ხოლო გემოებმა – ლიტერატურული ცნობისწადილი გააღრმაოს. რატომ არ შეიძლება ეს გამოვიყენოთ ქართულის გაკვეთილებზე? მით უფრო, რომ გემო – ნამდვილად ააქტიურებს მეხსიერებასა და შთაბეჭდილებას, ხოლო ლიტერატურის გაკვეთილი – გემოებითა და შთაბეჭდილებებით სავსე უნდა იყოს.

გთავაზობთ თამაშს, რომელიც სწორედ ლიტერატურულ-კულინარიულ ალუზიებზეა დამყარებული. წარმოდგენილია 9 ავტორის კულინარიული „პორტრეტი“. დაყავით მოსწავლეები ჯგუფებად, ამოირჩიონ ერთი ავტორი, წაიკითხონ აღწერა და შექმნან კონკრეტული კერძი, სადაც სანელებლებთან ერთად მეტაფორებსაც გამოიყენებენ. სასურველია, თუ მოსწავლეები კერძის/ტექსტის ტემპერატურასა და ტექსტურაზეც ისაუბრებენ და იმ კონტექსტზეც, რომლის საშუალებითაც უფრო სასიამოვნო გახდება ტექსტის „გასინჯვა“.

  1. ქართული ლიტერატურა პურობის სცენით იწყება. ყველაზე დრამატული და რთული ამბავი წყვილისა, რომელსაც ძალიან უყვარდა ერთმანეთი, შემდეგ კი ერთმანეთს მტრად გადაეკიდნენ… ქალისა, რომელიც იდეალებს შეეწირა, კაცისა – რომლისთვისაც ყველაფერი – რელიგიაც, სიყვარულიც პოლიტიკაა.

მთავარი კონფლიქტი სწორედ სადილის დროს ვითარდება. ჰოდა, პირველი კერძიც ეს იყოს – პურზე გადაღვრილი ღვინო – ძველი სიყვარულისთვის დამიზნებული ჭიქა.

  1. ერთი ქართული წიგნია, საუკუნეებს ითვლის. წარმოუდგენელი ამბები წერია, უცნობი, უდაბური ადგილების, უდაბნოების მოშინაურების, ქალაქად ქცევის, უზარმაზარი სამონასტრო და საგანმანათლებლო კომპლექსების მშენებლობის, სახელმწიფოსა და იდეოლოგიის ჩამოყალიბების, მეფეებისა და მთავრების, ყოველისშემძლე ბერების…. მეორე კერძიც ეს იყოს, ტაო-კლარჯეთის საოცარი რენესანსის, გრიგოლ ხანძთელისა და მისი თანამოაზრეების ამბები. ბერთა სადა და მკაცრი ტრაპეზი, პური და წყალი.
  2. ფერებისა და სიტყვების ფეიერვერკი, გენიალური პოემა, რომელშიც ერთდროულად ყველა ემოცია, შეგრძნება, ხმა და ფერი ერთიანდება. აღმოსავლეთი და დასავლეთი, სიტკბო და სიმწარე, განცდებისა და შეგრძნებების მრავალფეროვნება. და მაინც, „ვეფხისტყაოსანი“ ჩემთვის ერთ სინზე დახვავებული აღმოსავლური ტკბილეულია, ფერად-ფერად ძვირფას ქვებსაც რომ ჰგავს და წარმოუდგენელი გემოებით გაოცებს.
  3. სულხან-საბა ორბელიანის „სიბრძნე-სიცრუისა“ ერთი კერძი არაა, უფრო პატარ-პატარა ულუფებად მოწოდებული სხვადასხვა გემო და ამბავია, სულ სხვადასხვაგვარი სტრუქტურის, ფერის, სურნელის. მაგრამ ერთი კერძი, რაც ყველაზე მთავარია, სიტყვაა, რომელიც ავტორმა ამ წიგნში ხომ შეკრიბა და ლექსიკონში საერთოდ – ანბანის მიხედვით ჩამოაწიკწიკა. ამიტომაც სულხან-საბა ორბელიანი თითო ლუკმად წარმოდგენილი ხემსეულის კრებულია – მწარე, ტკბილი, ნეიტრალური, შაქარყინული, ზეფირი, თხის ყველი.
  4. დავით გურამიშვილის „დავითიანი“ კაცისა და ქვეყნის ამბავია, ადამიანისა და მისი სამშობლოს ბიოგრაფია, ერთი დიდი ოდისეა, ოღონდ სხვაგვარი ფინალით – ითაკას აქ ვერც ქვეყანა აღწევს, ვერც კაცი, არ არსებობს კარგი დასასრული და ბედნიერი ბოლო. ეს დიდი შიმშილის ამბავიცაა, ძლივს ნაშოვნ ორიოდე კიტრსაც წყალი რომ ართმევს პოეტს. მკვახე კვრინჩხი და კოწახური – სწორედ ესაა ამ ნაწარმოების კერძი.
  5. თეიმურაზ მეორე რთულ პერიოდში მეფობდა და რთული ცხოვრებაც ჰქონდა. პატარა კახის, ერეკლეს მამაც, ისევე, როგორც ბევრი ქართველი მეფე, პოეტი იყო. ისტორიული და რელიგიური ტექსტების გარდა, კიდევ ერთი ლექსი მახსენდება, „ხილთა ქება“, სადაც ქართული ხილის მრავალფეროვნებაა წარმოდგენილი. ამიტომაც, თეიმურაზ მეორისა და, ზოგადად, ქართველ მეფეთა პოეზია ერთ სინზე გაშლილი ქართული ხილია, რომელსაც, უცნაურია, მაგრამ იშვიათად თუ ეკარება ვინმე.
  6. ალექსანდრე ჭავჭავაძისა და გრიგოლ ორბელიანის რომანტიკული პოეზიის ერთ-ერთი სახე ქართული ლხინი და მუხამბაზიცაა, იქნებ ისეთივე პოეტური და მნიშვნელოვანი, როგორც სამშობლოს წარსული თუ სიყვარულის შეუძლებლობა. ამიტომ ქართული რომანტიზმის ეს ორი წარმომადგენელი გაშლილ სუფრასთან წარმოვიდგინე, სადაც ქართული კერძების გარდა, ევროპული ბლომანჟეც შემოაქვთ. (სულ სხვა მასშტაბია ნიკოლოზ ბარათაშვილი, რომელსაც ამ სუფრასთან ვერაფრით წარმოვიდგენ).
  7. დიდ ილია ჭავჭავაძესთან კერძის ძებნაც არ გჭირდება, იმდროინდელი, გაქსუებული, იმედდაკარგული, არაფრის მკეთებელი ქართველის პორტრეტი ერთი კულინარიული შტრიხით დაამშვენა – „ჩიხირთმა თუ ბოზბაში“, აი, მთავარი საფიქრალი. ამიტომ, აქ ამ ორ კერძს მოვამზადებ, მიუხედავად ილიას ქართული თუ ევროპული სამზარეულოს უზარმაზარი გაქანებისა.
  8. დავით კლდიაშვილით დავასრულებ, ეს განსაკუთრებული ქართველი მწერალი, რომელმაც სიცილის სიმწარე და სარკაზმის ტრაგიკულობა განსაკუთრებულად აღწერა, მცირემიწიანი იმერეთის საოცარ ტილოებს ქმნის. ამიტომაც მისი კერძიც იმერული იყოს – სანელებლებით ამოზელილი ლობიო (რომელსაც ხშირად შეხვდებით მისი პერსონაჟების რაციონში), პრასის მწნილი და იმერული, მომჟავო ღვინო.

 

კიდევ ბევრი კერძი და ამბავია მოსაყოლი, თუმცა აქ დავასრულებ და მკითხველის მადიანობასაც გისურვებთ.

კომენტარები

მსგავსი სიახლეები

ბოლო სიახლეები

ვიდეობლოგი

ბიბლიოთეკა

ჟურნალი „მასწავლებელი“

შრიფტის ზომა
კონტრასტი