ხუთშაბათი, მარტი 28, 2024
28 მარტი, ხუთშაბათი, 2024

სალიტერატურო ენა და დიალექტები – მხატვრული და დოკუმენტური პროზა , როგორც დამხმარე რესურსი

გიორგი კეკელიძის “გურული დღიურების ” შესახებ, მგონი,  მთელმა საქართველომ გაიგო, ყველა, ვისაც წიგნის კითხვა უყვარდა თუ არ უყვარდა, ამ წიგნის მკითხველად იქცა. წაკითხვების და გაყიდვების ლიდერი წიგნის ეპიზოდები, თავიდან, სწორედ ჩვენი  ინტერნეტგაზეთის გვერდებზე ქვეყნდებოდა.

წიგნის მხატვრულ ღირსებებსა თუ თავისებურებებზე ალბათ ლიტერატურათმცოდნეები ილაპარაკებენ, მე კი, როგორც კონკრეტულმა მასწავლებელმა,  მინდა,  მოგიყვეთ, თუ როგორ შეიძლება “გურული დღიურები” და ზოგადად,  დოკუმენტური თუ მხატვრული პროზა, ზეპირი ისტორიები თუ გადმოცემები,  საგაკვეთილო რესურსად გამოიყენოთ.

დიალექტოლოგიური რუკა

როდესაც ქართულ ენასა და დიალექტებზე ვსაუბრობთ, თვალსაჩინოების საუკეთესო მაგალითი, რასაკვირველია, ცოცხალი, საინტერესო ლიტერატურული ტექსტია, მითუმეტეს, თუ იგი თანამედროვე ავტორს ეკუთვნის. შეგიძლიათ გეოგრაფიის მასწავლებელი დაიხმაროთ, შექმნათ  საქართველოს  დიალექტოლოგიური რუკა, ხოლო კონკრეტულ დიალექტს ლიტერატურული აღნიშვნაც გაუკეთოთ იმის მიხედვით, რომელ ცნობილ ტექსტსა თუ  ნაწარმოებში გხვდებათ ეს დიალექტი. მაგალითისთვის, დიალექტოლოგიურ ატლასზე გურიასთან „ გურული დღიურების”, ეგნატე ნინოშვილის ან ნოდარ დუმბაძის პროზის ლინკს მიანიშნებთ,  თუშეთთან, ვთქვათ, გიორგი ცოცანიძის შესანიშნავ წიგნს „შეთე”, რომელიც თუში გმირის, შეთე გულუხაისძის შესახებ მოგვითხრობს, მესხეთთან შეგიძლიათ მარინე ბერიძის „პირდაპირი რეპორტაჟები წარსულიდან” დააკავშიროთ,  იმერეთთან, კერძოდ ქუთაისთან – რეზო გაბრიაძის შესანიშნავი „ქუთაისი ქალაქია”…

1.ადამიანთა პორტრეტები

ეს მცირე პროექტი შეგიძლიათ თქვენს სკოლაში, ქუჩაზე, უბანში ან სოფელში განახორციელოთ.  ირჩევთ რამდენიმე ადამიანს, რომელიც თქვენთვის ზეპირი მთქმელი იქნება და შემდეგ პერსონაჟადაც იქცევა.

ბავშვებთან ერთად წინასწარ მოამზადეთ მცირე კითხვარი, რომლის საშუალებითაც ჩაწერთ  ინტერვიუს  წინასწარშერჩეულ რესპოდენტთან, შეიძლება იგი  თქვენივე თანამშრომელი იყოს, ან , ვთქვათ, სკოლის დარაჯი, ან რომელიმე მოსწავლის ოჯახის წევრი.

 ჩაწერილი ინტერვიუ გაშიფრეთ, გამოყავით მნიშვნელოვანი აქცენტები და თქვენს მოსწავლეებს დაავალეთ,  ყველამ საკუთარი, ლიტერატურული ინტერპრეტაციით დაწეროს ამ რესპოდენტის ამბავი.

შეიძლება ძალიან მნიშვნელოვანი ამბებიც ჩაიწეროთ, შექმნათ თქვენი ქუჩის წარსულის ჩანაწერი, აღადგინოთ და გააცოცხლოთ ძველი ამბები, მოკლედ, იმოგზაუროთ დროში.

2.ჩაიწერე შენი წარსული

როდესაც საპროგრამო თემატიკა ახლო წარსულზე ყურადღების გამახვილებას მოგთხოვთ, დაგეგმეთ თქვენი სამეცნიერო პროექტი. მოსწავლეები დაყავით ჯგუფებად და დაავალეთ, საბჭოთა პერიოდთან დაკავშირებული ამბები მოიძიონ და ჩაიწერონ – იქნება ეს ყოფითი, ყოველდღიური ცხოვრება, რეპრესიების ისტორიები, სკოლასა და განათლებასთან დაკავშირებული მოგონებები, შემდეგ, თითოეულმა ჯგუფმა დაამუშაოს ჩაწერილი მასალა და შესაბამისი ფოტოგაფორმებით წარმოადგინოს პრეზენტაციის სახით.

იქნებ ისეთ მნიშვნელოვან ამბებსაც წააწყდეთ, როგორსაც, ვთქვათ, საბჭოთა წარსულის კვლევის ლაბორატორიის მიერ გამოცემულ შესანიშნავ წიგნში „ დაკარგული ისტორია – მეხსიერება რეპრეირებული ქალების შესახებ” წააწყდებით. 

3.ჩაიწერე  და შეინახე დიალექტი

დიალექტი ენის ისეთი ვარიაციაა, რომელიც ყოველდღიურად შეიძლება შეიცვალოს, შეიძინოს ან დაკარგოს ლექსიკა, ტოპონიმიკა, ფრაზეოლოგია… გრამატიკული ფორმები თუ სინტაქსური კოსნტრუქცია, ამიტომ სინქრონიული ენობრივი სიტუაციის ჩაწერა, დაფიქსირება, მხოლოდ დარგის მეცნიერების კი არა, ამ ენობრივ გარემოში მცხოვრები თითოეული ადამიანის  ვალი, ზოგჯერ კი დანიშნულებაა.

მცირე საველე გასვლები – თქვენს სოფელში თუ ქალაქში, ან ახლომდებარე რაიონში, იქნებ ცოტა შორსაც  – ექსკურსიასაც მოაწყობდით – ტექსტების თუ სიტყვების ჩაწერა, დამუშავება და დახარისხება საინტერესო და მხიარული სასწავლო აქტივობაც იქნებოდა. აღწერეთ ესა თუ ის დიალექტი, შექმენით ლექსიკონი, ტექსტური ბაზა, აუდიოარქივი, თქვენს მოსწავლეებთან ერთად გახდით ქართული ენის და მისი დიალექტების მომვლელი და მფარველი, აღმწერი და შემსწავლელი. ჰო, რასაკვირველია, დიალეტქურ კორპუსში ჩახედვაც არ დაგავიწყდეთ.
კიდევ რამდენი რამის გაკეთება შეიძლება  – ფოლკლორის შეგროვება, ტოპონიმური ატლასის შექმნა, ქალაქური მეტყველების ჩაწერა და კვლევა და ა.შ და ა.შ.

საინტერესო წიგნები ბევრია, სასარგებლო საქმეები კიდევ უფრო მეტი, ამიტომ შეუზავეთ ერთმანეთს მხატვრული და დოკუმენტური პროზა და თქვენი აქტივობები, შეინახეთ და შეიყვარეთ ქართული ენის დიალექტოლოგიური პალიტრა, ისეთივე ფერადი და ლამაზი, როგორც ბორჯომის ხეობა შუა ოქტომბერში.

კომენტარები

მსგავსი სიახლეები

ბოლო სიახლეები

ვიდეობლოგი

ბიბლიოთეკა

ჟურნალი „მასწავლებელი“

შრიფტის ზომა
კონტრასტი