ანტიკური პერიოდიდან იტალია მნიშვნელოვან როლს ასრულებს მსოფლიო კულტურის განვითარებაში. ის გარემო, რომელშიც იტალია განვითარდა, ენათესავებოდა ბერძნულ კულტურას. XIX საუკუნეში იტალიური არქიტექტურა მთელი ევროპისთვის მისაბაძი იყო, არც საქართველო იყო გამონაკლისი. ცოტამ თუ იცის, რომ თბილისში ევროპული სტილის შექმნაც იტალიელი არქიტექტორების დამსახურებაა. სწორედ ეს არის მიზანი, რომ საზოგადოებამ და მოზარდმა თაობამ მეტი იცოდეს თავისი ქალაქის არქიტექტურასა და არქიტექტორებზე. ბევრისთვის იტალიურ არქიტექტურასთან მხოლოდ, ეგრეთ წოდებული, იტალიური ეზოები ასოცირდება.
დღევანდელი ხელოვნების მუზეუმი, რომელიც პუშკინისა და გუდიაშვილის ქუჩას ამშვენებს, იტალიელი არქიტექტორების ძმებ ჯოვანი და ჯუზეპე ბერნარდაციების სახელს უკავშირდება. თავდაპირველად ეს შენობა სასტუმრო „პალასი“ იყო, რომელიც იაკობ ზუბალაშვილმა შეუკვეთა, რომელშიც მოგვიანებით სასულიერო სემინარია განთავსდა, ახლა კი ხელოვნების მუზეუმია განთავსებული. შენობა კლასიცისტური (ამპირის) სტილშია შესრულებული და არქიტექტურის საუკეთესო ნიმუშია.
ძმები ბერნარდაციები ჯუზეპე ბერნარდაცია ძმასთან ერთად 1820 წელს ჩამოდის თბილისში და იწყებს არქიტექტურულ საქმიანობას. ისინი გამორჩეული ტოპოგრაფებიც იყვნენ.
1844 წელს თბილისში მთავარმართებლად ვორონცოვი ინიშნება. სწორედ მას ჩამოჰყავს თბილისში ორი იტალიელი არქიტექტორი: ჯოვანი სკუდიერი და ლოდოვიკო კამბიაჯო. კამბიაჯოს აინტერესებდა შეექმნა მეტი არქიტექტურული შენობა, რათა კარიერულად წინ წაეწია. მის შვილის დიმიტრის წვლილი კი, რომელიც ერმაკოვის სახელითაა ცნობილი, განუზომელია თბილისის ფოტოდასურათებაში. სწორედ ერმაკოვის დამსახურებაა, რომ ცხადად შემოგვრჩა მე-19 საუკუნის თბილისის ფოტოები. ერმაკოვს გვარი დედისგან ერგო, ხოლო მის განათლებაზე მისი მამა, ცნობილი არქიტექტორი – კამბიაჯო ზრუნავდა. სწორედ მისი დამსახურებაა, რომ ერმაკოვმა განათლება საზღვარგარეთ მიიღო და ფოტოხელოვნებას დაეუფლა.
ჯოვანი სკუდიერი – იტალიელი, რომელმაც თბილისის არქიტექტურული სახე განსაზღვრა.
იტალიური არქიტექტორული გემოვნება მრავალსაუკუნოვან ისტორიას ითვლის და ცნობილია საკუთარი სტილითა და განახლებადობის ნიჭით.
ჯოვანი სკუდიერი პირველი იტალიელი არქიტექტორი გახლდათ, რომელმაც თბილისს საკუთარი კვალი დაატყო. 1846 წელს თბილისის მთავარი არქიტექტორი გახდა და 1847 წელს მოღვაწეობა იმდროინდელი კულტურული ცხოვრების სიმბოლოს – თეატრის მშენებლობით დაიწყო, რომელიც მალევე იტალიური ოპერის მოყვარულთა თავშეყრის ადგილად იქცა. თეატრის მშენებლობა 1851 წელს დასრულდა.
თეატრი ამიერკავკასიის პირველ საოპერო სცენას წარმოადგენდა, 700 მაყურებელს იტევდა და ფასადისა და ინტერიერის დიზაინის თავისებური შერწყმით გამოირჩეოდა: სკუდიერიმ, ქ. ვიჩენცას პალადიოს ბაზილიკის მოტივებით შთაგონებულმა, თეატრის ფასადისა და შენობის გამოკვეთილად აღმოსავლური შიდა სივრცეების სრულყოფილ ერთიანობას მიაღწია.
კულტურა, პოლიტიკა და ქალაქგეგმარება: იტალიელი არქიტექტორის პროექტით შეიქმნა თბილისის სათათბიროს პირველი შენობა, შემდეგ კი მტკვარზე ქვის ხიდი (რომელსაც დღესაც თბილისელები და ქალაქის სტუმრები „მშრალ ხიდს“ უწოდებენ), პირველი კაფე და შადრევანი. სკუდიერი 1851 წელს, სამხედრო ტაძრის მშენებლობის დროს დაიღუპა.
ჯოვანი სკუდიერი დაიბადა 1816 წელს* ქ. ლუგანოში (შვეიცარია), რომლის მკვიდრი იყო ჯოვანის დედა – ანჯელა ტორიჩელი. ჯოვანის მამა – აზნაური ბერნარდო სკუდიერი – ოფიცერი, პადუელი იყო.
სკუდიერის ოჯახი ძირითადად პადუაში ცხოვრობდა, სადაც ჯოვანი სწავლობდა საიმპერატორო სამეფო უმაღლეს სასწავლებელში. სასწავლებელში სწავლისას უკვე ნათელი გახდა მისი ჭეშმარიტი სწრაფვა და არქიტექტურული ნიჭი. შემდეგ იყო ოდესა, სადაც განათლება გაიღრმავა.
1845 წლის 26 სექტემბერს ჯ. სკუდიერიმ მ.ვორონცოვს ტფილისში წერილი გაუგზავნა, რომელიც განმარტავს, რით ხელმძღვანელობდა იგი, როდესაც გამოთქვამდა სურვილს, ამიერკავკასიაში ემსახურა. „რამდენად სასიამოვნოც არ უნდა იყოს ჩემთვის ეს ყველაფერი, მე მაინც მგზნებარედ მსურს, რომ მქონდეს რამდენადმე უფრო ფართო ასპარეზი, რათა
ვაჩვენო ჩემი მონდომება და ჩემი შესაძლებლობები”.
ოდესიდან ტფილისში ჯ. სკუდიერი 1846 წლის 23 თებერვალს ჩამოვიდა. 1846 წლის 28 თებერვალს კი ამას უკვე მოჰყვა მისი ტფილისის საქალაქო არქიტექტორის მოვალეობის შემსრულებლად დანიშვნა.
საინტერესოა ჯ. სკუდიერის რაპორტი კავკასიის მეფისნაცვლის კანცელარიის ვიცე-დირექტორის სახელზე, სადაც ის წერს: „ჩემი საქალაქო არქიტექტორის თანამდებობაზე სამსახურის დროს და 1847 წელს საკარანტინო-საბაჟო განყოფილებაში გადასვლისას, მიხეილ სიმონის ძის (ე.ი. ვორონცოვის) ნებით, მომეცა შემდეგი მნიშვნელოვანი დავალებები, ჩემი უშუალო მოვალეობის იქითა და ყოველგვარი ანაზღაურების გარეშე, კერძოდ: 1) 1846 წელს
თეატრის პროექტი; 2) აგრეთვე 1846 წელს ქვის ხიდის ნახაზები; 3) მ. ვორონცოვის დავალებით შედგენილია პროექტები: სახაზინო აფთიაქისა და საავადმყოფოს რეკონსტრუქციაზე; 4) მ. ვორონცოვის ბრძანებით შედგენილია ქ. ტფილისში საკორპუსო ტაძრის პროექტი, დამტკიცებული 1848 წლის 3 თებერვალს”.
ჯ. სკუდიერის მიერ შესრულებულ იქნა სხვა პროექტებიც, მაგრამ ყველაზე მნიშვნელოვანი საზოგადოებრივი შენობა XIX საუკუნის შუა ხანების თბილისში იყო თეატრი, რომელიც, ამავე დროს, არქიტექტურის ყველაზე მნიშვნელოვან ნაგებობასაც წარმოადგენდა. მნიშვნელოვანია, მომავალმა თაობამ იცოდეს საკუთარი ქალაქის ისტორია, სადაც იზრდება და ყალიბდება მოქალაქედ. ვფიქრობ, თუ მოსწავლეები გაიაზრებენ თითოეული არქიტექტურის მნიშვნელობას, მეტად გაუფრთხილდებიან და დაიცავენ მას. საამაყოა, რომ ერთ-ერთი გამოჩენილი იტალიელი არქიტექტორების შემოქმედება ასე ალამაზებს ჩვენს ქალაქს.
გამოყენებული ლიტერატურა:
- ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია,
- wikipedia
- სტატიები
