„მრავალნი არიან ჩინებულ და მცირედნი რჩეულ“ (მათე 20, 16).
ქართული ლიტერატურის ისტორიაში დავით გურამიშვილი წარმოგვიდგება როგორც „მწუხარე სახის რაინდი“, მარადის მგლოვიარე და დაკარგულ ღვთაებრივ სამყაროს მონატრებული, სამოთხისეულ ნეტარებას მოწყურებული. მის პალიმფსესტურ ლექსებს, „ორგზითვე ნაყოფის მომცემთ”, ღრმა და სრულყოფილი გააზრებისთვის სჭირდებათ გზის გამკვალავი, უპირველეს ყოვლისა, საღვთისმეტყველო საკითხებში ღრმად განსწავლული, ბიბლიის ძველი და ახალი აღთქმის წიგნების მცოდნე. სწორედ ამგვარ მეგზურად წარმოგვიდგება თავის წიგნში ლალი დათაშვილი. ის სიყვარულით მიგვიძღვება იმ გზებზე, რომლებიც პოეტმა გაიარა, რათა პასუხები ეპოვა იმ ეგზისტენციალურ კითხვებზე, რომლებიც ნათელყოფდა ადამიანური არსებობის აზრსა და მიზანს, სიკვდილ-სიცოცხლის განუყოფლობის საიდუმლოს, ბნელისა და ნათლის დაპირისპირებას რაობას.
იმ სამეცნიერო და სასწავლო-შემეცნებით წიგნებს შორის, რომლებიც ლალი დათაშვილმა, შესანიშნავმა პედაგოგმა, გამორჩეულმა მეცნიერმა, ფილოლოგიის დოქტორმა დაწერა, უდავოდ ღირსეულ ადგილს დაიკავებს დავით გურამიშვილის შესახებ ნაშრომი, რომელშიც წარმოჩენილია პოეტის ცხოვრება და შემოქმედება, „დავითიანის“ მხატვრული სამყაროს სიმბოლურ-ალეგორიულ სახეთა სისტემა, წარმავლობისა და მარადიულობის ოლამური ერთობა, მისი პოეზიის ესთეტიკა და თავისებურებანი.
ლალი დათაშვილი კარგად იცნობს გურამიშვილის შემოქმედების შესახებ არსებულ ნაშრომებს, ამიტომ პასუხისმგებლობითა და ღირსებით ეკიდება სხვათა ნაღვაწს. ის ცნობილ მეცნიერთა თვალსაზრისებს ითვალისწინებს და თავის სათქმელს ამბობს. ამ წიგნში ბევრია ისეთი მიგნება, მხატვრულ-სახეთა იმგვარი ანალიზი, რომლებიც „დავითიანის“ ცალკეულ დეტალებს ახალ მნიშვნელობას ანიჭებს. ავტორი გამოირჩევა განსხვავებული და ორიგინალური ინტერპრეტაციის უნარით, რაც მის ერთგვარ ლიტერატურულ გეშსა თუ ალღოზე მეტყველებს.
წიგნის სტრუქტურული მრავალფეროვნება მკითხველს საშუალებას აძლევს, გურამიშვილის შემოქმედება სხვადასხვა რაკურსით გაიაზროს. მიუხედავად რთული თემებისა, რომლებზეც მსჯელობს ავტორი, წიგნი სულმოუთქმელად იკითხება, ამას კი განაპირობებს ავტორის სადა, ნათელი სტილი, თხრობისა და მსჯელობის მიმზიდველი მანერა. ის უპირველესად გურამიშვილის პორტრეტს გვიხატავს, რათა ცოცხლად და შთამბეჭდავად წარმოაჩინოს ის დრო-სივრცული კონტექსტები, რომლებიც „დავითიანის“ პოეტურ რეფლექსიებს განაპირობებდა. მკითხველი თვალს მიადევნებს პოეტის ტრაგიკულ ბედისწერას, დაშლილ-დაქუცმაცებული, აოხრებული ქვეყნის ცხოვრებასთან გადაჯაჭვულს, და ნათლად წარმოიდგენს უცხოეთში გადახვეწილ, მარტოსულ, უსამშობლოო, სულით ობოლ პოეტს, თეთრად გათენებულ ღამეებში ლოცვად დამდგარს, მარადის მღვიძარეს, ზეციური სიძის მომლოდინეს, ცრემლადმდინარეს, ღამეული ვარსკვლავების მოტრფიალესა და კაცობრიული ცოდვა-მადლის, სიყვარულისა და სიძულვილის, სიკეთისა და ბოროტების ჭიდილის არსზე ჩაფიქრებულს.
პოეტის პიროვნული ტრაგიზმი და ზოგადსაკაცობრიო საფიქრალი კარგად წარმოჩნდება წიგნის ცალკეულ თავებში, რომლებიც ბიბლიურ კონტექსტშია ახსნილ-განმარტებული. პირველ თავში მკითხველისთვის ცხადი ხდება გურამიშვილის პროვიდენციალიზმის არსი, მისი ერთგვარი ნათელმხილველობა, რომლის საშუალებითაც ის დროს განუყოფელ ერთიანობაში აღიქვამდა და ადამიანს ზესთასოფლისკენ გზას უკვალავდა. ავტორის მსჯელობის მწყობრ, ლოგიკურ მდინარებაში კარგად წარმოჩნდება პოეტი, უძღები შვილივით სახლიდან წასული და დაკარგული, რომელიც ნატრობდა მამის მზრუნველ თვალს, რათა წარწყმედას გადარჩენოდა, უფალი-მწყემსის ფარას ჩამორჩენილს მგელი არ დაპატრონებოდა. ავტორი საინტერესოდ ხსნის „დავით გურამისშვილის ლეკთაგან დატყოების“, „სიზმრის“, „ტყვეობითგან გაპარვის“ და სხვა მნიშვნელოვანი მხატვრული დეტალების არსს, მიზანსა და დანიშნულებას. იგი სამეცნიერო ლიტერატურაში აქამდე შეუმჩნეველ ნიუანსებზე ამახვილებს ყურადღებას და გურამიშვილის პოეზიის აღქმის ახალ სივრცეებს ქმნის. ეს მით უფრო მნიშვნელოვანია, რომ „დავითიანი“, როგორც კლასიკა, მარადის თანამედროვეა. მიღმური სამყაროს ჭვრეტით, ცოდვის ანატომიის გაჩხრეკით, სიკვდილის დაცინვითა და თვითირონიით იგი ეხმიანება მსოფლიო ლიტერატურის ისეთ გამორჩეულ პოეტებს, როგორებიც არიან დანტე ალიგიერი, ფრანსუა ვიიონი, პოლ ვერლენი თუ შარლ ბოდლერი.
მეორე თავში „დავითი და უფალი“ ავტორი გურამიშვილის ღრმა ფიქრების ნაკადებში გვამოგზაურებს, უფლის შეუცნობელ გზებზე მოხეტიალე დავითის ტკივილიანი, სინანულით სავსე აღსარებების მსმენელად გვაქცევს. ის პოეტის მხატვრულ სახეებს, ხშირად რამდენიმეგვარად კოდირებულს, სახარებისეული პარალელების, შუა საუკუნეების საღვთისმეტყველო სწავლებათა კონცეფციების, რელიგიურ-ფილოსოფიური თუ მისტიკური შეხედულებების, წმინდა მამათა განმარტებების მოხმობით შიფრავს და ამგვარად მხატვრული ტექსტის პასაჟებისა თუ ცალკეული სტრიქონების დაფარულ მნიშვნელობებს ცხადყოფს.
მესამე თავში წარმოჩენილია, თუ როგორ შეძლო გურამიშვილმა წმინდა ღვთისმშობლის სახის გამოკვეთა მხატვრულ ტექსტში, რა ფუნქცია და მიზანდასახულება მიანიჭა დედა ქალწულს, როგორ შექმნა ერთგვარი პოეტური აპოკრიფები. ავტორი ყურადღებას ამახვილებს იმ სიმბოლურ-ალეგორიულ სახეებსა თუ ემოციურ დეტალებზე, რომელთა დახატვითაც პოეტმა მაღალი ოსტატობით შეძლო, სულისშემძვრელად გადმოეცა ჯვარცმული ქრისტეს დატირება. ღვთისმშობლისთვის აღვლენილი ლოცვა ცხადყოფს პოეტის უნარს, არა მხოლოდ გამოიყენოს არსებული საღვთისმეტყველო სიმბოლიკა, არამედ თვითონაც შექმნას გასაოცარი მეტაფორული სახეები და ყოველი სტრიქონი ისეთი შინაგანი ძალით დამუხტოს, რომ მკითხველმა დაინახოს, გაიგონოს და კიდევ ერთხელ იგრძნოს ცოდვით დაცემის ტკივილი. ამგვარად, პოეტისეული თვითგვემა, ჯოჯოხეთის მოლანდებით შიშჩამდგარი მისი თვალების „ხილვა“ მკითხველში კათარსისულ რეზონანსს იწვევს.
თითქოს რაღა უნდა ითქვას „დავითიანის“ დიდაქტიკურ მოტივზე, მაგრამ ავტორი აქაც ახერხებს დარჩენილი ბნელი „წიაღების“ განათებას და მათთვის მნიშვნელობათა მინიჭებას. იგი წარმოაჩენს ნამდვილი ცოდნისა და განათლების შესახებ გურამიშვილისეულ თვალსაზრისებს, რომელთა მიხედვითაც, რწმენისა და ინტელექტის განუყოფლობით ადამიანმა უნდა შეძლოს როგორც საკუთარი წარსულის, კულტურის, ისტორიის, ასევე კაცობრიობისა და კოსმოსის გააზრება, რათა განსაზღვროს თავისი იდენტობა. მხოლოდ ამგვარად იქნება შესაძლებელი პიროვნების ჩამოყალიბის რთული გზის დაძლევა, „ღვთის მსგავსებისა და ხატების“ შენარჩუნება.
მრავალფეროვანი, ღრმა და მახვილგონივრული ავტორისეული მსჯელობები ეძღვნება წუთისოფლის რაობის, გურამიშვილისეული „მართლის თქმის“ მხატვრულ პრინციპთა, „ქართლის ჭირის“ მრავალშრიან პოეტურ სახეთა ახსნა-განმარტებას. ინტერტექსტუალური პარალელებით ავტორი ცხადყოფს იმ კავშირს, რომელიც დავით გურამიშვილის სწავლებას ბიბლიურ სიბრძნესთან, დავით წინასწარმეტყველის ფსალმუნებსა თუ სოლომონის იგავებთან აქვს.
წიგნში ყურადღებას იქცევს „დავითიანის“ შესახებ ზოგადი ხასიათის წერილებიც, რომლებშიც ავტორი სხვადასხვა მნიშვნელოვან საკითხს იკვლევს. მაგალითად, სასწაულების არსსა და როლს ადამიანის სულიერი განვითარების გზაზე, წმინდა მამათა სახეებს, სახარებისეულ იგავთა მხატვრულ ფუნქციებს და სხვა. წიგნის ბოლოს თავმოყრილია პოემიდან გამოკრებილი გურამიშვილის აფორიზმები, რომლებიც კიდევ ერთხელ ცხადყოფს „გრძელი სიტყვის მოკლედ თქმის“ ხელოვნებას.
წიგნში კარგად წარმოჩნდება, თუ როგორ იმემკვიდრა გურამიშვილმა რუსთველისეული გამოთქმის მაღალი ოსტატობა, როგორ გააგრძელა პოეტური სიტყვის როგორც ლოგოსის, „საღვთო საღვთოდ გასაგონის“, „მსმენელთათვის დიდი მარგის“, მდიდარი რითმისა და რიტმის ტრადიცია.
ამგვარად, ლალი დათაშვილს საქმის ცოდნითა და გამოცდილებით, ლაღად და თავისუფლად შეჰყავს მკითხველი „დავითიანის“ ქვეტექსტების სიღრმეებში და გურამიშვილის სიტყვის მაგიასა და ენერგეტიკას აზიარებს. ამ ნაშრომით ის პოეტის შესახებ არსებულ გამოკვლევებს ამდიდრებს, ქმნის ერთგვარ „სამაგიდო წიგნს“ მეცნიერთა, სტუდენტთა, პედაგოგთა, მოსწავლეთა თუ ლიტერატურის მოყვარულთათვის. წიგნის წაკითხვის შემდეგ მკითხველს კიდევ დიდხანს გაჰყვება დავით გურამიშვილის სულის სინათლე, რომელიც სანთელივით გაუძღვება სამყაროსა და საკუთარი თავის შემეცნების ძნელ, ხიფათებით სავსე გზაზე.
