ბაბუაჩემი რომ ახლა ოთხმოცდახუთი წლის იყოს და მიწაში არ იწვეს, ვეტყოდი, რომ დღე არ ყოფილა, მასზე არ მეფიქროს, მისი საზომით არ გამეზომოს ყველაფერი და მისი სიტყვები (მკვეთრიც, მკაცრიც, გამოზომილიც) არ მომგონებოდეს სიხარულისა და გაჭირვების დროს. მაგრამ ბაბუაჩემი ახლა ოთხმოცდახუთი წლისაა და სამეგრელოს ერთ-ერთი სოფლის მიწაში წევს, როგორც ცხოვრებასთან და ავადმყოფობასთან უთანასწორო ბრძოლაში დამარცხებული კაცი.
რაც თავი მახსოვს, სულ სკოლის დირექტორი იყო, მაგრამ არასდროს გვისაუბრია სკოლის შესახებ. ჯერ ერთი, თვითონაც ერიდებოდა სამსახურის ამბების ოჯახში შემოტანას, შვილიშვილებისთვის მოყოლას და მეორეც: მე, რაც სხვისგან მესმოდა, ისიც მყოფნიდა სოფლის სკოლის დირექტორზე, რომელიც დილაუთენია გადის (ბებიაჩემი ჭიშკრამდე მისდევდა წამლებით ხელში, დალევა არ დაგავიწყდესო) და შინ გვიან ბრუნდება. ხისტი, პრინციპულია და, ხმებს თუ დავუჯერებთ, მექალთანეც.
ეს უკანასკნელი რამ არასდროს უღიარებია, უფრო პირიქით – თავს არიდებდა და რასაც შევსწრებივარ, ხუმრობითაც არ უნდოდა თავისი თავგადასავლების გახსენება. სამაგიეროდ, ერთხელ, შუქი რომ არ მოვიდა (არც გაგვკვირვებია) და ყველანი ლამფას შემოვუსხედით…
სახლს ვაშენებდი, მეგონა ყველაფერი მოვიმარაგეო. მასალები მოვზიდე, სხვებიც მეხმარებოდნენ, მარტო რას გავხდებოდი, გზადაგზა მემატებოდა საზრუნავი და მოსატან-წასაღები, მაგრამ როგორღაც ავუდიოდი, საშველიც გამოჩნდებოდა ხოლმე, ხელსაც ვიღაც წამაშველებდაო. საქმესაც შეეტყო – წინ მიიწევდაო. ერთხელ, ვდგავარ ამოყვანილ კედლებთან, გავცქერი ოთხივე კუთხეს და ფიქრში მაქვს, დღე-დღეზე იატაკი უნდა დავაგო, ოთახებსაც მოვხაზავ და ცოლ-შვილს შემოვიყვან-თქო. ის დროა, ერთიანად რომ გაუჭირდა ყველას. მასწავლებლებს რა უნდა გვქონოდა – რაც გვქონდა, აღარ გვიჩერდებოდა ხელში. ამ დროს კი ისე იმედიანად, გულიანად ვარ, ფონს გავედი, აჩხერილი კარკასი სახლს დაემსგავსა და… თურმე რაც ფიცარი მაქვს, ოდნავადაც ვერ გაწვდება იატაკს! სულ ოდნავ! საიდან გინდა მოიტანო, ვის გინდა თხოვო. ვისთანაც მიმესვლებოდა, შეწუხებული მყავს ყველა: ზოგმა ისე გამიმართა ხელი, ზოგმა მადროვა და მერე გავუსტუმრე, რაც ჯამაგირი მქონდა, ისედაც ამ სახლს ვახმარდი. თავს ზემოთ ძალა არ არისო, რომ იტყვიან, იმ დღეში ჩავვარდი. მოკვდი თუ გინდა! ან სად გინდა იშოვო, ან რა უნდა ქნა, მეტი რომ იშოვო და ამ ხელმოჭერილი ყოფიდან გააღწიო. რას იზამ, უკეთესს ვერაფერს მოიფიქრებ. რაზეც ოცნებობდი და დღე-დღეზე ასრულებული გეგონა, ისე დაგშორებია, ისე ერთიანად წამოუკრეფია საგნები, უკვე იმ ფიცრებსაც ვერ ამჩნევ, მოხდენილად რომ ეწყო და მხოლოდ იმისთვის გყოფნიდა, იატაკის დაგება რომ დაგეწყო. დაგეწყო და მეტი არაფერი. უკვე ვერაფერს ვამჩნევდიო, ყველაფერი ჩამმწარდა და ყველაფრის ხალისი დამეკარგაო, – ჰყვებოდა ბაბუაჩემი, – ხელები ავიფარე სახეზე და უღონობისგან ავტირდიო. ამას შევაფარე თავი, სასოწარკვეთისგან ამან მიხსნაო.
მისი ცხენიდან ჩამოვარდნისა და ფეხის მოტეხვის ამბავი ერთ ნოველაში (`თქვა ბნელმან არაკი~) უკვე მოვყევი და ახლა მისი გამეორება მხოლოდ იმისთვის მინდა, ჩემიტოლა ბაბუაჩემი რომ არ წამეშალოს გონებიდან.
– შენოდენა ვიქნებოდიო, – ასე მიყვებოდა და წიგნშიც ასე გადავიტანე, – როცა ყველაზე სუსხიანი ტკივილი ვიგრძენი პირველად. ტკივილი კვდომის განცდაზე არანაკლებია, ზოგჯერ ერთი მშვიდი სიკვდილიც განატრებინოს იქნება. გამჩენს ეხვეწები, გამათავე, რას მაწვალებ, მომასვენე ამ საცოდაობისგანო.
სოფელში, არ ვიცი რაღაზე და რანაირად, სამხედრო მანქანით რუსი სალდათები იყვნენ მოსული. ვერ გეტყვი, იყვნენ თუ უბრალოდ ჩვენს სოფელზე გადიოდა მოჭრილი გზა და აქედან არჩიეს წასვლა. მე მხოლოდ ის მახსოვს, შინდისფერი ბედაური რომ მება საბალახოზე, ამ ჯარისკაცების დანახვაზე თოკი ავხსენი და მანქანას გამოვენთე.
გაჭენება უნდა, თორე ყველა ცხენი ისედაც თოხარიკია. ჰაერს ტალღებად მივშხეფავდი, ლაგამიდან ხელი მისხლტებოდა, გაოფლილ ცხენზე სრიალებდა უნაგირი, რუსები მანქანის უკანა კოფოდან მისტვენდნენ და მახელებდნენ. შესახვევთან ცხენი მოსრიალდა უცები შემობრუნებისგან, სადავე ვერ შევიმაგრე და უნაგირს მოვწყდი.
გაფრენაზე მეტად დახეთქება მახსოვს. მუხლით დავემხე გაღორღილ მიწაზე. სისხლმა ტანსაცმლიდან გამოატანა, ტკივილმა წამართვა გონება. გამოფხიზლებულს თავი მკვდარი მეგონა. თვალში კარგახანს ვერ გამოვიხედე. ყურში ჯერაც ჩამესმოდა აუტანელი წუილი. დაგლეჯილი სახე მეფხანებოდა, უმორჩილოდ მითამაშებდა ნატკენი მუხლის კუნთიო.
ასე მიყვებოდა და მეც სიტყვა არ ჩამიმატებია ზედმეტი. ის კი არა, მხატვრის ნიჭი რომ მქონოდა, ჯერ იმ ჟურნალში, სადაც ეს ნოველა პირველად დაიბეჭდა და მერე წიგნში, სადაც ერთ-ერთ რიგით ნაწარმოებად შევიდა, სიამოვნებით ჩავხატავდი დიდ ნაიარევს ბაბუაჩემის მუხლსზემოდან, რომლის ჩვენებასაც ისე ხშირად ვთხოვდი, რომ ახლაც ზედმიწევნით მახსოვს. ეს იქნებოდა ჩემიტოლა ბაბუაჩემი – ნატკენი და ტკივილისგან დამტვრეული სხეული, ისეთი, რომელიც დღეს აღარავის ახსოვს.
