ვგიჟდები ძველებურ შავ-თეთრ ფოტოებზე, განსაკუთრებით – ლამაზი ქალების ფოტოებზე, მათ წვეტიან საყელოებზე, დავარცხნილ თმაზე, მშვიდ სახესა და რაღაცნაირ, დალაგებულ გამომეტყველებაზე.
დედა ახალგაზრდობის ფოტოებზე ძალიან ლამაზია. ასეთი საოცარი სიმეტრია, ულამაზესი ხელები, სიმშვიდე, გონიერება ფოტოსურათზე იშვიათად თუ მინახავს.
ამას წინათ საჯარო ბიბლიოთეკამ ფოტოების გაციფრულების შესახებ გამოაცხადა: მიიტან ფოტოს, გააციფრულებენ და უკან გამოგატანენ, მომავალ თაობას კი საქართველოს ისტორია დარჩება – ჩვეულებრივი და არაჩვეულებრივი ადამიანებისგან შემდგარი ეპოქის პორტრეტი, ფაქტობრივად, ეპოქის ფოტოკორპუსი.
ჰოდა, ამ პროექტისთვის ფოტოებს ვარჩევდი.
ულამაზესი ცისფერთვალა ბებიაჩემი. მეორე ბებოს მორიდებული, ჩითის კაბა და გადაკალმული წარბები. პონტოელი ბერძნები. მეგრელი ბაბუაჩემი – ტანმორჩილი, დიდი ულვაშით და განუყრელი სვანური ქუდით. მამაჩემი, რომელსაც ძალიან ვგავარ. ბებიაჩემის მამა – წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების წევრი.
ბებიაჩემის დედა – ფაშფაშა თავადის ქალი.
ულამაზესი სახეები, ღიმილი, დარბაისლობა, ზოგჯერ – ზედმეტად დაყენებული მზერა.
ისე ვათვალიერებ, როგორც ხელოვნების ნიმუშებს. ასეცაა, თითოეულ ფოტოზე ფოტოგრაფს იმდენი უმუშავია – კომპოზიცია, ჩრდილები, ხასიათები… ციფრული ფოტოგრაფიის განვითარებამ უცაბედი, შემთხვევითი კადრების აღბეჭდვის საშუალება მოგვცა, თუმცა ის რაღაცნაირი, მუსიკალური ნოტების წესრიგით დაგეგმილი და ჰარმონიული ფოტოები, ჩვენი მშობლების ალბომებში რომ ვათვალიერებდით, თანდათან გაქრა. გაქრა მენუეტები და სონატინები ჩვენი სანოტო რვეულებიდან. ასეთი განცდა მაქვს, რა ვიცი…
ფოტოების კიდევ ერთხელ გადათვალიერებისას ჩემს ყურადღებას ერთი ჩემთვის უცნობი გოგონას ფოტო იქცევს – ლამაზი, სწორი კოლხური ნაკვთები, მშვიდი გამომეტყველება. ასე მერვე-მეცხრეკლასელი იქნება. მისი რამდენიმე ფოტოა დედას არქივში. გადმოვაბრუნე – ლამაზი კალიგრაფიით ნაწერი ლექსი სამუდამო მეგობრობაზე. ეს კალიგრაფია სხვაგანაც მინახავს, მაგალითად, გერმანული ბალადების კრებულის სატიტულო გვერდზე.
ყოველთვის ძალიან მიყვარდა ეს წიგნი ლორელაისა და პირქუშ ყაჩაღებზე….
დედას ვეკითხები გოგონას ვინაობას.
იმ ხანებში, როცა არც სოციალური ქსელები არსებობდა, არც ინტერნეტი, იყო ორი გოგონა, ერთი – თბილისიდან, მეორე – აფხაზეთიდან. მათ ერთმანეთი არასდროს უნახავთ, მაგრამ დიდხანს მეგობრობდნენ – წერილებს სწერდნენ, წიგნებსა და ფოტოებს უგზავნიდნენ ერთმანეთს.
როგორ გაიცანი-მეთქი, დედას ვეკითხები.
ის იღიმის თავისი განუმეორებელი, ნათელი ღიმილით და იხსენებს პოპულარულ გაზეთ „ნორჩ ლენინელს”, სადაც მისი სკოლის ფიზიკის წრის მოსწავლეების ფოტო გამოქვეყნდა. გამოქვეყნდა და უამრავი წერილი მოვიდა დედაჩემის, პატარა ხუთოსანი გოგონას მისამართზე. მათ შორის – წებელდელი გოგონასიც, რომელთან მიწერ-მოწერა დიდხანს გაგრძელდა.
ვათვალიერებ ფოტოებს, ვკითხულობ მინაწერებს, ლექსებს, ფრთიან ფრაზებს…
წერილები არ წამიკითხავს, მაგრამ წარმომიდგენია, რა უნდა ჰქონდეს სასაუბრო ორ 15-16 წლის გოგონას. ჯერ – წიგნები და ქართულის მასწავლებელი, მერე – ოცნებები და გეგმები, სად ისწავლიან, რას გააკეთებენ, როგორ შეცვლიან სამყაროს, მერე ალაგ-ალაგ ბიჭების სახელებიც გაკრთება, მერე უფრო მკაფიოდ გამოჩნდება ვინმე, იმავესკოლელი ან იმავეუბნელი, რომელზე მოყოლილ ამბებსაც თანდათან უფრო მეტი აბზაცი დაეთმობა მელნით ნაწერ სტრიქონებში.
– მერე? მერე რა მოხდა? – ვეკითხები დედას.
განსაკუთრებული – არც არაფერი: უნივერსიტეტი, ოჯახი, პრობლემები… აღარ იყო დრო წერილების საწერად და დაეკარგა ორ გოგოს ერთმანეთის მისამართი და კვალი.
მერე აფხაზეთიც დავკარგეთ.
როცა ომზე, დევნილობასა და დაკარგულ ზღვაზე ვსაუბრობთ, დედას ყოველთვის უწყლიანდება თვალები, ხმა დაბალი და ნესტიანი უხდება, როგორც ზაფხულის საღამო ზღვის სანაპიროზე.
– ნეტავ სად არის, ნეტავ როგორ არის, სად ცხოვრობს, – კითხულობს ხოლმე დედა, რომელიც ახლა ახალშეღერებული, კიკინებიანი გოგოა თეთრი, გახამებული წინსაფრით და შორეულ აფხაზეთში მცხოვრები მეგობრის ნაჩუქარ ფრანგულ პოეზიას კითხულობს, – მგონი, სადღაც, ტელევიზორში თვალიც მოვკარი, ნეტავ როგორ არის, ნეტავ სად არის…
მე ვზივარ, ვათვალიერებ ფოტოებს, რომლებზეც ლამაზი კოლხი გოგონა დაფნარში სკამზე ზის, გვერდით დიდი სასკოლო ჩანთა უდევს და ლამაზ, მსუბუქ თმას შავი ზღვის ბრიზი უჩეჩავს იმ შორეულ, შორეულ და თან ძალიან ახლობელ აფხაზეთის სანაპიროზე…
