ერთი დილა იყო, ბებიაჩემის ნაღვლიანმა მზერამ გამაღვიძა. ცდილობდა, გაეღიმა, რათა ისეთივე მოღუშული არ გამოჩენილიყო, როგორადაც, ალბათ, გრძნობდა თავს. „ველოსიპედი აღარ გყავს”, – მითხრა მან და თვალები აუწყლიანდა. ამის დამალვა ხელისგულით სცადა. წამწამები, ძილმა საგულდაგულოდ რომ გადამიხლართა, თითებით გავაცალკევე და, ხელგაწვდილი, მთვარეულივით გავექანე საშრობისკენ, სადაც ჩემს ველოსიპედს როსტომ ბიძიას ნაჩუქარი ხელბორკილით ჯებირზე ვაბამდი ხოლმე.
საშრობი, სადაც ჩემი ოჯახის წევრები, კარის მეზობლები და პოლიციელები დამხვდნენ, ძველი გაზეთებით იყო მოფენილი. ქურდებს, რომლებიც შუაღამისას შეპარულიყვნენ შიგნით, წაეღოთ ყველაფერი, რის გამოყენებას ან გაყიდვასაც შეძლებდნენ: ალუმინის ქვაბები, რომლებშიც ბებიაჩემი ზაფხულობით ტყემალს ხარშავდა, მურაბები, კომპოტები, ცარიელი სამლიტრიანი მინის ქილები, საოჯახო იარაღი, რომელსაც ყველა თავმოყვარე მამაკაცი ინახავს საკუჭნაოში და ჩემი ველოსიპედი – ბორბლებში ფერად სადენებჩაწნული, კოხტა და თავმომწონე ლურჯი АИСТ-ი.
წინა საღამო კი ნამდვილად გამოსათხოვარი იყო. რაკი მარტოს მისი ლიფტში შეყვანა არ გამომდიოდა, ტრადიციის დაცვით, ბებიაჩემს ჩავაყვანინე. „ოცდაათამდე დათვლა”, – ასე ვიხსენებ ლიფტის კაბინაში ველოსიპედსა და ბებიასთან ერთად გატარებულ წამებს, რომლებსაც ვერაფერი შეედრებოდა მღელვარებითა და მოლოდინით. ეს იყო ადგილი ორ სამყაროს – სახლის კედლებსა და თავისუფლებას – შორის. ეს იყო შარდისა და სიგარეტის სუნით გაჟღენთილი განსაწმენდელი. გვიანობამდე იმდენი ვიქროლე, რამდენიც შევძელი, სანამ ფეხის კუნთები საპნის ბუშტებივით არ დამებერა და რუბიკონი არ გადავლახე…
ეს რუბიკონი სინამდვილეში თონე იყო. ბლაგვი, უსახური, მოხეული შენობა, რომელიც ვაზისუბნის IV და III კვარტალების გასაყარზე იდგა – ეს იყო აკრძალული მიწის კარიბჭე. მეოთხე კვარტალის ბავშვებისთვის აქ აღმართულიყო ბერლინის უხილავი კედელი; აქვე დაეშვათ საბჭოეთის გამჭვირვალე რკინის ფარდა. თითქოს დედაჩემსა და მამაჩემს იქაურობისთვის მაღალი გალავანი შემოერტყათ და მავთულხლართებით მოევარაყებინათ. ვიცოდით, საზღვრის გადაკვეთა ისჯებოდა, მაგრამ არასოდეს გვიკითხავს, რითი. გასაოცარი ისაა, რომ იმ საღამოს ყველა ეს დაბრკოლება, მშობლების მიერ წლების განმავლობაში მუქარით ნაშენი, ერთმა თეთრკაბიანმა შავგვრემანმა გოგომ თვალსა და ხელს შუა ჩამომანგრევინა. მე მას სკოლის ეზოდან ავეკიდე და ნება-ნება, ფეხდაფეხ ვდიე, ხან გავუსწარი, ხან ჩამოვრჩი. თითქოს ის მკარნახობდა ტრაექტორიას; თითქოს ლაბირინთში მყოფი მის ძაფს მივდევდი. ნელა მიაბიჯებდა? – ზანტად ვატრიალებდი პედლებს; ნაბიჯს აუჩქარებდა? – მუხლებს გასაქანს მივცემდი. და, უცაბედად, როცა მივიხედ-მოვიხედე, დავინახე, რომ თონეს გვარიანად გამოვცდენოდი. მხოლოდ მისი სახურავიღა ჩანდა და მზესაც კარგა ხანია თავქვე ექნა პირი. აკრძალულ ზონაში აღმოჩენილმა, თეთრკაბიანი არიადნე მალევე დავკარგე და სახლისკენ იმის შიშით დავეშვი, მიმიღებდა თუ არა უკანვე ჩემი უბანი. ცხადია, მიმიღო. აღმოჩნდა, რომ, აკრძალული ხილით გამძღარს, ველოსიპედის ხელბორკილით მიბმა დამვიწყებოდა და ლერჯმა АИСТ-მა, მას შემდეგ, რაც თავისი ვალი მოიხადა – პირველმა შემიყვანა თავისუფლებაში, ახალი ბედი ნახა. სხვა გზით წავიდა.
ჩემი ცხონებული ნათესავი ერთ სოფელზე ამბობდა, იქ ორი ველოსიპედი და ერთი ბოზი ყველა ოჯახში მოიძებნებაო. ბოზებისა რა გითხრათ, მაგრამ ვაზისუბანშიც ბევრი ველოსიპედი დაქროდა – ОРЛЁНОК-ები, ДЕСНА 2-ები, АИСТ-ები – ანუ ძირძველი საბჭოთა ნაწარმი. მოგვიანებით კი შეძლებულთა ოჯახებში სიჩქარიანები, ანუ ფირმა ველოსიპედები გამოჩნდა.
ძველ ბიჭებსა და მათთან გათანაბრებულებს საკუთარი ველიკები არ ჰყავდათ, სხვისით სარგებლობდნენ. სარგებლობდნენ უხეშად. მათთვის სხვისი ველოსიპედის წაყვანა და მრავალი საათის შემდეგ აცრემლებული პატრონისთვის მიბრუნება იმავეს ნიშნავდა, რასაც მეგრელებისთვის – ცხენის მოპარვა: მაგარბიჭობას. მხოლოდ მასშტაბებში იყო განსხვავება.
ამას წინათ ტელევიზორში ერთ გამაღიზიანებელ, ნახევრად ადამიან, ნახევრად რობოტ ახალგაზრდას ვუყურებდი. ასე თქვა, დამოუკიდებლობა პირველად მაშინ ვიგრძენი, როცა პირველი ხელფასი ავიღეო. მე კი დამოუკიდებლობის ხსენებაზე პირველი ორბორბლიანი ველიკი მახსენდება. მამაჩემმა დიდხანს იწვალა, სანამ მის მართვას მასწავლიდა. მთელი ამ ხნის განმავლობაში საჭეზე ხელი ეკიდა და მეხმარებოდა. ერთხელაც გამაქანა და ხელი გამიშვა. სხვა რა გზა მქონდა, სიმწრისგან პედლები დავატრიალე და გავქროლდი კიდეც. იმ წამს ყველას დამარცხებას შევძლებდი. ასე მგონია, პირველ თავისუფლებას მაშინ გრძნობ, როცა ნამდვილ ველოსიპედს მამის დაუხმარებლად გაატარებ.
ამბობენ, ადამიანებს ამპუტირებული ფეხის გული სიცოცხლის ბოლომდე ექავებათო. ლურჯმა АИСТ-მაც სწორედ ასეთი დარდი დამიტოვა. ბებიაჩემი მეუბნებოდა, ძილში პედლებს ატრიალებო, ქუჩაში ყველა ველოსიპედს ვაკვირდებოდი, ემანდ ჩემი არ იყოს-მეთქი. მოგვიანებით მეორე ცოლი შევირთე – 10 ლარად ვიყიდე ლურჯი ОРЛЁНОК-ი, რომელიც ერთი თვის შემდეგ 5 ლარად გავყიდე. 5 ლარი ალიმენტისა იყო. მესამედ მამის დაჟინებული მოთხოვნით დავქორწინდი – სიჩქარეებიანი ველიკი მიყიდა. უკვე დიდი ვიყავი, თონის საზღვარს ფეხქვეშ ვთელავდი და სხვა ვნებები მეძალებოდა, ამიტომაც ჩვენი სიყვარული ცოტა ხანს გაგრძელდა.
ახლა რომ ვფიქრობ, ძალიან ბევრს დავთმობდი იმისთვის, რომ ოცდაათს მიტანებული ველიკზე დაჯდომის მოსურნე შავსათვალიანი ბირჟავიკისთვის, მუხლგადატყავებულსა და გაოფლიანებულს, კიდევ ერთხელ მეთქვა ჩემს სიცოცხლეში ყველაზე უწყინარი ტყუილი: „ვერ დაგსვამ, ჩემი არ არის”.
