2018 წელს ესტონეთის განათლების სისტემის გასაცნობად ტალინში ვიმყოფებოდი. ქალაქის ძველ უბნებში თვალში გეცემოდათ დაწყებითი კლასების მოსწავლეთა ჯგუფები, რომლებიც სასწავლო დროს სკოლის გარეთ, ქალაქში ატარებდნენ. სპეციალური ამოსაცნობი ჟილეტებით შემოსილები, ურბანული სივრცეების შესასწავლად და აღმოსაჩენად პედაგოგებთან ერთად დადიოდნენ.
სწავლა-სწავლების რეალურ ცხოვრებასთან დაკავშირების სხვადასხვა გზა არსებობს. ერთი მათგანია საგანმანათლებლო city walks (ფეხტური ქალაქში). სანამ ამ მეთოდით ტურის დაგეგმვაზე გადავიდოდე, ჩვენი რეალობიდან აღებულ რამდენიმე საინტერესო მაგალითს გაგიზიარებთ.
საბჭოთა წარსულის კვლევის ლაბორატორიამ შეადგინა ისტორიული ტურები თბილისში, თელავში, ქუთაისსა და ბათუმში. მარშრუტების მიზანია საბჭოთა წარსულის გააზრების ხელშეწყობა ქალაქებში შემორჩენილი ნაგებობების მონახულების გზით. 2021 წლის ნოემბერში კოლეგებთან ერთად მონაწილეობა მივიღე თელავის ტურში, რომელსაც მკვლევარი ირაკლი ხვადაგიანი უძღვებოდა. მოსმენილმა ამბებმა და შენობების კედლებზე შემორჩენილმა გზავნილებმა გააცოცხლა ტრაგედიები, რომლებიც გასაბჭოების შემდეგ დატრიალდა საქართველოში.
გავიხსენებდი ასევე ტფილისის ჰამქარის ფეხტურებს ძველ თბილისში…
სამოქალაქო განათლების პედაგოგთა ფორუმი მიუნხენის ლუდვიგ მაქსიმილიანის უნივერსიტეტის გეოგრაფიის დეპარტამენტთან პარტნიორობითა და გერმანული ფონდის EVZ – Remembrance, Responsibility, Future – მხარდაჭერით ახორციელებდა პროექტს „საგანმანათლებლო сity walks“. პროექტი ითვალისწინებდა ქართველი და გერმანელი მასწავლებლების მომზადებას და საჭირო უნარებით აღჭურვას, რათა დამოუკიდებლად დაგვეგეგმა ფეხტურები ჩვენი მოსწავლეებისთვის შემდეგი მიმართულებებით:
- Un-Read Stories – არწაკითხული ისტორიები
- Un-heard People/Voices – არგაგონილი ადამიანები/ხმები
- Un-seen Art and Un-Dreamed Utopia – არდანახული ხელოვნება და არნაოცნებარი უტოპია
რა თემატიკაზე და სად შეიძლება დაიგეგმოს საფეხმავლო ტურები?
საფეხმავლო ტურების მოწყობა შესაძლებელია როგორც დიდ და პატარა ქალაქებში, ისე სოფლადაც. თემატიკა შეზღუდული არ არის. მარშრუტი შეიძლება ეხებოდეს გარემოს დაცვის საკითხებს, ადამიანთა უფლებრივ მდგომარეობას, ურბანულ პრობლემებს, ქუჩის ხელოვნებას, სახელმწიფო ხელისუფლების განაწილების პრინციპების პრაქტიკულ რეალიზებას (მაგალითად, თბილისში მოკლე მანძილზე შეიძლება პარლამენტის, მთავრობის ადმინისტრაციისა და უზენაესი სასამართლოს ნახვა), განათლებას, მედიასა და არასამთავრობო სექტორს, სატრანსპორტო პოლიტიკას, საბჭოთა წარსულის გააზრებას, კონფლიქტებს, სპორტს და სხვ. მასწავლებელს ფართო არჩევანი აქვს, რათა მოსწავლეები სკოლის გარეთ დააფიქროს თუნდაც სასწავლო პროგრამით გათვალისწინებულ საკითხებზე.
სასურველია, მარშრუტი დაგეგმვის ეტაპზე, წინასწარ შემუშავდეს. Google maps-ი ტერიტორიის მონიშვნის, შესაბამისი ინფორმაციის დატანისა და მიმართულებების განსაზღვრის საშუალებას იძლევა.
მარნეულის მუნიციპალიტეტში მუშაობა საინტერესოა. ეთნიკური თუ რელიგიური მრავალფეროვნება, ქალთა და ბავშვთა უფლებრივ მდგომარეობაზე დაკვირვება, საბჭოთა წარსულის ნაკვალევი – ეს მცირე ჩამონათვალია იმ თემებისა, რომლებზეც შესაძლებელია აქტუალური საგანმანათლებლო city walks-ის დაგეგმვა და განხორციელება. ქალაქში მწვავე პრობლემაა დაბინძურება, ამიტომ სწორედ მას დაეთმო ჩვენი პირველი ფეხტური სახელწოდებით „მდინარის ხმაური, რომელიც არავის ესმის“.
პედაგოგი კარგად უნდა იცნობდეს იმ ტერიტორიას, სადაც მოსწავლეების მიყვანას აპირებს. სივრცის კარგად შესწავლა საჭიროა იმისთვისაც, რომ სიარულის დროს ესაუბროს მონაწილეებს იმ საკითხზე, რომელსაც ეთმობა კონკრეტული მარშრუტი. ამიტომ პირველ ეტაპზე შევისწავლე მდინარე ალგეთის კონკრეტული მონაკვეთი, რომელიც ყველაზე მეტადაა დაბინძურებული. ამის შემდეგ Google maps-ის აპლიკაციაში შევქმენი რუკა თავისი მინიშნებებით (ფეხტურის განხორციელების შემდეგ დავამატე შესაბამისი ფოტოები).
საგანმანათლებლო city walks-ში მარნეულის N2 საჯარო სკოლის X კლასის მოსწავლეებმა მიიღეს მონაწილეობა.
ქალაქში მიედინება პატარა მდინარე ალგეთი. მდინარე და მისი ხეობა მოსახლეობის უპასუხისმგებლო ქმედებების გამო ძლიერ ბინძურდება.
საგანმანათლებლო сity walks-ის დაგეგმვის პროცესში ჩამოვაყალიბე საკვანძო კითხვები, რომლებზეც გავცემდი პასუხებს და მოვისმენდი მათ მოსაზრებებს.
- როგორ ექცევა ქალაქი მდინარეს?
- რატომ არ არის მდინარე ქალაქის ორგანული ნაწილი?
- რამდენად შესაძლებელია მდინარის ნაპირებზე რეკრეაციული სივრცეების მოწყობა და ხეობის ათვისება?
- რას გვეტყოდა მდინარე, ლაპარაკი რომ შეეძლოს?
ტური დავიწყეთ ადგილიდან, სადაც ქვის პატარა საწარმო მდებარეობს. საწარმოდან გამოედინება არხი, რომელიც იქვე, ახლოს, უერთდება მდინარე ალგეთს. დამუშავებული ქვები ირეცხება. ნარეცხი წყალი სწორედ ამ არხის საშუალებით ჩაედინება მდინარე ალგეთში.
მოვინახულეთ მდინარის ჭალა, სადაც შეიძლება მოეწყოს სკვერი ან ტყე-პარკი. ფეხტურის მონაწილეებმა მეორე დღეს სკოლაში წარმოადგინეს თავიანთი ხედვა და სურვილები.
მესამე გაჩერება იყო ძველი სასამართლოს შენობის მიმდებარე ტერიტორია ქალაქის ცენტრში. ეს ადგილი უპატრონოდაა მიტოვებული, დგას ხეები, იქვე მიედინება მდინარე. ნებისმიერი ევროპული ქვეყნის პატარა ქალაქი ასეთ ადგილას მოაწყობდა ძალიან ლამაზ რეკრეაციული ზონას.
ბოლო გაჩერება იყო ადგილი, სადაც მდინარე ყველაზე ახლოს მოდის სკოლასთან. აქ მდინარეში ყველაზე მეტი საყოფაცხოვრებო ნარჩენი იყრება. მოსწავლეებმა გამოთქვეს მოსაზრებები იმის თაობაზე, როგორ შეიძლება მდინარის დაცვა მსგავსი ქმედებებისგან და თავიანთ პასუხისმგებლობაზეც იმსჯელეს.
მოსწავლეებმა აღმოაჩინეს მდინარე, რომლის ხმაური არავის ესმის. ჩვენი მიზანია, მდინარის გადარჩენის მიზნით დავიწყოთ ადვოკატირების კამპანია. ვაპირებთ ამ პროცესში დაინტერესებული მხარეების ჩართვას, მედიისა და არასამთავრობო სექტორის მოწვევას, რათა უფრო მეტი ადამიანის ყურამდე მივიტანოთ მდინარის გასაჭირი.
