კომპლექსური დავალება „დანერგე მომავალი“

ჩაი მსოფლიოში ყველაზე ცნობილი და გავრცელებული სასმელია. მის სასარგებლო და სამკურნალო თვისებებზე უამრავი ლეგენდა შექმნილა და სამეცნიერო ნაშრომი დაწერილა.

„ჩაი აძლიერებს სულს, ხსნის დაღლილობას, აღვიძებს აზროვნებას და საშუალებას არ აძლევს სიზარმაცეს, მოგვერიოს; ამსუბუქებს და განაახლებს სხეულს… შეუძლებელია იმ სიმშვიდის აღწერა, რომელიც მისი დალევისას გეუფლებათ. სვით ეს მშვენიერი სასმელი და იგრძნობთ, რომ შეგიძლიათ იმ სირთულეებთან გამკლავება, რომლებიც, ჩვეულებრივ, ცხოვრებას გვინგრევს“, – ასე აღწერენ ჩაის მოქმედებას ერთ უძველეს ჩინურ ხელნაწერში.

ამბობენ, რომ ჩაი თხებმა აღმოაჩინეს: ერთხელ მათ ჩაის ფოთლები შეჭამეს და შესამჩნევად გააქტიურდნენ.

ჩაის შესახებ იმდენი წიგნი დაწერილა, რომ ყველა მათგანის წაკითხვას ადამიანის მთელი სიცოცხლეც არ ეყოფა. ხუთი ათასი წლის განმავლობაში მისი მოხმარების უზარმაზარი გამოცდილება დაგროვდა.

ევროპაში ჩაი ჩინეთიდან და იაპონიიდან დაბრუნებულმა მოგზაურებმა შეიტანეს. მის შესახებ მაშინვე დაიწერა ნაწარმოებები, მათ შორის – პორტუგალიურ და იტალიურ ენებზეც. ჰოლანდიელებმა მე-16 საუკუნის ბოლოს ჩინეთიდან ჩაის პირველი პარტია ჩაიტანეს სამშობლოში, საიდანაც ჩაი ინგლისში გავრცელდა.

აღმოჩნდა, რომ ეს სასმელი დადებითად მოქმედებს გულ-სისხლძარღვთა სისტემაზე, ხელს უწყობს საკვების მონელებას და ათვისებას. მას შესწევს უნარი, აღიქვას მავნე ნივთიერებები და დაშალოს ჩვენი კუჭის, ღვიძლისა და თირკმელების დასაცავად. გარდა ამისა, ხელს უშლის მცირე სისხლჩაქცევებს, ლორწოვანი გარსებიდან, ღრძილებიდან სისხლდენას.

ჩაის დამამშვიდებელი თვისებები უძველესი დროიდან იყო ცნობილი, მაგრამ აღმოჩნდა, რომ ის ტვინს ააქტიურებს კიდეც. სწორედ ეს სასმელი იწვევს აზროვნების სიმსუბუქეს და სისწრაფეს, აადვილებს შემოქმედებით პროცესს.

ცხელი ჩაი ზამთარში ათბობს და ზაფხულის სიცხეში აგრილებს. ის ხელს უწყობს სხეულის ზედაპირიდან აორთქლებას და აუმჯობესებს ორგანიზმის თერმორეგულაციას. ტყუილად კი არ სვამენ მას აფრიკასა და ცენტრალურ აზიაში. ჩაი ზრდის ადამიანის სხეულის გამძლეობას და იდეალურ სასმელად მიიჩნევა მოგზაურებისთვის, მეზღვაურებისთვის და ყველა იმ ადამიანისთვის, ვინც ხშირად განიცდის ფიზიკურ და ნერვულ დაძაბულობას. სხვა საკვების უქონლობის შემთხვევაშიც კი მას შეუძლია, გარკვეული ხნით შეუნარჩუნოს ადამიანს ძალა და მისი ზოგადი მატონიზებელი ეფექტი დაახლოებით ექვს საათს გრძელდება. ეს კარგად იციან სპორტსმენებმა, მყვინთავებმა, მფრინავებმა და ასტრონავტებმა. შემთხვევითი არ არის, რომ „ყავის ქვეყნის“, ბრაზილიის ფეხბურთელები მატჩის წინ ყავას კი არ სვამენ, არამედ ჩაის.

ბოლოდროინდელმა კვლევებმა აჩვენა, რომ ჩაი ყველაზე ძვირფასი სამკურნალო და არომატული ნივთიერებების უნიკალური ბუნებრივი კონცენტრატია, რომელთა ნახევარი წყალში ადვილად იხსნება.

რამდენ ნივთიერებას შეიცავს ჩაი? მსოფლიოს მრავალი ქვეყნის მეცნიერებმა გაშიფრეს ჩაის ქიმიური შემადგენლობა, მაგრამ ჯერჯერობით ყველაფერი არ არის გამოკვლეული. გასული საუკუნის ბოლომდე ითვლებოდა, რომ იგი შედგება ოთხი ან ხუთი ძირითადი ელემენტისგან, თხუთმეტი წლის წინ უკვე დაახლოებით 130-ს იცნობდნენ, ახლა კი დაახლოებით 300-ს.

ჩაის გავლენით ტვინის უჯრედებში ჟანგბადის მიწოდება იზრდება და სუნთქვა უმჯობესდება.

ჩაი აღადგენს ძალას. დაღლილობისგან ადამიანს ნერვებიც დაძაბული აქვს, ჩაის წყალობით კი ის შრომისუნარიანობას იბრუნებს. ერთი-ორი ყლუპი ჩაი მოკლე დროში ხსნის დაღლილობას. ჩაი ადამიანის სხეულზე თითქმის ჯადოსნურ ეფექტს ახდენს. ხანგრძლივი ტურისტული მოგზაურობის შემდეგ უბრუნებს ადამიანს ნორმალურ რიტმს, განდევნის დაღლილობას.

ჩაი ამშვიდებს გულს. გულ-სისხლძარღვთა სისტემის დაავადებების დროს მისი სასარგებლო ეფექტი აიხსნება სისხლძარღვების სპაზმების აღმოფხვრის და ამით სისხლის მიმოქცევის გაუმჯობესების უნარით. ჩაი ხელს უწყობს გულის მუშაობის გაუმჯობესებას. მხოლოდ აჩქარებული გულისცემის დროს უნდა შეზღუდოთ ჩაის მოხმარება.

ჩაი განსაკუთრებით სასარგებლოა დაბალი წნევის მქონე პაციენტებისთვის. სისხლძარღვების კედლების გამაგრებისა და სისხლდენისადმი მიდრეკილების შემცირების უნარის წყალობით ის ათეროსკლეროზის პროფილაქტიკის ეფექტური საშუალებაა.

ჩაი კიდევ ბევრ საიდუმლოს ინახავს და ახალგაზრდა თაობას მოუწევს მათი აღმოჩენა.

მწარე გემოს გამო ჩაის თავდაპირველად თავისებური არომატის მქონე ბოსტნეულად იყენებდნენ. მხოლოდ VI საუკუნეში აღიარა ის სასმელად ჩინურმა არისტოკრატიამ. ჩაი იყო რელიგიური რიტუალების ატრიბუტი და წამალი. ჩაის ცერემონიის თანამედროვე იაპონური სახელი „ჩა-ნოიუ“ სიტყვასიტყვით ნიშნავს „სამკურნალო ჩაის“.

ჩაი შეუცვლელი გამაჯანსაღებელი საშუალებაა. ის აუმჯობესებს მადას, იცავს კანიდან, ლორწოვანი გარსებიდან, ცხვირიდან სისხლდენისგან. კურნავს გაციებას, ცხელებას.

ერთი-ორი ფინჯანი ჩაი მონელების ხელშემწყობი შესანიშნავი საშუალებაა. ალბათ ეს არის ერთადერთი სასმელი, რომელიც ნებადართულია ყოველგვარი დიეტის დროს. ჩაი ახდენს კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის დეზინფექციას, სპობს ბაქტერიებს, რომლებიც იწვევენ ყველაზე საშიშ დაავადებებს – ტიფს, დიზენტერიას.

ჩაი აძლიერებს გულის კუნთის მუშაობას, აქვეითებს არტერიულ წნევას და სასარგებლოა ჰიპერტენზიის სამკურნალოდ.

ფთორის შედარებით მაღალი შემცველობის წყალობით შესაძლოა ის კბილის კარიესის პროფილაქტიკის საშუალებადაც გამოდგეს.

ჩაი გამაგრილებელი სასმელიცაა. ზაფხულში შუა აზიის ვერც ერთი მკვიდრი ვერ ძლებს მწვანე ჩაის გარეშე.

ჩინურ ხალხურ მედიცინაში ჩაის დიდი ხანია იყენებენ მოწამვლის, კანის დაავადებების, ფიზიკური და გონებრივი დაღლილობის დროს.

ჩაი აადვილებს ზამთრის გადატანას – არა მხოლოდ იმით, რომ ათბობს, არამედ იმითაც, რომ ვიტამინებით ამარაგებს ორგანიზმს. სოფლად ის აადვილებს მუშაობას ზაფხულის სიცხეში, არის შესანიშნავი დიაფორეზული საშუალება.

დღეს ცოტა თუ სვამს ჩაის მხოლოდ ჯანმრთელობის გაძლიერების მიზნით. ჩაი სულ სხვა მიზეზით გახდა კაცობრიობის საყვარელი სასმელი. ჩაის სმა ესთეტიკური სიამოვნებაცაა. სერ გლადსტონს უთქვამს: „თუ შეგცივდა, ჩაი გაგათბობს; თუ დაგცხა, გაგაგრილებს; თუ დეპრესიული განწყობა გაქვს, გაგამხნევებს; თუ აჟიტირებული ხარ, დაგამშვიდებს“.

ამ ყველაფერთან ერთად, ჩაი აღადგენს და ინარჩუნებს ნიადაგის სტრუქტურას, უზრუნველყოფს მას ტენიანობით და ანადგურებს სარეველას. ზაფხულში რამდენჯერმე ხდება ბორცვების გაფხვიერება. იმის გათვალისწინებით, რომ ყოველ ჰექტარზე ჩაის ბუჩქები ყოველწლიურად მოიხმარს რამდენიმე ასეულ კილოგრამ აზოტს, კალიუმს და ფოსფორს, ცხადი ხდება, რა ღირს ჩაის მწარმოებლების შრომა. პლანტაციის ნაყოფიერება არ მცირდება მხოლოდ მაშინ, როდესაც ის მუდმივად ივსება საკვები ნივთიერებებით, მით უმეტეს, რომ წითელმიწა და ყვითელმიწა ნიადაგები განსაკუთრებული ნაყოფიერებით არ გამოირჩევა. მინერალური განაყოფიერების შედეგად ჩაის ბუჩქების მოსავლიანობა 5-8-ჯერ იზრდება.

ევროპის ქვეყნები შეიძლება ორ ჯგუფად დაიყოს: პირველში ჩაის უფრო ეტანებიან, მეორეში – ყავას. შეგახსენებთ, რომ ყავა ევროპაში ჩაიზე 100 წლით ადრე შემოვიდა.

2016 წლის იანვარში, სოფლის მეურნეობის სამინისტროს ინიციატივით, საქართველოს მთავრობამ ჩაის პლანტაციების რეაბილიტაციის სახელმწიფო პროგრამა – „ქართული ჩაი“ წამოიწყო. პროგრამის მიზანი ჩაის პლანტაციების პოტენციალის ეფექტიანი გამოყენება, ადგილობრივი ჩაის წარმოების ზრდის ხელშეწყობა, კერძო და სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული გაველურებული ჩაის პლანტაციების რეაბილიტაციაა. 2020 წელს განხორციელებული ცვლილებებით, სარეაბილიტაციო სამუშაოების სახელმწიფო დაფინანსება გაიზარდა.

აი ასეთია ჩაი..

ყოველივე ამან ძალიან დამაინტერესა და ვფიქრობ, ჩვენი მოსწავლეებისთვისაც კარგი საკითხი იქნება სამუშაოდ. მხოლოდ კომპლექსური დავალების იდეას და რესურსებს გთავაზობთ. ნაბიჯები და აქტივობები სახელმძღვანელოზე დაყრდნობით შეიძლება დასავლეთ საქართველოს თემის ფარგლებში გაიშალოს.

საკითხი: ქართული ჩაი – დანერგე მომავალი

ცნებები: გეოგრაფიული კვლევა და ანალიზი; გეოგრაფიული გარსი; მოსახლეობა და მეურნეობა.

საკვანძო შეკითხვა: კვლევის ანგარიშის საშუალებით როგორ დავარწმუნო კომისის წევრები ჩაის კულტურის აღორძინების აუცილებლობაში და რატომ უნდა შეიტანონ ის დაფინანსების შეღავათიან (ასპროცენტიანი დაფინანსებით) პროგრამაში?

კომპლექსური დავალების პირობა: „ქართული ჩაი ინდურისგან, ჩინურისგან და ა.შ. განსხვავდება იმით, რომ, პირველ რიგში, საქართველოს აქვს ძალიან კარგი გეოგრაფიული მდებარეობა. დასავლეთ საქართველოში მთისა და ზღვის ჰავა ძალიან უხდება ჩაის კულტურას და აძლევს მას რბილ და სასიამოვნო არომატს. ქართულ ნედლეულს არ სჭირდება შხამ-ქიმიკატებისა და პესტიციდების დამატება. სწორედ ეს მახასიათებლები გამოარჩევს ქართული ჩაის გემოსა და ხარისხს სხვა კულტურებისგან“.

2016 წლის იანვარში, სოფლის მეურნეობის სამინისტროს ინიციატივით, საქართველოს მთავრობამ წამოიწყო ჩაის პლანტაციების რეაბილიტაციის სახელმწიფო პროგრამა – „ქართული ჩაი“. პროგრამის მიზანი ჩაის პლანტაციების პოტენციალის ეფექტიანი გამოყენება, ადგილობრივი ჩაის წარმოების ზრდის ხელშეწყობა, კერძო და სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული გაველურებული პლანტაციების რეაბილიტაციაა. 2020 წელს განხორციელებული ცვლილებებით, სარეაბილიტაციო სამუშაოების სახელმწიფო დაფინანსება გაიზარდა.

დღეს საქართველოში ჩაის კულტურა ბოლომდე აღდგენილი არ არის. ჯერ კიდევ დაუმუშავებელი ან განადგურებულია ძველი პლანტაციები. მსოფლიოს ჩაის ბაზარზე დიდი კონკურენციაა, ამიტომ ქართული ჩაის პოპულარიზაცია მნიშვნელოვანია ქვეყნის ეკონომიკისთვის.

წარმოიდგინე, რომ აგრონომი ხარ და გსურს დასავლეთ საქართველოში ჩაის კულტურის აღორძინებაში მიიღო მონაწილეობა. შენი მიზანია, სახელმწიფო პროგრამა „დანერგე მომავალის“ წარმომადგენლები დაარწმუნო, ჩაის კულტურა შეიტანონ დაფინანსების შეღავათიან (ასპროცენტიანი დაფინანსებით) პროგრამაში. ამისთვის უნდა შეისწავლო ჩაის თვისებები, წარმოშობა, გავრცელების არეალები და კომისიას წარუდგინო კვლევის ანგარიში.

კვლევის ანგარიშში წარმოაჩინე:

• რომელი ფაქტორები განაპირობებს საქართველოში ჩაის კულტურის მოყვანის შესაძლებლობას;
• რა გავლენას მოახდენს ჩაის კულტურის აღორძინება რეგიონის მოსახლეობისა და მეურნეობის სტრუქტურასა და ეკონომიკაზე;
• როგორ შეიცვლება ჩაის კულტურის აღორძინების შედეგად რეგიონისა და ქვეყნის ეკონომიკა;
• როგორ იმოქმედებს ჩაის კულტურის აღორძინება რეგიონისა და ქვეყნის მდგრადი განვითარების მიზნების შესრულებაზე.

კომპლექსური დავალების შესასრულებლად გამოგადგებათ შემდეგი რესურსები:

https://mastsavlebeli.ge/?p=1165

https://businessfeed.ge/chais-istoria-saqarthveloshi/ ; https://agronews.ge/ganakhlebuli-chais-jishi-kolkhida/

https://khasaia.wordpress.com/2016/08/26/%E1%83%A9%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%A1-%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%A2%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%90-%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%93%E1%83%9D%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98/

https://www.bpn.ge/article/34727-sxvadasxva-jishis-chais-kultura-sakartvelos-otx-regionshi-12-atas-hektarze-gashendeba/

https://agronews.ge/rodis-da-vin-shemoitana-chais-pirveli-buchqi-saqarthveloshi/